Tíminn - 15.10.1953, Blaðsíða 3

233. blað.
TÍMINN, fimmtudaginn 15. október 1953.
S
í síendingajpættir
Sjötug: Sveinbjörg Brynjóifsdóttii
Síðastliðinn mánudag varð
frú Sveinbjörg Brynjólfsdótt
ir í Stóradal 70 ára.
Sveinbjörg er fædd á Eyr-
ar’oakka 12. okt. 1883, dóttir
hjónanna Þóreyjar Sveins-
dóttur og Brynjólfs Vigfús-
sonar. Brynjólfur var ættað-
ur úr V.-Skaftafellssýslu, en
Þórey frá Eyrarbakka.
Sveinbjörg ólst upp hjá
foreldrum sínum á Eyrar-
bakka þar til hún fluttist
norður í Húnavatnssýslu. Ár-
ið 1911 giftist Sveinbjörg Jóni
Jónssyni í stóradal, og tök
þá þegar við búsforráðum, á
því stóra heimili. Jörðin Stóri
dalur er mikil jörð, og var bar
rekinn stórbúskapur. Fyrstu
búskáparár þeirra Sveinbjarg
ar og Jón.s mun oft hafa ver-
ið nær 20 manns í heimili,þeg
ar flest var.
Hin unga húsfreyja sýndi
strax, að í henni bjó mikill
manndómur. Öll umgengni á
heimilinu var svo góð að af
bar, svo var og með gestrisni
og veitingar allar. Maður
Sveinbjargar, Jón I Stóradal,
var þjóðkunnur maður og um
langt skeið áhrifamesti mað-
ur um Húnaþing. Vegna
hinná miklu anna húsbónd-
ans utan heimilis, vegna
margháttaðra opinberra
starfa, hvíldi það mikið á
herðum Sveinbjargar að
lrafa cll búsforráð heima
fyrir.
Allir þeir, sem eitthvað
þekkja til sveitalífs, vita, að
þegáff húsfreyjan þarf að
auka við sinn verkahring
stjórn heimilisins utanbæjar,
þá er mikið verk af höndum
leyst hjá slíkum konum.
En Sveinbjörg skipaði sess
sinn með prýði, og svo er
þrek hennar mikið að ennþá
má hún ungleg teljast, þrátt
fyrir strangan vinnudag.
Þeim' hjónum, Sveinbjörgu
og Jóni, varð 3ja barna auð-
ið. TvÖ þeirra búa nú í Stóra-
dal, þau Hanna gift Sigur-
geir Hannessyni og Jón gift-
ur Guðfinnu Einarsdóttur.
Önnur dóttirin, Guðrún, er
gift Hirti Hjartar, framkv.stj.
skipadeildár S. í. S. í Reykja-
vík.. Auk sinna barna, ólu
þau hjón upp 3 fósturbörn.
Tvo frændur Sveinbjargar,
þá Sveinberg Jónsson, sem nú
er bifreiðarstjóri á Blöndu-
ósi, og Þorvald Brynjólfsson
járniðnaöarmann í Reykja-
vík. Þriðja uppeldisbarn
þeirra hjóna var Ingibjörg
Hjálmarsdóttir, af ætt Bólu-
Hjálmars. Ingibjörg er nú
gift Gúðmundi Bergmann
smið á Stóru-Giljá. Öllum
þessum fósturbörnum sínum
reyndist Sveinbjörg sem
bezta móðir. Árið 1939 missti
Sveinbjörg mann sinn, en
jsvo var tryggð Sveinbjargar
| mikil, að aldrei mun það hafa
(hvarflað að henni að ílytj-
,ast frá Stóradal. Sveinbjörg
i hafði tekið tryggð við óðal
og feðrasveit síns ágæta eig-
inmanns, og húsfreyja í
, Stcradal mun hún verða til
(æviloka, enda þótt börn
. hennar hafi þar líka búsfor-
ráð.
Stóradal ber hátt, og það-
an er víðsýni mikið. Þeir, sem
i búið hafa í Stóradal, hafa
! líka oft borið hátt og veriö
j leiðandi menn í Húnaþingi,
j og jafnvel alþjóðar. Svein-
björg Brynjólfsdóttir hefir
skipað húsfreyjusessinn í
stóradal með miklum sóma.
Við Húnvetningar þökkum
Sveinbjörgu komuna í Húna-
byggð og við munum allir
vona að ævikvöld hennar
megi verða bjart og fagurt.
H. P.
Getraunirnar
A getraunaseðlinum 17.
okt. eru eftirfarandi leikir.!
Spá blaðsins er í einfaldri
röð:
Arsenal—Burnley 1
Aston Villa—Newcastle x
Cardiff—Tottenham 2
Chelsea—Middlesbro x
Manch. City—Preston 1
Portsmouth—Charlton x
Sheff. Utd.—West Bromw. 2
Sunderland—Bolton 1
Bristol—Birmingham 1
Derby—West Ham 1
Lincoln-—Nottm. Forest x
Notts County—Luton 2
Þessi seðill er mjög erfiður.
Kemur tvennt til. Fjórir síð-
ustu leikirnir eru frá 2. deild,
og eru þeir yfirleitt erfiðari
en leikirnir í 1. deild. Má
segja, að enginn þeirra sé ör-
uggur, og allt geti brugðizt
til beggja vona. Þá er hitt, að
heimaliðin í 1. deild virðast
fljótt á litið hafa litlu meiri
möguleika til sigurs en úti-
liðin. Yfirleitt eru heimaliðin
neðar á töflunni. Um ein-
staka leiki er þetta að segja:
Arsenal er nú á góðri uppleið
og hefir unnið fjóra leiki í
röð. Aston Villa hefir tapað
illa aö undanförnu. Cardiff
hefir hins vegar staðið sig
vel, en Tottenham hefir náð
góðmn árangri í útileikjum
sínum. West Bromwich hefir
unnið alla útileiki sína.
Charlton hefir skorað flest
mörk að undanförnu, en
vörn Portsmouth er léleg.
Manch. City hefir yfirleitt
liaft góð tök á Preston heima,
en Preston er það liðið, sem
kemur mest á óvart, bæði
heima og úti.
Ræktnnarráðunant-
urinn og geymsl-
nrnar
Ræktunarráðunautur
| Reykjavíkurbæjar, hr. E. B.
j Malmquist, lætur Morgun-
| blaðið í dag flytja mér at-
' hugasemdir sínar við fáein
orð, sem það blað birti fyrir
fáeinum dögum samkvæmt
ósk minni.
í grein minni hafði það á-
lit komið fram, að ráðunaut-
urinn væri manna líklegast-
ur til þess að hrinda því á-
fram að Reykjavíkurbær
komi þeim mönnum til að-
síoöar, sem eru í vanda stadd
ir með geymslu á kartöflum
sínum. Mér var sem fleirum
áður kunnur áhugi hans á
garðræktarmálum og taldi
víst, að eins væri um það, er
laut að varðveizlu verðmæt-
anna er upp úr jörðinni væri
tekin. j
Mér til unörunar tekur
hann lítið undir þetta, en tal
ar um hvað hafi verið mark-
mið Grænmetisverzlunar rík
isins. Um það er hreinn ó-
þarfi að deila. Markmið
hennar og hlutverk er til-
greint og ákveðið með lög-
um um verzlun með kartöfl-
ur o. fl. frá 1943. Þessi lög er
okkur báðum og öllum innan
handar að lesa og þarf þá
ekki að gera ágreining út af
því hvað í þeim standi. Hitt
verður alltaf álitamál, hvað
einn eða annar telur að hefði
átt að vera þar. En hvað sem
um það er, ber að fara eftir
ákvæðum þeirra. '
Frásögn ráðunautsins, um
jarðhúsin við Elliðaár kann
að vera rétt. Þó vil ég benda
á, að þau rúma hvorki 18000
né 20000 tunnur, heldur í
mesta lagi 14 þúsund tunnur.
Ráðunautnum finnst að
hagnaði af innflutningi á kart
öflum undanfarin ár hafi
mátt verja tii kartöflu-
geymslna. Sá hagnaður hefir
verið óverulegur, fyrst og
fremst af þeim ástæðum, að
sjálfsagt hefir þótt að halda
verðinu svo lágu sem unnt
var og stundum orðið að bera
uppi halla af verzlun með inn
lendar kartöflur og geymslu
þeirra. Þetta vita þeir vel, er
fylgzt hafa með um verðlagn
ingu kartaflna á undanförn-
um árum. Ráðunauturinn ger
ir sér dátt út af innflutpingi
á kartöflum í ágúst. Það má
að vísu tala um þann mán-
uð í því sambandi. Skip, sem
þessi litla sending var með.
tafðist verulega og óvænt
sem nam um sex dögum, og
lenti því koma skipsins á 2.
! eða 3. ágúst í stað 27. eða 28.
júlí. Það er ekkert nýstárlegt
við það að inn séu fluttar
kartöflur á þessum tíma. Það
hefir verið talið noklcurn veg
inn sjálfsagt að um það
leyti séu til kartöflur með
ekki hærra verði en í mán-
uðunum á undan ög þarf ekki
að rekja ástæður til þess nán
ar hér.
Að endingu vil ég svo end-
urtaka það álit mitt, að miklu
máli skipti fyrir marga, að
ráðunauturinn vildi beita
sínum miklu áhrifum til þess
aö Reykjavíkurbær komi til
móts við fólkið í bænum,
sem vantar geymslur, og út-
vegaði sem öruggastan stað
, fyrir hluta af hinni miklu
' uppskeru þessa sumars. For-
dærni um það eru til frá Ak-
ureyrarbæ. Hann hefir tek-
I ið að sér að geyma kartöflur
Gapkvæm aðstoð NorðurL
í sambandi við lömunarveikl
Prófessoi* Jóh. Ssejnsmelsson sat tvo fuitdi
í ISöfn á veg’Min Styrktarf. lamaðra «g' fatl.
A aðalfundi Styrktarfélags
lamðara og fatlaðra sunnu-
daginn 11. okt. flutti pró-
fessor Jóhann Sæmundsson
erindi.
Skýrði hann f^/rst frá för
sinni til Kaupmannahafnar
síðastliðið vor á vegum félags
ins. Sat hann þar tvo fundi
frá 21. april til 9. maí. Sá
íyrri var haldinn á vegum
Bandalags evrópskra félaga
gegn lömunarveiki og var
eingöngu fræðilegur. Funöar
efni var lömunarveikifarald-
uvinn í Kaupmannahöfn í
fyrra, gammsglobulín og
bólusetning gegn lcmunar-
voiki.
Faraldurinn í Kaupmanna
höfn stóð frá lokum júlí 1952
og út árið. Um 7000 menn
sýktust, 2300 lömuðust og
263 dóu. Óvenjumikið var um
lamir á öndunarfærum,
kyngifærum og talfærum en
slíkar lamanir eru merki,
þess að skemmd hefir orðið í
mænukólfinum. Einföld önd
unarlömun hlýzt af skemmd
neðar í mænunni sem gerir.
vöðva þindar og brj ósthols ó
virka. Sú lömun svarar vel'
meðferð í stállunga en stál-!
lungu koma litt að haldi við
kólflömum vegna þess að
slím safnast fyrir í öndunar,
færum án þess að sjúklingur
inn geti losnað við það af
sjálfsdáðum og veldur köfn-
un. Við kólflömum hefir þvi
verið beitt annars konar önd
unartækni og barkaskurði.
Á fyrsta mánuði faraldurs-
ins í Kaupmannahöfn dóu
85% af þeim sem komu með
kólflömum í Blegdams
sjúkrahúsið. Þá var að ráði
prófessors Larsen tekin upp
ný meðferð á sjúklingum
þessum. Gerður var á þeirn
barkaskurður, séð um að
slím safnaðist ekki fyrir í
lungunum, súrefni dælt nið-
ur í lungu þeirra eftir slöngu
og kolsýra hreinsuð úr lung-
unum. Súrefnisdælingin var
gerð með handafli og fór
fram allan sólarhringinn.
Önnuðust læknanemar hana.
Brá svo við þegar þessi nýja
aðferð var tekin upp að .dán
rartalan lækkaði niður í 40%
eða um meira en helming.
Hefir þessi árangur pró-
fessors Larsens hvarvetna
vakið mikla athygli. Þegar
frá leið var tekið að reyna
að beita vélafli við súrefnis
! dælinguna og er nú völ á
nbkkrum tækjum.
i Prófessor Jóhann benti á
að frá gammaglóbúlíni hefði
ekki alltaf verið skýrt af
æskilegri nákvæmni í blöð-
um hér. Sumir hafa fengið
þá hugmynd af frásögnun-
(um að fengin sé örugg varn-
.arráðstöfun við lömunar-
j veiki, en það er því miður
ekki rétt. Hver skammtur af
gammaglóbúlíni veitir aðeins
fyrir bæjarbúa í verulegum
rnæli, og er það gott til eftir-
breytni.
7. október 1953.
Jón fvarsson.
Morgunbl. var send þessi
gx-ein til birtingar 7. þ. m., en
j fæst ekki ennþá til þess að
koma með hana. J. ív.
ónæmni við lömunarveiki í
fjórar til sex vikur. Efnið
er þar að auki unnið úr blóði
og þarf hálfan lítir af manns
blóði í einn skammt handa
barni. Lömunarveikifaraldr-
ar standa oft í fjóra til fimm
rnánuði og þarf því að
sprauta oft með gammagó-
búlíni ef ónæmi á að endast
meðan faraldurinn stendur.
Ef til dæmis ætti að veita öll
um þeim íslendingum,
sem þörf væri á, ónæmni
meðan faraldur stæði, þyrfti
til þess hundruð þúsunda
litra af blóði. Þessi leið er
því ófær og ófi'amkvæman-
leg til vai'nar lömunarveiki
án þess að tillit sé tekið
til kostnaöai'hliðarinnar.
Gammaglóbúlín má einnig
vinna úr fylgjum en þrjár
fylgjur þarf í einn skammt
handa barni. í Kaupmanna-
höfn var rætt um það,
hverja rétt væri að láta
ganga fyrir þeim takmörk-
uðu birgðum af gammaglóbú
líni sem ' fyrir hendi kunna
að vera ef faraldur ber að
höndum. Varð niðurstaðan
sú að það væru ungar, barns
hafandi konur og börn, sem
dvelja mörg saman í stofn-
unum.
Það er engin ástæða til fyr
ir neinn að halda að sér hönd
um í þeirri trú aö vörnin við
lömunarveiki sé fundin,
sagði pi’ófessor Jóhann.
Um bólusetninguna við
lömunarveiki sagði hann að
þar mætti nú sjá bjarma af
degi þótt enn muxrdi langur
tími líða þangað til hægt
verður að bólusetja alla svo
að þeim endist varnarefnið
alla ævi. Nú hefir tekizt að
rækta vírus í vefjastykkjum
og fer mikið af vírusefninu
út í ræktunarvökvann en
drepa verður vírusinn áður
en óhætt er að hann myndi
varnarefni án þess að valda
lömun. Einnig getur varnar-
efniö enzt lengur ef bætt er
í bóluefnið sérstöku efni og
einnig verði reynt að gefa
vírusinn í meltingarfærin
þannig að varnarefni mynd-
ist án þess að til lömunar
komi. En allt er þetta enn á
tilraunastigi.
Á tveggja daga fundi Norð
urlandafélaganna gegir löm-
unarveiki var rætt um sam-
starf þeirra ef stórfarsótt
kemur upp í einhverju land-
anna. Gert var uppkast að
samningi milli félaganna í
Danmörku, Noregi, Svíþjóð
og íslandi (í Finnlandi er
ekkert félag enn starfandi)
um samstarf þeirra ef far-
aldur kemur upp. Er þar á-
kveðið að félög hinna land-
anna láni áhöld og þjálfað
starfslið auk þess sem þau
taki að sér að sjá um eftir-
meðferð sjúklinga. Hvert fé-
lag á að sjá um samninga við
opinbera aðila í sínu landi.
Fulltrúar félaganna eiga að
hittast einu sinni á ári og
bera ráð sín saman. Pró-
fessor Jóhann komst svo að
orði að samstarf af þessu
tagi væri íslendingum til ó-
xnetanlegs gangs og öryggis,
því að enginn veit hvenær
lömunarvolkifaraldur kann
^að bera að höndum,
1 (Pramh. á G. síðu.)