Tíminn - 05.03.1954, Síða 5

53. blað.
TÍMINN, föstudaginn 5. marz 1954.
5
Fösíiid. 5. niarz
Lenging herskyld-
unnar í
Endurskoðun skólalöggjafarinnar
(Frawhald af 4. Bíðu.)
isem er óheppin, bíður þess
þótt bóknám sé þeim torvelt ekki bætur, — hver veit hve
og fráhrindandi. Það eru lengi?
menn, sem þjóðfélagið þarf.j Það er höfuðnauðsyn í skóla
sjálfs sín vegna, að mennta málum að vanda vel til kenn með höndum, einkum varð-
„Skclinn starfar sem æf-
ingaskóli kennaraskólans.
Skal hann hafa uppeldis- og
kennslufræðilegar athuganir
Frá því hefir veris skýrt í
fréttum útvarps og blaða, að
norska stjórnin hafi ákveðið
að lengja herskyldutímann í
16 mánuði úr 12 mánuðum.
Þessi lenging herskyldutím-
ans mun verða samþykkt af
öllum andstöðuflokkum
stj órnarinnar öðrum en
kommúnistum.
Athugamr i sambandi við j
þetta mál hafa lengi verið á
döfinni í Noregi. Niðurstaða1
þeirra hefir orðið sú, að nauð
synlegt hefir verið talið að
lengja herskyldutímann, ef
tryggja ætti landinu nægari
varntr til að hrinda árás,
unz hjálp hefði borist utan
frá. Stjórnin dró þó að
ganga frá endanlegum tillög j
um um þetta, unz séð yrði
hver yrðu endalok ráðherra-
fundarins í Berlín. Málalok
þar urðu með þeim hætti, að
sýnt þótti, að lýðræðisþjóð-
irnar í Vestur-Evrópu mættu
ekki slaka á varðstöðu sinni
fyrst um sinn. Fáum dögum
eftir fundinn var sú ákvörð- |
un norsku stjórnarinnar því
birt aö lengja herskylduna
um fjóra mánuði eða úr 12
í 16 mánuöi. i
Það er mikil fórn, sem!
lögð er á norska æskumenn
að þurfa að gegna herskyldu!
í 16 mánuði. Þetta er lika
mikil fórn fyrir aðstandend
ur þeirra og kemur víða
mjög óþægilega ög illa niður. _
En til mikils er líka að vinna.
Þjóð, sem búið hefir við erf-j
itt hernám, eins og Norð-
menn, gerir sér vel ljóst, að
henni er fátt eða ekkert
mikilsverðara en að gera sitt
til þess að treysta varnar-1
ráðstafanir, er miða að því
að tryggja friðinn í þessum [
hluta heims. Þessvegna er
lenging herskyldunnar sam-
þykkt af öllum flokkum í
Noregi, nema kommúnistum.
Þrátt fyrir þessa lengingu
herskyldunnar í Noregi, verð,
ur hún þó styttri þar en í
nokkru ööru landi Norður-
AtlantslV,afsbandalag5ins að
Luxemburg og íslandi und-
anskýldu. Lögboðinn her-
skyldutími í hinum löndun-
um er nú þessi:
Belgía: 24 mánuðir.
Dánmörk: 18, mánuðir.
Frakkland: 18 mánuðir.
Grikkland: 24—27 mán.
Ítalía: 18 mánuðir.
Luxemburg; 15 mánuðir.
Holland: 24 mánuðir.
Portúgal; 24 mánuðir.
Tyrkland: 24 mánuðir.
Bretland: 24 mánuðir.
Bandaríkin: 24 mánuðir.
í Kanda er engin her-
skylda og er þar því enn um
atvinnuhermenn að ræða. í
sumum framantöldum lönd
um, er herskyldutím-
inn enn aðeins styttri
í framkvæmd en hinn lög-
boðni tími og stafar það að
enn vantar næg æfingaskil-
yrði, en úr þvi er nú verið
að bæta. Þá hvílir í flestum
þess löndum sú kvöð á
mönnum, sem gegnt hafa
herskyldu, að verða kvadd-
ir til framhaldsæfinga
síðar. í Belgíu er slíkur æf-
ingatími ákveðinn allt að 74
á þeirra sviði, engu síður en ara.
hina bókhneigðu menn á bók I Margt úrvalsmanna er í ísl.
námssviðinu. j kennarastétt; eiiginn neitar
í öðru lagi hefir mér einn- því.
ig skilizt, að verknámsdeildir | En þar eru líka til menn,
ýmsra þeirra skóla, er þær sem ekki ættu aö vera þar.
andi barnafræðslu- og gagn-
fræðanám. Skal hann og haía
forgöngu um að slikar athug-
anir verði gerðar í öðrum skól
um og unnið úr þeim.“
Uppeldismálaþing, sem háð
hafg, hafi fremur einhæft ogj Þetta er eðlilegt. Það hefir var í Reykjavík 12.—14. júní
smávægilegt föndur að verk- ’verið of auðvelt að komast í 1953, benti í þessa átt og
efnum. Vinni t. d. lítið — þótt kennarastöður. Ibeindi þeirri áskorun til
við sjávarsíðuna séu — að j Reynslutiminn 1—2 ár hef- menntamálaráðherra, að
því, sem sjávarútvegi tilheyr-'ir verið of stuttur. Hann ætti'hann beitti sér fyrir því, að
ir s. s. að ríða net, hnýta á, ekki að vera skemmri en fimm j Vz% af framlagi ríkisins til
snúa tauma o. s. frv. ár að lögum. | fræðslumála yrði framvegis
Meðan þannig háttaði þjóð- Aldursskilyrði fyrir inn-^veitt til visindalegra rann-
lífinu, að heimilin gátu ann- göngu í Kennaraskóla íslands sókna á uppeldi og kennslu-
azt bóklega uppfræðslu, sáu er 16 ár. Itækni.
þau um verknámið líka í sam J Skólinn er fjögra ára skóli, | Það er kostað til vísinda-
ræmi við þaö atvinnulíf, sem svo sá, sem kemur þangaö 16 legra rannsókna á ræktun ís
þjóðin lifði. jára og ekki tefst, útskrifast lenzkra jurta, föðrun búpen-
Nú slitnar æskan í skólun-' þaðan 20 ára. |ings og fiskagöngum í hafinu
um, á námsbraut sinni, viri Hvaða líkur eru til þess, að _ umhverfis landið.
sambandi við atvinnulífið, 16 ára ungmenni hafi gert sér j En hvers vegna er vanrækt
nema þá helzt iðnað. j ábyggilega grein fyrir því, að að láta rannsaka vísindalega,
Vera má, að þetta sé ekki köllun hans sé að vera kenn- hvað hæfir bezt í uppeldi og
göllum löggjafar að kenna, ari? j kennsluaðferðum fyrir börn-
heldur þá framkvæmd henn- j Og hvaða líkur eru til þess, in og unglingana, sem eiga
ar — eða eigum við máske að að 20 ára ungmennið, sem að verða drottnarar landsins endursögn ber vitni um, er
telja, að þetta sé óviðráðan-! máske hefir verið í skóla öii og hafsins? ! sannarlega bágt til þess að
legt, eins og nú hagar til í sín ár síðan það varð 7 ára,! i vita. Það er t. d. fjarri lagi
landinu? jhafi öðlazt nauðsynlega lífs- Skipun nefndarinnar. isem nærri má geta að Tím-
Giftusamlegt er það áreið- reynslu til þess að vera í raun Nefndin, sem við háttv. þing Snn hafi ljy.t ánægju yfir
anlega ekki. ve“l maöuy txl Þess a'ð taka m vestur-Húnvetninga leggj hinum svo nefnda skrúfu-
Og íull astæða er til að end- að ser voryikjuna a aknn- um yj aQ sjjipug yerði, hefir gangi dýrtíðarinnar, eða
urskoða, hvað hægt kynni að um, þo t þekkmgaipiofsem- áreiðanlega á margt að líta. verðhækkuninni yfirleitt.
vera að gera betur í loggjof kunnirnar kunm að vera for- Á það þykist ég hafa fært jull_ Eins eru það mótsagnir að
landsms, að þvi er þetta snert svaranlegar? 'arsönnur. blaöið hafi átalið Jón fyrir
Gleyminn maður
á þingi
Hér í blaðinu birtist 24. þ.
m. greinarkorn, ekki langt, í
tilefni af rúmlega tveggja
blaðsíðna hugleiðingum Jóns
Pálmasonar um dýrtíðarmál
og landbúnað, þá nýkomnum
í Mbl. Jóni virtist hafa fall-
ið þetta illa, og verður ekki
við því gert. Hefir hann nú
2. þ. m. tekið sér fyrir hend-
ur að endursegja í Mbl. grcin
arkorn Tímans, og leggur
svo út af endursögn sinni á
þann hátt, er honum þykir
hlýða, og með töluverðu
hnútukasti, að vísu fremur
ófimlegu í garð Tímans.
Ef nemandi með fullnað-
arpróf í barnaskóla hefði
fengið það verkefni að
endursegja grein Tímans og
gert það á sama hátt og
Jón gerir, er hætt við að sá
hinn sami hefði fengiö lág-
an vitnisburð fyrir frammi-
stöðu sína, svo mjög er þar
flest úr lagi fært, sem máli
skiftir. Sé athyglisgáfa fyrr-
verandi ráðherra og forseta
Alþlingis ekki meiri en téð
ír.
Nei, hér þarf lögum að (
breyta og betur um að búa
Lagt er til, að nefndarmenn að vera á móti gerðardóms-
... , „ . . irnir verði aðeins þrír. Fjöl- lögum, því að á það var ekk
ti þess að vænta megi goðr- mennari nefnd nýtur sín alls ert minnst í greininni. Til
' ekki betur við verkefnið. Auð- „tillaggna“ Jóns var engin af
. . . , . ........ , -,nr mn~ vitað starfa þessir menn í staða tekin, heldur aðeins
er .?enÍa:-.Sem. dæmiUmÞorí; f°n?U,!.^ennara,S^nn a aö,samráði við fræðslumála- vakin á þessu athygli og
Kennaraval.
Ég hefi þá minnzt á það ar uppskeru.
fernt, sem í greinargerð till. j Aldursskilyrði
endurskoðunar á skólalöggjöf færa úr 16 upp í 18 ár.
inni, — auk kostnaðarins, er
af henni leiðir.
Gera þarf ráðstafanir til
A fleira vil ég benda. Kenn- indalegri nákvæmni og rétt-
stjóra og fá aðstoð eftir þörf- bent á að hann hefði gleymt
um hjá fleirum, sem með að minnast á mikilsverð at-
Svo
ZlT .stÍórn skólamálanna fara. riði í þvi sambandi
( I tillögunni er svo fyrir er um fleira. Deila JÓns á
arar eru samkvæmt löggjöf- dæmi, að velja þá eina til mælt að þess skuU óskað) að sína eigin endursögn getur
inm embættismenn nkisins. kennaranáms og utsknfa, er Samh ís] harnakennam ne- Mna, e 8 n. eimursogni^ getur
Þeim eru veitt embættin eftir hafa nauðsynlega hæfileika Samb; framhaldsskólakenn- um \ léttu'rúmi 8
1—2 ara reynslutima. og heppilega skapgerð, til þess arí! bpndi ,ameiffiniPan a Pinn
Ekki er hægt að segja kenn að rækja hið mikilsverða og mann j nefndina I Jón segist hara skrifað
ara upp starfi, nema að skóli. vandasama uppeldisstarf i ■. , A K 'greinar sínar frá „alþjóð-
sá, er hann starfar við, sé lagð skólum. ( Astæða er tii þess að at- legu<, sjónarmiði, og kveðst
ur niður, eða að hann gerist | Kennara á að launa vel, en , uga’ vur e „1 er re ’ a þá m. a. hafa deilt á sinn
sakamaður og sannur að sök.' gera til þeirra mjög miklar þvioR aðilinn, ^ elag mennta- eigin flokk Sjálfstæðisflokk
Kennarastöður eru föst em kröfur. — I ® e,a ,ennara’ taKl emnig inn fyrir mistök hans í dýr-
bætti til 65 eða 70 ára aldurs. j þatt 1 að ^nda a þennan tíffarmálum. Hann um það
Sennilega má líta svo á, að, Æfinga- og tilraunaskóli. I erJ,„ /'ðtt og skal ekki lastað, því að
kennarastaðan sé ábyrgðar-
mesta staða þjóðfélagsins.
ustu pundin til varðveizlu og kvæmda verði látin koma, að eigl ur sinu ^1®1-
ávöxtunar, þegar á allt er einhverju eða öllu leyti, lög! Að lokum vil ég svo óska
litið. j frá 1947, sem eru kafli úr laga þess, að tillögunni verði að
Þeim er trúað fyrir því, að bálkinum um menntun kenn- afstaðinni þessari umræðu,
annast vorverkin á hinum ara og má telja, aö tilheyri vísað til siðari umræðu og
andlega akri þjóðarinnar.
Sú byggð, sem er heppin í
skipun kennara, má venjulega
hrósa happi langa tið. Hin,
hinu nýja skólakerfi. Þessi
lagakafli er urn æfinga- og
Ulraunaskóla.
í 2. gr. laganna segir:
dögum, í Danmörku 60, í Þessvegna er það eðlilegt og
Frakklandi 70, í Luxemburg skylt vegna okkar sjálfra og
85, Hollandi 85, Tyrklandi 45 annara, að við leggjum fram
og Bretlandi 21 og 14. í nokkurn skerf til að tryggja
Bandarikjunum og Ítalíu er þær varnir, sem hamla
þessi viðbótartími ótakmrak gegn ófriðarhættunni. Þetta
aður. |gerum við nú í því formi að
Framangreindar tölur sýna leyfa takmarkaða erlenda
það ljóst, hve mikið þessar hersetu í landinu meðan
þjóðir leggja á sig vegna J hættuástandið varir. Því
varnanna því aö það er engin ' fylgj a ýmis óþægindi, sem
lítilvæg kvöð að þurfa að (eru í öðru formi en þau, sem
gegna herskyldu í 15—24(fylgja herskyldunni og hern
mánuði. Til viðbótar koma' aðarútgjöldunum. Vegna
svo öll hernaðarútgjöldin. hins mikla sameiginlega mál
Þetta álag myndu hinar I efnis, að vernda friðinn,
frjálsu þjóðir ekki leggja á'væri siðferðilega rangt að
sig, nema þær teldu það
naucVynlegfc til að tryggja
friðinn.
Fáar þjóðir hafa áreiðan-
legi meiri hagsmuni að gæta
en íslendingar í sambandi
v5.ð það að f.^ðíur haldist.
skorast undan þeim, en jafn
skylt er líka að reyna að
ganga Svo frá þessum óvenju
legum sambúðarmálum, að
þau veiki ekki þjóðernið og
gangi ekki á sjálfsögð rétt-
indi þjóðarinnar.
nefndar.
Kirkjubyggingar-
sjóðurinn fær byr
í sambandi við það, sem ég a. *a.^vl inn 1 1 oguna, þau mistök voru hörmúleg
,hefi hér sagt um nauðsynina V1 S1 ari umræ u’ og afdrifarík. En því miður
Kennararnir munu vera'á því, að kennarar séu vel' Fleiri en einn fulltrúa í þess er þessi ádeila Jóns á Sjálf-
þeir embættismenn ríkisins, J hæfir, vil ég taka fram, að ari Þri£gja manna nefnd tel stæð(isflokkinn, ef ádeilu
sem eru falin vandmeðförn- J ég tel áríðandi, að til fram- ég ástæðulaust að kennarar skyidi kana; heldur seint á
ferðinni. Og ekki voru af-
skipti hans slík af þessum
málum á sínum tíma, að ör
uggt geti talizt, að honum
takist að sanna sakleysi sitt
á kostnað flokksins.
J. P. Iætur sem sér blöskri
það, að halli á vöruskiptun
um út á við (sem hann kall-
ar raunar halla á „utan-
Iandsviðskiptum“) skuli vera
„yfir 400 milljónir króna á
einu ári“. (Sennilega gerir
Flutningsmenn frumvarpsliaim þó ekki ráð fyrir að
ins um kirkjubyggingarsjóð gjaldeyrisskuld Islands hafi
inn eru Sigurður Ó. Ólafs- hækkað um þessa upphæð).
son og Andrés Eyjólfsson. ráð hans við þessu, virð-
Leit fremur illa út um fram lst vera að hafa aila verzl-
gang málsins, en úr því virð un frjálsa, þ. e. að leyfa inn
ist nú hafa rætzt, því að flutning eins og hver vill.
fjármálaráðherra lýsti því Samkvæmt hans skoðun virð
fyrir hönd ríkisstjórnarinn- lst hinn óhagstæði vöru-
ar, að hún myndi styðja skiptajöfnuður stafa af því,
frumvarpið með nokkrum reynt hafi verið að tak-
breytingum. Þessar breyting marlca innflutninginn und-
ar voru síðan samþykktar anfarin ár!
og frumvarpið afgreitt til 3.--------—
umræðu með 10 samhljóða' i*að er auðvitað gangs-
atkvæðum. Breytingarnar laust að þrátta við J. P. um
voru þær, að framlagiö til landbúnaöarlöggjöf „ný-
sjóðsins er lækkað úr 1 millj. £köp'unarstjég)riarinnar“. I»ó
i i/2 næstu 5 ár, og að árlegar skal honum bent á eftirfar-
tekjur kirkjunnar skulu vera andi:
til tryggingar láninu. | (Framhald a 6. bí3u.)