Tíminn - 12.01.1955, Blaðsíða 5

X blað.
TÍMINN, miðvikudaginn 12. janúar 1955.
Miðvikud. 12. jan.
Landvarnarviiman
og atvinnuvegirnir
Eins og oft hefir verig vik-
ið að hér i blaðinu fylgja
því margir annmarkar, að er
lent herlið skuli þurfa að
dvelja í landinu og halda
þurfi uppi verulegum varn-
arframkvsemdum. Þess vegna
er það éinlæg ósk íslendinga,
eins og ráunar allra frið-
Samra þjóða, að það ástand
skapist sem fyrst í alþjóða-
málum, að hægt sé að losna
við þá annmarka, sem vörn-
unum fylgja. Hins vegar er
ekki rétt að skorast uhdah
þessum byrðum meðan á-
standið i heiminum er þann-
ig, að friðurinn er ekki trygg
ur, nema lýðræðisþj óðirnar
haldi uppi hæfilega traust-
um vörnum. Meðan svo er,
hljóta íslendingar að telja
sér skylt að leggja fram sinn
hlut til að treysta hinar sam-
eieinlesu varnir friðarins og
lýðræðisins.
Síðan Framsóknarflokkur-
inn tók við stjórn varnarmál
anna, hefir verið unnið mark
visst að því að draga úr
þeim annmörkum, sem her-
setunni fylgja. Þannig hefir
verið unnið að því ' að auka
einangrun hersins og draga
úr óþörfum skiptum milli
hans og landsmanna. Þá hef
ir bví verið komið til leiðar,
að hinn erlendi. aðalverktaki
hætti störfum hér og þau
verði færð í hendur íslenzkra
aðila. Hafizt hefir verið
handa um að þjálfa íslend-
inga til þess að taka að sér
þau störf, sem erlendir menn
hafa áður unnið, svo að er-
lent vinnuafl væri óþarft við
þessar framkvæmdir. Þannig
mætti' áfram telja.
Eitt af þeim atriðum, sem
pramsóknarmenn hafa jafrt
an lagt megináherzlu á í sam
bandi.við dvöl og framkvæmd
ir varnariiðsins hér, er það,
að þeSs væri jafnan gætt, að
ekki störfuðu fleiri verka-
menn við þessi verk en sam-
rýmartlegt væri vinnuafls-
þörf atvinnuveganna á hverj
um tíma. Af hálfu flokksins
hefir jafnan verið bent rétti
lega á, að meginhættan í
■sambandi við dvöl hersins
gæti verlð fólgin í því, að
hún ylli stórvægilegri rösk-
un í efnahagskerfi og búsetu
landsmanná. Það tjón yrði
seint eða aldrei bætt, ef varn
arframkvæmdirnar yrðu svo
stórfelldar, að þær hefðu í
för með sér ofþennslu, er
ieiddi til verðbóígu eða geng
isfalls, eða drægu svo mik-
inn mannfjödla til Suður-
nesja, að öðrum héruðum
stafaði hætta af. ,
í beinu samræmi við þetta
sjónarmið Framsóknar-
flokksins, vár því til vegar
komið á síðastl. ári, að mun
færri ísl. verkamenn störf-
,uðu þá í þágu varnarliðsins
en árið 1953. Jafnframt var
.því ákvæði komið i hina nýju
.samninga um framkvæmd
. varnarmálanna, að fjöldi
starfsmánna við varnarfram
kvæmdir yrði jafnan miðað-
ur við vinnuaflsþörf íslenzkra
atvinnuvega á hverjum tíma.
Af hálfu Framsóknar-
flokksins mun verða lögð á
Nýjungar í fiskveiði
Líkar Etenda til að íivfamlnur aðferðir geri kleift að
stóraaka ílskveiði í heiminum og auðveMa hana að nuiu
Eftirfarandi grein er þýdd úr
blaðinu Science News Letter, og
er hún rituð af Edwin Muller.
Greinin fjallar m. a. um notkun
rafstraums við fiskveiðar, sem
mun e. t. v. gjörbrcyta öllum
fiskveiðiaðferðum á höfum úti.
Litla fiskiskipið lá við festar á
Norðursjónum, nálægt Hamborg í
Þýzkalandi. Skammt frá stóðu tvær
baujur upp úr sjónum í 60 feta fjar-
lægð hvor frá annarri. Undir hvorri
bauju hékk málmplata niður í sjó-
inn og frá henni lágu leiöslur um
borð í skipið, en plötur þessar mynd
Uðu tvo póla rafmagnshringrásar.
Á þilfari skiþslns sátu tveir menn
fyrir framan tæki, sem líktist sjón
varpstæki. Við og við brá fyrir
skugga á borði tækisins, sem gaf til
kynna að fiskur væri að synda
milli baujanna. Tæki þetta var einn
hluti bergmálsdýptarmælis þeirrar
tegundar, er flest nútíma fiskiskip
eru búin.
Skyndilega fjölgaði skuggunum i
tækinu — heil torfa af fiski var
á sundi milli baujanna. Annar
mannanna hreyfði þegar hnapp á
tækinu, hávær sónn heyrðist og raf
magnsstraumur fór milli pólanna.
Um stund syntu fiskarnir stefnu
laust í hringi, en síðán héldu þeir
allir í áttina til annarrar plötunnar,
en fyrir aftan hana var komið fyrir
neti. Eftir stundarkorn voru þúsund
ir fiska fangaðir í netinu.
Gerbreytir fiskveiðum.
Þetta var reynsluför, sem farin
var undir forústu þýzks vísinda-
manns, dr. Konrads Kreutzers. Ef
tilraunin gefur góðan árangur, eru
líkur til að þesSi aðferð muni ger-
breyta öllum fiskveiðum á úthöfum.
Grundvöllur aðferðarinnar er sá,
að fiskur, sem lendir í rafmagns-
straum, er þvingaður til að synda
í áttina til pósitíva pólsins. Straum
urinn hefir einnig áhrif á sporð-
vöðva fisksins, viss straumstyrkleíki
rekur fiskinn áfram, hærri straum-
ur lamar hann um stund, og enn
hærri straumur drepur hann.
Með aðferð þessari er hægt að
hafa áhrif á það, hve stór fiskur
kemur i netið. Því stærri, sem fiskur
inn er, því minni straumur er nauð
synlegur. Þannig er hægt að leiða
stærstu fiskana í netið, en sleppa
hinum minni.
Betri raun í fersku vatni.
Enn sem komið er hefir aðferðin
gefið betri raun í fersku vatni, því
að saltvatnið ltrefst miklu sterkari
straums. Aðferðin hefir þegar verið
tekin í nptkun í vötnum og ám í
Ameriku og víðar, og gefur mikla
möguleika til aukinnna fiskveiða.
Það væri mögulegt með þessari
aðferð að ú{;rýma algerlega einni
tegund fiskjar í stöðuvatni, en skila
aftur þeim tegundum, er menn kysu
að hafa þar áfram, og mundu þeir
ná sér fljótlega eftir rafmagns-
strauminn.
Einnig væri rafstraumsaðferðin
tilvalin við að hjálpa laxinum til
að komast upp í ár. Straumurinn
mundi beina laxinum frá vatnsleiðsl
um og öðrum hættum, en leiða
hann beint á beztu staðina. Einnig
væri hægt að útrýma öðrum fiski,
sem hættulegur er afkvæmum lax-
ins.
Ótrúlegur árangur.
Ef hægt verður að beita þessari
aðferð við fiskveiðar á hafi úti, get
ur árangurinn orðið næsta ótrúleg-
ur. Hægt yrði að beina fiskinum til
þeirra staða, þar sem lífsskilyrði
eru heppilegust og fæða nóg, og
bókstaflega ala hann þar svo sem
þurfa þætti.
Fæðuöflun mannsins á landi hef
ir hingað til skipzt í þrjá aðalþætti:
veiðar, búpeningsrækt og landbún-
að. Hellisbúinn var veiðimaður, sem
lifði á þeim dýrum, er hann gat
drepið sér til fæðu. Seinna varð
maðurinn hjarðmaður, sem ræktaði
flokk dýra og flutti þau til beztu
beitilandanna. Síðan varð hann
bóndi, lokaði skepnurnar inni og
ræktaði handa þeim fóðrið.
Á hafinu, sem þekur nærri þrjá
fjórðu hluta hnattarins, erum við
enn á stigi hellisbúans, veiðimanns-
ins. En að tileinka sér aðferðir bónd
ans á sjónum er nýtt fyrirbrigði. X
frjóvgunartjörnum í Kína og Suð
austur-Asiu eru framleiddar hálf
milljón smálesta af fiski árlega, en
það er um 400 pund á hverja ekru.
A undanförnum árum hafa þús-
undir tjarna verið notaðar t‘l fisk
ræktar í Ameríku. Er þá aukinn i
þeim gróðurinn, og það, sem fisk-
urinn hefir sér til lifsviðurværis.
Margir bændur halda því fram, að
þeir geti framleitt meira fæðumagn
af hverri ekru vatns, en hverri
ekru lands.
50 billjónir sílda.
Um einn fimmti alls fiskjar, sem
menn afla sér til fæðu, er veiddur
í vötnum. Samt er vatnafiskurinn
aðeins örlítill hluti þess fiskmagns;
sem lifir í sjónum. Brezkur skip-
stjóri segist einu sinni hafa séð
síldartorfu, fjórar mílur á lengd
tvær mílur á breidd, og þétta eins
og þykkan vegg. í heiminum eru
árlega veiddar um 50 billjónir sílda,
en samt virðist síldarmagnið í sjón
um fara vaxandi. Makríllinn ferð
ast í torfum eins og síldin, og sést
hefir makrílstorfa, 20 mílna löng
og hálfrar mílu breið.
Við getum gerþ okkur nokkra
grein fyrir magni þessara fiskteg-
unda, sem halda sig nálægt yfir-
borðihu, en um þær tegundir, sem
nær eru botninum, höfum við ekk-
ert vitað um þar til rafmagnið gaf
okkur nokkra hugmynd um magn
þeirra. Nú eru mörg skip búin berg
málsmælum, og skipstjórinn legg-
ur ekki net sín fyrri en hann hefir
séð fiskinn í mælinum og veit ná-
kvæmlega hvar hann er.
í síöustu styrjöld sáu visinda-
menn í bergmálsmæli 300 fermílna
hlut á hreyfingu undan ströndum
Kaliforniu, og á fleiri stöðum hefir
þetta endurtekið sig. Menn vita
ekki, hvað hér er um að ræða, cn
sumir halda því fram að þetta Séu
fiskitorfur, aðrir að þetta séu koí-
krabbar, En eitt er vist, að ef hér
er um fisk að ræða, gætu þessar
Stóru torfur satt alla jarðarbúa
mörgum cinnum.
16 þús. tegundir fiskjar.
Jafnframt því sem við kynnumst
betur hafinu og dýralífi þess, kom-
umst við betur og betur að raun
um fjölbreytni þess. Af þeim 16
þúsund tegundum fiska, sem við vit
um með vissu að til eru í sjónum,
veiðir maðurinn aðeins 200 tegund-
ir sér til fæðu. Og af þessum 200
tegundum eru aðeins mjög fáar,
sem álitnar eru góð verzlunarvara,
en það eru síldin, þorskurinn, mak-
ríllinn, laxinn, túnfiskurinn, ýms-
ar tegundir flatfiskjar og í seinni
t:ð karfinn.
Hinum fagurrauða karfa, sem
vegur að meðaltali um þrjá fjórðu
punds hver fiskur, var til skamms
tíma hent aftur í sjóinn, ef hann
kom í net fiskimanna. Þá datt ein-
hverjum það snjallræði í hug, að
bjóða hann til sölu sem „abborra
hafsins“, og á vorum tímum selj-
ast yfir 200 milljón pund af hon-
um árlega.
Árleg fiskveiði mannkynsins er
um 25 milljón smálestir. Samt fær
rúmlega helmingur jarðarbúa ekki
nóg að borða. Ef við ætlum að
framleiða nóga fæðu handa öllum,
er líklegt að við verðum að snúa
okkur til sjávarins í því efni, því
fiskurinn inniheldur einmitt þau
efni, sem hinum sveltandi mönn-
um eru nauðsynlegust. Karl Compt
on ritaði einu sinni: „Hvers vegna
skyldi okkur ekki vera mögulegt að
nytja sjóinn á sama hátt og land-
ið?“
Grjóti kastað
úr gierhúsi
Alþýðublaðfð birti nýlega
íorustwgrein, er fjallaði um
grein eftir Hannes Pálsson
frá Undirfelli, sem nýlega
birtist í Tímanum og fjallaði
um byggingamál kaupstaða
og kauptúna. Blaðið lætur
ve! af grein Hannesar og er
ckki nema gott eitt um það
að segja. Hins vegar notar
það tækifærið til þess að deila
á Framsóknarflokkinn fyrir
afstöðu hans til þessara
mála.
Vissulega minnir þessi á-
deila á það, þegar grjóti er
kastað úr glerhúsi.
Alþýðuflokkurinn sat í
stjórn árin 1944—49 og fór
Alþýðuflokksmaður með ráðu
neyti bygglngamála allan
þann tíma. Á þessum árum
var samtals aflað af hálfu
ríkisins 12 millj. kr. til íbúða
bygginga í kaupstöðum og
kauptúnum eða sem svaraði
tveimur milljónum króna á
ári.
Framsóknarflokkurinn hef
ir haft ráðherra bygginga-
mála úr sínum hópi árin 1950
—54. Á þessum fimm árum
hefir ríkið aflað röskar 60
millj. króna til íbúðabygg-
inga í kaupstöðum og kaup-
túnum eða sem svarar tólf
millj. kr. á ári.
Framsóknarmenn hafa
þannig haft forustu um að
útvega sex sinnum meira fé
til þessara mála þann tíma
sem þeir hafa haft þau með
höndum, en útvegað var til
þeirra á því tímabili, sem
stjórn þeirra heyrði undir AI
þýðuflokkinn. Rétt er að
taka fram, að byggíngakostn
aður hefir verið talsvert
hærri síðara tímabilið, en
þótt það sé tekíð með í reikn
inginn, hafa framlögin samt
verið raunverulega margfallt
hærri þá en þau voru 1944—
49 undir forustu Alþýðuflokks
ins.
það megináherzla, að þessa
sjónarmiðs verði vel gætt. Til
frekara öryggis gæti það kom
ið til mála, að fulltrúum frá
stéttasambandi bænda og
öðrum , atvinnurekendum
yrði veitt aðstaða til að fylgj
ast með þessum mannaráðn-
ingum og gera tillögur um
þær. Eins er líka eðlilegt, að
verkalýðssamtökin séu höfð
hér með f ráðum.
Af þessu getur það að sjálf
sögðu léitt, að varnarfram-
kvæmdir þær, sem ráðgerðar
eru, taki nokkuð lengri tíma
en upphaflega hefir verið
áætlað. Slikt er vel réttlæt-
anlegt með hliðsjón af því,
sem víð'a annars staðar ger-
ist um þqissar mundir. Vegna
þess, að ‘nálæg stríðshætta
þykir nú heldur minni en áð
ur, heíir nokkuð verið dregið
úr hraða varnarframkvæmda,
svo að þær valdi ekki óeðli-
legum truflunum í efnahags
málum viðkomandi þjóða. M.
a. gerist þetta í Bandaríkj-
unum, þar sem Eisenhower
forseti leggur nú til, að nokk
uð verði fækkað í hernum.
Hæfilegar landvarnir eru
vissulega nauðsynlegar eins
og tímarnir enn eru. En fleiri
varnir eru líka nauðsynlegar,
ef upplausn og öfgaöfl eiga
ekki að ná að blómgast. Hér
á landi eru það t. d. hinar
nauðsynlegustu varnir í þessu
sambandi að nægilegt jafn-
vægi sé ríkjandi í efna-
hagslífi og búsetu þjóðar-
innar.
Fákunnandi þjóðir
aðstoðaðar.
Á vegum Sameinuðu þjóðanna
hafa nú verið hafnar gagngerar
rannsóknir á þessum málum. Kort
hefir verið gert af öllum fiskisvæð
um hnattarins og á því lýst veiði-
aðferðum þeim, sem nú eru notað-
ar, ásamt aðferðum þeim, sem lík-
legar þykja til árangurs. Nokkur
bezfu fiskimið heimsins liggja und-
an ströndum landa, þar sem búa
lítt menntaðar þjóðir og fákunn-
andi í fiskveiðiaðferðum. Þessum
þjóðum reyna Sameinuðu þjóðirn-
ar að hjálpa í þessum málum. Ef
Indland gæti til dæmis komið á
fót sjávarútvegi, sem væri á við
hálfan sjávarútveg Japans, mundi
hungurvofan ekki grúfa eins stöð-
ugt yfir þjóðinni.
Ein bezta aðferðin við að hjálpa
fólki til að hjálpa sér sjálft, er að
kenna því að fiska, og leiðbeina
þeim í að taka upp betri aðferðir
við veiðar. En það er ekki aðeins
vanmennt fólk, sem þarf að læra
betur til fiskveiða. Jafnvel reynd-
asti fiskimaður þarf stöðugt að
þreifa fyrir sér. Hann verður að
líta fram til þess dags, að hægt
verði að reka nokkurs konar „hjarð
mennsku“ við fiskirækt og veiðar.
Maður, sem hefir verið hungrað-
ur, allan þann tíma, sem hann hefir
búið á landi, getur skilyrðisslaust
aflað sér nægrar fæðu úr ótæm
andi nægtabúri hafsins.
Þá ber að geta þess, að að-
staða til að útvega fjármagn
var að öllw leyti mun betrz
á árunum 1944—49 en 1950
—54; í byrjun fyrra tíma-
bilsins var stríðsgróðin enn
óeydcur og ekki hafði þá ver
ið hafizt handa um ýmsar
dýrar framkvæmdir, sem síð
ar hafa dregið til sín mikið
fjármagn.
Rétt er þ.að, sem Alþýðii-
blaðið hefir eftir Hannesi
Pálssyni, að ekki hefir verið
gert nóg að þv að draga úr
byggingu stórra íbúða, -svo
að byggingarafl og vinnuafl
notaðist sem hagkvæmast
meðan verið værí að ráða
bót á mesta húsnæðlsjeys-
inu. Þessa sjónarmiðs var þó
vissulega enn síður gætt með
an Alþýðuflokkurinn fór með
byggingarmálin, því að á
þeim tíma voru byggðar flest
ar helstu villubyggingar
landsins.
Það er vissulega lofsvert ef
Alþýðitflokkurinn vill nú
styðja að hagkvæmari lausn
þessara mála. En hann ætti
hins vegar að láta það ógert
að vera að deila á aðra í
þessu sambandi, því að þá
er hann að kasta grjóti úr
glerhúsi.