Tíminn - 26.08.1953, Blaðsíða 4

Tíminn - 26.08.1953, Blaðsíða 4
4 TÍMINN, miðvikudaginn 26. ágúst 1953. 191. blað. GuBmundur Jónsson, Kópsvatni: Orðið er frjálst IKIL GLEYMSKA Framhald. III. Lausn þessa vandamáls virSist þó ekki vera flókin. Ef forsetinn er hæfur til þess að mynda utanþingsstjórn, þegar í óefni er komið, hvers vegna er hann þá ekki einnig hæfur til þess við eðlilegar aðstæður? Með þingræðis- skipulaginu er Alþingi meðal annars kosið til þess að mynda ríkisstjórn. Nú reynist Alþingi ekki vera fært um að fram- kvæma þessa skyldu. Eðlileg afleiðing þess er einfaldlega sú, að kjósendur framkvæmi sjálfir þessa skyldu með því að kjósa stjórnarformanninn. Þannig kæmi bein kosning í stað óbeinnar. Lausn málsins er þess vegna sú, að þjóðkjörin forseti, sem jafnframt er forsætisráð- herra, skipi á eigin ábyrgð ráðuneytí án afskipta Al- þingis. Mörg rök mæla með þessu fyrirkomulagi. Fyrst ber að nefna, að ekki þarf að óttast stjórnarkreppur. Er það mik- ill kostur. Einn aðili ber á- byrgð á stjórn ríkisins, en sú ábyrgð dreifist ekki á marga stjórnmálaflokka eins og nú er, svo að flokkaamir geta ekki kennt hver öðrum um það, sem miður hefir farið. Kjósandinn getur kosið um ákveðna stjórnarstefnu, en rennur Qkki blint í sjóinn eins og með núverandi fyrir komulagi. Undanfarið hefir kjósandinn oft ekki vitað, hvers konar stjórn hann hef ir stutt með atkvæði sínu við alþingiskosningar, sérstak- lega þegar sá flokkur, sem hann kýs, er klofinn gagn- vart ríkisstjórninni. Aðgrein ing löggjafarvalds og fram- kvæmdavalds myndi auka mjög virðingu Alþingis, þar sem það yrði ekki lengur verk færi í höndum ríkisstj órnar- innar, eins og nú er. Gott dæmi um þetta eru samning- arnir sem ríkisstjórnin gerði við verkalýðssamtökin í des- ember s. 1. og Alþingi varð síðan að samþykkja, hvort sem því líkaði betur eða verr. Alþingi myndi gæta þess vand lega, að lögum þess sé rétti- lega framfylgt. Alþingi myndi fylgjast vandlega með öllum opinberum rekstri og benda vægðarlaust á alla óreiðu, svo að úr yrði bætt. Þrískipting valdsins yrði trygging fyrir betra lýðræði og stöðugu þjóðskipulagi. Árið 1942 skipaði ríkis stjórinn utanþingsstjórn. Stjórn þessi varð að víkja, hvenær sem Alþingi þóknað- ist, svo að aðstaða hennar var miklu veikari, en að- staða forsetastjórnar myndi vera. Stjórnin naut ekki stuðn ings neins flokks, svo að allir fiokkar urðu henni andvígir í reyndinni. Alþingi tregðað- ist við að leysa aðkallandi vandamál. Þrátt fyrir allt var landinu vel stjórnað á þessu tímabili, ef dæmt er eftir verðbólgunni. Þegar stjórnin tók við völdum í des. 1942, var vísitala framfærslu kosnaðar 172 stig, en þegar hún lagði niður völd í októ- ber 1944 var vísitalan 171 stig. IV. Ein tillagan er um, að 5. gr. stjórnarskrárinnar verði breytt svo, að ef ekkert for- setaefni fær hreinan meiri- hluta við þjóðkjör, skuli kjósa að nýju milli þeirra tveggja, sem flest fengu atkvæöi. For- sendurnar fyrir þessari til- lögu eru réttar, en tillagan sjálf er röng. Það er nauðsyn legt, að forsetinn hafi meiri hlutafylgi á bak við sig, og til þess að ná þessu markmiði er eftirfarandi tilhögun bæði einföldust og öruggust: Ef fleiri en tveir menn eru í kjöri, skal hvert forsetaeíni tilkynna varalistaröð and- frambjóðenda sinna tveim vikum fyrir kjördag. Kjósandi skal greiða öðr- um frambjóðendum, einum eða fleiri, varaatkvæði með tölusetningu á kjörseölinum. Að öðru leyti gildir varalisti þess frambjóðanda, sem hlýt- ur aðalatkvæði. Sá, sem fær 50% gildra at- kvæða, ef fleiri en einn eru í kjöri, er rétt kjörinn for- seti. Fái enginn frambjóð- enda 50% gildra atkvæða, skulu atkvæði þess, sem fæst atkvæði hefir hlotið, flytjast yfir á hina frambjóðendurna eftir því sem 1. varaatkvæði hvers kjörseðils segir til um. Er nú aftur athugað, hvort nokkur frambjóðandi hefir fengið 50% atkvæða. Ef svo er ekki, skulu atkvæðin um- reiknuð á sama hátt, unz ein hver frambjóðandi hefir hlot ið 50% allra gildra atkvæða. Þessi aðferð tryggir full- komlega meirihlutafylgi for- setans, þótt kosningin sé ekki endurtekin. Hún tryggir einn ig hlutfallslegt jafnrétti smá flokkanna. Önnur tillagan er um, „að 8. gr. stjskrár. skuli breytt svo að annað hvort forseti hæsta réttar eöa forseti Sameinaðs Alþingis verði varaforseti.“ Þessi tillaga virðist ekki á i,nokk;ru viti byggð. Það er mjög varhugavert að skylda einhvern embættismann til að vera varaforseti, hvort sem hann vill eða vill ekki. Einnig er fráleitt að draga hæsta- rétt inn í hinar pólitísku deil ur, sérstaklega ef honum er emnig fengið í hendur dóms- vald það, sem landsdómur hef ir nú. Óeðlilegt er einnig, að forseti Sameinaðs Alþingis verði varaforseti, t. d. ef hann nyti stuðnings annars stjórn- málaflokks en forsetinn, og ekki myndi slíkt heldur stuðla að sundurgreiningu lög gjafarvalds og framkvæmda- valds. Lausnin á þessum vanda er einfaldlega sú, að varaforset- inn sé kosinn af þjóðinni um leið og forsetinn. Þriðja tillagan er um, „að 14. gr. stjskr. sé breytt svo, að hæstiréttur dæmi í staö landsdóms um þau mál, er Alþingi höfðar gegn ráðherr- um fyrir embættisrekstur þeirra, og verði sett um það sérstök lög.“ Tillaga þessi er bæði óþörf og óskynsamleg. Hún myndi setja pólitískt hlutleysi hæstaréttar 1 hættu. Atriði þetta þarf samt nán- ari endurskoðunar við, en þar sem lagabreyting ein nægir, ef landsdómuí' verður ekki afnuminn, eru breytingartil- lögur ekki tímabærar varö- andi þetta atriði. Fimmta breytingartillagan er sú, „að 26. gr. stjórnar- skrávinnar verði á þá leið, aö nægilegt .sé að leggja laga- frumvarp til staöfestingar fyr ir forseta innan fjögurra vikna frá því, að það var samþykkt á Alþingi, í stað tveggja nú, og að niöur fallii það ákvæði, að lagafrum- j I val P f U1 1 13111 lagagildi þl'átt Sveinn Sveinsson frá Fossi hefir ist það óheppileg ráðstöfun, þá fyrir synjun forseta á stað- kvatt sér hijóðs: festingu frumvarpsiirs." Rök- j in fyrir þessari tillögu eru „Sjötta júií s.l. áttum við hjón- allundarleg. Mél' skilst, að þau in 50 ára hjúskaparafmæli, Jó- ■ að frumbýlingar eða ungt hjóna- séu, að forsetastjórn verði hanna M. Sigurðardóttir og Sveinn fólk, ílytji í sveitirnar til að stofna svo sjaldan Viö völd, að ekki Sveinsson. Þessu héldum við leyndu þar nýbýlabúskap, og það fólk, 1 komi að SÖk bó að VÖld for- Þa> bæöi af því að ég var lasinn, sem enga áhöfn á, fénað eða gripi verður að breyta því síðar. Nú er mikið talað og skrifað um seta séu þá lítillega aukin. og svo er nú orðið svo mikið um . til að búa við, verði að styrkja með Þetto veknr ornn^emriiv um afmælisminningar, um menn og stórum lánum. Al!t er þetta gott málefni, að það fer að verða svo og blessað, svo langt sem það nær, að þaö se nkisstjornm en ekki vanaiegt, — þó lasta ég það ekki, 0g ekki ætti ég að verða til þess forseti, sem eigi að fá þetta — 0g hefi gaman af og gagn að að skriía á móti þeirri góðu hug- | vald í hendur í raun Og veru. )esa greinar um mæta menn, en niynd, því svo mikið leið ég af 1 Einnig má vera, að þetta eigi lágmarkið íinnst mér vera 50 ára peningaleysi í byrjun búskaparins. að vera einn þáttur í refsi- aldur. j Mín skoðun er samt sú, að það aðgerðunum gegn Alþingi, ef I megi ofkaupa eignaiaust fóik til því tekst ekki að rnynda ríkis Nú get ég þessa hér svona til þess að reisa búskap í sveit. Það stjórn. Að öðrum kosti mætti gaman fyrir þá mörgu vini okkar , liggur i augum uppi, að lítið bú ætla, að synjunarvald forseta °S kunningja í Reykjavík og víðs-^eða einyrkjabúskapur, getur ekki I breyttist ekki með tilliti til ve§al' út lim landiö- En tu fróð- staðið undir 100-200 þusund | hvprs konar ,.jkiss|-ióm fPr leiks fyrir nútíma frumbylinga krona lam, fynr utan allai heim- með "ld ^ K1 t;! 16 vildi ég segja þetta: Þegar við hjón : ilisþarfir og skatta og skyldur. ' . in byrjuðum búskapinn áttum við j ! ... an tlllaga þessi Jjhar eignir Og um peninga var | Það cr mjög varasamt fyrir ung j gangi í öfuga átt Við það, ekki að tala, enda unnum við hjón eða hjónaefni, sem ekkert sem vera ætti. Völd forset- fram að því hjá fátækum foreldr- eiga til af fénaði eða gripum, að ans ber sízt af Öllu að auka á um okkar. Fyrsta búskaparárið vor ] fara frá góðri atvinnu út í það löggjafarsviðinu. um við í húsmennsku, sem alltaf ævintýri að reisa nýbýlabúskap í heíir þótt neyðarkjör, en þá var (sveit, með stórar skuldir á bakinu, y ekki jörð í boði, nema að flytja og einyrki getur ekki farið frá ' hrepp úr hrepp og það gerðum búi sínu í aðra atvinnu, nema að J ° a 1 agan er um, „aö við til að byrja með en þvi fyigcju hætta þá við búskapinn, og þá er 41. gr. stjskr. breytist a þann erfisjeikar _ 0g seint grær um ’ seinni viilan verri en sú fyrri. fVeg, að ekkert gjald megi j oft hreyfðan stein. En úr þessu j Það getur líka verið varasamt ‘ greiða af hendi, nema heim- raknaði og seinni heiming búskap ! fyrir ríkið eða bankana að stuðla ild sé til þess í fjárlögum, eða1 arins höfðum við tvær jarðir til' aö því með of stórum lánum að ef Öll l’íkisstj Órnin verði samjumráða. Samt var það með nokkr-J svona geti farið, og ekki þarf að mála um, að brýn nauösyn sé' um erfiðleikum, því að nær sex- búast við því, aö þau kot eða ný- til greiðslu Og Skal þá eftir'tiu kílómetrar voru á milli búanna. býli, sem svona fara, byggist aft- á afla heimildarinar með f jár ! m' ,und,t .fmu lögum, eins og nú.“ Hér er hengst af búskapnum vorum við,heldul h'lota. lar,a.u ®yö ’ reynt að gefa í skyn, að til- 1 gestsgötu — eða við þjóðveg, þá °s a ve ur 1 s a gangurinn sé að reisa hömlurjVar nu ekki venia að taka b01gun við umframgreiðslum á fjár- fyrir hvern sopa og hlta’ og eng‘ lögum. Ekki vantar hræsn- En það er allt annað að styrkja um var úthýst vegna rúmleysis, ’ með lánum frumbýlinga,'sem eru , því að væru öll rúm skipuð gest- j1 sveitinni og eiga eitthvað tll af ína. Nú er 41. gr. stjskr. þann um> þá mátti liggja á stofugólfum fénaði og gripum, en vantar jarð ’ig: „Ekkert gjald má ,greiðalmeð einhverjum aðbúnaði. Þaö' næði, enda er það gert rneð ný- af hendi, nema heimild sé til1 kom mjög oft fyrir á okkar heim- j býla' °s byggingalánum. Og það þess í fjárlögum eöa fjár- ili, því allt er betra fyrir aðkomu-jætti að Seta hjálpað til þess aö 10gum.“ menn og gesti en að hrekjast aft- ; un§a fólkið • minnsta kosti kail- 3,amkvæmt þessu leyfir, ul’ út í rnyrkur og kulda, og ætti menn- T. flytjlSt ek“ ur SVeltnn" : stjórnarskráin engar umfram aldlei aS ei!la sér stað hiá hvít- m> og a e m. greiðslur á fjárlögum, eins og ! hún er nú. Það er ekki stjórn I arskránni að kenna, þó að ; hún sé brotin. Umrædd til- i laga gefur heimild til aö gera 1 það, sem nú er ekki heimilt. aldiei að eiga sér stað hjá hvít- . • - - - um mönnum. Svo fóru allir glaðir > vandamáli. Því hægara ætti þá að og ánægðir úr hlaði, með góðar ] vera að leysa hinn vandann, sem bænir okkur til handa. Það voru mjög mikið ber á í sumum sveit- guðdómiegar og skemmtilegar um landsins, að karlmenn búi þar stundir. konulausir. MikiII er nú munurinn á móti Es ,het.1 aður sklifað um Það ; Umframgreiðslur myndu þess þvi, sem þá var, þegar fátækar 1mal 1 ,Tlmanum' en vona aö það i vegna ekki minnka, heldur | fjöiskyldur þurftu að basla og berj se ekkl svo vlðkvæmt- að mér le7f‘ , þvert á móti stóraukast, sér ast hjálparlaust með sína sjúkl-1ls enn a ’'esia um ha., n°' U1 stakiega ef r kisstjornm er mga í smm fátækt og vonieysi , stofna búskapg eiga að byrja hrem flokksstjórn. (Þeir mætu menn, sem mest og bezt {& að fá gér konuegnið> þyí að Ellefta breytingin er sú, „að haía, unlllð að siu sa'n °sum’ þá verður þeim allt hægara og á- við 42. gr. stjórnarskrárinn-1 ?ro1 u‘ og e lsyi lum (sem eg nægjulegra í samráði við maka kalla eftlrlaun)’„ barnaverndar: sinn, og með því verða kraftarnir hjáiparstarfsenn alla vega, svo að J .... . það helzta sé nefnt, þeir eiga ó-,tvofaldir' hSeu stulkur ekki td 1 metanlegar þakkir skilið hjá þjóð- i sveltmnl’ Þa er „f fa llær fra félaginu fyrir þau mannúðarstörf ^avík„ _eða„„°ðr„T í þágu lítilmagnans. ar bætist fyrirmæli um, að j Alþingi geti ekki átt frum- , kvæði að hækkun fjárlaga, 1 heldur verði tillögur um það jað koma frá ríkisstjórninni.“ ; Samkvæmt þessu yrði Alþingi ! bannaö að bera fram bækk- una,rtillögur við fjárlög, en gildir þá ekki sama um laga- frumvörp og þingsályktunar- tillögur, sem fela í sér ein- hverja útgjaldaaukningu fyr landinu. Eg hygg, að flest kven- fólk sé þannig skapi farið, að þær vilji stofna bú með myndarlegum Hins vegar finnst mér það ganga manni> þott þær ag öðrum kosti of langt að treysta ekki hraustum vijjj ekki vera í sveit. Þetta er eðli og efnuðum foreldrum að ala upp mannsins og á ag vera það. Eg nema eitt barn án styrktnr. Þvi enda svo þessar iinur með þeirri það fyrirkomulag getur beinlínis dregið úr sjálfsbjargaráhuga fólks ins, og metnaöi þess að bjarga sér ir líkissjóð? Samkvæmt eðli sjájft. En úr því, sem komið er, málsins hlýtur svo að vera. Sennilega yrði Alþingi einnig að lækka skatta. Nú er setn- ing fjárlaga og annarra laga, sem á einn eða annan hátt snerta fjárhag ríkisins, ein- mitt langstærsti hlutinn af löggjafarstarfi Alþingis. Fer nú aö verða Ijóst, að tilgang- urinn er að skerða völd og virð, ingu Alþingis stórlega frá því sem nú er. Hvert eiga þá þessi völd að fara? Þau eiga að fara beinustu leið til ríkisstjórnar- innar. Hér yrðu svo mikil völd lögö í hendur ríkisstjórnar- innar, að einræði gæti af hlot izt á hverri stundu. Fulltrúar Sjálfstæðisflokks ins hafa þó að lokum fengið einhvérn grun um, að hér (Framh. á 6. efðu). I ; verður þetta viðkvæmt mál, og verður það því að reyna sig. Gef- ist það vel, þá helzt það, en reyn- ósk, að frumbýlingum þessa lands i bæ og sveit, megi blessast búskap urinn og barnauppeldið, í nútíð og framtíð." Sveinn hefir lokið rnáli sínu. Starkaður. MEJNIÐ blaðgjaldið! Þeir kaupendur er greiða blaðgjaldið að venju beint til innheimtu blaðsins, geri það sem allra fyrst. — Blaögjaldið óbreytt. Innlccimta Tímans

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.