Tíminn - 30.11.1952, Blaðsíða 5

273. blað.
TÍMINN, sunnudaginn 30. nóvember 1952.
5.
Smiriuel. 30. név.
Gistíhús og veitingaskattur
Efíir Vigfús Guðmundsson
Áhrifalaus óskalisti
Tíminn hefir birt nefndar-
hið
burfi eða eigi að vero ein-
| Meðfram vegna greinar, er hafa afnumið hjá sér
i birtist í Tímanum og hét, bráðasta.
i ,‘Gistimenning og veitinga- i Mér dettur í hug að bregða
' j skattur“ eftir Halldór Krist- í upp smádæmi úr mínum eig-
álit þeirra Skúla Guðmunds- jánsson, vil ég gera fáeinar in litla rekstri um óréttmæti
sonar og Páls Þorsteinssonar athugasemdir. H. K. gefur {veitingaskattsins á ölsölu, enu mörgum löndum, sem gjarn
uin frumvarp Sjalfstæöis- þar þær upplýsingar að á henni ætti hann þó helzt i an viija fergast til íslands og
Hsttarnef og
Hafanes
Nýlega flutti Hermann
Pálsson háskólakennari, lit-
varpserindi um keltnesk ör-
nefni á íslandi. — Gat hann
hverjar „luxus“hallir fyrir þess þar, að undir Eyjafjöli-
auðkýfinga, ráöleysingja og ! um fyndist örnefnið Katanes.
eyðsluseggi.
Meðal annars er fjöldi fölks
manna um lántökuheimild ^naumast muni um að að vera.
vegna Iðnaðarbankans.
I ræða nýjar gistihúsabygging A seinni árum
í þessu nefndaráliti er gert ar síðasta áratug, nema í j Borgarnesi hagaði svo til í
yfirlit um eina hlið ríkisfjár- Reykjáhlíð.“ En þarna skýzt húsi mínu þar, að úr annari
málanna. Á það er bent, að þeim vísa manni talsvert yf- j hlið anddyris var gengið inn
i'íkisstjórnin hafi ákveðið að ir hið rétta. Meðal annars í sölubúðarkompu heldur ó-
beita ,,-sér fyrir lántökum, sem varð ég nær daglega var við j vistlega, þar sem selt var öl
samtals nema 183 milljónum fólk s. 1. sumar, sem gist:o. fl. smávegis, er ferðamenn
króna auk þess að fyrir liggja hafði nóttina áður í ein-jóskuðu eftir, en úr hinni hlið i i^röfur. Prjál í aðbúnaði og
lögfestar heimildir um 79 hverju gistihúsi í nágrenn- j anddyrisins var gengið inn í j okur f viðskiptum> sem ýmsir
milljón króna lán til raforku- inu, sem reist hafði verið á j vistlega veitingastofu með \ veitingasalar gera sig seka
um landið, en fæst af því hef
mínum í J jr rag á þVj fyrjr dýrleiká. —
Þaö fer svo fjarri því að meiri
híuti þessa fólks geri kröfur
til „luxus“útbúnaðar. Hrein-
læti í mat og húsnæði og
sanngirni og heiðarleiki í við
skiptum eru oftast þess aðal-
framkvæmda annarra en við síðasta áratug, svo sem í Borg j borðum og stólum. A báðum
Laxá og, Sog. Þar er um að arnesi, Eornahvammi, Bjark- þesum stöðum var ölflaskan
ræða ýmsar framkvæmdir, arlundi eða Blönduósi. Á síð seld í mörg ár á eina krónu
sem sambykktar hafa verið ast talda staðnum t.d. hefir
með lögum, þó aö röðin sé lnnn ötuli gestgjafi Snorri
ekki komin að þeim til fram- ! Arnfinnsson útbúið yfir 30
kvæmda. Það eru því samtals svefnherbergi á síðustu 10 ár-
262 milíjónir króna, sem hér um.
er um að ræða. i Hitt er annað mál, að víða
. . .. „ ' er oflítið af gistihúsum ennþá
Rikisstjormn hefir akveð- ! „ o5v,-■ ^
, . , , . , , , og eihkurn þo í hofuðstaðn-
íð að vmna að þvi, að lokiö
verði virkjununum miklu við
Sogið og Laxá, enda orkar
nauðsyn þess ekki tvímælis
svo sem komið er. Eins hefir
stjórnin ákveðið að halda
byggingu áburðai'verksmiöj -
unnar áfram. Um annað er
heldur ekki að ræða. Engar
þessara framkvæmda skila
neinu í aðra hönd af því
mikla fé, sem þegar hefir ver-
ið í þeim bundið, fyrr en þær
eru fullgerðar og .teknar til
starfa. Það mun heldur eng-
inn vilja Jresta framkvæmd
þeirra með því að fai'a nú að
skjóta nýjum verkefnum
framfyrir.
Þá hefir ríkisstjórnin ákveð
ið að beita sér fyrir bvgg-
igu sementsverksmiðju. Til
þess er áætluð 75 milljón kr.
lántaka. Um nauðsyn þess
verks virðast ekki vera skipt-
ar skoðanir. Sementsnotkun
á íslandi er mikil og mun þó
fara stðruin vaxandi á næstu
áratugum. Það er heldur ekki
kqniin fram nein formleg til-
lagk um að skjóta sements-
verksmiðjunni á frest.
Þá hefir ríkisstjórnin flutt
um. Hve örðugt er víða með
gistihúsarekstur á landinu er
fámennið og hve illa er bú-
ið að þessari starfsemi af rík
isvaldinu og þar er eitt versta
íllgresið: Veitingaskattur-
inn.
í Reykjavík hafa gistiher-
bergi tæplega fjölgað síðan
1930. Hefir þar þó sannarlega
verið mikið byggt síðan og
verið mikil peningavelta og
mikið kapp er lagt á að
stunda flestar tegundir við-
skipta.
Af hverju heldur H. Kr. þá
að menn hafi ekki reist gisti-
hús?
Mörg af þeim gistihúsum,
sem til eru úti á landi hjara
við fátækt og t.d. er það svo
um’ þau tvö, sem nýlega hafa
verið reist,- næst þar sem ég
á heima, að verði það þriðja
reist mitt á milli þeirra, eins
og ráðgert hefir verið að und
anförnu og sótt um fjárfest
ingarleyfi til, þá er ekkert
efamál, að þau verða öll rek
in með stórkostlegum halla.
Má búast við að eitthvert
þeirra veslist þá alveg útaf.
Þótt leiðinlegt sé aö sjá
Af þeirri ölflöskunni, sem af
greidd var í veitingastofunni
á dekkuðum borðum með glös
um, átti ég að greiða 10% í
veitingaskatt, en flaskan, er
seld var í söluvarningskomp-
unni var skattfrjáls.
Nú er kominn söluskattur
á báðar og þar að auki sölu-
skattur af veitingaskattinum
um, er aftur á móti stórspill-
andi fyrir heilbrigða „gisti-
menningu".
Víða úti í heimi, þar á meö
al mjög víða hér suður í þess-
j ari álfu, tíðkast að ferða-
menn gista í þar til gerðu hús
næði, þar sem ferðamaður-
inn -leggur sér sjálfur til við-
leguútbúnað (hvílupoka eða
annað). Kostar þá gistingin
sáralítið og gerir almenningi
Er sú fræði líklega sótt í
landnám Ásgerðar Asksdótt-
ur, móður Þorgeirs gollnis
föður Njáls á Bergþórshvoli.
„Ásgerður nam land á millim
Seljalandsmúla ok Markar-
fljóts ok Langanes allt upp
til Jöldusteins ok bjó norðan
í Katanesi."
Hér sýnist kunnugur hafa
sagt frá. Öll örnefni,,sem upp
eru talin þarna, eru enn við
lýði, nema Katanes. Það þekk
ir nú enginn undir Eyjafjöll-
um. En svo einkennilega vill
til, að nærri þeim stað, sem
ætla má, að bær Ásgerðar
hafi staöið, heitir nú á dögum
„Kattarnef".
Nú liggur nærri að láta sér
detta í hug að örnefnið Kata-
nes hafi í munni þeirra
mörgu kynslóða, sem gengn-
ar eru síðan Landnáma var
skráð, einfaldlega breytzt í
Kattarnef. —
Hitt dettur mér þó heldur
í hug: Að Kattarnefið hafi
unm.
Það er líkast og löggjafarn-
kleift að ferðast, sem ætti, .. . . ..._ .._ . .
(!!) af þeim ölflöskum, sem þess engan kost, ef borga S?“*5.eitlS °ðr”,nafm’ en
afgreiddar eru í veitingastof þyrfti dýr hótelherbergi Slík1 lltllshattar og eðlilegur .mis-
an gististað hefi ég gert til-|^stnr . á ^imibiaöi
raun til að reisa í smáum stíl!Landnamnhandrits hafl vald
ir séu að hegna fyrir að látið uppi j Borgarfirði og fer notk ilð’ aö það varð að KatanesJ
er fara sæmilega um ferða-! un hans vaxandi ár frá árL|í pappírsafskriftinni. - Staf
menn. Neyti þeir öls eða ann Bjóst ég við að fátækasta í setmnf °s stafSerð ^at venð
ars í venjulegum söluvarn-j fólkið myndi helzt nota hami) (svo, að ogerlegt væri að sjá
ingsbúðum, glaslaust, stand
andi, þá er enginn veitinga-
skattur.
Er nú hægt að hugsa sér
vitlausari og ranglátari skatt! húið.
heldur en þetta litla dæmi
hér að framan bregður ljósi
yfir?
Þó er þetta ekki það versta
en svo er ekki, heldur sjálf-
hvort lesa skyldi. Orðalagið
stæðara og ráðdeildarsamara I ’’nor?an 1 KatanesJ er lJka
fólkið, sem þó er samhliöa > “W g^samJe^ Nes á'
oftast heldur betur efnum Þessnjn sloðum hefði orðið að
vera milli vatna. Og þa hefði
TTi „ , . ... .sennilega verið sagt, að bær-
t um aHan heim ei mjog inn stæði n0rðan eða norður
mikið af veitmga- og gisti- á því nesi _
stöðum reknir af margskon- ’ , .
Helgi Hannesson.
, ... TT ,. ar félagaheildum, þar sem er
um veitmgaskattmn. Heldur , _*•. ._____’ f ,
bað hróDleea ranelæti að!bseðl odyrt og gott að koma.
h P , s , „!Hefi ég fyrir skömmu síðan rcornf1i
vera að gre^ða okurskatt a ,s t á ti nokkuð frá “ veitinSaskattnJ að
nauðþurftum manna, hvort | gestaheimilum eins slíks f é-j drf 8a'..n
það er matur eða drykkur, sé ? „ . f. snöruSu! 1 fll°tn bragSl virSlst aS‘
*—« - -—l agssKappar, sem oit spoiuöu eins eitt atriði mæla með að
mer þetta um % ferðakostn hafa veitingaskattinn> eða
aðar á ferðalagi mínu i fyrra hann sé réttlætanlegur> þ. e.
vetur, sbr. við að skipta við að hann sé innheimtur af á„
fengi og öðrum óþörfum
þess neytt inni í svokallaðri
veitingastofu. Reyndar hefir
löggjafinn ætlazt til í fyrstu
að ódýrustu má'llíiðir væru
undanþegnar skattinum. En
j í reyndinni hefir verðið
venjulega verið ákveðið svo
góð meðalhótel.
Eins eru víða í borgum ó-
og
drykkjum
írumvörp um heimild til 38 hinn greinda og fróða höf
milljón króna lántöku tiliUnd Tímagreinarinnar
byggingarlána í kaupstöðum, j skripla svo á sannleikanum,
kauptúnum og sveitum og ; sem her að framan greinir, þá
ræktunarframkvæmda. Ekki er þð ennþá ömurlegra að sjá
dýrir en þokkalegir matsölu j En þegar betur er að gáð
hefir það heldur mætt neinni1
andstöðu. En sjálfri mun rík-
isstjórninni finnast, að þess-
ar heimildir,, sem samtals
nema 262 milljónum króna
muni vera fullnægjandi lán-
tökuheimildir fyrir næsta ár,
og raunar engan veginn vist,
að allt það fé fáist.
Það er ósköp lítill vandi að
semja óskalista og segja sem
svo, að gaman væri að fá
hann velta vöngum af á-
nægju yfir dásemdum veit-
ingaskattsins
lágt, að ekki hefir verið hægt. staöir hér og þar um alla hverfur sú ástæöa einnig.
að selja sæmilega góða mál- 1 borgiira, ákaflega mikiö sótt- Skatturinn eykur mjög á
tíð með því. — Hefir þetta'11’’ en reknir af félagi í við-Jskriffinnskuna og aukning á
neytt veitingamenn til komandi borg. Þar á ferða-jhenni fer úr þessu áreiðan-
ýmis konar undanbragða, m. S maðurinn alltaf víst aö geta; lega að verða óþörf á vegum
a. til þess aö telja einhvern ! fenSJð ódýrar og þokkalegar jríkisins eða af völdum þess.
1 - ................. —***----- --------* ----- En tekjum í ríkissjóð er auð-
velt að ná meö hærri álagn-
ingu á áfengið og annað þ.h.,
sem veitingaskattinum nem-
hluta af máltíðinni ekki ti) i veifmgar. Kannast ugglaust
hennar og greiða svo aðeins flestjj’ Islendingar sem kom-
veitingaskat’tinn af þeim,lS haf a til nágrannaland-
einhvers hluta o.s.frv.
hins vitlausasta og ranglát-
asta skatts af öllum vand-
ræðasköttum, sem á okkur ís
lendinga hefir verið lagður
Og sem ýmsar aðrar bjóðir
• Það er rétt aö allvíða vant-
ar fleiri og betri gistihús held
ur en til eru nú. En það er
alveg misskilningur hjá þeim
mönnum, sem halda að það
þá, framkvæmdaáætlun eða
að hafa bent á leiðir til að
peninga til eins og annars, j koma fram þeim málum, sem
sem verða mætti til gagns og
gaiiiíins. Það er líka að sjálf-
sögðú vinsælt í landi, þar
sem margt er ógert en þjóðin
stórhuga, að tala um útvegún
talað er um á óskalistanum.
Sjálfstæðisþingmenn þeir,
sem flytja á þessu þingi frum
vörp um 60 milljón króna lán
tökuheimild hafa ekkert um
fjár’. Samt sem áður er sá það sagt, hvort þeir vilja t.d.
vandi hverju sinni fyrir láta sementsverksmiðjuna
hendi að ákveða hvað skuli víkja vegna þeirra eða þá
ganga fyrir. Ef einhverjir fresta lántökum vegna smá-
þingipenn eru óánægðir með
þá röð, sem ríkisstjórnin hef
ir ákveðið, geta þeir vitanlega
sagt til um það, og beitt sér
fyrir breytingu á henni. Hitt
munu allir sjá og skilja, að
það er allt annað að hnýta
élhhverjum óskalista aftan í
íbúðabygginga eða stofn-
deilda Búnaöarbankans. Víst
gæti það verið sjónarmið, og
vel mætti ræða þaö. Ekkert
slíkt verður þó hermt upp á
flutningsmenn. Þess vegna
bótarheimild og munu þeir
þá hugsa sér, að þetta þing
skilji svo við afgreiðslu mála,
að stjórnin hefði samtals lán
tökuheimildir, sem næmu 322
milljónum króna. Vitanlega
myndi ríkisstjórnin láta það
ganga fyrir, sem liún hefir
sjálf gert tillögur um að vand
lega athuguðu máli. Og þá
eru miklar líkur til, að við-
bótarheimildirnar yrðu ekki
annað en pappírsheimildir,
sem lægju ónotaðar fram yf
ir næsta þing. Vilji flutnings
menn hins vegar láta þessi
óskamál sín ganga fyrir öðru,
I anna við þessa staði, t. d.
Normurnar í Stokkhólmi,1 ur.
Lyons í London o. s. frv. j En þó að áfengiö sé dýrt,
Slíka staði væri æskilegt aö: veldur það varla skaða á
fá hér í Reykjavík. Þá eru | „gistimenningu" né öðru. —
það staðir svipaðir og „pensi j Sennilega erum viö H. Kr.
onötin" á Norðurlöndum og! þar sammála.
„boardingshousin" á Bret- Vigfús Guðmundsson.
landi, sem okkur vantar hér
einnig. En það eru gestaheim
ili, sem eru eiginlega mitt á
milli heimilis og hótels. Þar
sem leigð eru út með frem-
ur lágu verði herbergi og
samhliða selt fæði að nokkru
eða öllu lejvti yfir lengri eða
skemmri tíma og oft lausar
veitingar talsvert samhliða.
Allar svona stofnanir virö-
ast menn hér áhugalitlir að
koma upp eða reka og er ....... ........
máske ekki rétt að ætlast til
af H. Kr. að hann nefni slíkt,
þegar hann ritar sína 3ja
dálka grein um „gistimenn
ingu“. En úr öllum slíkum
hljóta þeir að beita sér fyrir
verður að líta á tillögur 1 því og taka málin öðrum tök- | heilbrigðum framkvæmdum
þeirra, sem frumvörp um við 1 um'en þeir hafa gert til þessa. [ og rekstri hlýtur hinn ill

RANNVEIG
I ÞORSTEINSDÖTTIR, |
héraðsdómslögmaður, |
| Laugaveg 18, sími 80 205. |
I Skrifstofutíml kl. 10—12. |