Tíminn - 16.02.1955, Blaðsíða 4

4
TÍMINN, miffvikudaginn 16. icbrúar 1955.
38. blaíT
Guhmundur Gíslason Hagalín:
I löngum röðum láta skipin úr höfn
Greinargerð frá S.Í.F.
um saltfisksölu
Fáir erlendir menn kunna
íslenzka tungu það vel, að
þeir geti lesið sér hana að
gagni, og ekki mun fjarri
sanni, að þá útlendinga megi
telja á fingrum sér, sem eru
það snjallir íslenzkumenn, að
þeir fái greint leynin tolæ-
brigði íslenzkra skáldrita
nema að mjög litlu leyti. Því
er ölað, að sjaldgæfar eru
þýðingar úr íslenzku á erlend
ar þjóðtungur, og þrátt fyr-
ir allt skrafið um norræna
samvinnu hafa frændur vor-
ir á Norðurlöndum ekki tek-
ið mjög fram sumum öðrum
þjóðum um kynningu ís-
lenzkra bókmennta frá síðari
öldum. Engin viðhlítandi
söfn íslenzkra smásagna eru
ti! á Norðurlandámálum, og
í Svíþjóð og Finnlandi má
heita, að íslenzk ljóðlist sé
með öllu ókunn jafnvel hin-
um bókmenntafróðustu mönn
um. í Danmörku vann Dansk
islenzka félagið að kynningu
íslenzkrar ljóðlistar, meðan
þar naut við sannra íslands-
vina og áhugamanna, og í
hcpi landsmálsmanna í Nor-
egi hafa nokkrir menn tekið
sér fyrir hendur þýðingu ís-
lenzkra ljóða. En þeir hafa
hvorki notið stuðnings né
verulegrar viðurkenningar
héðan frá íslandi, þó að það
sé hins vegar til, að danskur
maður, sem vinnur á móti
hagsmunum okkar í handrita
málinu, hafi verið sæmdur
riddarakrossi Fálkaorðunnar
fj'rir afrek sín í þágu íslend-
inga. Hinar norsku þýðingar
íslenzkra Ijóða hafa oftast
verið nokkuð hraflkenndar,
og þær hafa ekki notið á-
hrifavalds voldugra útgef-
anda og þeirra ritdómenda,
sem mest mega sín á vett-
vangi norskra bókmennta.
Þessar þýðingar hafa Því ekki
vakið æskiiega athygli, svo
vel sem þó hefir verið vand-
að til þema margra af hendi
þýðandans. íslenzk ljóðskáld
mega þess vegna heita óþekkt
jafnvel meðal ljóðelskra
manna í Noregi utan þess
hóps, er hefir sérstakan á-
huga á öllu því, sem íslenzkt
er, og annars staðar á Norð-
urlöndum eru það helzt
menntamenn, sem hér hafa
dvalist við nám, er kunna
nokkur skil á íslenzkum ljóð
skáldum. Mundi það t. d.
trauðla detta í hug nokkr-
r.m sænskum áhrifamanni á
sviði bókmenntanna að nefna
til Nóbelsverðlauna íslenzkt
Ijóðskáld, þó að Svíar hafi
veitt sænskum, engilsaxnesk
um og frönskum ljóðskáld-
um þau háu og víðfrægu
verðlaun og í ljóðum hafi ís-
lenzkur andi flogið hæst og
kafað dýpst á hinum síðari
öldum og náð að sameina frá
bær listræn vinnubrögð já-
kvæðum og siðrænum við-
horfum.
Nú hefir norskt Ijóðskáld
og menntamaður, ivar Org-
land, sendikennari, tekið sig
til og þýtt hvorki meira né
minna en rúm fjörutíu af
Ijóðum Davíðs Stefánssonar
frá Fagraskógi, og hefir
Helgafell gefið þau út í bók,
sem heitir Eg siSler I hawst.
Eins og titillinn ber með sér
til þeirra, er skyn bera á
norskt mál, hefir Orgland
Þýtt kvæðin é nýnorsku, og
valið safninu heiti eins af
þeim kvæðum Davíðs, sem
<v- «
Ivar Orgland
túlka bezt þá rómantísku og
hrífandi útþrá, er lengst hef-
ir verið ríkur þáttur í skáld-
skap þessa sonar íslenzkra
byggða, með þeirra strjála
angankjarri, þeirra víðáttu-
miklu auðnum, en miklu
möguleikum til aukins og
fegurra gróðurs. Bókin er
snoturleg að öllum frágangi
og framan við kvæðin er
skemmtileg mynd af Davíð
og ritgerð um skáldskap hans
eítir Ivar Orgland. _________
__________________ I^SSÍPPÍI
• Ivar Orgland hefir cekið
miklu ástfóstri við íslenzka
tungu og ljóðlist. Hann hef-
ir nú um skeið unnið að bók
um Stefán skáld frá Hvíta-
dal og kveðskáp hans og
kynnt sér mjög náið ljóða-
gerð fjölmargra annarra
skálda frá ýmsúm öldum.
Hann kann að meta íslenzk-
ar menningarerfðir, jafnt að
formi sem anda, þekkir vel
sögu stuöla og höfuðstafa og
kann góð skil á gildi þeirra
fyrir þróun og viðhald ís-
lenzkrar tungu og menning-
ar, og hann nemur hljóm
þeirra næmu brageyra. Rit-
gerð hans um Davíð Stefáns
scn og skáldskap hans er
skrifuð af hrifni, náinni
þekkingu og nákvæmum skiln
ingi, og er hún hinn bezti
bókarauki.
Þá er við hyggjum að ljóða
valinu í bókinni, komumst
við fljótlega að raun um, að
þýðandinn hefir ekki tekið
þat'ii kost að vclja sér sem
auðveldust viðfangsefni með
al kvæða Davíðs. Eins verður
okkur það ljóst, að hann hef
ir ekki hallað sér að neinni
sérstakri tegund kvæða, sem
kynni að vera honum hugð-
næmari en aðrar. Þarna eru
ljóð ýmissa hátta og marg-
víslegar hrynjandi, kvæði
með fornyrðislagi, ljóð fast-
bundinna hreimfalla, sem
ekki eru sérgrein Davíðs,
kvæði með breytilegum ljóð-
línum og ljóðstafasetningu,
sem miðast við blæbrigði
efnisins. Þarna eru hátíðleg
ljóð og sviptigin, ærslakennd
kvæði óstýrilátra ög villtra
ásta, rómantísk ástaljóð og
einfaldir og viðkvæmir mun
aróðir, dulkennd kvæði með
Þjóðvísnablæ, náttúruljóð ým
issar tegundar, sögukvæði,
sálmar og lofsöngvar og ys-
mikil og flughröð ferðaljóð.
En Ijóðin eru það mörg, að
bókin verður engan veginn
hraflkennd, heldur gædd
þeirri fyllingu og þeim hrif-
andi sérkennileik, sem skáld
skapur Davíðs á sér sem
heild.
Jafnvel menntamenn á ís-
landi, — já, ekki sízt þeir —
hafa amazt við nýnorsku
máli. Þeir hafa látið það
gjalda þess af fljótfærni og
fákænsku, að nýnorskan er
líkari íslenzku en önnur mál,
að undanskildri færeysku.
Það mun og hafa haft áhrif
út hingað, að í Noregi hefir
þorri ráðandi menntamanna
til skamms tíma amast mjög
við nýnorskunni, enda menn
hennar haft lítinn og fátæk-
legan blaðakost. Því var það,
að einungis hin mestu skáld
sem á nýnorsku skrifuðu,
vöktu verulega athygli. En nú
er svo komið, að litlu minna
er eftir þeim tekið, sem á ný
norsku rita, heldur en hin-
um, er nota ríkismálið. Snill-
ingar eins og t. d. Aasmund
Vinje, Arne Garborg, Per
Sivle, Jens Tvedt, Olav Duun,
Olav Aukrust, Olav Nygard,
Kristofer Uppdal Olav Sletto,
Inge Krokann, Tore Orjasæt
er, Tarjei Vesaas, Jakob
Sande og Tor Jonsson, svo
að aðeins fáir séu nefndir,
hafa sýnt það og sannað, að
nýnorskan er afbrigðilega
fjölhæft og kjarnmikið mál,
I mjúkt og frábærlega auðugt
I af orðum og blæbrigðum. Og
hver sem lítur á Ijóðaþýðing
ar Orglands og nokkurt veru
legt skyn ber á ljóðlist og
ljóðatúlkun á erlendum mál
um, tolýtur að sannfærasþ
um það, að þýðingarnar á
kvæðum Davíðs hefðu vart
getað á neinu máli samein-
að svo sem þær gera þá tvo
kosti að vera með afbrigð-
um nákvæmar og túlka skáld
legt flug og blæbrigði frum
kvæðanna. Víða hefir Org-
land notað ljóðstafsetningu
með fullkomlega íslenzkum
hætti og komizt hjá því hvar
vetna, að þetta yröi and-
kannalegt í eyra vönu norsk
um framburði og hljóðbrigð
um, og víðast hefir honum
tekizt að halda óbreyttri
hrynjandi frumkvæðisins,
hvort sem hún er fastmótuð
eða breytileg frá höfundar-
ins hendi. Það er fróðlegt að
bera saman hin ólíkustu
kvæði, Eg sigler í haust,
Stjernorne, Abba-labba-lá,
Dalakoven, Med toget, Lange
fredag, Kom du —, Salmen
til boksamleren, Lovkvædet
om kyrne, Dalabonde, Paa
Thingvellir, Alþingishátíðar-
ljóðin, Vaar, Blidt er under
björkene, Hallfred Vandraade
skald, Ryttaren, Asken — og
sjá hversu þýðandanum tekst
að smeygja þannig á sig fjað
urham Davíðs Stefánssonar,
að honum fari hann sem
skáldinu sjálfu, hvort sem
skáldið sveiflar sér sem gauk
ur gleðinnar, ástanna og
vorsins, dregur arnsúg undir
vængi, kvakar undir björk-
unum í Bláskógarhlíð, hnit-
ar hringa marga, eða situr
sem hamrafugl hnípinn á
kletti við krossins tré. Það er
auðsætt að Ivar Orgland hef
ir unnið verk sitt sem þýð-
andi ekki aðeins af áhuga á
kynningu, íslenzkra ljóða og
af sinni næmu þekkingu á
íslenzku máli, heldur bein-
línis af ást á ljóðum Davíðs
cg listrænni nautn, ella hefði
honum ekki tekizt að sam-
laðast svo hughrifum skálds
ins og blæbrigðum ljóðanna
sem raun hefir á orðið. Og
(Framhald á 7. síðu.)
Vegna villandi blaðaskrifa
undanfarið um saltfisksölur
til Ítalíu, vill stjórn og fram
kvæmdastjórar S. í. F. taka
fram eftirfarandi:
Samkvæmt hinni opinberu
aflaskýrslu Fiskifélags ís-
lands, nam saltfiskfram-
leiösla landsmanna þann 15.
júní s. 1. tæpum 32.000 smál.,
þar af var talinn stórfiskur
rúmar 29.000 smál.
Af fiskmagni þessu hafði
S. í. F. þá selt um 14.000 smál.,
og átti því að vera eftir óselt
um 15.000 smál. af stórfiski.
Nokkrum dögum síðar, eða
þann 23. júní, átti S. í. F. kost
á að selja 7/8000 smál. af stór
fiski til viðbótar, og voru allir
stjórnendur sölusamtakanna
sammála um að taka þeirri
sölu, enda allmikill saltfisk-
ur, sem þá var talinn á land
kominn, samf óseldur og ó-
lcfaöur, eins og framangreind
ar tölur sýna. Auk þess mátti
gera ráð fyrir mikilli viðbót
síðari hluta ársins. Hafði salt
fiskaflinn árið áður, 1953,
reynzt vera rúmar 16.000 smál.
frá 15. júní til ársloka. Hér
var því ekki um neina gálausa
fyrirframsölu að ræða.
Þegar fram á sumar kom
og miklum hluta hins selda
fisks hafði verið afskipað,
kom það óvænta í Ijós, að stór
fiskbirgðirnar myndu ekki
nægja til þess að uppfylla
gerða samninga. Var þess
samt lengi vænzt, að haust-
aflinn myndi varla geta oröið
svo rýr, að til vanefnda þyrfti
að koma.
í árslok varð þó sú raun á.
að rúmar 4.000 smál. vantaði
af útflutningshæfum stór-
fiski til þess að uppfylla hina
gerðu samninga, sem að fram
an getur.
Ástæður fyrir þessari óeðli-
legu fiskþurrð reyndust vera
sem hér segir:
1) Fiskeigendur höfðu gef-
ið Fiskifélagi íslands upp
meira fiskmagn en þeir áttu,
og mun sá mismunur hafa
numið 4—5000 smál.
5) Að saltfiskur var síðast
liðið ár lakari að gæðum en
undanfarið og meira af hon-
um óhæft til útflutnings sem
óverkaður saltfiskur en áður.
Frysting fisks var miklu meiri
en nokkru sinni fyrr og mikið
af lélegum fiski saltað, sem
ekki var hæfur til frystingar.
3) Miklu hærri hundraðs-
hluti aflans reyndist smáfisk
ur en fram var talinn á skýrsl
um.
4) Heita mátti, að haust-
aflinn brigðist gjörsamlega,
þar sem menn fengust ekki
til saltfiskveiða á togaraflot-
ann, svo að þátttaka togar-
anna á saltfiskveiðum var
hverfandi lítil.
Kaupendur að þessum ca
4.000 smál., sem óafhentar
voru um áramót, voru 20 ítalsk
ir fiskkaupendur, og var svo
um samið, að S. í. F. átti völ
á því, hvort heldur bað vildi
afhenda fisk eftír áramótin
af þessa árs framleiðslu upp
í það, sem á vantaði, og
greiða engar skaðabætur, eða
að greiða fyrirfram ákveðna
upphæð, miðað við hverja
smálest, sem ekki yrði afhent.
S. í. F. valdi síðari íeiðina,
af þeirri einföldu ástæðu, að
fiskverð hafði hækkað það
mikið, að yfirverð það, sem
náoist með nýrri sölu, var
stórum meira en skaðabætur
þær, sem um var samið.
Fyrirspurnir blaðanna um
það, hvort rétt sé, að Hálf-
dáni Bjarnasyni hafi verið
greiddar stórar fjárupphæðir
vegna vanefnda á fisksölu-
samningum við hann, er auð-
velt að svara. Honum hefir
ekki verið greiddur einn eyrir
í skaðabætur, enda enginn
fiskur seldur honum. Greiðsl
ur þær, sem að framan getur,
voru sendar hverjum einum
þeirra 20 fiskkaupenda, sem
S. í. F. hafði selt fiskinn.
Gjaldeyrisyfirvöldin veittu
leyfi fyrir yfirfærslu skaða-
bótanna, og greiðslurnar voru
inntar af hendi með milli-
göngu Landsbanka íslands til
hvers eins af framangreind-
um 20 fiskkaupendum.
Loks skal þess getið, að á
aðalfundi S. í. F., sem hald-
inn var í nóvemberlok, lýsti
formaður félagsstjórnarinnar
því yfir, að i árslok myndi
3—4000 smál. af fiski vanta
til að fullnægja gerðum samn
ingum til Ítalíu. Félagsmönn-
um S. í. F. hefir því verið að
fullu kunnugt, hvernig mál
þessi stóðu.
Greinargerð þessi hefir ver
ið send öllum dagblöðunum.
Stjórn og framkvæmda-
stjórar S. í. F.
Nánar er rætt um þessa
greinargerð í forustugrein
Tímans í dag.
Ritstj.
Bólstruð húsgögn
Betristofu sett
Armstólar ....
Svefnsófar
Dívanar
í miklu úrvali.
Hústiaynaverzlun
GuSmuntlar Guiimundssonar
LAUGAVEGI 166

tSCSSSSSSSííSSSSSSSSSSSSSSSSSSÍÍSSSSSSSSSÍSSSSSíSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSCía*
Gerist áskrifendur
að TÍMANUM
Askriftasími 2323