Tíminn - 29.04.1953, Side 5

£5. blað.
TÍMINN, migvikudaginn 29. april 1953.
S.
MiðvUiud. 29. upríl
Hvað veldur reiði
gróðabrallsmanna?
Forkólfar SjálfstæSis-
flokksins hafa í blöðum sín-
um látið hefja mikla sókn
gegn samvinnuhreyfingunni,
eins og nokkuð hefir verið
rakið hér að undanförnu.
Þeir hafa látið leiguþý sín
stimpla hana sem einokunar
stofnun og okurfyrirtæki og
látið lýsa Vilhjálmi Þór eins
og ófyrirleitnum fjárplógs-
marini. Sumt af þessum á-
'róðri er svo mikill óþverri, að
Valtýr Stefánsson hefir neit
að að láta hann birtast í for-
ustugreinum Morgunblaðsins.
Það, sem. þannig hefir verið
dæmt óhæft af Valtý, hefir
verið birt á æskulýðssíðu
blaðsins á ábyrgð Magnúsar
Jónssonar frá Mel, en hann
er nu 'formaður í samtökum
ungra Sjálfstæðismanna.
Verður fróðlegt að sjá, hvort
þessi málflutningur reynist
honum giftudrjúgur í Eyja-
firði.
Það hefir áður verið rakið
hé£,. hver. er orsök þessa á-
róðurs. í stuttu máli er
húri sú, að gróðamöguleikar
og sérréttindi ýmsra forkólfa
Sj álfstæðisflokksins haf a
skgi’zt- við — eflmgu og út-
fæ-rslu samvinnuhreyfingar-
innar á síðustu árum. Þetta
vilja þessiri' herrar hinsvegar
ekki segja opinskátt og
klgeða því róginn í ýmsan
dularbúning. Af þessum á-
stæðum eru líka- árásirnar á
Viíhjálm Þór sprottnar. Hann
er svívirtur og rógborinn
vegna þess, áð honum er það
meirá að þakka en nokkrum
méhni“- öðrum, hve mikið
saiíivinnuhreyfingin hefir
effzt 'óg' vaxið á síðari árum.
Þessvegna er reynt að gera
ha|m tortryggilegan bæði í
aug um samvinnumanna og
aq|a.iTa. Iandsma,nna. Slíkt
hefir jafnan orðið hlutskipti
þeirra, sem af mestri atorku
og framsýni hafa unnið að
framgangi góðra mála, og
má Vilhjálmur vissulega
una því vel að vera í hópi
þeirra manna, sem afturhald
ið og sérgróðaöflin leggja al-
veg sérstaklega í einelti af
framangreindum ástæðum.
Ekkert er betri mælikvarði á
það, að hann hefir unnið
gott og gifturíkt starf.
í tilefni af einokunartali
Mbl. í sambandi við sam-
vinnuhreyfinguna er rétt að
vekjá athygli á þvi, að hún
hefir ekki á neinu sviði óskað
eftir einokun eða sérstökum
hlunnindum, heldur aðeins
beðið um jafnréttisaðstöðu.
Sérstaða sú, sem hún nýtur
í skattamálum, eru engin sér
réttindi, heldur aðeins eðli-
leg afleiðing af þjónustu-
starfi hennar í þágu almenn
ings og þeirra skilyrða, sem
hún uppfyllir í staðinn. Var
þetta svo ýtarlega rakið í
blaöinu í gær, að óþarft er að
rifja það upp aftur. Með rök
um hafa andstæðingarnir
ekki heldur getað bent á, að
samvinnuhreyfingin nyti ein
hverra sérréttinda eða einok
unar, eða óskað eftir ein-
hverju slíku.
Öffru máli gegnir hins-
vegar um forustumenn
ERLENT YFIRLIT: f
CLARE BOOTH LUCE
Ein f jölliæfasta kona, sem mi er nppi. skip-
nð scndiherra Bandaríkjanna í Róm
Meðal þeirra embættaveitinga
Eisenhowers, sem einna mesta at-
hygli hafa vakið, er skipun Clare
Booth Luce í sendiherraembætti
Bandaríkjanna í Rómaborg. Kon-
ur hafa að vísu gegnt sendiherra-
embættum áður, en engu jafn þýð
ingarmiklu og þessu. Ítalía er nú
það ríki vestan járntjaldsins, þar
sem kommúnistar eiga mest ítök,
og því getur það skipt höfuðmáli,
hvernig sendiherrastaða Banda-
rikjanna í Róm er rækt.
Það sýnir kannske bezt, að Clare
Booth Luce er engin meðalmann-
eskja, að sama daginn og Eisen-
hower skipaði hana í sendiherra-
stöðuna, var frumsýning á einu
helzta leikhúsi New York á hinu
þekkta leikriti hennar, er nefnist:
Konur, og talið er eitt af fjörleg-
ustu og háðskustu leikritum, er
skrifað hefir verið á síðari árum.
Stjórnmál og leikritagerð eru þó
engan veginn hið eina, sem Clare
Booth Luce hefir lagt stund á um
dagana. Hún hefir fengizt við
margt annað og yfirleitt heppnast
allt, sem hún hefir tekið sér fyrir
hendur. Óhætt er að segja, að hún
er ein gáfaðasta og mikilhæfasta
kona, sem nú er uppi.
Glæsileg kona.
Clare Booth Luce er nú 49 ára
að aldri. Hún er komin af ríkum
ættum og fékk í uppvextinum alla
þá beztu menntun, er ungum stúlk
um var veitt í þá daga. Gáfur henn
ar komu fljótt í ljós og hún var
óvenjulega fögur stúlka og glæsi-
leg. Það varð atburður, sem talað
er um enn í dag, þegar hún byrjaöi
að taka þátt í samkvæmislífinu.
Aðeins 19 ára að aldri giftist hún
ungum auðmanni, George Tuttle
Brokov að nafni, en þau skildu
árið 1929 eftir nokkurra ára sam-
búð. Brokov var lítill gáfumaður
og hugðarefni þeirra hjónanna
fóru ekki saman. Clare lagði sig
eftir bókmenntum, heimspeki og
stjórnmálum á þessum árum, en
fjármál voru helztu áhugaefni
Brokovs, þegar samkvæmislífinu
sleppti. Þegar þau skildu, lét
hann Clare eftir 435 þús. dollara,
er voru meiri peningar í þá daga
en nú. Jafnframt varð samkomu-
lag um, að dóttir þeirra hjóna,
Anna Clare, skyldi alast upp hjá
móður sinni.
Yfirleitt var Clare kennt um
skilnað þeirra hjónanna, þar sem
áhugaefni hennar þóttu ekki inn-
an verkahrings giftra kvenna á
I þessurn tíma.
Rithöfundur og: leikkona.
Eftir skilnaðinn tók Ciare að
fást við blaömennsku og kom fljótt
I ljós, að hún var prýðilega ritfær.
Fyrst vann hún við tízkublaðið
„Vogue“, en síöan við „Vanity
Fair“ og varð hún aðalrtstjóri þess
1933. Það ár fékk hún flest at-
kvæði við skoðanakönnun sem
færasti blaöamaður Bandaríkj-
anna í hópi þeirra, er rituðu um
tízkumál. Hún var því búin að fá
metnaði sínurn fullnægt á því
sviði og hætti því að skrifa um
tízkuna. Næsta verk hennar var að
ráðast í þjónustu Harry Robinson
Luce, 'eiganda „Time“, „Life“ og
„Fortune", og skrifar greinar í blöð
hans sem fregnritari. í þessum er-
indum dvaldi hún m. a. hálft ár
í Kína. Hún kom heim aftur til
aö vera viðstödd frumsýningu að
fyrsta leikriti sínu og leiddi það
til nánari kunningsskapar hennar
og Luce. Kunningsskap þeirra lauk
þannig, að þau giftust haustið 1935.
Þótt Clare gengi í hjónaband, var
það fjarri henni að leggja ritstörf
in á hilluna. Leikritagerð var nú
orðin helzta áhugamál hennar.
Henni var heldur ekki nóg að
semja leikrit, heldur , varð hún
einnig að leika sjálf. Hið þekkta
leikrit hennar „Konur“ var fyrst
sýnt 1937 og lék hún sjálf eitt að-
alhlutverkið. Það hlaut frábæra
dóma og átti sinn þátt í því, að
hún var ráðin til Hollywood til þess
að semja drög aö kvikmyndum og
leika í þeim. Hvort tveggja heppn-
aðist henni mjög vel.
I
Þingskörungur. j
Eftir að haía náð þessum ár-
angri á sviði leikritagerðar og
leiklistar, tók hugur frú Luce að
beinast að öðrum viðfangsefnum.
Stjórnmálin fóru nú að taka hug
hennar. Hún hafði um skeið skrif-
að sérstakan dálk fyrir blöðin og
fór hann smám saman að verða
meira og meira pólitískur. Hún
hafði alltaf verið fylgjandi repu-
blikönum og mjög andstæð Roose-
velt. í greinum sínum nefndi hún
hann sjaldan með nafni, heldur
hét hann á máli hennar „þessi
maður“. Oft vék hún líka köldu að
frú Roosevelt. Forustumenn repu
blikana fóru nú líka aö gefa henni
vaxandi gætur og fyrir eigið frum-
kvæði og atbeina þeirra bauð liún
sig fram til fulltrúadeildarinnar í
1 einu kjördæminu í Connecticut
haustið 1942 og náð kosningu. Hún
var endurkosin 1944. Á þingi kom
í ljós, að hún var sérlega vel máli
, farin, hafði góða yfirsýn og var
fljót og hvöss í svörum. Mjög var
, því sótzt eftir því að fá hana til
| ræöuhalda. í skoðunum var hún
fremur íhaldssöm, en þó átti hún
það til að skipa sér í sveit með hin
I um frjálslyndari mönnum. T. d.
. var hún og er eindregin talsmaöur
, þess, að svertingjar njóti jafnréttis
við hvíta menn.
í árslok 1944 gerðjst atburður,
sem varð þess valdandi, að frú
Luce dró sig að miklu leyti í hlé
og ekki varð því af áframhaidandi
frama hennar á stjórnmálasviðinu,
1 eins og henni hafði yerið spáð. Dótt
i ir hennar, sem áður er sagt frá,
' fórst þá í bilslysi í Kaliforhíu. Frú
Luce hafði unnað henni meira en
1 nokkrum öðrum og féll því frá-
| fall hennar mjög þungt.
' Gerðist katólsk.
Nokkru eftir fráfall dótturinn-
] ar, kynntist frú Luce einum af
CLARE BOOTH LUCE
helztu predikuiam katóisku fcu-kj-
unnar, Fulton Sheen biskupi, sem
hefir snúið fjölmörgu af yfirstétt-
arfólki Bandaríkjanna til kaþólskr
a<r. trúar. Þessi kunningsskapur
leiddi til þess, að frú Luce gerðist
kaþólsk 1946 og ráðgerði jafnvel
að ganga í klaustur. Af því varð
þó ekki, en hins vegar kom hún
lítið fram opinberlega fyrst á eft-
ir. Þó hélt hún áfram að vera mjög
ofarlega i skoðanakönnunum, er |
snerust um það, hver væri bezt
klædda kona Bandaríkjanna. I
Þegar kosningabaráttan hófst í
Bandaríkjunum á síðastl. vori var Työ tímabU
ems og fru Luce risi ur dvala. Hun
gerðist bi'átt ákafur fylgismaður |
Eisenhowers. Alls flutti hún um
50 útvarps- og sjónvarpsræður í
kosningabaráttunni og var tvímæla 1
laust sú kona, er mest bar á í
kosningabaráttunni. Hún er áhrifa j
mikil í ræðustól, því að ræður henn
ar eru ekki aðeins vel samdar og
vel fluttar, heldur beitir hún og ,
Vel látbrigðum leikkonunnar og er (
enn sérlega falleg og glæsileg. Það ,
er talið að hún hafi átt mikinn þátt j
í því, hve Eisenhower hlaut mikið |
kosningafylgi. Hinu er ekki að
neita, að hún var oft óvægin og
ósanngjörn í málflutningi sínum
um andstæðingana.
Á víöavangi
Þáttur Hjalta.
Morgunblaðið'birtir í gær
furðulega ritsmíð um fram
kvæmdir í raforkumálun-
um á undanförnum árum. í
ritsmíö þessari er reynt að
eigna Sjálfstæð’isflokknum
forustuna í þessum málum.
í tilefni af því þykir rétt að
taka þetta fram:
Það voru Alþýðuflokkur-
inn og Framsóknarflokkur-
inn, er fyrstir hófu máls á
virkjun Sogsins í bæjar-
stjórninni og beittu sér síð
an fyrir því máli undir for-
ustu Sigurðar Jónassonar.
Sjálfstæðisflokkurinn tafði
málið hinsvegar árum sam-
an. Það var fyrst eftir að
Hjalti Jónsson hafði hótað
að ganga til liðs við Alþýðu
flokkinn og Framsóknar-
flokkinn og kjósa Sigurð
Jónasson í borgarstjóraem-
bættið, að Sjálfstæðisflokk
urinn neyddist til að láta af
andstöðu sinni gegn málinu.
Frá þessu er greinilega sagt
í ævisögu Hjalta.
Hamingjan vandfundin.
Frú Luce heíir nú hlotið laun
sín fyrir stuöninginn við Eisen-
hower, þar sem hann hefir gert
hana að sendiherra í Róm. Yfir-
leitt er því spáð, að henni muni
heppnast það starf, eins og ann-
að, er hún hefir tekið sér. fyrir
hendur.
— Það er ekki nema eitt, sem
henni hefir misheppnazt um dag-
ana, segir vinkona hennar Doro-
thy Thompson, sem er frægur rit-
höfundur, og það er að finna ham
ingjuna. Þrátt fyrir alla sína vel-
gengni, hefir hún aldrei talið sig
hamingjusama. Fyrra hjónaband
hennar misheppnaðist og það síð-
ara hefir raunar gert það líka, því
að þau hjónin hafa alltaf verið
lítið saman og eru raunar skilin,
nema að nafninu til. Hins vegar
er þó góður kunningsskapur milli
þeii'ra og þau meta hvort annað
mikils.
Álit frú Luce má nokkuð marka
á því, að nú um áramótin var hún
sú fjórða í röðinni "viö skoðana-
könnun í Bandai'íkjunum, er sner-
ist um það, hver væri vinsælasta
kona heimsins. Á undan henni voru
(Framh. á 6. síðu)
Sjálfstæffisflokksins. Bar-
átta þeirra og áróður gegn
samvinnuhreyfingunni er
einmitt sprottin af því, aff
hún hefir orffið til þess aff
i’júfa ýmsa einokunaraff-
stöffu, sem þeir hafa haft og
hagnast á óeðlilega. Þetta
gildir t. d. um millilanda-
siglingar, tryggingar og olíu
verzlun, svo að aðeins fá
dæmi séu nefnd. Fyrirtæki
þau, sem notiff hafa slíkrar
einokunar, hafa forkólfar
Sjálfstæffisflokksins notaff
sér miskunarlaust til fram-
dráttar, sbr. kaup Eimskipa
félagsins á lóðum Kveld-
úlfs og lán S. í. F. til Morg-
unblaðshallarinnar. Slíkt
verffur hinsvegar erfiðara
eftir aff samvinnuhreyfing-
ing er búin aff rjiifa skörð í
einokunarmúranna.
Það er ekki síst til aö
reyna að leyna þessu, sem
forkólfar Sjálfstæðisflokks-
ins reyna að stimpla sam-
vinnuhreyfinguna sem einok
unarfyrirtæki, þótt hún sé
fullkomlega byggð upp á lýð-
ræðisgrundvelli og félags-
mennirnir geta ráðið öllu því,
sem þeir vilja, ef þeir kæra
sig um. Þetta falska einokun
arskraf á sem sé að draga at
hyglina frá því, að það er í
raun og veru einokun og sér
réttindi hinna fáu og stóru,
sem Sjálfstæðisflokkurinn
berst fyrir og aö samvinnu-
hreyfingin er honum þyrnir
í augum fyrst og fremst af
því, að hún er örðugasti
þröskuldurinn í vegi þeirra
fyrirætlana hans. Þetta eru
sömu vinnubrögðin og hjá
nazistum, er ásökuðu lýöræö
isríkin fyrir styrjaldarundir
búning, þegar þeir voru sjálf
ir að undirbúa hana af
mestu kappi.
Almenningur mun ekki
láta glepjast af þessum á-
róðri. Hann mun gera sér
ljósti hverjir málavextirnir
raunverulega eru. Áróðurinn
gegn samvinnuhreyfingunni,
lóðaviðskipti Kveldúlfs og
Eimskipafélagsins og lán S. í.
F. til Morgunblaðshallarinn-
ar mun hjálpa honum til að
skilja, hvert markmið for-
kólfa Sjálfstæöisflokksins í
raun réttri er.
A stríðsárunum hófu
Framsóknarmenn strax
máls á því, að nauðsynlegt
væri að gera ráðstafanir til
að tryggja það, að veruleg-
ur hluti af stríðsgróðanum
! yrði notaður til að koma
; upp stórum raforkuverum og
leiðslum frá þeim. Fluttu
þeir bæði um þetta tillögur
og frumvörp á Alþingi. Sjálf
stæöismenn fengust hins-
vegar ekki til að sinna þessu
og undir forustu þeirra
eyddi nýsköpunarst j ó'rnin
öllum striðsgróðanum, án
þess aö nokkrum eyri væri
varið til meiriháttar vatns-
virkjana.
Síðan í ársbyrjun 1947
hafa Framsóknarmenn farið
með stjórn raforkumálanna.
Á þessum tíma hefir verið
ráðist í tvær stórvirkj anir
við Sogið og er sú síðari að
verða fullgerð. Stór virkjun
við Laxá nyðra er einnig að
verða fullgerð. Ráöist hefir
verið í margar smærri virkj
anir og leiðslur lagðar víða.
Framkvæmdir í raforkumál
um hafa aldrei verið meiri
en á þessum tíma.
Þær framkvæmdir, sem
hafa átt sér stað í raforku-
málunum síðan 1947, og
framkvæmdaleysið í þeim
málum í tíð nýsköpunar-
stjórnarinnar, eru bezta
sönnunargagnið um það,
hvorum þessara tveggja
flokka, Framsóknarflokkn-
um eöa Sjálfstæðisflokknum
er bezt treystandi til for-
ustu í þessum efnum. Þeim
staöreyndum geta engar fár
ánlegar ritsmíðar í Mbl.
haggað.
Notkun lxeita
vatnsins.
Svipað er að segja um þá
sagnaritun Mbl., að Sjálf-
stæðisflokkurinn hafi haft
forustu um notkun heita
vatnsins. Stærstu byrjunar
sporin í þeim málum voru
stigin meö byggingu héraðs
skólanna að Laugum og á
Laugarvatni, en Sjálfstæðis
menn beittu sér gegn báð-
um þessum skólum og gerðu
gys að því, að þeir voru
byggðir á „heitum stað“. Á
sama hátt töluðu þeir um
Sundhallarmáliö í Reykja-
vík, svo að enginn skriður
komst á það mál fyrr en
(Framh. a 6. síðu).