Tíminn - 28.01.1955, Blaðsíða 5

22. blað.
TÍMINN, fðst-udaginn 28. janúar 1955.
5,
! Föstud, 28. jan.
Svipuð vandamál
Svía, Norðmanna
*'
og Islendinga
Nokkru eftir áramótin
komu þingin í Noregi og Sví-
þjóð saman til nýs fundar og
var það eitt fyrsta verk stjórn.
anna að leggja fyrir þau
frumvarp til fjárlaga fyrir
næsta fjárhagsár (1. júlí
1955—30. júni 1956). í sam-
bandi við það, voru birtar fróð
legar skýrslur um afkomu
og efnahag í þessum löndum
og horfurnar framundan.
í stuttu máli má segja, að
efnahagsástandið sé mjög
svipað í þessum löndum og
verið hefir hér á landi. Við-
fangsefnin eru því að mörgu
leyti hin sömu. Útflutnings-
framleiðslan hefir haft við
góða aðstöðu að búa og þaö
ýtt undir það að framleiðsla
öll væri með mesta móti. Sam
fara þessu hefir svo fjárfest-
ing orðið meiri en búist hafði
verið við. í báðum lönd-
unum hefir því borið talsvert
á manneklu og fólksflutn-
ingar úr sveitum hafa verið
verulegir, einkum í Noregi.
Stafar mjólkurframleiðsl-
unni þar nokkur hætta af
þessu, því að bændur í sum-
um héruðum reyna að taka
upp aðra framleiðslu, er
krefst minni mannafla, t. d.
kornyrkju. Verðlag hefir far
ið talsvert hækkandi í báð-
um löndunum á seinasta ári,
en kaupgjald hefir nokkurn
veginn staðið í stað. Kaup-
hækkunarkröfur færast því í
aukana, einkum þó í Noregi.
Af hálfu beggja stjórna
var lögð áherzla á það, þeg-
ar fjárlög voru lögð fram, að
nauðsynlegt væri að draga
úr fjárfestingú, ef ekki ætti
að skapast hættuleg ofþensla.
í báðum fjárlagafrumvörp-
Unum er því gert ráð fyrir
að draga verulega úr fjár-
festingu. Norðmenn draga t.
d. úr framlögum til ýmissa
opinberra bygginga, járn-
hrauta og símalagna. Einnig
draga þeir úr ráðgerðum ný-
byggingum í þágu hersins.
Svíar draga einnig úr ýmsum
opinberum framkvæmdum.
Þá er af hálfu beggja ríkis-
stjórnanna lagt til að leggja
skatt á alla nýja fjárfest-
ingu eða framkvæmdir, sem
koma undir það að vera fjár-
festing. í Nóregi verða þó í-
búðarbyggingar undanþegnar
slíkum skatti. Með þessum
skatti er tilætlunin að draga
úr fjárfestingu einstaklinga
og félaga.
Þá leggja báðar ríkisstjórn
irnar það til við þingið, að
bílaskattur, varði stórhækkað
ur. Norska stjörhin leggur til,
að hann verði fimmfaldaður
Sænska stjórnin gerir hins
vegar ráð fyrir svipuðu álagi
og togaraskattinum hér.
Þetta er sumpart gert til að
afla ríkinu nýrra tekna og
sumpart til að draga úr inn-
flutningi á bílum. Enkum á
það síðarnefnda við í Noregi.
Af hálfu beggja ríkisstjórn
anna var lögð á það mikil
áherzla, þegar fjárlagafrv.
voru lögð fraih, að verkalýðs
samtökin forðuðust að knýja
fram kauphækkanir. Slíkt
gæti kippt grundvellinum
ERLENT YFÍRLIT:
Deilan um For
Kcttlátasta lausnin
er sú. að ílmar eyj«
ariimar fái sjálfir að
ráða málum sínum.
Undanfarna daga hefur athygli
manna um víða veröld mjög beinst
að Pormósu og átökunum um hana.
Jafnframt hefur sá ótti manna far-
ið vaxandi, að átökin þar kunni
fyrr en síðar að leiða til stórstyrj-
aldar, en fram til þessa hefur verið
vonað, að deila þessi myndi með
tíð og tíma levsast friðsamlega.
Til frekari glöggvunar á þessum
seinustu atburðum, þykir rétt að
rifja hér upp forsögu þeirra í stór-
um dráttum.
Þegar borgarastyrjöldinni í Kína
lauk með sigri kommúnista á ár-
inu 1949, flutti Chiang Kai Shek
með kjarna hers síns til Pormósu
Jafnframt kom hann herliði fyrir á
allmörgum smáeyjum undan strönd
um Suður-Kína. (Aðaleyjarnar eru
merktar með smáörvum á með-
fylgjandi korti). Nyrstar af þessum
eyjum voru Tacheneyjarnar svo-
nefndu og því lengst frá Formósu.
Eru þær alllangt norðan Formósu-
sunds, og hafa því ekki verulega
þýðingu fyrir varnir Formósu. Mik-
ilvægastar af þessum eyjum fyrir
varnir Formósu, eru Pescadores-
eyjarnar, sem iiggja almiklu nær
Formósu en meginlandinu, og Que-
moy, sem liggur aðeins 4 mílur und-
'an strönd meginlandsins, skammt
frá hinni miklu hafnarborg Amoy.
Samkomulagið í Kairo.
Samkvæmt samkomulagi, sem
náðist milli þeirra Chiang Kai
Sheks, Churchills og Roosevelts á
Uppdráttwr af Formosa-svæðinu. Stjórn Chaing Kai Sheks
ræðnr yfir smáeyjunum við Kínastrendur, sem örvarnar
benda á. Nyrztar þeirra ern Tachen-eyjarnar, sem hersveitir
Chiang Kai Sheks eru nú að yfirgefa. Þær ern allmargar
og heita sjálfstæðum nöfnum, en eru oftast kenndar við
Kairoráðstefnunni 1943, skyldi For- aðaleyna, Tachen. Nokkru snnnar er annar eyjaklasi, þar
mósa leggjast undir Kínaveldi að
stríðinu loknu. Formósa var þá jap
önsk nýlenda og hafði verið það
síðan 1895, er kínverska stjórnin
lét hapa af hendi. Áður hafði For-
mósa tilheyrt kínverska fylkinu Fu-
kien um alllangt skeið. Formósu-
búum hafði líkað stjórn Kínverja
illa, þótt þeir væru margir af kín-
verskum ættum. Á stjórnarárum
Japan urðu framfarir miklar á
Formósu, svo að lífskjör og menn-
ing komst þar á mun hærra stig
en í Kína. Á Kairofundinum lagði
Chiang Kai Shek, sem er ákafur
kínverskur heimsveldissinni, mikla
áherzlu á innlimun Formósu og
létu þeir Roosevelt og Churchill
undan til samkomulags. Þetta
mæltist þó mjög misjafnlega fyrir,
þar sem Formósu var hér ráðstaf-
að af stórveldunum, án þess að í-
búar hennar væru nokkuð spurðir
ráða. Fannst mörgum eðlilegast, að
Formósubúum yrði gefinn kostur á
sjálfstjórn, ef þeir losnuðu undan
yfirráðum Japana, eða a. m. k.
fengju þeir sjálfir að ráða því,
hvort þeir vildu sameinast Kína-
veldi á ný.
undan þeirri velmegun, sem
þessar þjóðir búa nú við og
einkum stafar af hagstæðri
sölu útflutningsafurða. Af
hálfu beggja, ríkisstjórnanna
var hins vegar lofað að gera
sitt ítrasta til að hamla gegn
aukinni dýrtíð og að reyna
að draga úr henni á vissum
sviðum.
Fyrir þá stjórnarandstæð-
inga, sem nú gagnrýna ríkis
stjórnina fyrir ástandið í
efnahagsmálum, er vissulega
hollt að hafa það til saman-
burðar, hvernig ástatt er í
þessum málum í Noregi og
Svíþjóð. Þar hafa jafnaðar-
menn stjórnarforustuna og
munu stjórna svipað því og
flestir stjórnarandstæðingar
myndu vilja láta stjórna hér.
sem hersveitir Chiang Kai Sheks hafast viS og eiJinig er
merktur með örvum. Loks eru svo Quemoy og Prescadores-
eyjar.
Samkvæmt samkomulaginu í Ka-Chiang Kai Sheks voru Bandaríkja
menn mjög ófúsir til að styðja
stjórn hans. Fyrst eftir að hann
settist að á Formósu, veittu þeir
honum ekki neinn beinan stuðn-
ing. Þetta breyttist hinsvegar eftir
að Kóreustyrjöldin hófst. Sumarið
1950 lýsti Truman yfir því, að
bandaríski flotinn myndi hindra að
innrás yrði gerð á Formósu og eins
að innrás yrði gerð frá henni á
meginland Kína. Yfirlýsingu þessa
rökstuddi Trúman með því, að þetta
væri gert til að tryggja friðinn á
umræddu svæði. Jafiíframt tóku
svo Bandaríkjamenn að veita Chi-
ang Kai Shek ýmsa aðstoð með það
fyrir augum, að styrkja varnir
Formósu.
Þessi skipan hélzt þangað til Eis-
enhower kom til valda í ársbyrjun
1953. Þá lýsti hann yfir því, að sú
ákvörðun stæði óbreytt, að Banda
ríkin myndu hindra innrás á For-
mósu, en hins vegar láta árásir það
an afskiptalausar. Mæltist þessi yf-
irlýsing misjafnlega fyrir, en var
yfirleitt réttlætt með því, að hún
væri þáttur í taugastríði gegn kín-
versku kommúnistastjórninni vegna
Kóreustyrjaldarinnar, sem þá stóð
enn yfir. Telja sumir, að kommún-
istar hafi verið fúsari til samninga
í Kóreu vegna þess, að þeir hafi ella
óttast innrás frá Formósu.
iro tók stjórn Chiang Kai Sheks við
yfirráðum á Formósu eftir styrj-
öldina og fluttist svo þangað með
her sinn, eins og áður segir, er
hann beið ósigur í borgarastyrj-
öldinni.
Yfirlýsingar Trumatis og
Eisenhotvers um varnir
Formosu.
Tvennt átti meginþátt í ósigri
Chiang Kai Sheks í borgarastyrj-
öldinni. Annað var, að stjórn hans
naut lítilla vinsælda hjá almenn-
ingi. Hitt var það, að kommúnistar
fengu miklu meiri vopn frá Rússum
en Chiang Kai Shek fékk frá
Bandaríkjamönnum. Rússar létu
kommúnistum eftir nær öll þau
vopn, sem þeir tóku af Japönum í
Mansjúríu. Án þessarar og annarr-
ar aðstoðar Rússa, hefðu kommún-
istar ekki sigrað í borgarastyrjöld-
inni.
Vegna iítilla vinsæida stjórnar
Þrátt fyrir það ber þar á svip
uöum erfiðleikum, t. d. of-
þenslu. Ástæðan er m. a. sú,
að útflutningsframleiðslan
hefir búið við hagstæðari að
stöðu en reiknað hafði verið
með og það hefir örfáð alla
efnahagsstarfsemina. Svipað
hefr gerst hér. Slíkt er vissu | Yarnarsamningur Bandaríkja
lega gleðilegt, en því fylgir stjórnar og Chiang Kai Cheks
líka, að nauðsynlegt er að
sýna hæfilega varúð í sam-
bandi við fjárfestingarmál-
in.
Alltaf síðan að Chiang Kai Shek
settist að á Formósu, hafa öðru
hvoru verið smáskærur milli liðs-
manna Chiang Kai Sheks og kom-
Fyrir ríkisstjórnina íslenzku múnista. M. a. hafa liðsmenn Chi-
er það hins vegar athugunar-
efni, hvernig stjórnir þessara
landa bregðast við vandan-
um. Af því má vissulega mik
ið læra varðandi það, hvernig
snúist skuli við slíkurn vanda
málurn hér.
ang Kai Sheks reynt að hindra sigl
ingar til Kína. Stórfelldar urðu
þessar árásir þó ekki fyrr en á síð-
astliðnu sumri, er kommúnistar
gerðu miklar loftrárásir á Quemoy
og fleiri smáeyjar undan Kína-
ströndum. Chiang Kai Shek svaraði
með loftárásum á ýmsa hafnarbæi
á meginlandinu.
Eftir að þessar árásir hófust, var
mjög farið að ræða um það, hvort
Bandaríkjastjórn væri skyldug til
þess, samkvæmt fyrri yfirlýsingum
sínum, að verja þessar eyjar. Yfir-
leitt var þetta skýrt þannig, að
varnarskylda Bandarríkjanna næði
ekki nema til Formósu sjálfrar og
Pescadoreseyjanna. Þetta var stað-
fest með sérstökum samningi milli
Bandaríkjastjórnar og stjórnar Chi-
ang Kai Sheks, er gerður var á
síðastl. hausti. Þar skuldbatt Banda
ríkjastjórn sig aðeins til að verja
Formósu og Pescadoreseyjar, en
jafnframt var sagt, að til athugun-
ar væri, hvort varnarsvæðið skvldi
vera víðtækara.
Talið er, að stjórn Chiang Kai
Sheks hafi lofað því*í sambandi við
þessa samningagerð, þótt það væri
ekki birt opinberlega, að hefja ekkl
innrás á meginlandið, án samráðs
við Banadríkin.
Tilmæli Eisenhowers
til þingsins.
í sambandi við umræðurnar um
þessi mál undanfarið, hefur það
verið talið nauðsynlegt, að Banda-
rikin lýstu því yfir skýrlega, hvort
þau ætluðu að verja fleiri eyjar en
Formósu og Pescadoreseyjar. Ali-
margir hafa látið í Ijóa ótta við af-
leiðingar þess, að það gæti leitt til
styrjaldar, ef varnarsvæðið yrði
víðtækara. Þótt Kínverjar gætu
sætt sig við að fá ekki Formósu eða
Pescadoreseyjar, væri erfitt fyrir þá
að sætta sig við það að stjórn Chi-
ang Kai Sheks réði yfir eyjunum
við Kínastrendur.
Eisenhower virðist nú hafa höggv
ið á þennan hnút með því að biðja
þingið um staðfestingu á þeim
fyrri yfirlýsingum hans og Tru-
mans, að Bandaríkin skuli verja
Formósu og Pescadoreseyjar. Með
því að nefna hinar eyjarnar ekki
með, virðist það óbein yfirlýsing um
að Bandaríkin ætli ekki að verja
þær. í samræmi við þetta, er stjórn
Chiang Kai Sheks þegar byrjuð að
flytja lið sitt frá Tacheneyjunum.
Ýmsir virðast hafa skilið tilmæli
Eisenhowers til þingsins á þann
veg, að han væri að auka skuld-
bindingar Bandaríkjanna og það
myndi svo auka stríðshættuna.
Þetta er mesti misskiiningur. í til-
mælum Eisenhowers eru aðeins
endurnýjaðar skuldbindingar, sem
hafa hvílt á Bandaríkjunum síðan
1950, en jafnframt . óbeint tekið
fram, að þau taki ekki á sig skuld
bindingar vegna stærra varnarsvæð
is, en ýmsir hafa talið, að slíkar
skuldbindingar hvíldu á þeim. Með
þessu skrefi sínu hefur Eisenhower
komið í veg fyrir, að deilan vegna
eyjanna við Kínastrendur gæti leitt
til stórstyrjaldar, en hingað til hef-
ur ríkt nokkur ótti í sambandi við
það.
Fullvíst er, að Bandaríkjaþing
muni samþykkja umrædd tilmæli
Eisehowers, enda eru þau ekki ann
að en staðfesting á marggefnum
yfirlýsingum Bandaríkjastjórnar.
Samkomulag, sem strandar
á kommúnistum.
Ef allt væri með felldu, ætti
þetta skref Eisenhowers raunveru-
lega að auðvelda sættir í Formósu-
deilunni. Með því fær kinverska
kommúnistastjórnin raunveruleg
yfirráð yfir eyjunum við Kínastrend
ur, en það hefir verið talið vænleg-
asta leiöin til samkomulags, að
Kína fengi þessar eyjar, en For-
mósa og Pescadoreseyjar yrðu sjálf
stætt ríki undir vernd S. Þ.
Slíkur sáttagrundvöllur hefir nú
um nokkurt skeið verið til athug-
unar hjá vesturveldunum og hefir
komið til orða, að Sameinuðu þjóð
irnar reyndu að leysa þe'ssa deilu
á þennan veg. Ef samkomulag næð
ist á þessum grundvelli, myndi Pek
ingstjórnin fá sæti Kína hjá Sam-
einuöu þjóðunum. Það stendur nú
fyrst og fremst í vegi þess, að Pek
ingstjórnin fái þetta sæti, að óráð-
(Framliald & 'I. siðu).