Alþýðublaðið - 24.07.1927, Blaðsíða 2

2
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
| ALÞÝBUBLABIB í
^ Afgreiðsla i Alpýðuhúsinu við {
| Hverfisgötu 8 opin frá kl. 9 árd. ►
3 til kl. 7 síðd. ►
| Skrifstofa á sama stað opin kl. ►
3 9»/s—lO^ a árd. og ki. 8-9 síðd. |
< Siinar: 988 (aígreiðslan) og 1294 ►
3 (skrifátofan). í
j Verðlag: Áskriííarverð kr. 1,50 á ►
3 mániiði. Auglýsingaverð kr. 0,Í5 >
< hver mm. eindáilia. |
3 Prentsmiðja: Alpýðuprentsmiðjan í
j (í sama húsi, sömu símar). j
* ►
Verzluniif í borgismi.
Fyrir alliöngu var að því, er
þann minnir, er þetta ritar, skipuð
nefnd til að rannsaka orsakir dýr-
tíðarinnar hér í borginni. Nefnd
þessi mun hafa starfað eitthvað.
Að minsta kosti var það haft fyrir
satt, að hún heföi komist að
þeirri niðurstöðu, að orsakir dýr-
tíðarinnar væru tvær, hiísnœðis-
leijsio og verzlanafjöldinn. Hvort
sem það nú hefir verið af því,
að þessar orsakir eru viðkvæmt
mál mönnum, sem fylgt hafa til
baráttu þeim flokki, er rneð völd-
in hefir farið í landinu um hríð,
eða þetta hafa þótt sVo almenn
sannindi, að óþarfi væri að stað-
festa þau opinberlega, þá er hitt
víst, að stjórnarvöldin hafa lítt að
því gert að halda þessari þekk-
ingu á lofti, hvað þá að gera
nokkra tilraun til að ráða bætur
á vandkvæðunum. Miklu fremur
má segja, að þau hafi stutt að
þvi um húsnæðismálið að halda
vandræðunum við með því að
banna lán til húsabygginga úr
bönkunum, þar til veðdeildarféð
fékst. Húsaleiguokrið kvelur
menn því enn.
Hér var þó ekki ætlunin að fara
að svo stöddu út í húsnæðismálSð
neitt nánara, heJdur minnast nokk-
luð á hitt, sem haft er fyrir satt
að sé önnur meginorsök tíýrtíðar-
innar í bænum. 1 grein eftir
..barnakarl" á öðrum stað í blað-
inu er vikið að þvi, að álagnáng
á vörur sé óhæfilega há, og færð
rök áð. Hitt er og víst, að vöru-
kaupendum þykir verðlag lítt við
jinandi, og heyrast eðliiega alt
af öðru hVóru raddir þar um. Á
hinn bóginn munu kaupmenn sízt
á þvi, að þair leggi of mikið á
vörurnar. Að minsta kosti munu
þeir ekki þykjast bera of mikið
úr býtum sem ómakslaun fyrir
fyrirhöfn sína eða sem arð af at-
vinnu sinni. Sumir munu ef til
vili svara því til, að með slíkri
samkeppni, sem hér sé.í verzhin,
hljóti verðið að verða svo lágt,
sem unt sé.
Hér koma galiar samkeppnis-
stefnunnar sérstaklega skýrt í
íjós. Pegar samkeppmn er orðin
of mik'il, heídur hún uppi verð-
ínu í stað þess að fækka það. A-
stæðan ex sú, að kaupmenn geta
ekki fremur en aðrir unnið eða
látið vinna fyrir ekki neitt. Því
fer svo, að með örri fjölgan verzl-
ananna fylgir verðhækkun. Því
fleiri sem verzianirnar eru, því
minna getur hver selt, þar sem
kaupgetan er eðliíega takmörk-
uð, og af verzlanafjöldanum ledð-
ir þannig, að kaupmaður verður
að hafa upp í kostnað sinn, hús-
næði, vinnuiaun og annað, þótt
hann selji heimingi minna ef til
vill en hann gæti komist yfir með
fuilri nýtingu húsnæðis síns og
iv.nnukrafts. Kaupmenn finna
fljótt, hvað mikia verzlun þeir
geta haft að jafnaði, og við það
verða þeir að miða um álagn-
inguna. Þeir hafa sjálfsagt fæst-
ir fé til þess að leggja í þá á-
hættu að setja niður í því skyni
að afla sér fjölgunar viðskifta-
vina og vilja ógjarnan ef til vill,
þó þeir gætu, setja fjölda stéttar-
bræðra sinna á höfuðið með því
að draga frá þeim viðskiftavini
með harðari samkeppni.
Með þegjandi og hálf-óvituðu
samkomulagi myndast þannig
verðlagsmark, sem verzlanir voga
ekki að fara niður fyrir vegna
hættu á kollsiglingu.
Þannig heldur verzlanafjöldinn
uppi vöruverðinu. En hann gerir
fleira ilt af sér. Hann heldur
uppi húsaleigunni, því að afar-
mikið húsnæöi fer undir hálfó-
þarfar verzlanir, og hann eyðir
vinnukrafti að óþörfu annars veg-
ar, en heldur honum hins vegai
í lágu verði, því að það er tæp-
lega von, að kaupmenn vilji
greiða sæmilegt kaup við af-
greiðslu við mjög dræma sölu.
Þetta lækkar mat á vinnuverði
við önnur störf og rýrir þannig
kaupgetu aimennings, og það
kemur aftur niður á verzlununum.
Ólagið liggur þannig í hring og
hítur í sporðinn á sér.
Það þýðir eiginlega ekki að
skeyta skapi sinu á kaugmönn-
unum fyrir þetta. Þetta er fé-
lagsmein, sem stafar af óheppÞ
legu skipulagi, sem þeir eru háð-.
ir og ráða ekkert við nema að
því leyti, að ýmsir þéirra eru
'•fyigjandi viðhaldi þess af skorti
á skilningi á orsakir þess og af-
leiðingar. Hér er ekki fremur en
annaxs staðar unt að ráða neina
bót á með því að glíma við af-
leiðingarnar. Þar þarf að taka
fyrir orsakirnar.
En hverjar eru þá orsakirnar að
verzlanafjöldanum? Þær eru í
íám orðum sagt uppáhaldskenn-
ingar auðvaldsins: ótakmarkað
svigrúm fyrir frcnntcik einstak-
lingsins og hin svo kallaða frjálsa
samkeppni. Litiar sem engar
skorður eru við því settar, hve
margir leggi fyrir sig verzlun-
aratvinnu, og verðlagsmarkið, sem
áður heiir vérið sýnt að verzl-
anafjölgunin skapar, gerir það að
verkum, sem dæmi eru til, að
menn geta dregið íram lífið við
verziun, þegar allar aðrar bjarg-
ir eru bannaðar sakir' at\dnnu-
leysis, þótt undarlegt sé. Þá hafa
þeir sérstöku hagsmunir, sem
heildsalar hafa meðjl kaupmanna,
þau áhrif, að þeir ýta mjög und-
ir menn með stofnsetningu smá-
verzlana til að geta selt þeim
vörur sínar, en hins vegar verk-
ar fjölgun h.eildsalanna líkt og
fjölgun smáverzlananna í þá átt
að hækka álagninguna og þá á
vörunum í heildsölu, og afleið-
ingarnar verða þær sömu von
.bráðar: samtök um hátt verðlags-
mark. *Framtakið og samkeppnin
lenda í sjálfheldu.
Þar sem þessar eru orsakirnar
að verziunarvandræðunum, er
auðsætt, að ráðið við þeim' er
ekki annað en að útrýma þeim
með því að setja í stað þeirra
holiari öfl, og það eru samtök
einstaklinganna og samvinna um
verzlunarviðskiftin með því að
þj ’ðnýta uerzlunma eða samnýta.
Það má gera á tvennan hátt, ann-
aðhvort með því' að efla kaup-
félagsskapinn til samkeppni með
því, að einstaklingarnir flytji
þangað verzlun sina/ svo að við-
skiftin færist saman, og þær
verzlanir, sem óþarfar eru, falli
úr sögunni, eða vinni að því, að
verzlunin verði öll færð á eina
hönd samfélagsins, sem reki hana
með sem minstri eyðslu í vinnu-
afli og húsnæði, að komist verð-
ur af með.
Hvort ráðið sem tekið væri,
mættu allir vel við una. Af-
leiðingarnar yrðu miklu Iægra
vöruverð, — lægra en hin ýtr-
asta samkeppni getur nokkum
tíma áorkað, — og langt um betri
hagnýting verzlunarstarfseminnar.
Þeir hæfir kaupsýslumenn, sem
í raun og veru væri þörf fyrir,
héidu atvinnu sinni eftir sem
áður og gætu vafalaust haft betri
kjör en nú, en aðrir kæmu að
notum við framleiðslustarfsem-
ina og gætu þar neytt framtaks
síns og atorku á hollari hátt þjóð-
félaginu. Það eru tæpiega likur
til að kaupsýslumenn legðust
harðlega gegn breytingum til
bóta, ef vilji fjöldans væri ör-
uggur, því að varla þarf að gera
ráð fyrir, að margir þeirra vilji
vera hálfóþörf sníkjudýr á öðr'
um mönnum og baka þeim örðug
lífsskilyrði.
Tii forgöngu um að ráða bót á
þessu verzlunarólagi, sem hér
hefir verið lýst, eru alþýðusam-
tökin sjálfsögð, því að þar má
helzt' gera ráð fyrir nægum fé-
lagslegum skilningi tii að hvessa
viljann til umbótanna. Þar er
líka minst um hagsmuni, sem
verkað geta í andstöðuátt gegn
u mbótastar f semi.
Listaverkasafn
Einars Jónssonar er oplð á
sunnudögum og miðvikudögum
kl. 1—3. Það þurfa allir að sjá,
en því að eins verður sú tíkoð-
un þó að gagni, pð likneskin
séu athuguð með gaumgæfni. •
Stefán frá Hvítadal
er staddur hér í borginná.
Til sjómaaina
í öilsim IðnRdœm.
Féiagar!
„Skipin eru fljótandi fangelsi!“
Þessi orð eru ekki tjkin af vör-
um óánægðra sjómanna, heldur
eru þau gripin úr ræðu, er fuli-
trúi franskra útgerðarburgeisa hélt
í Genf í byrjun þessa árs.
Það er varla hægt að gefa jafn-
rétta iýsingu af lífi sjómannastétt-
arinnar yfirleitt, frá því þeir
leggja úr landi. Frá því augna-
biiki, er sjómaðurinn ræðst á
skip, og þar til hann er afskráður,
er hann fangi útgerðarmanna, og
skipið er fangelsi hans. Alt af
verður hann að vinna baki brotnu
hinn langa vinnudag, og undir
öllum kringumstæðum, næstum
hvernig sem á, stendur, verður
hann að gegna boði og banni
yfirmannanna; hann er verkfæri
skipstjórans, stjórnað að hans vild
af hans hendi. Vinnudagur hans
er: 10 stundir, 12 stundir, 14
stundir og oft enn þá lengur.
Lögin um 8-stunda-vinnudag, sem
hefir verið komið á — það er að
segja á papþírnum — í ýmsum
vinnugreinum á landi, gilda ekki
fyrir sjómannastéttina. Þannig er
enn fremur um mörg önnur lögr
se'in tryggja að einhverju leyti
rétt verkalýðsins á iandi. En enn.
sem fyrr er
sjómaðurinn olnbogabarn pjóð-
félagsins.
Það hefir alt af verið þannig
og verður þannig, þar til sjó-
mannastétt alheimsins sameinar
sig bæði þjóðlega og alþjóðlega
í sterkum og órjúíandi 'félags-
heildum, sem stjórnað yrði af
góðum og ákveðnum formgjum,
sem kynnu að skapa upp úr ó-
samstæðunum sterkt vald, sem
ógnaði andstæðingum stéttarsam-
takanna.
1 sjómannadeild Alþjóðasam,-
bands flutningsverkamanna eru
nú sem stendur tuttugu og fjögur
sjómannasambönd, sem í eru um
120 000 félagar í 12 löndum. Þessí
deild úr alþjóðasambandinu berst
með oddi og egg fyrir bagsmun-
um sjómannastéttarmnar. Kröfum-
ar, sem hafa verið bornar fram,
eru meðal annars þessar: Hærri
laun, betri siglingalög, meira
frelsi úti í skipunum. En aðal-
krafan er
8-stunda vinnudagur!
48-stunda vinnuvika fyrir sjó-
menn!
Það er ákveðið, að árið 1929
vexði faaldin alþjóða-sjómannaráð-
stefna í Genf. Aðalmálið, sem
verðux til umræðu á þessari ráð-
stefnu, er stytting og ákvaðning
vinnutímans.
Fyrirfiam er ekki hægt að segja,.
hvort þessi ráðstefna beri tilætl-
aðan árangur, en eitt er vist, að
ef sjómannastéttin í ýmsum löndr
um skilur til fullnustu hlutverk
þitt í stéttabaróttu verkalýðsins tii
sjós og lands og faéfur upp raust