Tíminn - 23.03.1955, Side 5

í8. blað.
TÍMINN, miðvikudaginn 23, marz 1955.
B
Miðviknd. 23. mars
$ • '' ^ ••v
Kaupsamningarnir
i Syipjoð
í útvarpsfréttum í fyrra-
kvöld var skýrt frá því, að
undanfarið hafi staðið yfir
x Svíþjóð viðræður milli
verkalýðsfélaganna og at-
vinnurekenda um nýja kaup
samninga og sé nú- búið að
ganga frá samningum, er ná
til um 500 þús. starfsmanna
eða um 90% þeirra er kaup-
samningar launþega við at-
vinnurekendur ná til. Sam-
kvæmt þessum nýju samn-
ingum verður kauphækkun-
in mest hjá verkamönnum í
trjákvoðu- og pappírsiðnað-
inum, en sú atvinnugrein
býr nú við mikla velmegun
vegna hagstæðs útflutnings-
verðs. Kauphækkun hjá þess
um verkamönnum verður frá
€—7%. í öðrum atvinnugrein
um er meðalkauphækkunin
3.6%.
Yfirleitt nemur kauphækk
unin ekki nema þriðjungi og
•oft minna en það af því, sem
verkamenn fóru fram á.
Krafa verkamanna, sem
vinna í psppírsiðnaðinum,
Yar t. d. 18% kauphækkun.
Atvinnuvegir Svía standa
nú yfirleitt með miklum
blóma, því að verðlag er hag
•stætt á flestum útflutnings-
vörúm’ þeirra. Samt sætta
Yérkalýðssamtökin þar sig
Yið 3.6% kauphækkun og láta
sér yfirleitt nægja þriðjung
þess, er þau fóru fram á. Á-
stæðan er sú að þau telja
hyggilegt að fara varlega.
Miklar kauphækkanir geta
orðið til þess að hækka allt
verðlag innanlands og ágóöi
kauphækkunarinnar þannig
þorfið á skammri stundu.
Jafnframt gæti það gert
framleiðslu Svía svo dýra, að
hún stæðist ekki lengur sam
keppnina á erlendum mörk-
uðum. Af slíku myndi hljót-
ast atvinnuleysi. Sænskir
verkamenn kjósa heldur hóf
lega kauphækkun, sem er lík
leg til að reynast varanleg
kjarabót, en mikla kaup-
hækkun, sem væri líkleg til
að hafa verðbólgu og at-
vinnuleysi í för með sér.
Af hálfu sænskra komm-
únista hefir ekkert verið lát
ið ógert til þess að koma í
veg fyrir, að verkamenn
veldu þessa leið. Sænskir
verkamenn bekkja kommún-
ista hins vegar orðið svo vel,
að þeir taka ekkert mark á
áróðri þeirra. Sænskir verka
nxenn vita, að hin öruggu og
góöu lífskjör þeirra eru ekki
sízt því áð þakka, að þeir
hafa hafnað leiðsögn komm
úinista í verkalýðsmálum.
Þess vegna hefir ríkt það ör-
yggi og jafnvægi í efnahags-
málum Svía, er gert hefir
mögulegt að' tryggja verka-
mönnum batnandi kjör, þótt
aldrei hafi verið tekin stór
stökk I einu. Sænskir verka-
menn vita jafnframt að kjör
ver^amannaæru verst í Vest
ur-Evrópu, þar sem komrn-
únist’ár 'ráða verkalýðshreyf-
ingunni, eins og í Ítalíu og
Frakklandi. Ein helzta ástæð
an er sú, að þar hefir sjald-
an ríkt vinnufriður. Þó eru
lífskjöriní þessum löndum
mun betri en í Austur-Evr-
ópu, þar sem kommúnistar
ráða. ...
ERLENT YFIRLIT:
Birting Jaltaskjalanna
DuIIes teflir áliti Bandaríkjaima í hæitu
uicð því að þókuast hinuni afturhalds-
sarnari flokksbræðrum sínum.
Síðastliðinn miðvikudag gerðist
sá atburður i Washington, að banda
ríska utanríkisráðuneytið birti leyni
skjöl írá Jaltaráðstefnunni, er hald
in var í febrúar 1945, en á þessari
ráðstefnu mættu þeir Roosevelt,
Stalin og Churchill og voru þar
teknar mikilsverðar ákvarðanir,
einkum í sambandi við Austur-Asíu
málin.
Af hálfu republikana í Banda-
ríkjunum hefir þvi lengi verið haldið
fram, að á fundi þessum hafi Roosc-
velt samið stórlega af sér og raun-
verulega með því veitt kommúnist-
um aðstöðu til að sigra í Kína. Jafn
framt hafa þeir kennt Jaltasamn-
ingunum óbeint um Kóreustyrjöld-
ina.
í forsetakosningunum 1952 voru
Jaltasamningarnir eitt helzta árás-
arefni republikana gegn demokröt-
um. Af mörgum frambjóðendum
republikaná var þá lofað, að Jalta-
samningarnir yrðu lýstir ógildir, ef
republikanar fengju meirihlutann,
eða a. m. k. þau atriði þeirra, sem
ekki hefðu veriö birt opinberlega.
Jafnframt var því lofaö af sömu
mönnum, að öll leyniskjöl varðandi
Jaltaráöstefnuna skyldu birt opin-
berlega.
Vafalaust er, að þessar árásir
republikana féllu í allgóðan jarð-
veg, enda stóð Kóreustyrjöldin þá
sem hæst, og því auðveldar en
ella að nota þessi mál til lýðæsinga.
Leyniskjölin birt.
Eftir kosningasigurinn gerðu repu
blikanar þó ekki alvöru úr því að
lýsa yfir ógildingu Jaltasamning-
anna, enda mun Eisenhower hafa
beitt sér gegn því. Leyniskjöl varð-
andi samningana voru heldur ekki
birt. Margir hægri menn republi-
kana eins og McCarthy og Know-
land héldu þó áfram að heimta
birtingu þeirra og hertu þær kröf-
ur eftir kosningaósigur republikana
á síðast liðnu hausti. Fyrir nokkru
síðan reyndi Dulles að semja við
þá um það, að leyniskjölin yrðu
ekki birt, heldur yrðu þau af-
hent 24 þingmönnum úr hvorum
flokki, en foringjar demokrata neit
uðu að taka við skjölunum, þar sem
svo viðtæk afhending þeirra þýddu
raunverulega sama og birtingu
þeirra. Jafnframt lýstu demokratar
þvi yfir, að þeir væru enn sem fyrr
andvígir birtingu skjalanna. Eftir að
tveir af helztu leiðtogum hægri
republikana í öldungadeildinni,
Knowland og Bridges, höfðu rætt
við Dulles s. 1. miðvikudag, ákvað
hann að birta leyniskjölin, enda var
í millitíðinni búið að láta þau eftir
krókaleiðum í hendur tveggja aðal-
blaðanna í New York, Times og
Herald Tribune.
Svo skyndilega var birting skjal-
anna ákveöin, að Eisenhower for-
seti var ekki látinn vita af henni,
Fyrir íslenzka verkamenn,
sem nú heyja verkfallsbar-
áttu, er fróðlegt að íhuga for-
dæmi stéttarbræðranna í Sví
þjóð. Þeir hafa ekki nú frem
ur en áður viljað gangá
lengra en svo í endanlegum
kröfum sínum, að öruggt
væri, að atvinnuvegirnir
fengju undir þeim risið.
Þeim hefir verið ljóst, að
væri gengið lengra, myndi
það skapa ástand, er væri
verkamönnum sjálfum verst.
Þeir hafa forðast leiösögn
þeirra, sem vilja nota
kjarabótabaráttu verkalýðs-
ins til upplausnar í þjóðfé-
laginu, en ekki í þágu raun-
hæfra kjarabóta.
og hefir hann látið einkaritara sinn
staöfesta það opinberlega. Ber það
rnerki þess, að forsetanum hafi mis
líkað þessi vinnubrögð.
Birting þessara skjala heíir að
vonum vakið mikla athygli og um-
tal. Það, sem af er, virðast þær
vonir Dulles og annarra hægri
manna republikana hafa brugðizt,
að birting skjalanna yrði mikill upp
sláttur fyrir þá heima fyrir. Það
er hins vegar ljóst, að með þessu
tiltæki hefir aðstöðu Bandaríkjanna
verið stórspillt út á við.
Stalin einn gerði
landvinningakröfur.
í leyniskjölunum kemur fátt nýtt
íram, sem ekki heíir verið opinber-
lega kunnugt um áður, og t. d. kki
neitt nýtt varöandi Kínamálin, og
mun það valda republikönum mest
um vonbrigðum. Það helzta, sem
ekki var kunnugt um áður, eru ýms
ógætileg orð, er þeir Stalin, Roose-
velt og Churchill hafa látið falla í
garð einstakra þjóða. Roosevelt og
Stalin virðast t. d. hafa verið mjög
hatursíullir í garð Þjóðverja, og
Roosevelt virðist einnig hafa venð
minni vinur Breta cg Frakka en
ætla mátti. Einkum virðist hann
hafa verið andstæður þeim í ný-
lendumálum. Hann vúdi t. d. að
Bretar slepptu Hongkong og var
andvígur því, að Frakkar fengju
Indó-Kína aftur.
Leyniskjölin staðfesta það, sem
raunar áður var vitað, að Stalin
bar mest úr býtum á fundinum.
Hann var líka sá eini, er bar fram
landvinninga- og yfirgangskröfur.
Hann krafðist japanskra landa
(Sakalineyju og Kurileyja) og xnik-
illa sérréttinda í Mansjúríu fyrir það
að fara í styrjöld gegn Japönum.
Jafnframt treysti hann aðstöðu sína
í Austur-Evrópu. Þó fékk hann ekki
allar kröfur sínar fram, t. d. ékki
varðandi íran og Tyrkland. Hann
varð einnig að lofa frjá’sum kosn-
ingum í Póllandi, en það lofcrð hélt
hann ekki.
Alstaða Roosevelts.
Roosevelt hafði lakari samnings-
aðstöðu en Stalin og hann hafði
líka allt önnur markmiö. Hann vildi
fá Rússa í styrjöld við Japani til
þess að binda endir á hana sem
fyrst. Herfræðingar töldu, að það
myndi alltaf taka Bandaríkjamenn
og Breta 1% ár að sigra Japani eftir
uppgjöf Þýzkalands. Þessi tími
myndi hins vegar mjög styttast, ef
Rússar kæmu til liðs við Banda-
menn. Menn gerðu sér þá enn ekki
grein fyrir áhrifum kjarnorku-
sprengjunnar. í annan stað lagði
svo Roosevelt á það rnikla áherzlu,
að Rússar gerðust aðilar að Sam-
einuðu, þjóðumum, því að hann
taldi stofnun þeirra vænlegustu leið
ina til að tryggja heimsfriðinn til
Þá kaupdeilu, sem nú stend
ur yfir, ber vissulega að
reyna að levsa þannig, að
gengið sé til móts við óskir
verkamannar.na eins langt
og hægt er. Það er hins veg-
ar þeim sjálfum fyrir verstu,
ef gengið er lengra en af-
koma atvinnuveganna og
þjóðarbúsins þolir. íslenzkir
verkamenn verða i þessum
efnum að gæta sama hófs og
sænskir verkamenn. Þeir
mega ekki fremur en hinir
sænsku stéttarbræður þeiíra
láta stjórnast af áróðri
þeirra, sem heyja verkfalls-
baráttu með allt annað en
raunverulegar ■ kjarabætur
verkalýðsins fyrir augum.
DULLES
framtúðar. Til þess að ná þessu
marki, taldi hann það tilvinnandi
að ganga langt til móts við Rússa.
Eftir á er að sjálfsö'ðu hægt að
dæmr. Roosevelt íyrir skammsýni.
Sá árangur heíir hins vegar náðst
af afstöðu hans i Jalta, að það er
nú miklu ljósara eftir en áður, að
undanlátssemi dugir ekki í skiptum
við kommúnista og að þeim er ekki
treystandi til áð halda samninga.
Það -er ekki heldur hægt að áfellast
Rocsevelt, þótt, hann sæi það ekki
fyrir, að yfirráð Rússa í Mansjúriu
og sá stuðningur, sem þeir gátu
þannig veitt kínverskum komrnún-
istum, vrðu til þess að ryðja komm-
únistum braut í Kína. Öll ástæða
var þá til að balda, að Chiang Kai
Shek væri miklu sterkari í stóli en
hann síðar reyndist. Jafnvel komm
únista virðist þá ekki hafa grunað,
hve veik og spillt stjórn hans var.
Churchill stendur að ýmsu leyti
betur eftir birtingu skjalanna en
áður. Hann hefir bersýnilega verið
miklu raunsærri en Roosev.út Hann
hafði líka alla hina miklu reynslu
Breta í. utanrikismálum að baki sér,
en Bandaríkjamenn höfðu nánast
sagt enga reynslu á því sviði. Þeir
höfðu haft einangrunarstefnuna
íyrir leiðarljós og liöfðu dregizt inn
í báðar’ heimsstyrjaldirnar gegn
vilja sínum.
Snýst vcpnið í höndum
Ðulles?
Eins og áður segir, kemur fátt
eða ekkert nýtt fram í leyniskjölun-
um, er styrkir árásh republikana
gegn demokrötum vegna Kínamál-
anna. Allt, sem nokkru skiptir varð-
andi þau mál, hefir verið birt á
einn eða annan hátt áður. Demo-
kratar telja því hlut sinn h'afa held
ur batnað en versnað að þessu leyti,
því að þeir höfðu óttazt, að eitt-
hvað kvnni að felast í skjölunum,
er styrktu þessar árásir republikana
Hins vegar eru þeir ekki óttalausir
um, að republikanar geti notað um-
mæli Rcosevelts til æsinga meðal
(Framhald á 6. siðu)
'l~ ------------------L-
Frá neytenda-
samtökunum
Skrifstoía Neytendasamtak
ftnna er nú flutt úr Banka-
stræti 7, þar seni hún heí'ir
verið í hálft annað ár, í Að-
alstræti 8, aðra hæð. Mun
skrifstofan eins og hingað til
veita meðlimum Neytenda-
samtakanna m. a. ókeypis lög
fræðilegar upplýsingar og að
stoð vegna kaupa á vörum og
þjónustu. Skrifstofan verður
íramvegis opin milli kl. 5 og
7 alla virka daga nema laug-
ardaga, en þá milli kl. 2 og
4 e. h. Leiðbeiningabæklingar
Neytendasamtakanna eru
einnig afhentir meðlimum
þar, en allir bæklingar þeirra
eru ininfaldir í árgjaldinu,
sem er 15 krónur. Nýir með-
Umir geta einnig hringt á
skrifstofuna i síma 82722 og
fengið leiðbeiningabækling-
ana heimsenda.
Heydalsvegur
Eins og áður hefir verið
sagt frá hafa þeir Ásgeir
Bjarnason og Sigurður Ágústs
son nýlega lagt fram frum-
varp í neðri deild um aö ríkis
stjórninni verði heimilað að
taka. lán allt að kr. 500000,00
til þess að hefja sumarið 1955
vegargerð um Heydal í Snæ-
i fellsnessýslu.
í greinargerð frv. segir svo:
„Síðasta áratug hefir mik-
ið verið unnið að bættum og
auknum samgöngum á sjó,
landi og í lofti. En þrátt fyr-
ir mikið átak í þessum efn-
um finnast enn þá héruð, er
búa við mjög erfiðar sam-
göngur, og á það jafnt viö um
sjó-, land- og loftferðir.
Flm. þessa frv. er mjög
kunnugt um erfiðleikana á
samgöngunum til Breiðafjarð
ar og þá sérstaklega til Gils-
fjarðar og Hvammsfjaröar.
Frá því í janúar hefir
Hvammsfjörður verið ísi lagð
ur, og er svo enn þá, og Gils
fjörður sömuleiðis til skamms
tíma og því ekki verið um
skipaferðir að ræða. Þetta er
bæði gömul og ný saga. Á
sama tíma og firðina lagöi
má heita að Brattabrekka
(nú Miðdalur) hafi verið ill-
fær bifreiðum nema með
miklum snjómokstri og ferðir
því verið mjög strjálar og ó-
fullnægjandi fyrir Dalamenn
og Austur-Barðstrendinga.
Svipað má segja um land-
ferðir til Skógarstrandar og
Stykkishólms, því að Kerling
arskarð hefir oft teppzt vegna
snjóa og því einnig kostnað-
arsamt að halda þeirri leið
opinni fyrir bifreiðar.
Flugsamgöngur eru síöur en
svo öruggar og teppast oft
vegna snjóa og veðurs, enda
óvíða um stórar flugbrautir
að ræða, nema þar sem svo
hagar til frá náttúrunnar
hendi. Flugvellir kostaðir af
almannafé eru ekki margir á
þessum slóðum og venjulega
ekki til nota nema fyrir mjög
takmörkuð svæði og því ekki
þess aö vænta, að flug bæti
verulega úr.
Hverjir eru þá möguleik-
arnir til almennra samgöngu
bóta, svo að sem flestir njóti
góðs af og finni sig í sam-
bandi við umheiminn, þegar
ísavetur geisa? Við teljum
það vafalaust vera veg á milli
Hnappadals og Skógarstrand
ar yfir svokallaðan Heydal,
sem liggur álíka íágt og byggð
in beggja vegna.
Á undanförnum árum hef
ir verið unnið að nýlagningu
vegar milli Dalasýslu og Snæ
fellsness, Skógarstrandarvegi
og í Hnappadal að sunnan.
Þetta gerir það að verkum,
að það er auðveldara og meira
aðkallandi en áður var að fá
veg yfir Heydal. Þess vegna
höfum við nokkrir þingmenn
gert okkar til að koma þessu
máh í framkvæmd, og meðal
■annars rituðum við fjárveit-
ingarnefnd í nóv. sl. eftirfar-
andi bréf:
„Við undirritaðir alþingis-
menn óskum eindregið, að á
næsta árs fjárlögum verð
veitt fjármagn, allt að 1 millj.
króna til Heydalsvegar, sem
tekinn var í þjóðvegatölu fyr
ir 12 árum. Það hefir við at-
huganir margsýnt sig, að
þessi leið yfir fjallg'.arðinn
milli Mýrarsýslu og Hnappa-
dalssýslu að sunnan og Snæ
fellsness- og Dalasýslu að
vestan er miklu snjóminni
heldur en Kerlingarskarð,
Brattabrekka (nú Miðdalur)
og Holtavörðuheiði. Það verð
(Framhald á 7. síðu )
k