Tíminn - 13.01.1953, Side 5

$ blað.
TÍMINN, þriðjudaginn 13. janúar 1953.
5.
IÞriðjiud. 13. ianúar
ERLENT YFIRLIT:
Danir breyta stjórnarskránni
Lýðræðisfiokkarnir Iiafa koiuið sér saiu-
líiTavtiirt ó aXínríírtia an um allmiklar breyíingar, m. a. afnám
tivermg a ao u \ ggja iandSþmgSinS

vinnufrið?
Eiöð kommúnista hafa nú
að mestu gefist upp við að
mótifi'æla nauðsyn þess, að
komiá sé upp nógu traustu
íögregluvaldi til að halda
uppi lögum og reglum í sam-'
bandi viö vinnudSilur og und
ir öðrum kringumstæðum,
þegar slíks er þörf. Þau finna,'
að "slik mótstaða þeirra er
vorilaus og gerir ekki annað
en að vekja athygli á því,
hvar. ofbeldismennina er að
finna. Sá þjóöárvilji styrkist
óðum^ jð þjóðfélagið verði
gert p.ógu sterkt til þess að (
halda uppi lögum og reglum.
i
Undanhald sitt reyna kom
múnístar að fela með því aö
faísá ummæfi H. J. þannig,1
að hann vilji aukið lögreglu-'
lið til'áð berja á verkamönn-
um, Hann trúi ekki á það úr- j
ræði,. sem betra sé, að reyna,
áð -stuðla að vinnufriði með
réttlátum stiórnarháttum.
Þéssari fölsun Þjóðviljans
verður bezt svarað með því
aö tilgreina eftirfarandi um
.mæli . úr umræddri áramóta-
.gréin H. J.:
„Vitanlega verða menn að
hafa fullt frelsi til að gera1
vérkföll, þótt ákjósanlegt sé
að draga úr þeim með rétt- j
látum og viturlegum stjórn ^
arháttum, er alltaf verður j
eina örugga brjóstvörnin í
lýðfrjálsu þjóðfélagi. En j
við verðum að sjá svo um,
að verkföllin verði háð að,
siðaðra þjóða hætti.“
Þessi ummæli Hermanns
sýna bezt, að' hann telur, að
vinnufriðurinn eigi fyrst og
fremst að byggjast á viturleg
um stjórnarháttum og af-
stýra eigi vinnudeilum á þann
hátt. Þetta eitt getur þó ver- J
ið ófulinægjándi, þegar við j
kommúnista er að eiga, því
að þeir vinna á allt öðru
„planí“ en lýðræðissinnaður
verkalýður.
Hermann Jónasson gerir
iíka meira í grein sinni en aö
telja vinnufriðinn þurfa að
byggjast á viturlegum stjórn
arháttum. Hann bendir einn
:ig á,' hverjir þessir stjórnar-
■ hættir eigi aö vera. Hann
. ;segir orðrétt í grein sinni:
„Hin tíðu og hörðu átök
um skiptingu arðsins er eitt
mesta vandamálið í þessu
la,ndi tortryggninnar, og
. yelmegandi verður þjóðin
ekki fyrr en vinnandi fólk
géngur nægilega almennt
með 1 ánægju og áhuga að
. Verki.
•; : í síðustu áramótagrein
benti ég þjóðinni á, hvernig
íslenzkir bændur með hjálp
samvinnunnar hafa Ieyst fé
lagsmál sín. Ég rakti það,
hvérnig þeir hafa með marg
háttuðum félagsskap tryggt
sér sannvirði þess, sem þeir
kaupa og selja.....í þess-
um félagsmálahcimi, sem
bændur hafa byggt upp, er
vinnufriöur, þar sem oft er
- unnið myrkranna milli, af
áhuga, sem stendur í nánu
” sambandi við það, að erfið-
ismaðurinn veit, að hann
fær sannvirði fyrir vinnu
sína. —■
I atvinnulífi kaupstaðanna
Eins og greint hefir veriö stutt-
lega frá í blaða- og útvarpsfréttum
hafa lýðræðisflokkarnir í Dan-
mörku nýlega orðið sammála um
breytingar á stjórnarskránni, en
endurskoðun stjórnarskrárinnar hef j
ir verið á döfinni í Danmörku í Afnám landsþingsins.
samræmis við það, sem gilt hefir
seinustu áratugi. í raun réttri verð
ur konungsvaldið ekki nema form
eftir að nýja stjórnarskráin hefir
tekið gildi.
*yi
% %
§10:;
röska tvo áratugi. Stjórn jafnaðar- j
manna og radikaia, er fór með völd
fyrir styrjöldina, vann mjög að
þessu máli og tókst að ná samkomu
lagi við íhaldsmenn um allviðtækar
breytingar á stjórnarskránni. Sam-
kvæmt því samkomulagi samþykkti
þingið nýja stjórnarskrá, en hún
féll við þjóðaratkvæðagreiðsiu.
Vinstri flokkurinn beitti sér gegn
henni vegna þess að hann vildi
ekki fallast á afnám landsþingsins
(efri deildar, sem kosin er með sér-
stökum hætti). Þetta gerðist rétt
áður en stríðið hófst, en málið lá
niðri á striðsárunum. Strax eftir
styrjöldina var það tekið upp að
nýju og hafa forsætisráðherrar þeir,'
sem síðan hafa farið með völd, verið |
formenn nefndar þeirrar, er fjallað
hefir um endurskoðun stjórnar-
skrárinnar. Það er mjög þakkað nú-
verandi forsætisráðherra, Erik Erik
sen, að sámkomulag hefir nú náðst.
Hér á eftir verður gerð grein fyr- '
ir nokkrum þeim aðalbreytingum, j
sem samkomulagið gerir ráð fyrir.
Þingræðið lögfest.
Samkvæmt núgildandi stjórnar-
skrá í Danmörku er gert ráð fyrir
að konungur skipi stjórnina án
afskipta þingsins og þingið geti ekki |
vikið henni frá völdum. Að þessu
leyti er íslenzka stjórnarskráin sam
hljóða dönsku stjórnarskránni, enda
alveg sniðin eftir henni. Þingræðis-
stjórnarskipulagið í Danmörku hef-
ir byggzt á óskráðum lögum eða
hefð, sem talin er hafa skapazt 1901,
er konungur og hægri flokkarnir
féllust á, að ríkisstjórnin þyrfti aö
hafa þingmeirihluta að baki sér.
í hinu nýja stjórnarskrárfrum-
varpi er gert ráð fyrir að lögfesta
þingræðisstjórnarfyrirkomulagið.
Samkvæmt ákvæðum þess, skal for
sætisráðherra strar biðjast lausnar
fyrir ráðuneytið, ef þingið samþykk
ir vantraust, og hver einstakur ráð-
herra skal óðara víkja úr stjórn-
inni, ef þingið samþykkir vantraust
á hann.
Þá er afnumið það vald konungs,
að geta rofið þing eða frestað fund
um þess. Hér eftir ræður forsætis-
ráðherrann hvenær þingið situr að
fundum. Þó ber honum að kalla það
saman, ef fimmtungur þingmanna
æskir þess.
Vald konungs er yfirleitt skert á
annan hátt samkvæmt nýju stjórn
arskrárfrumvarpinu eða fært til
Stærsta breytingin, sem nýja
stjórnarskrárfrumvarpið gerir ráð
fyrir, er tvímælalaust afnám lands-
þingsins, sem svarar til eins konar
efri deildar. Það er skipað 72 íull-
trúum. Af þeim eru 53 kosnir af
kjörmönnum, sem eru sérstaklega
til þess kosnir að kjósa landsþings- j
menn. Við kosningu kjörmannanna
hafa aðeins þeir kjósendur kosn-,
ingarétt, sem eru orðnir 35 ára.1
Landsþingið sjálft kýs svo 19 lands-
þingmenn hlutfallskosningu í lok
hvers kjörtímabils. Eins og sjá má
á framangreindu, er skipan iands-
þingsins þannig, að það er yfirleitt
íhaldssamara en þjóðþingið (neðri
deildin), enda hafa oft orðiö árekstr
ar á milli deildanna.
Samkvæmt nýju stjórnarskrár-
frumvarpinu verður landsþingið
lagt niður og þingið verður aðeins
ein deild, rikisþingið (Rigsdagen),
sem verður það sama og þjóðþing-
ið nú. Þaö er nú skipað 149 þing-
mönnum, auk tveggja færeyskra1
þingmanna, en verður hér
eftir skipað 175 þing-
mönnum, auk tveggja færeyskra
þingmanna og tveggja grænlenzkra
þingmanna. Grænlendingar hafa
ekki áður átt fulltrúa í danska þing
inu. Með því að láta Grænlend-
inga fá fuiltrúa i danska þinginu,
virðast Danir stefna að því að inn-
lima Grænland alveg i danska rík-
ið, en láta það ekki hafa sérstöðu
sem nýlendu, er geti öðlazt sjálf-
stæði síðar meir og sagt skilið við
Dani.
Pyrirkomulagið á kosningum til
ríkisþingsins mun að mestu verða
ákveðið í sérstökum kosningalögum.
Samkvæmt núgildandi kosningalög
um er kosningafyrirkomulagið
næsta flókið. Frambjóðendur bjóða
sig fram í einmenningskjördæmum,
en kosningin fer siðan fram sem
hlutfallskosning í stórum kjördæm
um (ömtum). Alls eru 105 þingm.
kosnir með þessum hætti. Auk
þess er svo uppbótarþingsæti, sem
eru 44 að tölu, og skiptast þau
eftir vissum hlutföllum milli lands-
hlutanna. Kaupmannahöfn og Prið
riksberg geta því aldrei fengið fleiri
en 28 þingmenn (bæði kjördæma-
kosnir þingmenn og uppbótar-
menn), en það svarar hvergi nærri
til þess, að höfðatölureglunni sé
fylgt. Kosningalögunum var sein-
ast breytt 1948.
EttlK EIIIKSEN
Vafalaust verður þessari skiþan
eitthvað breytt, er sett verða ný
kosningaiöy, með hliðsjón af stjórn
arskrárbreytingunum. Enn er ekki
fyllilega kunnugt, hvernig sú breyt
ing kosningalaganna verður.
Aðrar brevtingar.
Aðrar nýjar breytingar eru þessar
helztar:
Erfðaréttur konungsættarinnar
breytist þannig, að eigi konungur
ekki syni, verða dætur hans rikis-
erfingjar. Þetta þýðir, að elzta dótt
ir Priðriks konungs verður nú ríkis-
erfingi í stað Knúts bróður hans.
Ef 60 þingmenn óska þess, skulu
lög lögð undir þjóðaratkvæða-
greiðslu. Þó nær þetta ekki til fjár-
laga, launalaga, tolla- og skatta-
laga. Til þess að lögin falli við
þjóðaratkvæðagreiðslu þarf ekki að-
eins einfaldan meirihluta, heldur
verða a. m. k. 30% allra atkvæðis-
bærra manna að hafna þeim.
Breytingar á stjórnarskránni eru
að því leyti gerðar auðvéldari, að
nú þurfa ekki nema 40% allra at-
kvæðisbærra kjósenda að greiða
(Framfeald á 6. síðu.)
finnum við víðast hina
miklu andstæðu. Frá því að
byrjað er að kaupa hinn
smæsta hlut, er til fram-
leiðslu þarf og þar til síð-
asti eyrir af andvirði henn-
ar kemur til skila, er allt
hulið þeim, er við framleiðsl
una vinna, hvað hver tekur
í sinn vasa á hverjum stað.
Þetta kerfi allt er eins og
lagað til þess að vekja upp
Glám tortryggninnar með
ö!Iu, sem honum fylgir, svo
sem við daglega sjáum og
heyrum, enda reið' hann
húsum hér í höfuöstaðnum
og víðar eftirminnilega nú
fyrir jólin.
Vinnandi fólk í kaupstöð
um verður sjálft að taka
þátt í framleiðslunni þann-
ig að það tryggi sér réttmæt
an arð hennar líkt og bænd-
ur hafa gert í sveitum.“
Hér er vissulega bent á þá
einu réttu leið, sem er fær til
þess að skapa þann grund-
völl, er tryggir vinnufrið. At-
vinnuvegi bæjanna þarf í
vaxandi mæli að byggja upp
á samvinnugrundvelli. Öll
þau fyrirtæki, sem annast
þjónustu fyrir sjávarútveg-
inn, eiga að vera rekin af út-
vegsmönnum og sjómönnum.
Þá myndi vissulega skapast
stóraukinn vinnufriður í
þessum öðrum stærsta at-
vinnuvegi þjóðarinnar. Á
sama hátt þarf svo að byggja
(upp iðnaðinn eftir því, sem
ástæður leyfa.
j Sá áburður kommúnista,
:að H. J. hafi í áramótagrein
sinni, ekki bent á aðra leiö
jtil að afstýra vinnudeilum en
' aukið lögregluvald, fellur
,þannig gersamlega um sjálft
sig. En það breytir hins veg-
ar ekki þeirri staðreynd, að
meðan til er allsterkur of-
beldisflokkur eins og komm-
únistar, verður ekki komist
hjá því að styrkja þjóðfélags
valdið svo, að það megni að
halda ofbeldis- og byltingar-
mönnum í skefjum.
Heilindi Sjálf-
stæðismanna
Það vantar ekki, að for-
kólfar Sjálfstæðismanna
telji sig bera hag sveita og
sjávarþorpa fyrir brjósti.
Þegar þeir heimsækja kjós-
endur þar, eru þeir fullir af
vilja til að gera allt fyrir þá,
stórt og smátt. Þeir benda á,
að á Alþingi hafi þeir flutt
■ þetta eða hitt frumvarpið,
Jsem hafi stuðlað að hagsbót-
I um fyrir dreifbýlið, svo að
ekki sé það þeim að kenna,
| að þetta hafi ekki komist
| fram.
| Eitt af slíkum málum, sem
Sjálfstæöismenn munu vafa-
laust hampa mjög í næstu
kosningum, er tillaga um
jöfnunarverð á benzíni og
olíu. Sigurður Ágústsson var
látinn flytja tillögu um
jþetta og bæði hann og Ingólf
,ur á Hellu hafa flutt hjart-
jnæmar ræður um nauðsyn
þessa máls og hafa útdrættir
úr þeim verið birtir undir
stórum fyrirsögnum í Mbl.
Ekkert hefir þó enn orðið
úr framgangi málsins á Al-
.þingi, Ekki skortir það samt
iþingfylgi, ef Sjálfstæðisflokk
urinn stæði með því.Framsókn
arflokkurinn fylgir því ó-
skiptur, enda er þetta mál,
sem hann hefir lengi barist
fyrir. Á hverju strandar það
þá? Það strandar á því, að
ráðherrar Sjálfstæf) sflokks-
ins standa gegn þessu máli,
eins og þeir geta, og hindra
þannig framgang þess.
Þannig eru heilindi Sjálf-
stæðisflokksins, þegar hags-
jmunir sveita og sjávarþorpa
eru annars vegar. Það vant-
I ar ekki fögur loforð og
mjúkt tungutak. En í kyrrþey
vinna svo forsprakkar flokks
ins að því, að þessi mál kom-
ist ekki fram.
FSótti, sem talar
sínu máli
Aðalritstjóri Þjóðviljans
hafði langa útivist í sumar
og heimsótti m.a. flest lönd
Evrópu. Hann sá yfirleitt
ekki annað en neyð og ves-
aldóm í löndum vestan járn-
tjaldsins og lýsti því mjög
átakanlega í blaði sínu. Önn-
ur mynd blasti hins vegar
við ritstjóranum, þegar hann
kom austur fyrir járntjald —
til Austur-Berlínar og Austur
-Þýzkalands. Þar blasti ekki
annað við augum hans en
stórkostlegar framfarir og
velmegun. Ritstjórinn varð
sannkölluð Lísá í Undra-
landi.innan um allar þessar
framfarir. Hann átti ekkí
nógu sterk orð til að lofa og
dásama allt það, sem hann
sá og heyrði austur þar.
Ef fullt mark væri tekið á
lýsingum Þjóðviljaritstjór-
ans, gætu þeir, sem ekki
hefðu annað heyrt eða lesið,
ekki trúað öðru en því, að
miklir mannflutningar ættu
sér nú stað á meginlandi
Evrópu. Allir, sem vettlingi
gætu valdið, hlytu að reyna
að komast úr eymdinni og
neyðinni fyrir vestan járn-
tjald í velmegunina, framfar
irnar og dýrðina, sem væri
fyrir austan tjaldið. Þetta
kapphlaup hlyti einna helzt
að minna á það, þegar menn
þyrptust til staða, þar sem
mikið gull hefir fundist í
jörðu. Sennilega hafa trúuð-
ustu lesendur Þjóðviljans orð
ið talsvert undrandi yfir því,
Jað ritstjórinn skyldi aldrei
jbregða upp myndum af hin-
um óþreyjufulla manngrúa,
jer biði þess við járntjaldiö
j að geta komist austur fyrir
| það. Ef til vill bíða þeir enn
í voninni eftir því, að rit-
stjórinn birti slíka lýsingu.
Hann hafi aðeins dregið hana
á frest til þess að geta gert
hana sem bezt úr garði.
! Það er þó annaö, sem veld-
ur þessu seinlæti Þjóðviljarit
stjórans. Þrátt fyrir allar lýs
ingar hans á eymdinni fyrir
vestan járntjald og sælunni
fyrir austan það, Iiggja
mannflutningarnir í Evrópu
í öfuga átt við það, sem af
Iýsingum hans mætti ætla.
iÞað fréttist ekki um marga,
Isem sækjast eftir því að kom
ast austur fyrir járntjald, en
j hins vegar koma daglega
| hundruð manna vestur yfir
það, þrátt fyrir þá lífshættu,
,sem slíku er oft samfara. Og
I þeir kjósa að koma þangað
■ slippir og snauðir og án nokk
r urrar vissu um, hvað fram-
jtíðin muni bera í skauti sínu,
• heldur en að vera áfram í
|„sælunni“ austur frá.
I Samkvæmt seinustu opin-
j berum tilkynningum frá yfir
I völdum Vestur-Berlínar
i komu ekki færri en 16 þús.
iflóttamenn þangað frá Aust-
I ur-Þýzkalandi í síðastl. mán
,uði, en alls komu þangað 120
jþús. flóttamenn á árinu 1952.
Enn fleiri hafa þó fhiið til
Vestur-Þýzkalands, þrátt fyr-
ir stóraukna landamæra-
j gæzlu af hálfu austur-
|þýzkra stjórnarvalda. Öllum
fregnum ber saman um, að
.aldrei hafi þó flóttamanna-
| straumurinn til Vestur-Ber-
línar verið örari en nú eftir
áramótin.
Þessar staðreyndir er árcið
anlega meira að marka en
! lýsingar þær, sem lagt var
I fyrir Þjóðviljaritstjórann að
skrifa. Þær tala sínu máli
um það, hvort betra muni að
(Fr&mhald &. e. siffu.i