Tíminn - 14.01.1955, Blaðsíða 4

a
TÍMINN, föstudaginn 14. janúar 1955.
10. blað,
Esra PéturssorL, læknir:
Sameiginlegir
presta o
þættir í starfi
g lækna
Upphaflega voru prestur-
:inn og læknirinn einn og
sami maðurinn.
Seiðmaðurinn, galdraþul-
urinn og særingamaðurinn
voru til forna víða um heim
jafnframt skottulælcnar og
grasalæknar. Samgermanska
orðið „læknir“ merkir einnig
upprunalega særingamaður.
Hofgoðarnir hér á landi feng
ust oft til forna við lækning-
ar, og má þar nefna sem
dæmi Snorra goða eftir Vigra
fjarðarbardagann á elleftu
öldinni. Á tólftu og þrettándu
öld voru uppi þeir Þorvaldur
prestur Pálsson og Helgi
prestur Skeljungsson að
PIvoli í Dölum. Þeir voru á-
gætir menn og hinir mestu
iæknar. Af seinni tíma prest
um, sem fengust við lækning
ar með góðum árangri má
nefna trúmanninn mikla séra
Jón Steingrímsson, sem fræg
astur er fyrir eldmessu þá
er hann flutti að Kirkjubæj-
arklaustri í Skaftáreldun-
um. Setti hann iðulega sam-
an beinbrot svo eitt .sé nefnt,
og þótti takast nrýðilega.
Auk handlæknisaðgerða og
sáralækninga höfðu þessir
menn um hönd ýmsar grasa-
Dg öropalækningar, sem vafa
samt verður að teljast að mik
ið lið hafi verið að. Hins veg-
ar hafa þeir oft á tíðum með
veJviId sinni, vináttu og vilja
til þess að hjálpa og hug-
hreysta þjáða menn, veitt
þeim von og traust einungis
með nærveru sinni. Sú hjálp
hefir verið ómetanleg, og
okkur er erfitt að gera okkur
:i hugarlund hversu mikils
vlrði þessi aðstoð var. Þó vit-
um við það, að enn þann dag
i dag er fátt sem megnar að
draga eins mikið úr kviða,
hræðslu og hugarangri sjúkl
:inga, sem ávallt eru til stað-
ar í mismunandi ríkum mæli,
eins og auðsýnd vinátta og
raunveruleg, einlæg og íor-
clómalaus velvild. Návist vin-
veitts manns, sem lætur sér
annt um hagi sjúklings og
sýnir honum með því áhuga
fyrir velferð hans, getur
stuðlað mikið að afturbata,
jafnvel þó að fá eða engin
orð séu töluð. Þörf manna til
pess að tjá sig og veita til-
finningum sínum útrás er
oftast nær mun meiri en þörf
in á fyrirlestrum, fortölum
og góðum ráðleggingum. Að
pví miða einkum skriftamál-
in og skyldar aðferðir, sem
rotaðar eru við ýmsar tauga-
Dg geðlækningar.
Eftir því sem þjónusta
presta við messugjörðir, sál-
gæzlu, húsvitjanir og önnur
prestsstörf urðu fj ölþættari,
jafnframt því sem tæknileg
)g fræðileg kunnátta lækna
jókst, varð það sífellt erfið-
ara fyrir sama manninn að
nema bæði störfin og stunda
pau. Enn þann dag í dag eru
samt nokkrir ttúboðsprestar,
,<em einnig hafa numið lækn
slistina og jafnvel fleiri list-
r og má benda á Albert Sch-
veizer, sem frægastur er í
Pví sambandi.
Hins vegar eru störf presta
)g lækna víða mjög samofin
>g kunningsskapur og sam-
dnna þeirra náin. Kynni
peirra hefjast oft í skólum
Par sem þeir eru bekkjar-
iíðu skólabræður. Iðulega eru
prestar læknasynir eða lækn
ar prestasynir, eða skyldir á
annan hátt. Sameiginlega eru
þeir viðstaddir hingaökomu
og brottför manna, viö fæð-
ingu og skírn, dauða og greftr
un. Þeir eru oft þátttakendur
í mestu sorgar-, reynslu- og
gleðistundum í lífi manna,
enda hijóta þeir að launum
þá hugarrósemi, víðsýni og
umburðarlyndi, sem skapast
af nánum kynnum við fjölda
fóiks og örlög þess. Víðtæk
undirbúningsmenntun á líka
að geta gert sitfc til þess að
gera þá færa um það að um-
gangast menn í öllum stétt-
um, af öllum pólitískum og
trúarlegum flokkum, og af
öllum siðgæðisiegum stiguin,
sem vini og jafningja, án þess
að dæma þá eða leggja á-
herzlu á það, sem miður fer
í fari þeirra. Sérstaklega á
þetta vel við hér á landi, þar
sem námsmenn vinna fynr
sér á sumrin við alla algenga
vinnu. Kynnast þeir þá bet-
ur en ella myndi daglegu lífi
fólks og háttum þess.
Bæði prestar og læknar
eru og eiga aö vera þjönar
annarra manna til sálar og
líkama. Prestarnir með sér-
þekkingu sinni á hinum sið- i
ferðilegu og andlegu lögmál-
um Skaparans, en læknar
með þekkingu sinni á efnis-
legum og líkamlegum lögmál
um har.s. Þar eð þessi lögmál
lifsins eru víða órjúfanlega
samtvinnuð er óhjákvæmi-
legt að störf presta og iækna
veroi áfram mjög skyld á
köflum, og munu sennilega
færast allmiklu nær hvort
öðru eftir því sem tímar líða
fra)n. Ekki má samt gera of
miklar kröfur til þessara
manna frekar en annarra,
þar eð þeir eru einnig næsta
ófullkomnir eins og allir aðr-
ir.
Prestur getur verið mikill
og góður trúmaður, og haft
yfir mikilli hagnýtri þekkingu
að ráða í sálarfræði, trú-
fræði og sálgæzlu, þó að
hann sé ófullkominn á öðr-
um sviðum og jafnvel allfjarri
því að vera heilagur maður.
Á sama hátt hafa læknar oft
unnið mikilsverð störf á sínu
sviði þó að þeir gengju ekki
heilir til skógar eða væru all
fjarri því að vera alheilbrigð
ir. Um heilagleika þeirra er
ekki vert að tala.
Þetta er raunar einnig
mjög greinilegt í ýmsum öði
um starfsgreinum, svo sem
hjá kennurum, lögfræðing-
um og stjórnmálamönnum og
svo mætti lengi telia.
Visindin og trúmálin nálg-
ast nú hvort annað hröðum
skrefum. Til þess benda um-
mæli margra merkustu vís-
indamanna nútímans svo sem
stjörnufræðingsins Jamra
Jeames, kjarnorkufræðings-
ins Oppenheim og geðiækn-
isins ameriska, Fischers.
Hann segir, að ef unnt væri
að draga saman alla þekk-
ingu mannkynsins í nokkrar
greinar, og þær færðar í bún-
ing af færustu og beztu skáld
um þess, væri það ekkert í
áttina við það að vera eins
viturlegt og auðugt af skáld-
legri innsýn og fegurð eins
og Fjallræöan.
Carl Jung, læknir, segir
einnig, að flest vandamál
manna á fullorðins árum
eigi rætur sínar að rekja til
skorts á góðri trú, og leit þess
ara manna miði aö þvi að
íxnna haldgóða trú. Trú á Jif
iö, tilgang þess og skapara.
Rannsóknir á blóöi manna,
sem gerðar voru fyrir tveim-
ur arum síðan í Bandaríkj-
uiium benda til þess, að v.'ss-
ir vakar (hormón) í blóðinu,
sem nefnd eru adrenalin,
noradrenalin og önnur skyld
efni virðast standa í beinu
sambandi við tilfinningalíf
manna. Ef ýmsar óheppileg-
ar kenndir, svo sem óvild,
andúð og kergja magnast hjá
mönnum, þá aukast þessir
vakar að því er virðist ná-
kvæmlega að sama skapi.
Þetta hefir óheppileg áhrif í
ýmis konar taugaveiklim hjá
dvykkjumönnum og geðsjúkl
ingum. Ýmsir aörir sjúkdóxn-
ar, sem venjulega eru taldir
líkamlegs eölis, eins og sum-
ir maga- og garna-kviliar,
nu.rgir öndunarfæra- og liúö
sjúkdómar eiga einnig ræc-
ur sínar að rekja til tilfinn-
ingalegs eða geðræns upp-
rana. Ráðið við þessu sýnist
vera ofur einfalt, en það tr
aukin ástúð, velvild og um-
burðarlyndi gagnvart ölla og
öi’um, sem sagt það að elska
skaparann ofar öllu, þaan
mikJa eilifa anda, sem i öllu
og alls staðar býr, og náung-
ann eins og sjálfan sig. Þetta
er samt miklu flóknara og
eríiðira viðfangs en það virð
ist vera i fljótu bragði. Þess-
ir menn og konur hata oft og
íyrirlíta sjálfa sig, og eru fiill
sektarvitundar, óróleika og
kv.'Öa, svo aö þó að þeir elsk-
uðu náungann eins og sjáifa
sig, yrði samt ekki mikilli ást
til að dreifa. Oft stafar þessi
lcærleiksskortur þeirra af
vöntun á umhirðu, umburð-
arlyndi og ástúð á bernsku-
og uppvaxtarárum þeirra.
Þeir hafa ekki verið elskaðir
að fyrra bragöi, og enginn
getur elskað vel, sem ekki
hefir verið elskaður að fyrra
bragði. Skortur ástar í hinni
víðtæku merkingu, umhirðu,
hæfilegs aga og skynsamlegr
ar ástúðar á æskuárunum
getur stafað af margvísleg-
um orsökum. Því getur vald-
ið sjúkdómar eða dauði ann-
ars eða beggja foreldranna,
fjarvera eöa skilnaður,
drykkj uskapur, of strangt
uppeldi eða skeytingarleysi,
hirðuleysi o. s. frv. Verkefni
núverandi og komandi kyn-
slóða er það að uppræta sem
flestar af þessum orsökum.
Emnig hefir oft tekist að
bæta mönnum upp þennan
skort síðar í lífinu, þó að
margir bíði þess ekki fylli-
lega bætur. Prestar og lækn-
ar og margir aðrir hafa feng
ið það góða hlutskipti að
benda á, aö Hann elskaði oss
að fyrra bragði, eins og stend
ur í Jóhannesar bréfi.
Ást sína hefir sxaparinn
veitt þeim í gegnum ættingja
þeirra og vini. Það er því
hlutskipti þessara kærleiks-
ríku manna að veita hinum
þjáðu meðbræðrum sínum
þann skilning, velvild og um
burðarlyndi, sem þá hefir
skort mest, og hjálpa þeim
og liðsinna. Skiptir þar engu
máli á hvaða hátt fátækt
(Framhald á 6. sí5u).
Hér kemur pistill eftir Svein
Sveinsson frá Fossi:
„Kirkjubæjarklaustur er merkileg
ur staður og oft hefir verið um bað
skrifað og þá menn, sem þar hafa
búið fvrr og síðar. Síðast liðið sum
ar kom grein í Morgunblaðinu um
Klaustur úr ferðapistli og nú er
komin grein líka úr ferðapistlum í
Tímanum. Báðir þessir greinarhöf-
undar tala auðvitað um Stjórnar-
sandsgræðsluna. í Morgunblaðs-
greininni segir: Að þar hafi verið
slegið og hirt taða að mig minnir á
nokkur hundruð hesta, án þess að
nokkru fræi hafi verið sáð þar.
Þennan misskilning þarf að leið-
rétta, því að ef ekki hefði verið sáð
í sandinn sandfaxi og borið á, þá
hefði þar engin slægja verið, því
þótt áveitan úr Skaftá og Stjórn
hjálpi til með gróður að austan og
sunnan til á sandinum og hefti þar
sandfok, þá væri það gagnslítið til
slægju, ef ekki væri sáð í sandinn.
f Tímagreininni segir, að sáð sé
grasfræi í sandinn. En enn em
komið er, er þar einungis sáð sand
faxi. Siggeir bónda þar, líkar svo vel
við sandfaxið, að hann hefir ekki
enn viljað breyta til með fræ. Kún
um þykir sú taða lystug, og þær
þykja mjólka vel af henni, segir
Siggeir.
Úr þvi að ég er nú einu sinni enn
kominn í baðstofuna, þá ætla ég
að spjalla dálítið meia við fólkið.
Ef einhvern tíma í framtíðinni
yrði tekið fyrir að græða upp Skóg
arsand og Sólheimasand, þá má
gera ráð fyrir að allt of dýrt yrði
að reyna að ná vatni upp á þá sanda
og koma því um sandana. En það
er ekkert ótrúlegt, ef það mundi
þvkja borga sig að græða þá sanda
upp í gras, að það væri hægt með
sáningu og nógum áburði. En það
sýnist nú vera langt í land með það
enn, þar sem jarðir fara nú víða í
eyði og það í grösugum sveitum.
Annað mál er það, þótt heiðarbýli
fari í eyði eða þær jarðir, sem langt
eru frá mannabýlum, þar sem sum
arhagar eru fyrir sauðfé til upp-
rekstrar, því að það margborgar sig
fyrir hlutaðeigandi hreppa að pær
jarðir séu í eyði, svo að fénaður
hafi þar frið, og hann verði vænni
en annars.
Ég veit til dæmis í Skaftártung-
unni eftir að Svartinúpurinn og Bú
landsseliö fóru í eyði, sem voru heið
arbýli, hefir það margborgað sig
fyrir hreppinn vegna hagbeitarinn-
ar með frið og vænleika fénaðarins,
eins og þeir vita búendur austan
fljóts í Tungunni.
En hvað segja nú Meðallending-
ar með Leiðvöllinn, þegar sú stóra
sandgræðsla er gróin? Hvorfc
mundu þeir kjósa að fá þangað
ábúanda eða landið allt til upp-
rekstrar? Ég mundi glaður kjósa
síðari kostinn. Líka værl meirl
hætta með skemmdir á landínu, ef
þangað kæmi ábúandi, sem beltti
landið að vetrar og vorlagi, þegar
mest er hætta á, að fénaður .græfi
í sandjörðina eftir grænni nálinni,
heldur en fátt fénaðar væri þar
yfir hásumarið. Þetta þurfa Meðal-
lendingar að gera upp við sig, þegar
sá tími kemur, að nytja má Leið-
völlinn og auðvitað í samráði við
sandgræðslustjóra, sem og aðrar
stórar sandgræðslugirðingar h/ar
sem er á landinu. Þá hlýtur það
að vera mjög áríðandi að nytja
þær á réttan hátt, svo að gróðrin-
um verði ekki spillt og aðal ráðln
og ábyrgð í þessum máum heyrir
undir sandgræðslustjórann. Bama
er að segja með skógræktina Þann
gróður þarf að varðveita undir
stjórn skógræktarstjóra. Báðir eru
þeir stjórarnir Hákon og Páll mjög
vel menntaðir í sínu fagi, áliuga-
samir, og dugnað þeirra efast eng-
inn um, sem til þekkir.
Víða um landið hafa menn haft
áhuga fyrir því, að Páll Sveinsson
í Gunnarsholti yrði skipaður sand-
græðslustjóri, og sum blöðln höfðu
farið viðurkenningarorðum um hæfl
leika Páls í því starfi og rikisbú-
rekstur hans í Gunnarsholti. En
það er mikill styrkur og hvöt til
dáða fyrir unga áhugamenn að fá
hrós og viðurkenningu fyrir vel
unnin störf hjá áhugasömum og
vinveittum blöðum, enda er sand-
græðslan og góður búrekstur ekkert
hégómamál.
Nú hefir landbúnaðarráðherrá
Steingrímur Steinþórsson skipað
Pál Sveinsson sandgræðslustjóra, og
hafa þau blöð, sem áhuga hafa haft
fyrir þessari veitingu, birt þær frétt
ir, svo að áhugamenn út um landið
ættu að geta frétt það með tið og
tíma, þótt það hafi ekki komið I
fréttum ríkisútvarpsins, sem venja
er þó til með svona mál.
Að endingu á þessu spjalli mfnu
óska ég og vona, að Páll mínum
endist líf og heilsa til þess að vlnna
landinu og þjóðinni sem mest gagn
í starfi sínu, svo mikilsvert sem það
starf er fyrir fósturjörðina og þjóð
félagið í heild“.
Sveinn hefir lokið máli sínu.
Starkaður.
t
NYJAR VÖRUR
Nyloncrepesokkar,
karla og kvenna,
Nylonpr j ónasilki,
Nylontyll,
Fóðurvatt,
Kjólaefni,
HEILDSÖLUBIRGÐIR:
Nyloncrepebuxwr,
Rayonprjónasilki,
Blúndwdúkar,
margar tegundir,
Nylonnærfatnaður.
*
Islenzk-erlenda verzlunarfélagið hi.
Garðástræti 2. — Sími 5333.