Tíminn - 25.03.1955, Blaðsíða 5

TÍMINN, fcstudaginn 25. marz 1955.
r:o. blað.
Föstud. 25. mm
Jöfnun raforku-
verðs
Jón Kristgeirsson, kennari:
Heimsókn í skóla í Winnipeg
Snemma á þessu þingi
fluttu átta þingmenn Fram-
sóknárflokfcsins tillögu í sam
einuðu þingi þess efnis, að
ríkisstjórninni væri falið „að
undirbúa ráðstafanir til þess,
að raforka til almennings-
nota frá rafveitum í opin-
berri eigu verði á sama verði
um lánd allt, og leggja tillög-
ur um það efni fyrir Alþingi
hið allra fyrsta.“
Tillögu þessari fylgdi ítar-
leg greinargerð og sagði þar
m. a.:
„Á sumarþinginu 1942
fluttu nokkrir þingmenn
Framsóknarflokksins tillögu
í sameinuðu þingi um raf-
orkumál. Var þar lagt til, að
lcosin yrði 5 manna nefnd, er
gera skyldi tillögur um fjár-
öflun til þess að byggja raf-
veitur í því skyni að koma
nægilegri raforku í allar
byggðir landsins, „enda verði
raforkan ekki seld hærra
verði í dreifbýli en stærstu
Icaupstöðunum á hverjum
tíma.“
Þessi tillaga var samþykkt
á Alþingi með 43 samhljóða
atkvæðum.
Meiirihluti raforkumála-
hefndarinnar, sem kosin var
'Samkvæmt framannefndri á-
lyktun árið 1942, samdi frv.
til raforkulaga og skilaði því
til ríkisstjórnarinnar í nóv.
1944. Skömmu síðar, í janúar
1945, hlutaðist nefndin til
nm, að frumvarpið var borið
fram á Alþingi, sem þá var
að störfum. Flutningsmenn
fruinvarpsins voru fimm, og
fjórir þeirra höfðu átt sæti
í nefndinni, sem samdi frum
varpið. í 12. gr. frv. var á-
kvæði um, aö verö rafork-
nnnar frá ríkisrafveitunum
skyldi vera hið sama um land
allt. En frumvarpið hlaut
okki fullnaðarafgreiðslu á
þingjnu.
Á næsta þingi, seint á ár-
inu 1945, var fram borið frv.
til raforkulaga að tilhlutun
samgöngumálaráðuneytisins,
og var það afgreitt með
nokkrum breytingum sem
lög frá þinginu. í frumvarp-
inu voru engin ákvæði um
jafnt raforkuverð. Fulltrúi
Framsóknarflokksins í iðnað-
arnefnd neðri deildar bar
fram svo hljóðandi breyting-
artillögu við frumvarpiði
„Söluverð raforkunnar skal
vera hið sama um allt land
og eigi hærra til notenda ut-
an kaupstaðanna en íbúar
þeirra þurfa að greiða á hverj
um tíma að meðaltali."
Tillaga þessi var felld í
þingdeildinni með 15 gegn 13
atkvæðum.
Þá fluttu þrír þingmenn
Framsóknarflokksins . svo
hljóðandi tillögu:
„Heildsöluverðið skal vera
hið sama um allt land.“
Tillaga þessi féll með jöfn-
um atkvæðum, 16 gegn 16.
Á Alþingi 1952 flutti Eirík-
ur Þorsteinsson, þingm. Vest
ur-ísfirðinga, frumvarp til
laga um jöfnun raforkuverðs,
en það hlaut ekki fullnaðar-
afgreiðslu.
Eirís og hér hefir verið rak
ið, hafa verið gerðar nokkrar
tilraunir til þess að fá lög-
fest það fyrirheit, sem þing-
Winnipeg, febr. 1955.Ú
Porvitinn ferðalangur fær góðar
viðtökur hjá yfirvöldum skólamála
í Winnipeg. í því efni eiga óskilið
mál bæði menntamálaráðuneyti og
framkvæmdastjóri skólanefndar,
sem ég veit ekki hvort er réttara
að nefna fræðslumálastjóra eða
fræðslufulltrúa, ef miðað er við fyr
irkomulagið heima. Það er sam-
bland af báðum. Mér er látin í té
víðtæk fyrirgreiðsla og heimild til
að dvelja í skólum eftir vild, og ég
er fluttur í fyrsta skólann, sem ég
heimsæki. Skólastjórar og kennarar
taka mér opnum örmum og leiða
mig í ailan sannleika, eins og ég sé
einn af þeim eða sjálfsagður skjól-
stæðingur þeirra.
Ég haga mér iíkt og áður í slíkurn
ferðum. Nota vel augu og eyru. Og
tek til meðferðar svipuð atriði og
fyrr, sem ég hefi getið um í Tíman-
um fyrir nokkru. Ég hefi leyfi til að
hlusta á kennslu hvar sem er í skól
anum, fer bekk úr bekk og dvel
eina eða fleiri kennslustundir í
hverjum. Það er reglulegt augna-
yndi að sjá, hversu margir kennar-
arnir eru fimir í starfi sínu. Þeir
hafa ráð undir hverju rifi við öll-
um vandamálum eða réttara sagt,
það verður ekki vart neinna vanda-
mála hjá þeim. Allt gengur svo eðli
lega og fyrirhafnarlaust.
Ég fæ ætíð leyfi til að segja dálítið
um ísland. Og eftir það verður ekki
af frekari kennslu þá stundina. Börn
in fá leyfi til að spyrja mig, er ég
hefi lokið máli mínu. Og þegar ég
hefi dvalið nokkra daga í sama
skóla, þá taka börnin mér með
fögnuði, þegar ég birtist í dyra-
gættinni. Það hefir þá kvisazt á
meðal þeirra, að von sé á nýjung
og tilbreytni frá daglegum önnum.
Þannig myndu börnin á íslandi
einnig haga sér, ef þau ættu von
á heimsókn í bekkinn sinn af kenn-
ara frá Grænlandi eða Spitzbergen,
er gæti nokkurn veginn talað mál
þeirra.
Sumir kennararnir haía sýnt mér
þann sóma, er þeir kynna mig fyrir
bekknum, að geta þess, að við á
íslandi séum þeim fremri í þvi að
við getum ávarpaö bekkinn á máli
hans, en þeir mynou ekki geta end-
urgoldið það í sömu mynt, ef þeir
heimsæktu skóla á íslandi.
Spurningar barnanna eru æði f jöl
breyttar og.skemmtilegar. Þau ræða
þeirra hluta að jafnaði. Og að það | á gangi við vegg út frá stofudyrum,
liggi fyrir dyrum að reisa skautahöll
í Reykjavík með tilbúnum ís. Þetta
finnst þeim broslegt, að ekki skuli
vera nægur ís í sjálfu landi íssins.
Þá gengur alveg fram af þeim, er
ég segi þeim, að börnin, ser.i læra
undir háskólanám á íslandi, verði
að nema 6 tungumál. Þau spyrja,
hvaða gagn börnin hafi af þessu
mikla málanámi. Ég svara auðvitað
eftir beztu þekkingu og sannfær-
ingu. En i raun og veru finn ég,
að það þarf að hafa bein í nefinu
til að gera þessari spurningu full
skil. Og ég er hræddur um, að mér
hafi ekki tekizt það.
Hér í Iandi nægir að nema 2 tungu
mál undir háskólanám, móðurmáiið
og eitt erlent tungumál, sem mætti
vera íslenzka, en er oftast nær
frakkneska, og sumir nema einnig
latínu líka. Börnin hafa fræðzt
mikið um land mitt og þjóð, og ég
hefi haft mjög ánægjulegar stundir
með þeim. Ég sakna þess dálítið að
hafa ekki haft góðar kvikmyndir tii
að bregða upp fyrir börnin. En þó
er ég ekki viss um, að það hefði gert
svo mikinn mismun. Og að börnin
hefðu þá ekki fengið tækifæri til
að ræða efnið eins almennt og þau
hafa gert. Það er lika dálítið mas
og tímatöf við að koma myndum
fyrir í hverri kennslustofu. Að visu
hafði ég hugsað mér að hafa mynd
ir meðferðis heiman að og leitaði
í því efni til ráðuneytis, ferðaskrif-
stofu og fræðslumálaskrifstofu. En
af skiljanlegum ástæðum var ekkert
þar að hafa fyrir mig, nema með
aðstoð hinnar síðast nefndu skrif-
stofu fékk ég lánaðar tvær myndir
ókeypis. Önnur, sú styttri, er ágæt,
það sem hún nær, en of stutt til að
sýna hana eina. Lengri myndin er
of gömul, og því varasamt að sýna
hana. Nútímann vantar. Ég hafði
áður sýnt þær nokkuð, að vísu við
góðar viðtökur, en mér virtust áhrif
in ekki æskileg. Hef ég því alveg
hætt við að sýna þær. Enda ráð-
lagði prófessor Pinnbogi Guðmunds
son mér það. Hann er manna kunn
ugastur þessum málum hér í sveit.
Mér þykir ráðlegra að fara frekar
hægt yfir en æða ekki úr einum
stað í annan. Fyrirkomulag er svip-
að í öllum skólunum. Samt birtist
eitthvað nýtt í hverjum. Skólastjóri
og kennaralið setur sinn svip á
skólabraginn. Skólar eru hér í borg
frekar litlir, eftir því sem vænta
um jarðskjálfta, eldgos, heitu upp- hefði mátt. Flestir hafa neðan við
spretturnar, daglegar venjur, klæða
burð, skólabrag, námsefni, íþróttir,
mataræði, miðnætursólina, norður-
ljós, dýralíf, atvinnuvegi og ótal
margt fleira. Svör mín og upplýs-
ingar þykir þeim oft harla eftir-
tektarverðar og stundum jafnvel
broslegar. Þau spyrja t. d. um, hvort
hockey eða curling sé iðkað heima,
þjóðaríþróttir Kanadamanna að
vetri til. En ég svara að svo sé ekki.
vegna þess að okkur vanti ís til
þúsund nemendur. Bekkir eru fjöl-
mennir, oft eru um 40 börn í bekk
eða fleiri. Skólahúsin eru óbrotin í
sniðum hið ytra, og er hver kimi
inni í þeim rækilega nýttur. Skóla-
sitofur eru nú einsetnar. Skóla-
borðum er þannig raðað i stofu, að
nemendur snúi að kennara í kennslu
stund, og er sætið fest við borðið
Á bakvegg stofu er oft skápur fyrir
hlífðarföt og yfirhafnir. En þó tíðk-
ast líka, einkum í nýrri skólum, að
sé fyrirkomið skápum úr málmi
með hurð og lás fyrir til fata-
geymslu. Ég heyrði kennarana finna
að þessum skápum. Börnin vilja
týna lás, og það vill verða skarkali
og troðningur, þegar börnin eru að
taka föt sín. Daglegur skólatími er
frá kl. 9—4 að frádreginni einni og
hálfri stund í matarhlé um hádegið.
Þá fara allir heim, nema þeir, sem
eiga lartgt að fara. Þeir hafa með
sér nesti og neyta þess í skóla.
Dagleg kennsla er því 5% klukku-
stund. Nemendur sækja skóla 10
mánuði á ári og 5 daga vikunnar. Á
það að gera um 200 kennsludaga
árlega. Jóla- og páskaleyfi er hvort
fyrir sig kring um viku og auk þess
eru nokkrir lögskipaðir helgidagar.
Á laugardögum og sunnudögum
sækja börn ekki almennu skólana,
en þá daga eru sunnudagaskólarnir.
Þeir annast um kristindómsfræðsiu
barnanna, því að í hinum skólunum
er ekki leyfilegt að kenna þau fræði.
Hins vegar tíðkast það mjög, að
dagsverkið byrjar í hverjum bekk
með því að lesinn er valinn kafli
úr biblíunni, en kennarinn má ekki
útskýra það neitt. í byrjun og við
lok skólastarfsins er oftast daglega
sungnir á víxl þjóðsöngur Breta-
veldis og þjóðsöngur Kanada, og
Faðivor er lesið í kór. Fáni ríkisins
1 er ávallt dreginn að hún að morgni.
Margt er gert til þess að forða slysa-
hættu við skólana. T. d. ef skólinn
er nálægt fjölförnum götum. þá eru
stálpaðir drengir eða stúlkur látin
fara úr tíma lítið eitt fyrr en hringt
er út, til þess að gæta reglu við
göturnar meðan börnin ganga heim.
Þessir ungu laganna þjónar hafa
sama rétt og lögreglumenn til að
stoppa umferð meðan skólasystkini
þeirra fara yfir götuna. Hver þeirra
hefir ákveðið gæzlusvæði, og þeir
hafa ljóst belti með axlaborða til
þess að sýna veröleikana. Sagt er,
að þeir láti ve^farendur óspart
kenna á valdi sínu, eins og þeim
líka ber að gera, enda er sagt, að
þess séu ekki dæmi að slys hafi
oröið á leið úr skóla. Ef brunahætta
er i skólunum, þá eru björgunai-
æfingar þar um hönd hafðar. Er
þá hringt fyrirvaralaust, og enginn
veit, hvort alvara er eða ekki. Dæmi
eru þess að börn hafi ekki vitað að
hætta var á ferðum fyrr en eftir
að þau voru komin út og sáu eld-
inn læsa sig um skólann. Þau nög-
uðu sig í handarbökin fyrir að
hafa ekki tekið dót sitt með, en
það er þeim ekki leyft til að varna
töfum.
Námi barnanna frá byrjun og allt
upp að háskólanámi er skipt í stig
eða bekki, alls 12. Heitir það 1.-12.
stig. Og er hverju stigi ætlað eitt
skólaár. Stigunum er svo raðað sam
an í hópa. Þannig heita 3 efstu
stigin Senior High School, \ þau
næstu 3 þar fyrir neðan Junior High
School o. s. frv. Nákværn námsskrá
(Framhald á 7. siðu.)
menn gáfu ágreiningslaust legt var, er eðlilegt, að allir
með samþykkt þingsályktun
artillögunnar 1942, að raf-
orkan yrði ekki seld hærra
verði í dreifbýli en í stærstu
kaupstöðunum, en þær til-
raunir hafa enn ekki borið
árangur.
Fyrirtæki þau, sem nú
selja raforku hér á landi, eru
nálega öll byggð af ríkinu
eða með meiri eða minni að-
stoð þess. Ákveðið hefir einn
ig verið, að ríkið byggi þær
aðalrafveitur til almennings
þarfa, sem komið verður upp
í náinni framtíð. Og þar sem
þjóðfélagið hefir tekið þess-
ar framkvæmdir á sig í svo
stórum stífc eins og nauðsyn-
þegnar þess njóti sömu kjara.
Mikiö vantar nú á, að svo sé
hjá almenningsrafveitum, t.
d. er áberandi hátt verð á raf
magni frá rafveitum á þeim
stöðum, sem ekki hafa vatns
afl til rafmagnsframleiösl-
unnar.
Það er nú orðið viðurkennt
af mörgum, að nauðsyn beri
til að gera aðstöðu manna í
lífsbaráttunni sem jafnasta,
hvar sem þeir búa á landinu.
Á það hefir verið bent, hversu
þýðingarmikið sé að skapa
og viðhalda jafnvægi í byggð
landsins. Starfa nú tveir
stjórnskipaðir menn að at-
hugun þeirra mála, samkv. skorið.
ályktun Alþingis. Eitt af því
helzta, sem þar hlýtur að
koma til greina, er að gera
ráðstafanir til þess að jafna
svo sem verða má aöstöðu
manna til að njóta þeirra lífs
þæginda og gæða, sem al-
menningur sækir eftir og
telja má til lífsnauðsynja nú
á tímum, en þar er rafmagn-
ið í fremstu röð.“
Þau rök, sem hér hafa ver
ið færð fyrir tillögunni um
jöfnun rafmagnsverðsins, eru
vissulega svo sterk, að ótrú-
legt verður að telja, að ekki
sé meirihluti fyrir henni á
Alþingi. Þinginu má ekki
ljúka svo, að úr því fáist ekki
Glsma Jónasar
Jónssonar
Jónas Jónsson frá Hriflu var
mikill ritsnillingur og stórvirk
ur umbótamaður. En einhvers
konar slit, vegna ofreynslu, og
brestir í skapgerð, sem ágerð-
ust með aldri, urðu þess vald
andi, að hann fyrir aldur fram
valt úr hópi áhrifamanna og
er síðan haldinn af hatri til
gamalla samherja. Virðist
hann, þótt undarlegt sé, ekki
skilja, hvernig komið er fyrir
honum, en álíta sjálfan sig
enn þá áhrifamikinn mann i
þjóðmálum. Hann skrifar
hvern reyfarann af öðrum umi
þá, er hann hatar. Penni hans
er alltaf lipur. Menn höfðu
fyrst í stað, eftir að hann fór
að skrifa reyfarana, gaman af
þeim, vegna ófyrirleitni þeirr
ar, er þar kom fram, og hins
létta stíls. Nokkur óvinafögn-
uður átti sér líka stað. En eng
inn gömlu samherjanna, sem
Jónas Jónsson réðist á, taldi
við eiga að svara honum.
Hann hefir óhindrað fengið
að vaða elginn árum saman.
Þetta hefir leitt til þess, að
hann er farinn að telja sér
óhætt að segja hvað sem er
um menn og málefni.
★★★
Hermann Jónasson, formað
ur Framsóknarflokksins, er sá
maður, sem Jónas Jónsson hat
ar allra manna mest, að því
er virzt hefir. Ekki þarf um
grafgötur eftir ástæðunni til
hatursins. Þegar J. J. hafði
ekki lengur fylgi til þess að
vera formaður flokksins, var
Hermann kjörinn og hefir ver
ið formaður síðan.
Hermann Jónasson hefir
ekki á undanförnum árum
látið sig neinu skipta hams-
Iausar árásir J. J. Framsókn-
arflokkurinn má vera Her-
manni þakklátur fyrir þetta.
Flokkurinn getur ekki látið
sér á sama standa um Jónas
Jónsson, af því að hann á
honum margt og mikið að
þakka frá fyrri árum.
★★★
Nú hefir Hermann Jónasson
brugðið vana og beiðst þess,
að dómsmálaráðuneytið láti
fara fram rannsókn á því,
hvort sakir þær, cr Jónas
Jónsson ber á hann í riýút-
komnu flugriti, séu sannar, o.g
höfði síðan mál á J. J. reynist
sakirnar ósannar. Telur Her-
mann Jónasson réttilega, að
áburður J. J. sé að þessu sinni
ekki aðeins á sig persónulega,
heldur varði hann opinbert
trúnaðarstarf sitt við Búnað-
arbanka íslands.
★★★
Ekki geta Framsóknarmenn
álasað Hermanni Jónassyni
fyrir rannsóknarbeiðnina,
þótt þeir vilji sýna J. J. um-
burðarlyndi. Takmörk eru fyr
ir því, hvað umbera má.
Af Hermanns hálfu er það
mjög drengileg framkoma, að
hann biður um rannsókn á
sig, en stefnir ekki J. J. fyrir
meiðyrði, eins og þó var auð-
velt.
Með því að biðja um rann-
sókn á sig, fer Hermann Jón
asson þess á leit að dómsmála
ráðuneytið veiti Jónasi ókeyp
is aðstoð til þess að sanna orð
sín, leggi honum til rannsókn
ardómara og alla réttarfars-
lega aðstoð.
★★★
Jónas Jónsson hefir oft kall
að Hermann Jónasscn „glímu
kappa“ og ætlazt til þess að
það verkaði sem skop. Sjálfan
(Framhald á 6. siöu),