Tíminn - 05.01.1954, Blaðsíða 4

4
TÍMINN, þriSjudaginn 5. janúar 1954.
2. blaff,
Björn Magnásson, prófessor:
Hver veit á sig sköramina?
Margir virðast vera þeirr-
ar skoðunar nú upp á síðkast
ið, að einu „raunhæfu" að-
gerðirnar' í áfengismálunum
sé að stofna drykkjumanna-
hæli. Má í því sambandi
benda t. d. á stefnuyfirlýs-
ingu þá, sem hið nýstofnaða
hófdrykkjumannafélag hefir
birt. Undir þetta er enn frem
ur tekið í stuttri forustugrein
í „Vísi“ fyrir nokkru síðan,
þar sem undir fyrirsögninni:
„Stefnt í rétta átt“, er sagt
frá því, að Samband bindind-
isfélaga í skólum hafi sam-
þykkt að beita sér fyrir því
að koma upp drykkjumanna-
hæli. „Það hefir gert hið eina
rétta“ stendur þar. Jafnframt
er komizt svo að orði, að með
þessu hafi sambandið „gert
hinu opinbera þá skömm, að
viija ekki treysta forsjá þess
í málinu, og það hefir einn-
ig gert góðtemplurum skömm,
að enda þótt þeir hljóti að
hafa miklar tekjur af skemmt
unum sínum — hvers vegna
héldu þeir þær ella? — vilja
þeir heldur ekki hefjast
handa.“
„Hið opinbera” svarar vænt
anlega fyrir sig, og vonandi
á þann veg, að láta ekki leng-
Ur togstreitu um það, hvort
heldur ríkissjóður eða Reykja
víkurbær eigi að kosta bygg-
ingu drykkjumannahælis,
tefja framgang þess mikla
nauðsynjamáls. En það er
vitað, að fé, sem nemur nokkr
um milljónum, er fyrir hendi
í sjóði, er á að hafa það hlut-
verk að reisa og reka drykkju-
mannahæli, svo að eins og
sakir standa nú, er það ekki
fjárskortur sem hamlar því,
að hafizt verði handa. Þetta
hlýtur ritstjóri Vísis að vita,
því að hann hefir lengi átt
sæti í áfengisvarnarnefnd
Reykjavíkur og hefir haft góð
skilyrði til að fylgjast með á-
fengismálunum. En ég vildi
mega gefa nokkrar upplýsing
ar af hálfu góötemplara til
að rökstyðja það, að þeir vita
ekki upp á sig neina skömm
í því máli.
Ég ætla ekki að endurtaka
það, sem tekið var fram um
forgöngu templara að fyrsta
drykkjumannahæli hérlendis
í yfirlýsingu frá mér í dag-
blöðunum í haust, en vil að-
eins minna á það, að frá öll-
um gangi þess máls var blaða
mönnum skýrt mjög ræki-
lega í blaðamannaviðtali á
Jaðri fyrir fáum árum, og
birtist það þá einnig í öllum
dagblöðum bæjarins. En blaða
mönnum virðist annað betur
gefið en minnið — a. m. k. á
þá hluti, er þeir vilja gleyma.
Ég vil aðallega snúa mér að
spurningunni, sem skotið er
inn um. skemmtanir templ-
ara: hvers vegna héldu þeir
þær ella, ef þær gefa ekki
miklar tekjur?
Þess er þá fyrst að geta, að
skemmtanir templara gefa
ekki miklar tekjur — a. m. k.
ekki síðustu 3—4 árin. Næstu
ár þar á undan voru allgóðar
tekjur af dansleikjum S. K. T.,
en við þær skemmtanir býst
ég við að blaðið eigi fyrst og
fremst. Þó er það svo, að á
síðustu -7 árum, sem ég hef
reikninga yfir við höndina,
hafa tekjur af dansleikjuri-
um samtals ekki numið meiru
en um 300 þúsundum króna,
þegar frá er dregið viðhald á
góðtemplarahúsinu, en engin
önnur húsaleiga er S. K. T.
reiknuð fyrir afnot sín af hús-
inu. Og nú hefir fyrirtækið,
sem rekur húseignir reglunn-
ar hér í bæ og dansleiki S. K.
T., Templarahöll Reykjavíkur,
en það er sameiginleg eign
allra stúkna í bænum, meö
sérstöku reikningshaldi, fest
í byggingu, sem keypt var með
það fyrir augum að leggja
það fram til „hins opinbera"
til að hafa þar drykkjumanna
hæli, 250 þús. krónur, eða 5 '6
hluta af ágóðanum af dans-
leikjum S. K. T. Það var ekki
sök Templara, að því tilboði
var ekki tekið af hálfu þeirra,
er með það mál fóru. En nú
geta menn séð, hvar er niður-
kominn obbinn af því fé, er
templarar hafa grætt á dans-
leikjum sínum undanfarið.
Nú skal ég snúa mér að
spurningunni: Hví halda þá
templarar dansleiki, ef þeir
gefa þeim ekki miklar tekjur
í aðra hönd, eða jafnvel halla,
eins og fyrir hefir komið síð-
ustu árin? FjárhagsalU'iði
koma nokkuð til greina, enda
þótt dansleikirnir sýni ekki
reikningslegan ágóða. Sum út
gjöld væru óhjákvæmileg,
þótt þeir væru ekki, eins og
viðhald á húsinu, kostnaður
við fatavörzlu o. fl. Þá mundi
og veitingasalan í húsinu
missa í mjög mikils af tekj-
um sínum, ef engir væru dans
leikirnir. En án þessa er erf-
itt að vera, vegna hinnar al-
mennu félagsstarfsemi í hús-
inu. Jafnvel væri erfitt að
vera án hljómsveitar, en hún,
ásamt háu auglýsingaverði,
einkum hjá rikisútvarpinu,
veldur mestu um það, hversu
litlar tekjur verða afgangs
tilkostnaði við dansleikina.
Að öllu þessu athuguðu yrði
erfitt að standa undir rekstri
húsanna án dansleikjanna,
jafnvel þótt þeir gefi ekki af
sér miklar beinar tekjur, er
verja megi til annarra nota.
En það er annað atriði, sem
þó ræður mestu um það, að
haldið er áfram að halda op-
inbera dansleiki í góðtempl-
arahúsinu, enda þótt sú starf-
semi sé af mörgum litin ó-
hýru auga og talin templur-
um til ávirðingar. Það er þörf
in á því, að sjá ungu fólki
fyrir stað, þar sem það geti
komið saman og skemmt sér,
án þess að vín sé haft um
hönd eða þess freistað með
því. Æskan þráir skemmtanir,
og gegn því, að hún fullnægi
þeirri þrá sinni, tjóir ekki að
rísa. Hið rétta er að reyna að
fullnægja henni á réttan hátt.
Það er líka staðreynd, að dans
inn er sú skemmtun, sem
ungt fólk sækist mest eftir.
Gegn því tjóir ekki heldur að
rísa, og ber ekki að rísa. Á
flestum stööurn, þar sem fólk
á kost á að koma saman á
dansleiki, hefir til skamms
tíma verið veitt vín, og þótt
nú sé fyrir það tekið í bili,
er þess ekki að vænta, að allir
láti vera að neyta þar víns
né bjóða það félögum sínum,
eftir að búið er að ala fólk
upp í þeirri óvenju að neyta
víns á flestum samkomustöð-
um. Þetta hafa forráðamenn
skólanna skilið, og þess vegna
leyfa þeir nemendum að hafa
danssamkomur út af fyrir sig,
með því skilyrði, að þar sé
ekki haft vín um hönd. Regl-
an vill koma hér móti þörf
æskunnar. Hún vildi vera þess
megnug að gera það í miklu
stærri stíl, ef hún væri þess
megnug. Templarar á Akur-
eyri hafa keypt og rekið
stærsta gistihús bæjarins, og
hafa þar tækifæri til að bjóða
æskunni upp á fjölbreyttari
(Framhald á 6. siðu.)
Gamall sveitabóndi hefir kvatt
sér hljóðs og tekur til máls:
„Sæll og- blessaður, Starkaður
minn. Ég lít hér inn í baðstofuna
til þín til þess að segja þér frá
því, að það gladdi mig mikið og
aðra i dreifbýlinu, þegar dagblöðin
og útvarpið sögðu þær góðu fréttir,
að nú væri ákveðið að kaupa nýja
og vandaða sjúkraflugvél og að
hinn góðkunni flugmaður, Björn
Pálsson, sem annazt hefir sjúkra-
flutninga á undanförnum árum,
væri á förum vestur um haf til
þess aö gera þessi kaup.
Ekki er hægt að hugsa sér öm-
urlegra ástand en þegar slys ber
að höndum, eða hastarleg sjúk-
dómstilfelli um hávetur, þegar ill-
fært er bæði á sjó og landi og
löng leið til iæknis, en lífsspurs-
mál að sjúklingurinn fái læknis-
hjálp tafarlaust. Er enginn vafi á
því, að tugum mannslífa hefir ver
ið bjargað, þegar þannig hefir ver-
ið ástatt, eftir að flutningur sjúk-
linga loftleiðis hófust. En sjúkra-
flugvélin, Sem notuð hefir verið t'il
þessara flutninga, hefir reynzt aUt
of lítil og ekki rúmað nema einn
sjúkling og ekki hægt að koma
fyrir sjúkrakörfu, svo sjúklingnum
gæti liðið þolanlega. Var þess eng-
inn kostur að aðstoðarmaður æti
verið meö i förinni til þess að hag-
ræða og hjúkra sjúklingnum á
, leiðinni, því aö sjálfsögðu á flug-
maðurinn um annað að hugsa en
sinna þeim störfum að ráði.
I Ráðgert mun vera, að sjúkraflug-
vél sú, sem nú á að kaupa, geti
Sagan aí Sólrúnu
Mér hefir borizt skáldsaga,
sem heitir Sagan af Sólrúnu.
Höfuxidurinn er Dagbjört
Dagsdóttir,- en útgefandi út-
gáfufélagið Leiftur. Ekki
kann ég nein skil á -höfund-
inum, en heyrt hef ég aö
Dagbjört Dagsdóttir sé dul-
nefni.
Sagan af Sólrúnu er all-
stór bók, rúmar tuttugu ark-
ir. Hún gerist í Grænuvík á
Norðurlandi. Þar eru í upp-
hafi tólf kot, auk höfuðbóls-
ins Víkur. En þarna koma
Dani og Svíi og taka aö verka
síld, og á tiltölulega skömm-
um tíma er Grænuvík orðin
allfjölmennt þorp, þar sem
menn starfa að síldarsöítun
tvo til þrjá mánuöi ársins, en
hafa annars litla atvinnu og
reytingssama.
Málið á þessari bók er yfir
leitt hreint og gott alþýðu-
mál — með nokkrum veilum
hér og þar. Stíllinn er aldrei
svipmikill, en oftast viöfelld
inn og gæðist stunduin lífi
og lit. Um gerð sögunnar er
það að segja, að á henni er
allmikill og áberandi van-
kantur. Sólrún sú, sem sag-
an dregur nafn af, er ekki
aðeins litdauf og lítt minnis-
stæð, eins og t. d. Indriði og
Sigríður og Þórarinn og Sig-
rún hjá Jóni Thoroddsen,
heldur kemur lengstmn alls
ekki við sögu, nema hvað
öðruhverju er á hana
minnzt, og þá er henni loks
skýtur upp á ný, hefir hún
engin áhrif til úrslita og er
ærið þokukennd. Svo mætti
þá ætla, að þetta væri galli,
sem riði sögunni að fullu sem
1 skáldriti, en sú veröur alls
ekki raunin. Það er sannur
blær virkra daga yfir lýsing-
j um skáldkonunnar - á lífi
(fólksins í Grænuvík — og
jafnvel þegar hún bregður
sér í fátæklega íbúð suður í
Reykjavík, finnum við and-
| blæ hins raunrierulega lífs
leika um okkur, — já, henni
farnast meira aö segja alls
ekki illa, þegar hún fer með
okkur út á sjó. Og þó að Sól-
rún, þrátt fyrir margendur-
teknar yfirlýsingar um af-
brigöa glæsimennsku, verði
litdauf og til óþurftar í sög-
lunni meö öllu sínu fólki,
tekst skáldkonunni mætavel
að kynna okkur margt ann-
arra karla og kvenna.. Þar
vil ég nefna fyrst til af eldra
fólkinu mæögurnar í Val-
gerðarbæ, en af því yngra
hinar raunverulegu aðalper-
sónur sögunnar, Magnús
Hansson og Ásdísi Hafliða-
dóttur.
Sagan er sem sé augljóst
vitni um skáldgáfu höfundar
ins. Þrátt fyrir galla sína er
hún full af náttúrlegu og
minnisstæðu lífi, og hún
mun mörgum manninum
skemmta.
Guðm. Gíslason Hagalín
borið tvo menn, auk flugmannsins,
og nægilegt rúm verði einnig fyrir
sjúkrakörfu.
Áætlað er, að þessi nýja sjúkra-
flugvél muni kosta allt að fjögur
hundruð þúsurid íslenzkar krónur.
Það er mikið fé og ekki hægðar-
leikur að hrista það fram úr erm-
inni í einni svipan. En vel hefir
verið af stað farið. Nú þegar hafa
slysavarnadeildirnar í Reykjavík og
nágrenni heitið sextíu þúsund kr.
til þessara kaupa, og hafa þær þó
í mörg horn aö líta, kennari í Borg-
arfirði hefir gefið fimm þúsund kr.
og Hið íslenzka steinolíufélag hefir
drengilega hlaupió undir bagga og
lagt fram fjörutíu þúsund krónur
til viðbótar. Ætti þetta fordæmi
íélagsins að verá öðrum fjársterk-
um félögum í höfuðstaðnum og við-
ar á landinu hvöt til myndarlegs
stuðnings. En hlutur sveitanna
mætti ekki heldur eftir liggja, því
að í dreifbýlinu er þörfin mest. Er
þess að vænta, að félagssamtök þar
og einstaklingar, láti eitthvað af
hendi rakna eftir efnum og ástæð-
um. Verði þátttakan almenn, er
málinu vel borgið.
Nú ætla ég að biðja þig, Stark-
aður minn, að koma til skila fá-
einum krónum, sem kynnu að
nægja fyrir einni fjöður í væng.
Treysti ég því, að viljitin verði met-
inn meira en verkið.“
Suðurnesjamaður tekur til máls:
„Sú var tíðin, að við ísléndingar
vorum kotþjóð, á yzta hala verald-
ar, fáir, fátækir, smáir. Nú er vissu-
lega af sú tíö. Við erum sko engir
smákarlar lengur, íslendingar. Það
er í samfélagi þjóðanna litiö upp
til okkar, íylgst með öllu, sem við
höfum til mála að leggja, enda hef-
ir verið stungið upp á því, að Sam-
einuðu þjóðirnar reistu útvarpsstöð
á hæsta fjalli íslands, til þess að
þjóðir heimsins geti betur crðið
aðnjótandi einhverra mola af and-
legum nægtaborðum okkar.
Auðvitað gcrir forsætisráðherra
slíkrar þjóðar sér ljóst hið rnikla
alheimspund, sem honum hefir
fallið í skaut til ávöxtunar. Um það
bar áramótaboöskapur hans í út-
varpinu ánægjulegt vitni. Meðal
þeirra, sem hann vék þar prðum
til og árnaðaróskum, var „gjörvöll
mannkind', eins og hann komst
að orði. Má það vera hrjáðu mann-
kyni mikill léttir og raunabót, að
heyra sín minnzt af sjáifum for-
sætisráöherra íslands, Ólafi Thórs.
Páfinn i Rómaborg hefir víst aldrei
treyst sér lengra en að ávarpa in-
ungis hið „kristna mannkyn", en
Ólafur Thórs á það meira undir
sér, aö hann þarf ekki að vera að
setja heiðingjaþjóðirnar lijá. Þaö
er verst, að Vatnsendastangirnar
eru allt of iágar og litilmótlegar við
slíkt tækifæri, og er þess að vænta,
að búið verði aö reisa útvarpsstöð-
ina á Öræfajökli áður en Ólafi
þóknast næst að ávarpa mannkyn-
ið’ af litillæti sínu.“
Baðstofuspjallinu í dag er lokið.
Starkaður.
Jörðtilsölu \
i»
u
Jörffin Mýrar í Villingaholtsbreppi í Árnessýslu fæst
til kaups og ábúðar í næstu fardögum 1954. Á jörðinni
er timburhús, járnklætt. — Heyhlöður fyrir 1400 hesta.
Fjós fyrir 20 nautgripi. Fjárhús fyrir 140 fjár. Tún 350—
400 hesta, véltækt. Mikið af engjum véltækt. Eitthvað
af áhöfn getur 'fylgt, ef óskað er.
Semja ber við eiganda og ábúanda jarðarinnar, Þor-
geir Jónsson.
Sauðfjárböðun
Samkvæmt fyrirmælum laga nr. 58, 30. nóv. 1914, ber
að framkvæma þrifaböðun á öllu sauðfé hér í lögsagnar-
umdæminu. Út af þessu ber öllurn sauðfjáreigendum
hér í bænum að snúa sér nú þegar til eftirlitsmannsins
með sauðfjárböðunum, herra lögregluþjóns Stefátís
Thorarensen. Simar 5374 og 5651.
Borgarstjórinn I Reykjavík,
4. jauúar 1954,
Guunar Tlioroddsen.

o
O
o
é.