Tíminn - 30.12.1952, Blaðsíða 4

4.
TÍMINN, þriðjudaginn 30. desember 1952.
295. .blað.
Hann.es Pálsson frá Und.irfe[ÍL:
Orðið er frjálsf
Eiga borgararnir ekki að vera
jafnir fyrir lögunum?
Það mun reynast erfitt að
koraa á þeirri þjóðfélagsskip-
un, að öllurn þegnurn eins
þjóðfélags vegni jafn vel.
Margar eölilegar ástæöur
liggja til þess, sem enginn
mannlegur máttur getur lag- ;
að. En mörg þjóðfélög eru
komin það langt á þroska-
brautinni, að allir séu jafnir
fyrir lögunum.
íslenzka ríkið vill senni-
lega láta telja sig með þeim
réttarríkjum, þar sem allir
þegnar ríkisins mega vænta
þess að þeir lifi undir sömu
lögum, hvort sem þeir eru
ríkir eða fátækir, valdamenn
eða valdalausir.
Öll löggjöf vor er á þann
veg, að þegnar hins íslenzka
ríkis hafa ástæðu til aö ætl-
ast til þess að þeir lifi við
fullkomið réttaröryggi. Á
þessu vill stundum verða mis
brestur, en oftast mun þá um
að kenna misnotkun laganna,
hjá þeim mönnum, er fara
með framkvæmd þeirra.
Ef einhverjir valdamenn
misnota lögin, þá er það
skylda allra sæmilegra
manna að rísa upp til and-
mæla.
Framkvæmd skattalaganna.
íslenzka ríkið hefir í lögum
sínum lagabálk mikinn, er
nefnist „Lög um tekju- og
eignaskatt.“ Fjármálaráð-
herra hefir gefið út reglu-
gerð um framkvæmd þessara
laga. Samkvæmt lögunum og
regiugerðinni, er skipuð 3ja
manna nefnd er ríkisskatta-
nefnd nefnist, til að hafa ýf-
irstjórn á framkvæmd þess-
ara laga. Ríkisskattanefnd er
ætlað aö gefa ýmsar reglur,
sem skatturinn byggist síðar
á, eitt af því er mat á eigin
húsaleigu.
í reglugerðinni, sem rikis-
skattanefnd á að starfa eft-
ir, er skýrt fram tekið, að
kappkosta skuli að hafa sam
anburð við leiguíbúðir, þeg-
ar meta skal tekjur af eigin
íbúð.
í 262. og 263. tbl. Tím-
ans hefir sá, er þetta ritar,
fært sönnur á, að ríkisskatta
nefnd og undirnefndir henn-
ar misnota tekjuskattslögin
þannig: aö meta tekjur af
eigin íbúð 25% af fasteigna-
mati þar sem þær ættu að
vera 50%, og 30% af fast-
eignamati þar sem þær ættu
að vera allt að 100%, ef mið-
að er við hina lögleyfðu út-
leigu. Gagnvart þessari herfi
legu misbeitingu valds, get-
ur ríkisskattanefnd enga af-
sökun haft, nema þá eina, að
skattstigar séu það háir, aö
fella verði undan skatti ýmsa
tekjupósta.
En hvers vegna á að hlífa
vissum flokki manna en ekki
öðrum? Enginn leigutaki fær
að draga greidda húsaleigu
frá skattskyldum tekjum. —
Allur minn útreikningur
byggðist aðeins á hinni lög-
leyfðu Ieigu, en enginn mun
neita, að fjöldi leigutaka hús
næðis, greiðir svo þúsundum
króna skipti árlega umfram
hina lögleyfðu Ieigu, og fær
engan frádrátt fyrir neinu af
leigunni, og enga ívilnun í
skatti eða útsvari, sem víð-
ast er byggt á skattskránni.
Það virðist því auðsætt að
leigutakar húsnæðis verða
ávallt verr settir en íbúðar-
eigendur, þótt leiga eftir eig-
in íbúð væri metin eins og
hin lögleyfða leiga er, eftir
sambærilega íbúð.
Gæta má og þess, að sá
hópur manna, sem fær um-
rædda skattívilnun hjá rík-
isskattanefnd, fær líka eftir-
gjöf á eignarskatti, vegna
þess, að fasteignir eru aðeins
metnar sem örlítið brot af
peningaverðgildi þeirra. Sá
þáttur er auðvitað ekki rík-
isskattanefnd að kenna, held
ur löggjafarþingi voru, en
þegar tekið er tillit til þessa,
er verk ríkisskattanefndar
varðandi tekjuskattinn þeim
mun blygðunarlausara.
Hinir skilningsríku!
Til eru þeir menn, sem
ekki skilja eöli þess að reikn-
aðar séu tekjur af eigin íbúð,
enda þótt greidd húsaleiga sé
ekki frádráttarbær.
Einhver spekingur!, sem
ritar í Varðberg er að fræöa
lesendur sína á því, að sá er
þetta ritar sé að heimta nýj-
an skatt á húseigendur, slíkt
er víðs fjarri.
Þegar íbúöareigandi fær að
draga frá skattskyldum tekj-
um alla skuldavexti, sem
hann kann að þurfa að
greiöa vegna íbúðar sinnar,
auk þess allt viðhald, og þar
á ofan fyrningu af húseign
sinni, þá gefur það að skilja,
að það verður aö reikna hon-
um húsaleigu til eigin afnota,
hliðstætt því sem nágranni
hans, sem tekur íbúð á leigu
þarf að borga fyrir sambæri-
lega íbúð. Sama máli gegnir
þótt skattþegn eigi íbúð sína
skuldlausa, þá verða tekjur
af eigin íbúð að koma sem
vextir af þeim höfuðstól, sem
hann á í eigninni.
Þetta munu fiest skólabörn
skilja, þótt Varðbergsmenn-
irnir virðist ekki skilja það.
Þegar Fasteignaeigendafé-
lag Reykjavíkur er að
heimta að húsaleiga sé 15 kr.
eftir hvern fermetra íbúðar,
þá eru þessir menn að
heimta að hverjum íbúðar-
eiganda sé metnar 15 króna
tekjur á hvern fermetra
húsnæðis, sem hann notar.
Það er varla hægt fyrir
Fasteignaeigendafélagið að
skáka lengi í því skjóli, að
menn, sem falinn er sá trún-
aður að fara með fram-
kvæmd skattalaganna, mis-
noti svo -herfilega vald sitt,
eins og ríkisskattanefnd hef-
ir gert í þessu umrædda til-
felli nokkuð mörg undgnfar-
andi ár.
Árið 1936 voru tekjur af
eigin íbúð í Reykjavík ákveðn
ar 10% af fasteignamati.
Slíkt mat var þá nærri lagi,
með tilliti til útleigu. Nú er
fasteignamatið mjög svipað
og 1936, þar sem það bygg-
ist allt á fyrirstríðsverði,
enda þótt það gengi ekki í
gildi fyrr en 1942.
Leigusalarnir heimtuðu
húsaleigulögin afnumin,
vegna þess að leigan yrði að
hækka meira en húsaleigu-
vísitalan sagöi til. Um leið
hljóta þeir að verða að taka
á sig hækkun á eigin leigu
til skatts og útsvars
A húsaleiga að vera
frádráítarbær?
Skattalögin rnunu hugsuð
á þann veg að húsnæði, fæöi
og fatnaður sé innifalinn í
persónufrádragi. Allir vita,
að persónufrádrag er svo lít-
iö, að það er engan veginn
fyrir fæði og fötum þótt hús-
næði fylgdi ekki þar með.
Með því að gera húsaleigu
frádráttarbæra, myndi hin
svokallaða yfirstétt, sem rík-
isskattanefnd er að hjálpa til
að komast undan skatti og
útsvari, ekki geta notfært sér
lágt mat á tekjum af
eigin íbúð, til að sleppa
við skatt og útsvar. En
þá er tvennt að athuga. Hið
fátækara fólk býr oftast við
lélegan húsakost. Mörg dæmi
eru til þess hér í Reykjavík
að hjón eru með 2—3 börn í
einni stofu og fjöldi fátæk-
ari fjölskyldna hafa alls ekki
meira en 60—-70 fermetra í-
búðir. Þar sem jafnstórar fjöl
skyldur í efnamannastéttun-
um hafa 200—300 fermetra
gólfflöt.
Með því að hafa tekjur af
eigin íbúð skattfrjálsa og
húsaleigu frádráttarbæra,
myndum við verðlauna ó-
hófsseggina, er misnota fjár-
magn og gjaldeyrismögu-
leika þjóðarinnar. Ráða
mætti auðvitað bót á því,
með því að skattfrjáls væri
aðeins viss fermetratala í-
búðarhúsnæðis á hvern fjöl-
skyldumeðlim.
Slíkt fyrirkomulag hefði
án efa marga kosti, en eng-
in hætta er á öðru en full-
trúar óhófsstéttanna myndu
geta komið slíkri lagasetn-
ingu fyrir kattarnef með til-
styrk vina sinna úr austrinu.
Það er engin ástæða fyrir
leigutaka húsnæðis, að krefj
ast þess að lögleyfð húsa-
leiga sé frádráttarbær, en það
er full ástæða fyrir leigutaka
að sameinast, allir sem einn,
til að fyrirbyggja svo dæma-
lausa framkvæmd þessara
mála, sem verið hefir hin
síðustu ár. Þar sem húseig-
endur hafa verið gerðir nær
því skatt- og útsvarsfrjálsir
af eigin húsnæði, en leigu-
takar orðið að greiða margar
milljónir í skatt og útsvar af
þeim tekjum er þeir hafa
notað til að greiða okurleigu
fyrir sitt leiguhúsnæði. Við
vitum að öll svartamarkaðs-
leigan er dregin undan, svo
og meiri eða minni hluti
hinna lögleyfðu leigu. Á svo
ríkisskattanefnd að líðast, að
fullkomna þetta, með því að
veita þeim sömu skattborg-
urum, sem mest draga und-
an, stórkostlegar ívilnanir til
viðbótar, með ranglátu mati
á tekjum af eigin íbúð.
Heiðarlegir menn heimta
að allir séu jafnir fyrir lög-
unum.
Steindár Bjcrnsson scndir mér
eftirfaranði pistil, sem fjallar um
það, hver hafi verið fyrsti blandaði
söngkórinn á íslandi:
„í Tímanum 20. nóv. 1S52 var
smágrein um Xantötukór Akureyr-
ar 20 ára (stofn. 14. okt. 1932 >. Þaj;
segir hcf., að K. A. ::é íyrsti blsnd-
cði kór, scm stofnaöur var á ís-
Iandi“.
Þótt nú að K.A. eigi mikið lof
skihð, svo og aðal-stofnandi hans
og söngstjóri alla tíö, Björgvin Guð
mundsson, tónskáld og sömkenn-
ari, þá má ekki vera ómótmælt
svona framúrskarandi vanhugsuð-
um umniælun:, sögulegri villu og
berum ósannindum. — Til sanns
vegar mátti færa, ef sagt heíði ver-
ið, að K.A. væri eíztur af nú starf-
andi, forn-.lega félagsinynduöain,
blönduðtlm söngkórum, og er þó
ekki víst að ekki sé til cinhvers stað
ar á landinu smákór, sem htiö er
þekktur út í frá, en á þó sitt nafn,
og eldri ka_nn að vera, en ólíklegt
er þaö. Þess vegna nota ég hérna á
undan orðin: „formlega félagsmynd
uðum“, að íveir af stofn-kórum
La'.idssambands blandaðra kóra eru
.mikið eldri en K.A. að starfi til,
þótt ekki væru þeir formlega stofn
aðir sem félög fyrr en nokkru eftir
að Björgvin stofnaði K.A. — Þannig
hefir Sunnukórinn á ísafirði starf-
að óslitið síðan 19r0 — í 42 ár —
myndaður um söngstjóra sinn, sem
verið hefir allt fram til þessa Jónas
Tómasson organisti og tónskáld,
þótt fullkomið félagsform tæki kór
inn ekki upp fyrr en 25. jan. 1934
(á sólardegi ísfirðinga). Þá er og
Vestmannakórinn i Vestmannaeyj-
um nærri jafn gamall, ári yngri.
Hann myndaði Brynjúlfur heitinn,
organisti og kaupmaður, Sigfússon
snemma á sumrinu 1911 og æfði til
að syngja á aldarafmælishátíð Jóns
Sigurössonar, 17. júní 1911, og starf
aði sá kór síðan nær óslitið öll
árin, undir stjórn Brynjúlfs til 1946
að heilsa hans bilaði. Pormlera fé-
lagsmyndun fékk þessi kór þó ekki
fyrr en 1937, en iiafnið allmörgum
árum fyrr.
j Þá hefir í 3 síðustu tölublöðum
Kirkjublaðsins (27. 10., 10. 11. og
24. 11. og voru tvö fyrri blööin kom-
1 in í almannahendur áður en Tíma-
greinin kemur fram) verið að birt-
; ast grein eftir Svövu Þorleifsdóttur,
fyrrv. skólastjóra, þar sem hún seg
! ir frá því, að Björn Vigfússon, þá
heima hjá foreldrum sínum á Periu
1 bakka í Axarfirði, hafi haustiö 1899
(fyrir 53 árum) stofnaö Kirkjukór
Skinnastaðakirkju, sem _vafalaust
hefir verið blandaður kór, þótt
Svava geti þess ekki berum orðum,
þar sem hún segist liafa verið í hon
um svo og 4 systur Bjarna, — því
að þarna getur varla hafa verið um
kvennakór að ræða, enda kirkjukór
ar venjulega blandaðir kórar og
kóralbækur raddsettar fyrir bland
söng. Þessum kór segir Svava að
Björn hafi haldið við og ntjórnað
þar til hann flutti til Húsavíkur
1906, og að þar hafi Björn haldið
áfram á sömu braut, stofnað og
stjórnað söngkór.
Af þessu niá þegar siá.'áð til hafa
verið liér á landi blandaðir söng-
kórar löngu íyrr en K.A. var stofn-
aður, þótt ekki haíi þeir allir verið
til í reglulegri félagsmynd eSá starf
að lan_an aldur. Og víst veit ég
um þó nokkra kóra,- sem ég skal
nefna hér, svo að opinber, prentuð
vitneskja sé til lím þá. Gæti það
k’nnske orðið til þess að fleiri gefi
sig fram og veiti upplýsingar um
það, sem þeim er kunnugt um í
þessum efnum. Þá gæti þessi at-
hugasemd_mín orðið til þess. að
fyllri upþlýsingar fáist um scgu
blandaðs kórsöngs hér á landi. Vil
ég taka svo djúpt í árinni, að skora
á hvern þann, sem veit eða man
sl.ka sön: kóra með vicsu, að senda
mér upplýsingar um þá, svo ná-
kvæmar cg tæmanái, sem hægt er,
héjdur fyrr en síðar, svo að þær
komist á einn öruggan stað: í skjöl
Landssamtands blandaðra kóra.
Það vil ég taka fram, að þótt hérna
sé fyrst og fremst átt við cg talað
um tlandaða kóra, eru engu síður
vel þegnar, — cg nauðsynlegt að
safna saman, — upþfsintum um
karlakóra og kvemiakóra frá fyrri
iímum.
Áritun til mín er: Steindór Björns
son, Sölfhélsgötu 10, Reykjavík.
Og nú koma hér. þær upplýsingar,
sem ég get geíið .—: vona, ef aðrir
finnast, sem betur eða meira vita.
sendi mér upp’ýsingar um það, —
um aðra kóra heldur en þá; sem
þegar eru nefndir, og átárfað hafa
fyrir stofndag K.A. ' . ' '
I Vorið 1899 flutti séra Lárus Hall
dórsson (sem um haustiö ,var, órum
kvöðull að stofnun . Eríkirkjun’iar)
hingað til Reykjavíkur isamt Itonu
sinni Kristínu Pétursdóttur,. orí an-
ista Guðjónssohár (Guðjóhhsen),
og 4 börnum 14—l'8"ára.‘Þau voru
í aldursröð: Guðrún, Halldóiv Pét-
ur og Valgeröur, öll-afar-vel gefin,
söngvin og hljómelsk eins og þau
áttu ættir til á báða yegu. — (Þau
höfðu raddir fyi'ir.tiandaðan kvart
j ett og sungu oft þannig heima). —
' ÖII urðu þessi systkin þjöðkúnn, en
Halldór, sem dó þpirra lyrstur, var
alveg sérstakur r áfu.maður'Og 'göfug
menni og framúrskarandi að söng-
og' söngstjórnarhæfileikum.
| . Þegar fjölskylda þessi kom hing
að, gekk hun öll í góðtemplarastúk
una Hlín nr. 33. Og um haustið
stofnaði Hahdór innan stúkunnar,
sem var mjög fjölmenn, „Söngfélag
HIínar“ (venjulega kallað: „Hlínar
söngfélagið“). Þessi blandaði kór
varð mjög þekktur hér í bænum og
rómáður þessi fáu ár, sem hann
starfaði, en það var fram undir
vorið 1903. Þá var Halldór orðinn
það veikur af sjúkdómi þeim, er
hann lézt úr um liaustið (28. 9.
1903), að hann gat ekki að staðiS
lengur. Með Halldóri féll þetta söng
félag niður, þar sem e.nginn var
til að táka upp mcrki hans.
Þá störfuðu um þetta leyti og litlu
(Framliaid á 6. síöu.)
Isleuflsngaþættir
(Framhald af 3. síðu.)
Ég þakka Andrési á Leyni-
mýri fölskvaiausa vináttu í
garð minn og fjölskyldu
minnar frá fyrstu kynnum til
síðustu stundar og votta
vandamönnum hans samúð i
sorg þeirra.
Þórður Tómasson.
Jarðarför móður, tengdamóður og ömrnu
KATRÍNAR PÁLSDÓTTUR
fer fram frá Dómkirkjunni föstudaginfi 2. jan. kl. 3.
Blórn og kransar afbeðnir. Vilji einhverjir minnast
hinnar látnu er vinsamlegast bent á Hlífarsjóð hjá
S. í. B. S. eða Menningar og minningarsjóð kvenna..
F. h. vandamanna
Þéra Þórðardóttir
VW.W.V.V.W.W.V.WVVV.W.VS’iW.VVVVAVVVWJV;
5 í
Ollum þeim sem á einn eða annan hátt glöddu mig ;«
í á áttræðisafmælinu 26. des., sendi ég innilegt þakk-
í læti. Guð blessi ykkur og gefi ykkur gleðilegt nýár. I;
Jóhannes Benjamínsson, Hallkellsstöðum
VA'A"//AW.VV.VVVAVJVWWWAVW4VVVVWAV1A1