Tíminn - 13.10.1953, Blaðsíða 3

231. blað.
TÍMINN, þriðjudaginn 13. október 1953.
3
Greiðsluhallalaus ríkisbúskapur er kjarninn
í fjármálastefnu ríkisstjórnarinnar
Framsöguræða Eysteins Jénssonar fjármála-
ráðherra við 1. umræðu fjárlagafrumvarpsins
Samkvæmt venju mun ég
byrja á því að gefa yfirlit um
afkornu ríkissjóðs á árinu
1952. Útbýtt hefir verið til
háttvirtra alþingismanna
aðalreikningum þess árs, og upp hafði verið settur yfir vegna samninga við síldar
sé ég því ekki ástæðú til að væntanlegan liluta hans af verksm. R. 240 þús.
á vörum. Hefði þetta ekki ver
ið gert, væri hægt að gera
annað hvort; lækka skatta og
tolla sem svaraði þessum fjár
munum eða verja tilsvarandi
skilasjöðs útvegsmanna, og fjárhæð á annan hátt mönn
námu þessi lán samtals 35 um gagni, t. d. til lausnar
Ennfremur er talinn með i
í skuldunum sem geymslufé
innheimtur stóreignaskattur.
ungu kynslóðarinnar.
En sama fé verður ekki not
að í senn til þess að lækka
Er þaö gart vegna þess, aö
lesa rekstrarreikninginn eða skattstofukostnaðinum um Til hafnarg. á Dalvík vegna • millí • kr- Er rikissjóði ekki husnæðisvandamáli, en það
yfirlit um eignahreyfingar. 770 þús. kr., og varð að bæta skemmda 1950 317 þús. = I ætlað að standa undir þeim. mál er ekký sizt vandamál
Samkvæmt rekstrarreikn- þeirri fjárhæð við skattstofu Varnir gin- og klaufa
ingi hafa rekstrartekjur árs- kostnaðinn árið 1952. yeiki 119&uús
ins 1952 orðið 420 millj. kr„ m i? pt <?qm-" 1
en voru áætlaðar 376,2 millj. göngumSum Þax eru 1S- Vátrygg' fisklsklPa 203 Þús
Rékstrárútgjöldin urðu 357,7, framgreiðslur langmestar. Vegna vamarsamnings. Að- honum her að verja í sér- að stanúa nndir Þyðmgar-
en voru áætluð 332,4 millj. umframgreiðslur á vegamál- allega kostnaður Vlð land_ stöku augnamiði. Hefir bætzt mestu . framkvæmdum, svo
ReksíVarafgangur hefxr því um eru alls 4>7 millj. kr„
orðið 62,3 millj. í stað 43,8 Vegna viðhalds 2 millj. kr. og ■—-“'7*““ r?r‘“ ^r. |
fj araukalogum voru greidciar pegar þessar fjárhæðir
um 2 millj. kr.
Stærstu liðirnir eru þessir:
Til fiskiðjuvers í Ólaísfirði
kaup vegna varnanna 832 þús! við þann liö á árinu 21,6 milj. sem iðuðarbyggingum e'ða
Samkvæmt væntanlegum kr oðrurn shkum.
fjáraukalögum voru greiddar ^ Þe r þessar fjárhæðir!. Fjárlagafrumvarp það fyr-
hafa verið teknar til greina, m anð 1954, sem eg mun ræða
kernur það fram, að aðrar her a/ftll\der 1]\\\g\með
skuldir nema 433,6 millj. ki'.
millj., eins og áætlað var, eða brúargerða 2 milij. kr. Staf-
18,5 millj. umfram áætlun. ar þag SUmpart af því, að
A hinn bcginn hafa ýmsar brýr eyðilögðust, sem ekki
greiðslur fallið á eigxxahi'eyf- var pert ráð fvi'ir i fiárlö^um **w****. *„«,** ***__ ***.
ingar umfram það, sem fjár- að endurbyggja, og varð ekki 150 þús. Hafnarg. á Þórshöfn j árslokin. Verður þá ljóst, gjaWaauking ríkissjóðs vegna
sér, að hin nýja stórfellda út
lög gerðu ráð fyrir, og heíir hjá þvi komizt að leggja til
því greiðsluafgaxxgur farið þeirra
minna fram úr áætlun en Reksturshalli strandferð-
rekstrarafgangurnxxx eða orð
að skuldir þær er ríkissjóður
Umframgreiðslur 1952.
Unxframgreiðslur gjalda
megixx á rekstarreikixingi ur
nenxa 25,3 millj. ki'. Eru það
tiltöluleggi lægstu unxfram-
að hallinn var of lagt aætlað- Afkoma rikissjóðs 1952.
í síðstu fjárlogum, þar, Kem é þá að greiðslunið_
sem ekki þótti þegar til kom urstöðu ársins 1952.
fært að hækka flutixingsgjöld
greiðslur síðustu áratugi að með ströndum fram Þá kem- 1 Eekstraraf8'angur 1952 var
úiidaixskildu árinu 1950 með strondum íiam-Þa kem samkv. því, sern ég sagði áð-
upaansKuau aiinu ijsu, en ur her hækkuð verðlagsunp- .... R9 ~ h„t1c.4.
þá voru þær ennþá lægri. Sé bót til greina og verkfallið r U1 62-3 mill]' kr' V'ð bætist
tillit til þess tekxð, að 3,2 áesember varð einnig
nxillj.. af þessari fjárhæð eri
útborgaðar samkvænxt sér- langmestu vaida hér viðgei'ð
stökum lögum og þingsálykt- | ir á skipUm> sem ekki hafði
unum frá . Alþingi, þá verða ■ verið gerð grein fyrir fyrir-
hinar raunverúlegu umfram fram; og aðrar viðgerðir sem
greiðslur um 6,6% af lxeild- urðu hýrari en gert var ráð
arfjárhæð fjárlaganna. Flest fyrir
ar unxframgreiðslurnar eru ’
lausnar á vinnudeilunni í vet
ur, verður til þess, að rikis-
sjóður getur ekki á næstunni
lagt fram aukið fjármagn að
hafa lækkað um 17,3 millj. á
árinu 1952. j ... ... . ..
. raði til fjarfestmgar, nema
Þessi afkonxa má viðunandi raðist verði f að auka enn
teljast og hefir rætzt allvel tekjur rikissjóðs með nýrri
úr um afkomu ríkissjóðs árið tekjuoflun og heyrist mér
1952, þótt að ýmsu ieyti væri monnum ekki þykja það fýsi_
andstætt árferði. .Einkum
iegt.
báru menn kviðboga Ú'rir> j Þetta benti ég rækilega á
skv. sérstakri heimild 420
þús. Lögboðið framlag til stenclur sjaifur sti’aum af,
Reykjavíkurbæjar vegna
,, CUL, uxu „ , _ , hluta hans af stofnkostnaði
ið 7,3 millj., en var áætlaður S <,eíðuJ'‘ráð fæðingardeildar 1235 þús'
2,660 millj. Geri ég nánari bse en 1 lan|stærsti um I Reykjavikurbær attx rétt a
grein fyrir þessu síðar í ræðu framoreiðsluliðuirinn Kenxur greiðslu þeSSarÍ SkV' 1ÖgUm
þessax’i. . j fmS ui að halton hLkk- um byggingar sjúln-ahúsa, en
, ymisiegt tii að haxnnn hækk fé hafði ekki verið áætlað til
aði svo geysilega frá því, senx , . fiárlöeum
fjárlög ráðgei'ðu. Fyrst það. p6SS 1 flali0Sum'
hversu fara mundi þegar ljóst yið "afgreiðslu "fJár'laganna á
varð að sildveiðarnar höfðu síðasta Alþingi, en á þetta er
algjörlega brugðizt sumaiið eigi giður þorf að minna nú,
1952' ........... | vegna þess, að seint mun fjár
Auðséð er á ríkisreikningn-; hagsmálum haganlega skip-
um fyrir árið 1952 og öðrum 1 að og hyggiiega fyrir alþýðu
innborganir á fjárlagaliði' ieiknin®sskilum 1 ikisins, að hagj nema almennur skiln-
rnilh af bessari fiái’hæð eru f• V ■ “ að 20. gr. 13,7 millj. kr. samtals. búið er að vefja ríkissjóð slík j ingur sé rikjandi á því, að
nixn]., m p^ari jjainæö eiu)t]0ni fynr utgerðma. En prá dragast a hinn bóginn unx skuldbmdmgum x abyrgð:eftir því sem meiru af þjóð_
útborganir á fjárlagalið, sem um_ °l\\ls„kdnar_ afsk^tum iartekiunum er varið
nema samtals 45,8 millj. kr.,
ennfremur greiðslur á 20. gr.
utan fjárlaga: Keyptar fast-
eignir 2,6 millj., aukið rekstr
arfé rikisstofnana 2 millj. kr.,
bannie vaxnar að ekki e’’ sér 1 Þa er að minnast 14' gr- B-'og ýmsar lánveitingar af eig- _ ... --- ------------------------
stök ástæða til að gera þær kennslumala_ Umíramgreiðs]: in fé ríkissjóðs, sem nema um ogmúr cXmTttu^lvo^að hjá'mörgum' Hér við bætist
að umtalsefni, þar sern bær ur apeim llð hafa orðlð uml18 millí- kr- Samtals verða þá og u
3 mxllj. kr., og er það að útboi’ganir á 20. grein til frá seSla-
Þetta sest a þvf
er varið til
af atvinnurekstri að á hverju ;neyzlu, eftir því verður
ái'i þarf talsvert fé umfranx minna fé handbært til fram-
það sem hægt ér að sjá fyrir, j kvæmda.
þegar fjárlög eru afgreidd, | Á hinn bóginnverður
til þess að mæta afleiðingum þetta ár að mörgu leyti góð-
þessara skuldbindinga, sem
æri. Tekjur óvenju nxiklar
yfh-lehtaVa7 bví! að áætluíar- nokkru aflmðing hsekkaðrar ; dráttar i þessu sambandi 68,7 Þetta sé
Visitolu. Ennfremur hefir.millj. kr. og greiðsluafgangur llklssJoðui
fjárhæðir hafa farið nokkuð
hvernig
hefir sífellt und- ;
að rikissjóður fær óvenjuleg
ar tolltekjur í ár af innflutn
ingi véla til stóru fram-
kvæmdanna þriggja. Vona
f ra m "fu "á ætluxxe n \úcT sliku k0stnaður við nokkra sk61a,telst mér því vera 7,3 milj. Jð f rekstrfrf é ^ le|m^ k0nar 1 ég því að afk0ma ríkisslóðs
verður aldrei að fullu séð fvr-, orðlð meiri en gert var rað kr- en hann var áætlaður í starfskreina -inna !verði vel viðunandx á þessu
irfram I fýrir- Ei’ þetta ekkx oalgengt, fjárlögum 2,660 þús. kr. , starísgreina sinna, og leggja ári Mun eg gefa fjárveitinga
T7 . .. . .. .‘°g stafar, að þvi er kennslu-j Af þeim 18 millj. kr., senx ut fe með morgu oðru mótl‘nefnd og háttvirtu Alþingi
yerðlagsvxsxtaian í'eyndist, málaráðuneytið upplýsir, af taldar eru til útlána af rik- ve§na viðskipta, sern nkið upplýsingar um horfur j þeSs
nokkxxð hærri en gert var rað því að ort fjolgar nemendunx' isfé eru 7 millj. kr. eftirstöðv heiir haft afskiptl at að th-' um efnum, þegar betur sézt
fyrir 1 fjárlögunum og veldur j skólunum> og þarf því sí
það dálitlum umfi’amgreiðsl- , fellt að fjolga kennaraliðinu.
um á ýmsum fjrlagagreinum Virðist þessi fjolgun nem_
og á sinn þátt i umfram-
greiðslunum vfirleitt.
Varðandi einstaka liði þyk-
ar af andvirði 10 togara, sem nlutun Aljnngis. Það er því hvert stefnir.
ríkissjóður lét byggja í Bret- augijóst, ao séu fjáilög ekki 1 hetta breytir hins vegar
. _ landi. Vegna” þess, að ekki sæmileSa yarlega afgreiód,; þvi miður ekki þvi, að við
enda ætíð vera örari en þeir, hefir fengizt fast lán í Bret- ma huast við greiðsluhalla af
gera ráð fyrir, sem ganga frá landi, þrátt fyrir ítrekaðar Þ63311111 ástæðunx.
áætluixum unx kostnað við, tilraunir til þess, að greiða1
ir xxxér ástæöa til að taka keixnslumál, eix eiixs og gefur|hluta af aixdvirði skipanna, Horfur á þessu ári. —
þetta fram: | að skilja, verður að greiða hefir rikissjóður orðið að auknar niðurgreiðslur.
Kostnaður við dónxgæzlu kostnaðinn við skólahaldið ^ leggja út þetta fé. Þá er und- j Unx afkonxu ríkissjöðs á yfir bundnir hafa verið.
og lögreglustjórn hefir farið lögum samkvæmt, hvað senx ir þessum lið einnig lán til standandi ári get ég ekki full'
munum fá okkur fullkeypta
unx það er líkur við af-
greiðslu greiðsluhallalausra
fjárlaga fyrir næsta ár, valda
því baggar hinir miklu, er
franx úr áætlun unx 1,5 nxillj.
kr. Eru það aðallega saka-
og lögreglumálakostnaður,
kostnaður við embætti lxér-
aðsdómara, mest þó vegna
hækkaðrar verðlagsuppbót-
ar, og svo kostnaður Hæsta-
réttar við útgáfu hæstarétt-
ardóma, sem einnig hefir far
ið fram úr áætlun.
11. gr. 7, innheimta skatta
og tolla, varð 1,4 nxillj. kr.
hærri en fjárlög gera ráð fyr-
ir. Á árinu 1952 var loks gerð
upp við Reykjavikurbæ þátt-
taka bæjarsjóðs i kostnaði
sk.stofunnar undanfarin ár,
en það mál hefir legið óút-
kljáð lengi. Hefði verið gert
ráð fyrir, að bæjarsjóður
greiddi y3 af kostnaðinum.
en niðurstaðan varð sú, að
bæjarsjóður greiddi nokkuð
nxinni hluta af skattstofu-
kostnaðinunx. Samkvænxt
hinni nýju reglu, átti bærinn
inni á reikningi þeim, sem
áætlunum líður. atvinnuaukningar samkv. yrt nú. Teflt var á tæpasta
Greiðslur vegna dýrtíðar- sérstakri þingsályktun 4,5 vað við afgreiðslu fjárlag-
ráðstafana á 19. gr. fóru rúnx millj. kr. Ennfremur lán til anna fyrir þetta ár.
lega 2 millj. kr. franx.úr áætl- j Ríkisútvarpsins vegna fjár- | Á ég þar einkunx við hinar
Afkoman útávið 1952.
Margir bera nxikinn kvíð-
boga fyrir afkomu þjóðarinn
ar út á við vegna þess hve
un. Stafar þetta af því að, hagsvandræða þess 1 nxillj stóru fúlgur, sem ríkissjóður, hallinn á verzlunarskýrslun-
sala á þeinx vörunx, sem nið- kr. og enn hefir verið útlagt
urborgaðar eru, hefir orðið vegna vélakaupa í sambandi
meiri en fyrirfranx var gert
ráð fyrir. Verður þessi fjár-
lagaliður ætíð ágizkun, og
ekki hægt að stöðva greiðslur
þótt í Ijós komi, að sala nið-
urborgaðra vara verði meiri
en áætlað er.
Greiðslur samkv.
sérstökunx lögum.
Greiðslur samkv. heinxild-
arlögunx, sérstökunx lögunx og
þingsályktunum, námu sam-
tals 6,2 nxillj. kr. Helztu
greiðslurnar eru þessar sam-
kvæmt heinxildarlögum:
Til brimbrjóts í Bolungar-
vík vegna skemmda í des.
1950 660 þús.
Til hafnarsjóðs Húsavíkur
við lýsisherzluverksmiðju,
senx einu sinni átti að byggja
en ekkert hefir orðið úr, unx
600 þús. kr. Auk þessa ýmsar
smærri fjárhæðir, sem ekki
hefir orðið komizt hjá að
festa. Fylgir sundurliðun ná-
kvænx i þeinx prentaða lands-
reikningi, sem ég vona að út-
býtt verði til háttv. alþingis-
nxanna eftir nokkra daga, og
sé ég ekki ástæðu til að rekja
það nánar hér.
Skuldir ríkisjóðs námu í
árslok 1952 490,2 millj. kr. Á
árinu 1952 tók ríkissjóður lán
hjá Alþjóðabankanunx og
Marshallstofnuninni vegna
Áburðarverksmiðjunnar og
ennfremur lán vegna skulda-
tók á sig í sambandi við lausn! um er og hefir verið mikill.
vinnudeilunnar í fyrravetur, j Árið 1952 voru hingað flutt
en þær munu hafa numið,ar vörur fyrir 767 millj. kr að
samtals um tuttugu nxillj. kr. j „fob“ verði en út fluttar fyr-
mest til þess að lækka verð,ir 640 milljónir að „fob“
á vörunx í viðskiptum manna' verði. Vöruskiptahalli var þvi
á nxilli. Þótti þetta þó betra j mikill, en hér kemur margt
úrræði, en að stórfelld al- I fleira til svo sem kunnugt er,
menn kauphækkun yrði, sem
hefði hlotið að hafa í för
með sér gengislækkun eftir
stuttan tinxa. Hins vegar ætti
engum að hafa dulizt, í
hverju lausnin var i raun og
veru fólgin.
Lækkun dýrtíðarinnar, er
þá var framkvæmd, var ná-
lega ekki fólgin í öðru en því,
að nokkuð af þeim fjármun-
um, sem innheimt er nxeð toll
um og sköttum, er borgað út
aftur, til þess að lækka verð
bæði til gjalda og tekna á
greiðslureikningi, þegar
bann er gerður upp. Nokkuð
af innflutningnum er vélar
og efni, sem borgað er með
fj árfestingarlánum, fengnum
erlendis. Ennfrenxur hefir
veriö flutt inn i landið Mars
hallfé og kenxur það tekna-
megin á greiðslurreikning-
inn, nxeðan þess nýtur við,
þótt ekki sé hægt að gera
ráö fyrir því til frambúðar.
(Framlxald á 5 siðu.)