Tíminn - 22.02.1953, Blaðsíða 4

TIMINN, sunnudaginn 22. febrúar 1953.
43. blað.
Jón Sigurðsson, Yztafelli:
Orðið er frjálst
Sagnfræði gamla
suma þó aldrei þó gamlir
veröi. Ekki þarf að taka
fram að fólk sem að marki
hefir slíkan kvilla er ekki
við Helgusögu hafði ég sömu hæft til þess að vera heimild
tök til heimildasöfnunar og armenn. ✓
þessir feður íslenzkrar sagn-
listar :“Þeir völdu hið' „fróða“
og „spaka“ (þ. e. vitra)
gamla fólk, helzt menn og
konur á tíræðisaldri, sem
lengst mundu“. Sögn þess
var uppistaðaiv sem aflaði
frásögunum lífræns sanngild
is. En iafnframt nota þeir
allar heimildir sem þeir ná
til þess bæði að fylla frásög-
una og sannprófa. Snorri
iýsir í formála Heimskringlu
Ara. Fremstan
III.
Ég hefi ritað tvær bækur
eftir sögu fólks „á tiræðis- ekki eins og átt hefði að vera.
aldri“. Saga Helgu Sörens- j Meistarinn hafði tvær setningar
dóttur segir frá dáglegu lífi eftir ungum manni, sem horfði á
fátækasta fólksins í þessu
telur hann Hall Þórarinsson
í Haukadal sem dó 94 ára, og [ arsögu héraðsins, og
var Ari þá 21 árs. Þórdís hvor aðra upp vegna þess
Snorradóttir goða hlýtur hve ævikjör söguhetjanna
héraöi. Saga Páls á Stóruvöll
um mun koma út á þessu
ári. Hún rekur sögu einnar af
fáum efnuðum ættum þessa
héraðs, ættar sem bundin
hefir verið við óðal í 150 ár. ‘
Báðar bækurnar eiga að vera j
lifandi myndir úr menning- j
héraðsins, og fylla tu nokkurs“' seSir Asfca í Skugga-
Sveini. Þá var til bæði löngun og
Vinur minn Árni í Skógar- ég vil vel vanda, les ég helzt
seli, ritar í Tímann um þjóð- Heimskringlu eða Egilssögu,
legar fræðiðkanir. Hann til þess að festa mér í huga
deilir þar á Þorbjörgu Árna- íslenzkt orðtak óbrjálað. En
dóttur fyrir það, að hvorki
Æylgi hún sögn eða sannsögu
í æfintýraleik sínum um Jónu
'i Mjóadal. En Þorbjörg hefir
skáldaleyfi. Hún ætlar ekki
að rita raunhæft, og enginn
má taka söguþráð hennar
ibókstaflega. Mér finnst þó
ætið bezt fara, ef söguhetj-
ur skálda bera nöfn, sem
isunn eru úr sögn eða sögu,
að farið sé sem næst því, sem
með sönnu er vitað, eða þjóð
sögn hermir.
Megin málið í grein Árna
eru leiðréttingar við endur-! heimildum
minningar Kristjáns kirkju-
varðar á Akureyri. Skylt er
að hafa það, sem sannara
reynist. En ómaklegar þykja
mér ádeilur á Þorstein M.
Jónsson er tók ritsmíð
Kristjáns í „Nýjar kvöldvök-
ur.“ Léttilega er þar ritað,
en Þorsteinn hafði enga að-
stöðu til þess að finna veil- ríkti yfir allri álfunni hófu'hégóma nema sem skemmti-
urnar í frásögninni, sem þeir sagna-ritun með vísind- lestur. Ég hefi eigi fengið
kunnugum eru ljósar. jum sem enn í dag eru viður jafn miklar þakkir fyrir nokk
Þegar Árni hefir deilt, í 'kennd af öllum beztu fræði-juð sem ég hefi unnið, sem
löngu máli á ranghermi í mönnum, þó ekki finni náð (Helgu-sögu. Mér hafa borist
þjóðlegum fræðum beinir J fyrir augum Árna vinar míns mörg þakkarbréf frá ó-
hann í lok greinar sinnar, i Skógarseli. Ikenndum mönnum, og marg
geiri sínum að okkur Helgu | ,„íslendingasögur“ eru
Sörensdóttur í Fellsseli. „Þó skáldlega með farnar sögu-
er lengst gengið, þegar farið sagnir. Efalaust er þar á
er að skrifa bækur eftir ýmsu stigi skáldskapur, og
minni fólks á tiræðisaldri raunhæf sögn. Höfundarnir ir: „Bókin er menningarsaga
»g gera að sannfræði ....1 hafa allir valið og hafnað heillar aldar.“ Reykvískur
úr sögusögnum, skeytt sam- rithöfundur segir. „Saga þín
'an og ort inn í samtöl og er hrein spegilmynd af þjóð-
annað. Barði Guðmundsson lífinu. Svona er fólkið, en
vill gera Njálu og Ljósvetn- ekki eins og segir í skáld-
ingasögu hreinar skáldsögur. sögunni."
á Felli, en sannfræði þeirra En fornleifarannsóknir virð-J Ég tilgreini þessi ummæli
getur verið vafasöm“. (Let-'ast oft sanna rétt mál sagn- ekki til þess að birta hól um
urbreytingar mínar J. S.). [anna. Samtímis árásum mín verk heldur vegna þess
Ég veit að ekki vill Árni Barða á sanngildi þeirra, rísa' að þau hitta rétt á það sem
að mér vega. En í þessum orð sögumenn úr moldu, bæði á íyrir mér vakir með því að
um hans gætir svo mikils Njálustöðum og Ljósvetninga1 skrifa slikar bækur.
misskilnings á allri sagnarit sögu. Bein finnast, þar sem | Þegar sanngildi bóka þess-
Halldór Kristjánsson hefir kvatt
sér hljóðs og tekur til máls:
„Það er góð og lofsverð hugmynd,
að láta tala um daglegt mál í út-
J varpið. Sjálfsagt verður það ýmis-
J lega til góðs og er að minnsta kosti
Ég hefi verið að bíða eftir því,
að þau blöð, sem einkum þykjast
vera blöð Reykvíknga, bentu les-
endum sínum á það, hvers virði
það er fyrir neytendur að mjólk-
urkaupin séu nú meiri en áður.
Raunar hefir mjólkin aldrei verið
• viðleitni, sem þakka ber. Hins veg dýr móts við aðrar matvÖrur, en
ar fannst sumum fyrsti þátturinn j þær munu þó vera nokkuð marg.
ar, mæðurnar reykvísku, sem telja
sig ekki hafa efni á að kaupa
mjólk til að láta börnin sín hafa
, með sér í skóla, en láta þau hafa
eitthvað á þessa leið við móður j aura tu að kaupa kóka.kóla. Um
sína: „Mér langar í þennan bíl. þá hagsý(ni ætti þó ekki að þurfa
Keyptu hann.“ I þessu fann meist iengi að ræða En nöldur og jag
arinn tvær málvillur: Mér iangar ■ daghlaðanna t Reykjavík um „ok-
og keyptu. Hins vegar lagði hann j urver(r 4 landbúnaðarvörum hef-
blessun sína yfir þriðja atnðið, það ir haft sín 4hrif 4 þann h4tt meðal
að drenginn langaði í bílinn.
„Mig langar ekki í neitt, heldur
einnig að hafa verið um.ní-
rætt, þá er Ari hafði sagnir
hennar.
Meðan miðalda myrkur
hégiljukenndra skrök-sagnal
voru ólík.
Mér er það eigi sársauka-
laust að vinur minn telji
sannindi þessara sagna
„vafasöm", og bækurnar því
ílöngun. Þá langaði menn ekki 1
annað en það, sem þeir vildu
leggja sér til munns, éta eða
drekka. Nú er öll löngun orðin í-
löngun eftir hinum nýja sið, þeg-
ar menn langar í allt, sem þeir
þrá og girnast. Skyldi þessi þróun
í máli ekki vera fullt eins viðsjár-
verð og þó að einhverntíma verði
ekki séð af fyrirsögn í blaði hver
gerir það, sem fyrirsögnin vekur
athygli á, t.d. er í Berlín?
Verðiækkun sú, sém gerð var á
mjólk fyrir áramótin, kemur að
annars að unglingar sækja barna-
krár.nar meira en ella í stað þess
að heimilin Jkaupi mjólk handa
þeim. Aukin mjólkumeyzla og
mjólkurkaup nú mun valda lægra
mjólkurverði en ella framvegis og
styður auk þess að hollari lífs-
venjum og heilnæmara viðurværi.
Um þetta mætti gjarnan ræða
fleira en gert er í blöðum Reyk-
víkinga.
hafa verið á sama máli.
Menntamaður á Akureyri seg
Þess konar bækur geta verið
skemmtilegar,' þegar menn'
með ágæta stílhæfni og af-
burða frásagnarlist halda á
pennanum, eins og t. d. Jón
ar hefi ég góðar kveðjur feng nokkru leyti á bændur. Menn gera
ið hennar vegna. Ritdómar se/ von!f um að ™eira vprði keypt
af mjolk vegna þess að hun er
ódýr. Sýni það sig mun jafnan
framvegis verða kostað kapps um
að selja neyzlumjólk ódýrt, svo að
meira verði keypt og minna fari
til vinnslu. En verði ekki mjólkur-
kaupin meiri en meðan mjólkin
var dýrari verður óhjákvæmilega
að viðurkenna, að bændur tapa á
því að mjólkin sé ódýr. Og þá
munu fulltrúar þeirra eðlilega vilja
hafa mjólkurverðið hátt framveg-
is.
Þjóðin öll á talsvert i húfi í þessu
sambandi. Framtíðarhagur bænda
og neytenda sameiginlega er ekk-
ert smámál. Það er heldur enginn
hégómi hvað líður hollustuhætti
fæðis þess, sem þjóðin neytir. Og
þó er ekki minnst um vertr, að ef
það reynist bændum hagkVæmt
að lækka mjólkurverðið hyllir þar
undir betra samkomulag milli
þeirra aðila, sem hér hafa svo
margt saman að sælda. Þess vegna
ættu blöðin og fleiri aðilar að reka
talsverðan áróður fyrir aukinni
mjólkurneyzlu. Á þetta vildi ég að-
eins benda, og sjáum við þá hvaða
blað verður hollast í þessum efn-
um.“
Halldór hefir lokið máli sínu.
Starkaffur.
un íslenzkri, allt frá Aradög menn
um til okkar daga, að ekki kvæmt
má kyrrt liggja og ennþá síð Gauti
voru heygðir sam- ara er í efa dregið finnst mér
ur vegna
Árni róa
þess að ekki
fram einn
sögunum. Ekki
landnámsmaður
var skylt að skýra írý við hver
á'gögn þær styðjast, — auk
munGautlöndum neinn sérstak- munnlegra frásagna.
á bát.' ur garpur, svo líkur væri til | Þess ber fyrst að geta,
að
Árni telur að bók okkar að hans saga geymdist rétt árin þrjú, áður en és
ritaði
Helgu sé „skemmtileg*1, en (öðrum fremur. Þess getur J Helgusögu, hafði ég varið
tvítekur þetta um skortinn á saga sem ekki er merk talin (miklum tíma í það að viða
sanngildinu. Ég tel lítinn' að hann var heygður með að mér efni og vinna úr því
yanda að rita „skemmtilega“, hundi sínum. Níu öldum eft- j fróðleik um ábúendur allra
reifarasögur, með ólíkindum ir Gauta daga eru grafin úr (jarða í Suður-Þingeyjarsýslu
ef hvergi er hirt um raun-'jörðu mannsbein og hunds-'frá því um Móðuharð-
hæfi. Hitt er vandinn, að bein saman á Gautlöndum. |indi. Þetta skjalasafn var
finna sannleikanum aðgengi | Þegar þess er gætt, hve af-; mér tiltækt og fast í minni.
legt form, þar er sérstyrkur (ar fátítt það er að fornmenj - j Ég hafði einnig undir hönd-
íslenzkrar sagnritunar, allt
léVWUWIfVWWVWWUVWWWWUVWWWWUWíM/WUU
frá Ara og Snorra, til Bryn-
jólís á Minnanúpi, er ritaði
„Þuríði formann".
H.
Helzt lítur út fyrir að Árni
hafi ekki lesið formálan að
Helgu sögu Sörensdóttur.
Formálinn er rökstuðningur
um sanngildi hins gamla
fólks, — og virðist — varla
tiltækilegt að dæma bókina
skröksögu, nema að hnekkja
þeim rökum. Sleggjudómar
vegna aldurs sögukonu hagg
ar þar engum staf.
Það er ekki tilviljun að ég
byrja formálann þannig: „ís
lendingasögur hafa jafnan
verið ritaðar, síðan á dögum
Ara fróða“. Mér er ljóst sam
hengið í allri sagnritun
okkar. Hún stendur öll á
herðum Ara og Snorra, og
raunar byggir öll okkar
menning tunga og þjóðerni ingu. Ellisljóleiki er sjúkdóm
enn í dag á fornbókmenntun ur, sem mæöir menn á ýms-
um. Meðan ég rita, það sem um aldri eftir sextugt, en
ar geti geymsfc og sannað um ættfræðisbækur og á-
sögurnar, hafa slíkir fundir búendatal úr sveitum þar
mikið gildi, til þess að sanna sem Helga dvaldi. Faðir
þær munnlegu sagnir, sem
höfundar fslendingasagna
höfðu á bak við sig..
Sigurður Þórarinsson, einn
okkar ágætasti vísindamað-
ur, hefir nýlega sagt í út-
varpi söguna af hnappkúlu
þeirri, e_r varð Karli tólfta að
bana. Ég minnist varla að
hafa heyrt gleggra dæmi
þess hversu hin munnlega og
minnislega sögugeymd getur
verið áreiðanleg, jafnvel þó
hún gangi mann frá manni
öldum saman.
En ólíkt verða þó sagnirn-
ar öruggari þegar þess er
gætt, að velja aðeins fólk,
sem með vissu er „frótt“ og
„spakt“, og það aðeins látið
segja frá því sem það sjálft
hefir lifáð. Það er hégilja að
aldurinn hafi þar úrslitaþýð
minn var sjö árum eldri en
Helga og uppalinn í sama
plássi. Hann haföi sagt mér
ungum margt af búnaðar-
háttum og verknaði.
Um sögu Páls á Stóruvöll-
um er það að segja að þar
voru hj álpargögnin enn
betri. Páll er hirtinn og geym
inn á forn skjöl. Hann á
minnisbækur úr búskap afa
síns dagbækur sínar og Al-
berts bróður síns, margar lík-
rseður ritaðar, manna sem
við sögu hans koma, og fleiri
fróðleik. Einnig gat ég not-
að ættarskjöl Mýrarættar
frá því um 1800. Móðir mín
var uppalin á næsta bæ við
Pál og nam ég af henni ýms
an fróöleik um Bárðdæli.
Sagnir og lýsingar sem ég
nam í æsku af foreldrum
mínum urðu mér til mikils
stuðnings er ég var að
(Framh. á 6. fiíðu).
um stöðvuu atviunurcksturs vegna
vanskila á sölnskatti 0.
Samkvæmt kröfu tollstjórans í Reykjavík og heim
ild í 4. mg. 3. gr. laga nr. 112, 28. desember 1950 verð-
ur atvinnurekstur þeirra fyrirtækja hér í umdæminu,
sem enn skulda söluskatt 4. ársfjórðungs 1952, stöðv-
aður, þar til þau hafa gert full skil á hinum van-
greidda söluskatti ásamt áföllnum dráttarvöxtum og
kostnaði. Þeir, sem vilja komast hjá stöðvun, verða
að gera full skil nú þegar til tollstjóraskrifstofunnar,
Hafnarstæti 5.
Við framkvæmd lokunarinnar verður enginn frest-
ur veittur.
Lögreglustjórinn í Reykjavík,
21. fehriiar 1953
Sigurjón Signrðsson
WUWWVWUWJWWWWWWWVWUWWlrtJWVVWVVW'tíUW
Aðalfundur
hlutafélagsins Breiðfirðingaheimilið h. f. verður hald
inn í Breiðfirðingabúð fimmtudaginn 26. marz næst-
komandi og hefst kl. 8,30 síðd.
Dagskrá samkvæmt félagslögum.
STJÓRNIN