Tíminn - 04.07.1952, Blaðsíða 5

147. blað.
TIMINN, föstudaginn 4, júli 1952.
Föstud. 4. júlí
SIS 50 ára
í dag er minnzt 50 ára af-
mælis Sambands ísl. sam-
vinnufélaga. Þetta afmæli var
að vísu á síðastl. vetri, en
rétt þótti hins vegar að fresta
hátíðahöldunum í tilefni af
því þangað til að aðalfundur
S.Í.S. yrði haldinn og fundir
hinna erlendu samvinnu-
manna í sambandi við hann.
Það er margs að minnast,
þegar litið er til baka yfir
hálfrar aldar starf S.Í.S. Ekk-
Ra.nn.veig Þorsteinsdóttir:
Evrópuþingið í Strassbor:
Niðurlag. j
Þá voru gerðar ályktanir varð
andi varnarbandalag Evrópu og
samband þess við Bretland. j
Var ekki um það eins mikil
eining og um brezku tillögurn- 1
ar, sumpart af því menn töldu
málið þannig vaxið, að ekki
væri rétt fyrir þær þjóðir, sem
ekki eru í varnarbandalaginu
að greiða atkvæði um það. |
Tillagan um það að reyna að
finna möguleika til þess að
undirbúa lög fyrir pólitískt sam-
band Evrópu var samþykkt með
84 atkv. gegn 8, þýzku sósíalist-
er“t tæmandTyfhíit veröur gef' f7rnir’ t7xíuTruar’ sátu hjá- “
ið yfir það í stuttri blaðagrein. I TlT þaT
Þegar S.Í.S. var stofnað, voru
samvinnufélögin í landinu fá
og vanmegnug. í dag er sam-
manna frá Norðurlöndum og
Bretlandi.
form.
Van Zeelánd
ráðherranefndarinnar
FYRIR IJTAN Evrópuráðið Og
mesta og áhrifamesta félags-,Þ*r stofnanir> sem hér hefir ver
vinnuhreyfingin ein þýðingar
Anthony Edcn, tillögur frá hon-
um voru aðalumræðuefni þings-
ins að þessu sinni.
Hið stóra verkefni
Undanfarna tvo mánuði hef
ir aíhygli manna mjög beinst
aö forsetakjörinu og barátt-
unni, sem hefir verið háð í
sambandi við það. Allt annaff
hefir gleymst. Jafnvel veður-
. harðindi og aðrir erfiðleikar
, hafa horfið í skuggann. Nú er
þessi rimma liðin hjá og þjóð-
in hefir fengið nýjan forseta,
er sumum líkar vel, en öðrum
miður. Víst má þó telja, aff ró
skapist bráðlega um forseta
og hann hættí að vera deilu-
efni, nema verk hans gefi til-
efni til. Þótt sú breyting hafi
á orðið, að stjórnmálamaður,
er hefir minnihluta kjósenda
að baki sér, skípi nú forseta-
^ embættið í stað Sveins Björns
: sonar, er eigi að síður sjálf-
sagt að gefa honum tækifæri
jtil að fullnægja þeim kröfum,
j er forsetastarfið útheimtir,
og gera honum það ekki' erf-
iðara að ósekju. Þessara leik-
I reglna munu andstæðingar
| hans vafalaust gæta. Þaff
j verða verk hans sjálfs, cr
hreyfingin í landinu. Hér hef 10 minnSt á, eru starfandi á Og það er ekki aðeins í sam- sárt að binda af völdum þess- þannig koma til með að ráffa
ir því vissulega náðst mikill veS"m Vestur-Evrópu þjóðanna bandi við hernaðarlegar varnir, arar þjóðar. j því, hvort hann verður frið-
árangur. 1 mesti fjöldi stofnana með ýmis sem Vestur-Evrópa telur nauð- J sæll eða ekki.
Vöxtur samvinnuhreyfing- honai markmiði. Stofnanir synlegt að vera á verði, heldur j ENDURVOPNUN Þýzkalands Þannig mun þjóðin nú á-
arinnar er þó engan veginn ^essar eru byggðar á samnmg- í sambandi við áróður og ýmsar og jafnvægið í Evrópu, eftir það reiðanlega hugsa og ætlast til
hinn eini mælikvarði á þann um ,°® samkomulagi miiii þær aðferöir tæknilegar og að Þýzkaland eykur styrk sinn eftir forsetakjörið. í sam-
gifturíka árangur, er náðst tveSSÍa eða fleiri Evrópuþjóða, menningarlegar, sem gefa Aust- enn, var mikið umræðuefni bandi við forsetann haf.a vopn
hefir. Stærsti árangurinn verð og starfar a veSnm Þeirra fjoldi ur-Evrópu styrk gagnvart Vest
ur aldrei fullkomlega sýndur manna- ÞaS eru að verða æ há- ur-Evrópu.
með neinum tölum eða línurit værari raddir 1 Evrópuraðinu,
um það að nauðsynlegt se að „
I NÆST ÞESSU MIKLA vanda-
um. Hann er fólginn í stórlega
bættri verzlun og viðskipta-
háttum frá því, sem áður var.
Á þessum tíma hafa samvinnu
félögin endurgreitt viðskipta
arð til félagsmanna sinna, er
Evrópuþingsins í sambandi við in verið slíðruð til fjögurra
þau mál, er á dagskrá voru, en ára, nema sérstök tilefni skap
þrátt fyrir það, þótt menn væru ist, cr valda deilum í sam-
uggandi um margt, virtust allir bandi víð hann. Hitt er svo
samema þessar stofnamr rað- má j sambú5inni við Sovétrík- telja að Þjóðir V.-Evrópu *ætu annað mál, sem getur veriff
nu með svipuðum hætti og nu ^emur afstaga Þýzkalands i ekki gert ser neina von um ÞaS, og er forsetanum óskylt, þótt
n *X r» L a 1 rl í A « w\ r» T T /—»». r» a — M A rvtlt ^ I .. U * f
og hlutverk þess í hinni frjálsu
er í ráði með Schuman-sam-
bandið og Varnarbandalag
Evrópu, á grundvelli brezku
vafalaust skiptir samanlagt tiliagnanna
hundruðum milljóna króna,
ef miðað er við núv. verðgildi
peninganna. Þetta sýnir þó
ekki, nema brot af því, er á
Lang stærst af þessurn stofn-
unum er Efnahagssamvinnu-
stofnun Evrópuþjóðanna í París,
sem hefir 600 manna starfslið.
unnizt hefir. Vegna samkeppn Talcii Evrópuþingið, að vinnu-
innar við kaupfélögin hafa brogð 011 yrðu hagkvæmari og
einkaverzlanirnar neyðzt til ódýrari ef þessi stofnun yrði sam
að lækka verðlag sitt og einuS ráðinu og lagöi til við ráð-
vanda viðskiptin. Á þann hátt herranefndina> að reynt yrði
hefir samvinnuverzlunin náð að fa. Þau riki sem að efnahags-
mestum árangri, er aldrei samvinnunni standa til þess að
verður þó sýndur með neinum semía um Það á hvern hátt væri
tölum j hægt að gera ráðstafanir til
. .. . . þess að stofnunin yrði samein-
Þennan mikla arangur af
verzlunarstarfi samvmnufé
að geta haldið áfram að vera menn deili aff öðru leyti í
frjálsar, nema að Þýzkaland sambandi viff úrslitin og sýn-
væri fullgildur aðili í samtökum ist misjafnt um þá lærdóma,
hinna frjálsu þjóða. j er draga má af þeim, m. a.
Það mun verða talið að á með tillfti til breyttra stjórn-
, þessum þingfundi, sem nú er ný- 1 arhátta.
Þjóðir þær, sem hafa verið ioiíi5) bati Evrópuráðið náðj Sannleikurinn er og sá, aff
herteknar af Þjóðverjum hvað lengra til raunverulegs sam- 1 þjóðin hefir um nóg annað aff
Evrópu. Má segja, að örðugleik-
arnir um lausn þess máls stafi
einmitt frá viðhorfinu til Sovét-
ríkjanna.
laganna má nú sjá á flestum
heimilum landsmanna. Hann
kemur fram í því, að almenn-
ingur býr nú viö miklu betri
verzlunarkjör en ella.
í umræðum öllum og álykt-
unum kom það skýrt fram, aö
Vestur-Evrópa vill á allan hátt
vinna að því að hægt sé að ná
vinsamlegum samningum við
eftir annað og þjóðir, sem hafa
tvisvar á síðustu 30 árum séð
lönd sín gerð að vígvelli, eru
minnug á hernaðaranda og hern
aðaraðferðir Þjóðverja og bera
í brjósti bæði hatur og ótta i
garö þýzku þjóðarinhar. Vestur-
Þýzkaland hefir á síðustu árum,
þrátt fyrir allar hömlur, sem á
þjóðina hafa veriö lagðar, sí-
fellt verið að eflast, bæði á sviði
efnahags og fjármála, auk þess
sem þjóðinni fer ört'fjölgandi.
Hefir verið undirritaður samn-
ingur um endurvopnun Þýzka-
lands og brottflutning erlendra
hersveita úr landinu. Er talið
að eftir endurvopnunina verði
Þýzkaland á öllum sviðum sterk-
asta ríkið á meginlandi Evrópu,
Raddir nábúanna
Sovétríkin á grundvelli friðar
Það er ekki aðeins á sviði 0g lýðræðis, en að ríki hinnar
verzlunarinnar, sem sam- frjálsu Evrópu telja sér jafn-
vinnuhreyfingin hefir náð framt nauðsynlegt að vera sam
miklum árangri. Hún hefir eiginlega á verði um hagsmunijog er það ekkert gleðiefni fyrir
haft ýmsa' merkilega for- sína.
göngu á iðnaðarsviðinu. Hún >_____
hefir stutt að því á síðari ár-j
| þjóðir þær, sem hafa átt um
um að auka íslenzka kaup- jjbrj sem ir bæði eflt það, um enn meiri ástæða til þess
(Framh. á 7. síðuí. hugsa og deila, þótt persónu
! forsetans sé sleppt. Erfiðleika
(tímar geta verið og virðast
vera framundan. Verðfall síld
j arafurffanna sumra er nokk-
' ur vísbending um það. Þjóð-
í Mbl. í fyrradag er rætt um in befír lifað hátt og um efni
úrslit forsetakjörsins og segir fram seinasta áratuginn. í lífs
þar m. a.: {venjum hennar hafa skapast
„Með þessum kosningaúrslit ýmsir vafasamir siðir. Vegna
um hafa orðið þáttaskil í af- óvissunnar í alþjóffamálum er
stöðu íslenzku þjóðarinnar til erlend herseta í landinu óhjá-
þjóðhöfðingjaembættis síns. kvæmileg, en henni fylgja aff
Fram tU þessa tima hefir það sjálfsö ðu ýmsar skuggahlið-
verið skipað manni, sem stoð , . .T.
utan við stjórnmálabaráttuna. ar> ^rir famenna Þ3«ð. ems
Nú hefir verið kjörinn forseti, og Islendinga, er erfitt að
sem fram til þessa dags liefir halda uppi öllu því rikiskcrfi,
verið þingmaður og leiðtogi í sem sjálfstætt þjóðfélag út-
pólitískum flokki. (heimtir. Eigi íslendingar aff
Um þær aðferðir, sem beitt halda sjálfstæði sínu, þurfa
var í baráttunni fyrir þann þejr a5 vínna vel og vera að-
frambjóðanda, sem náði kosn|gætnir f fjármálum. Þeir
ingu, skal ekki fjolyrt að framsæknir og
smni. En varla mun það of- r ”
mælt, að þær muni tæplega
til þess fallnar að auka veg J
íhaldssamir í senn. Þeir þurfa
skinustólinn rw hcntu trvcro- ’ --------- ---- . ---------------------— 1----» Ul pess íannar ao auna vcg|að hylta því, er stendur heil-
sKipastoimn og oæta trygö- er fyrir var> 0g hafið land- að taka undir þau orð hans, J þjóðhöfðingjaembættisins. | brigffri framsókn fyrir þrifum,
ingarstarfsemma. Fleira nám samvinnunnar á nýjum'að samvinnumenn geta horft! sú staðreynd, að minnihluti J en halda í það, sem er þjóð-
mætti og nefna. Þetta vísar SViðum. Freistandi væri aðjvonglaðir til framtíðarinnar. { þjóðarinnar stendur á bakjlegt og gott. Hinum gömlu
veginn urn það, að samvinnu iiefna nöfn fleiri manna, sem {Sú saga, sem er að baki, sýnir, við kjör forsetans, að loknum j dyggðum, eíns og reglusemi,
hreyfingin hefir miklu víðar átt hafa mikilvægan þátt í' það og sannar ótvírætt. hörðum átökum í langri kosn- I Sparneytm og tryggff við þjóff
verk að vinna en á sviöi verzl efiingu samvinnusamtak-1 Og svo að lokum þetta: ingabaráttu, er því nuður ekki lega si5i hefir sannarlega
unarinnar einnar. 'anna, en sú upptalning yrði, Verkefni samvinnunnar er ; amo«o, TtTTT? Ihrakað um of hin síðari ár.
. - á
nægilega
arinnar, er vissulega verk gleyma hinum mörgu þúsund íslenzka kaupskipastólinn o.s. | vi*ðTéum á leiðinni burt frá j ljóst, hvar hún er
margra manna. Nöfn þriggja um óbreyttra liðsmanna, er.frv. Mikilvægasta verkefni
manna ber þó óneitanlega hafa fylkt sér um samvinnu-' samvinnunnar er að kenna
hæst í sögu S.Í.S. Það eru hreyfinguna, því að án þeirra mönnum að vinna saman,
nöfn forstjóranna þriggja hefði hún ekki náð þeim glæsi bæta félagshættina, gera
Hallgríms Kristinssonar, Sig- íega árangri, er raun ber vitni mannlífið fegurra og betra.
unainmai einnai. 'anna, en sú upptalning yrði. Verkefni samvinnunnar er' nmcg wi 1 hrakað um of hin síffari ár.
Sá árangur, er náðst hef svo löng, aö henni verður ekkijekki aðeins það að bæta verzlj áIiw^nu hjóðar Þvert ái íslenzku Þjóffinni er það á-
ir af starfi samvinnuhreyfing kornið við hér. Þá má ekki unina, efla iðnaðinn, auka ’ moti bendir hún til þess, að {reiffanlega ekki nægilegí
urðar Kristinssonar og Vil- um.
Samvinnuhreyfingin hefir
. hinni upprunalegu hugmynd
: um stöðu þjóöhöfðingjans.
! En það er þjóðin sjálf, sem
■ hefir markað hér stefnuna.
| Það er vilji hennar, sem birt-
I ist i kosningaúrslitunum í gær
I kvöldi. Þaö er hún, sem hefir
tekið þá ákvórðun aö yfirlögðu
ráði að velja starfandi stjórn
a vegi
stödd. Sjálfstæði hennar er í
hættu statt. Hún þarfnast
andlegrar og þjófflegrar vakn-
ingar, ef ekki á illa að fara.
Hún þarf að hreinsa til eftir
sjúkdóma þá, sem gróðatíma-
bilið hefir skapað, bæði í
einkarekstrí og opinberum
hjálms Þór. Það hefir verið Þótt S.Í.S. hafi miklu áork- vissulega unnið mikið og gott
S.Í.S. ómetanlegt lán að svó að á undanförnum 50 árum/verk á þessu sviði, en þó á'
mikilhæfir menn hafa valizt er þó vissulega meira óunnið. _ hún þar mest ónumið land j málamann og flokksleiðtoga til j rekstri. Hún þarf að skapa
þar til forustu. í dag minnast Það er enn hægt að stórbæta enn. Framfarir seinustu ára^ þjóðhöföingja: Hún hlýtur því heilbrigðari og réttlátari þjéff
samvinnumenn hins mikla verzlunina og enn bíður sam hafa yfirleitt sniðgengið þetta! að bera ábyrgð á því gagn- Jfélagshætti á grundvelli sam-
hugsjönaelds og dugnaðar vinnunnar stórfellt landnám J verkefni, sem þó er þýðingar- j
Hallgríms Kristinssonar, er á nýjum sviðum. Samvinnu-'mest. Óskirnar um vaxandi
ruddi fyrsta og erfiðasta á- menn geta horft fram til mik-
fangann, árvekni og aðgætni ils starfs og mikilla verka, eins
Sigurðar Kristinssonar, sem og Vilhjálmur Þór kornst að
treysti S.Í.S í sessi og jók stöð orði í yfirlitsræðu sinni á að-
ugt gengi þess og álit, og stór alfundi S.Í.S. Og þó er
huga og framsýni Vilhjálms kannske á þessum tímamótr
gengi og aukin áhrif sam-
vinnunnar eru ekki sízt
sprottnar af því, að menn
treysta úrræðum hennar bezt
til að skapa batnandi sambúö
arhaetti og fegurra mannlíf
vart sjálfri sér, hvernig sú á
kvörðun farsæUst. Hún hefir
þar ekki við neinn að sakast
nema sjáífa sig.“
Mbl. segir ennfremur, að af
úrslitunum nú hljóti að leiða
það, að kosning forsetans
verði pólitisk i framtíðinni:
vinnu og jafnaðar. Að þessum
verkefnum þarf hún að beina
kröftum sínum og þá unga
kynslóðin fyrst og fremst. Um
þetta er hollt að hugsa, þeg-
ar moldviðríð, sem forseta-
kjörið þyrlaði upp, er liðiff
hjá. Þ. I*.