Tíminn - 21.04.1955, Page 3

s,
89. blað._^__________TÍMINN, fimmtudagjnn 21. apríl 1955.
hafa nú"¥erið reisi eða
í byggingu með siyrk ár Félagsheimilasjóði
I jólablaði Dags á Akureyri
gat að lesa í_vetur frásögn eft
ir Magnús Árnason um leik-
starfsemi í Eyjafirði á síðustu
öld. Hann sagði frá því að ung
lingarnir hefðu sett á svið
veigamikil leikrit í bæjargöng
unum í Saurbæ í Eyjafirði.
Bæjardyrnar voru leiksviðið,
en áhorfendasvæðið frammi á
hlaðinu. Þannig þróaðist i
sveitum iandsins merkileg við
leitni til.leiklstar vð hin allra
frumstæðustu skilyrði, sem
"Kugsást' gat. Nú er á þessum
sáma stað risið myndarlegt
félagsheimili, sem býður ungu
og félagslyndu fólki tækifæri
til starfa.
Einhver mérkilegasti og
ánægjulegasti þáttur hinna
mikiu framfara síðustu ára-
tuganna eru hin myndarlegu
félagsheimili, sem risin eru
eða i byggingu og sú stórbætta
aðstaða til félagsstarfs og
skemmtana, sem þeim fylgir
í dreifðum byggðum landsins.
í Þjóðleikhúsinu er og á að
vera uppspretta og heimili leik
listarstarfsins í landinu, en
þaðan eiga að berast holl áhrif
út á hundruð minni leiksviða |
í bæjum og sveitum landsins,
þar sem unnið er af ósér-
plægni og þegnskyldu að leik-
listinni, sem verða mun
kjarni menningarlegs skemmt
analífs á komandi árum.
Sameiginlegt átak.
Segja má, að félagsheimilin
rísi upp fyrir sameiginlegt
átak þjóöarinnar allrar. Ein-
staklingarnir leggja fram mik
inn hlut af áhuga og þegn-
skap, en hið opinbera kemur
til móts við þá og félög þeirra
með stuðning sinn. Lögin um
félagsheimili og stofnun fé-
lagsheimilasjóðs samkvæmt
þeim hefir orðið sá aflgjafi,
sem drýgstur varð til fram-
kvæmda. En mikið er óunnið
og hvaðanæva að berast fregn
ir um undirbúning að bygg-
ingu félagsheimila, þar sem
þau eru ekki enn risin.
Tíðindamaður blaðsins hitti
nýlega að máli framkvæmda-
stjóra Félagsheimilissjóðs, Þor
stein Einarsson, íþróttafull-
trúa, og leitaði frétta af starfi
sjóðsins og 'byggingu félags-
heimilá, því að í hendi hans
mætast þræðir alls þessa
mikla starfs.
— Upphaf þessa máls er að
rekja tii laga um stuðning við
íþróttamannvirki frá 1941, en
þar undir heyrðu hús til leik-
fimiiðkana, sem einnig voru
oft notuð til samkomuhalds.
Árið 1945 iágu fyrir um 50 um
sóknir um fjárstyrk til bygg-
ingar húsa, er væru í senn til
íþróttaiðkana og samkomu
halds. Var þá lítið fé fyrir
hendi og farið að leita úrræða
til veruless stuðnings í þessu
augnamiði. Komu þá fram
- frumvörp um stuðning við
byggingu samkomuhúsa, og
upp úr þeim frumvörpum kom
svo fru-mvarp til laga um fé-
lagsheimili, er varð að lögum
1947. Þar var ákveðið, að 50%
• af- skemmtanaskattinum
skyldi renna í sjóð í þessu
Skyni, og tók sá sjóður, Félags
-■ he-imiláSjóður til starfa 1. jan.
1948.
Verkaði aftur fyrír sig.
En-.samkvæm.t ákv.a»ð.um lág.
: anila skyldi sjóðmúnn .verka
- aftwr. .fyrir sig og: veita-styrk
til h-úsa^. .seiu yoru:, í þyggingu
Nauðsynlegt að efla sjóðinn, því að
nú bíða mörg byggðarlög úrlausnar
Rætt við Þorstein Einarsson, íþróttafull-
írsta, framkvœmdastj. félagsheimiiasjóðs
-*
rv
Félagsheimili Breiðuvíkur að Arnarstapa á Snæfellsnesi.
Mörg óleyst verkefni.
— Þótt allvel hafi miðað
um byggingu myndarlegra fé
lagsheimila síðustu árin, eru
verkefnin á þessum vettvangi
óþrjótandi, sagði Þorstéinn,
og veitti sjóðnum ekki af 50%
skemmtanaskattsins til þess
að sinna þeim. Þegar félags-
heimilin eru uppkomin; er
hægt að hefja félagsstaríið
sjálft af auknum þrótti og fjöl
breytni. Þá má iðka leikstarf,
málfundastarf, hafa þar lestr
1 arfélög og fjölda margt arinað
; til menningarauka og ánægju.
| Eitt af því er að efna til list
1 sýninga í félagsheimilunum.
Þannig er hægt að hafa far-
andsýningar á málverkum og
myndum og hafa með höndum
hvers konar leiöbeininga- og
fræðslustarfsemi. En í fámenn
um byggðum er ekki hægt að
ætlast til, að þrótturinn til
þessa alls komi að heiman.
Hið opinbera verður að rétta
hjálparhönd, senda gcða
menn til fyrirlestrahalds, er
sýni um leið skuggamyndir
eða kvikmyndir, efna til sýn
inga og styðia á annan hátt
félagsstarfið og hina mennt-
andi hlið þess. Þá fyrst koma
félagsheimilin að þeim notum
sem til er ætlazt og þeim sæm
ir.
tl
Menntun hinna fullorðnu.
Það er alkunna, að greint
og duglegt fólk er að afla sér
' menntunar af eigin rammleik
! með bóklestri og ýmsum öðr
I um. Það er sköpun og viðhald
aldri, jafnhliða störfum sín-
j um. Það er sköpun hinnar
sönnu alþýðumenntunar.
jMenntun unglinganna i skól
! um landsins er mikils verð, en
þó munu flestir sammála um,
að menntun hinna fullorðnu,
sjálfsnámið, sé eins þýðingar
mikið. Með tilkomu vandaðra
félagsheimila í dreifðum
byggðum og stuðningi hins op
inbera til ýmissa mennningar
iðkana eins og að framan hef
ir verið drepið á, ætti að verða
upphaf nýs tímabilsí menning
arsögu landsmanna, og geta
að nokkru bætt fyrir hrörnun.
hinnar gömlu, íslenzku heim-
ilisfræðslu og menntunar, sem.
orðið hefir að þoka um scti
fyrir nýjum lífsháttum í land
:nu.
Teikningar af hinu glæsilega félagsheimili, Hlégarði í Mos-
fellssveit.
frá ársbyrjun 1944. Fékkst þeg
ar nokkurt fé, en árið 1949
var framlag af skemmtana-
skattinum til sjóðsins lækkað
í 40% og árið 1951 í 35%. Hvert
þessara ára til 1953 hafði sjóð
urinn á aðra milljón króna til
að veita til félagsheimila. Ár-
ið 1952 höfðu 57 hús not-
ið styrks, og munu þau
samtals hafa kostað um 15
millj. kr. en styrkur sjóðsins
til þeirra rúmar 5 millj. kr.
Árið 1954 voru 39 fé-
lagsheimili í smíðum og veitt
til þeirra samtals 4,2 millj. kr.
Margar umsóknir.
Um síðustu áramót munu
hafa legið fyrir um 30 umsókn
ir, og fleiri munu hafa borizt
síðan. Sjóðurinn hefir getað
staðið undir styrkveitingum
fram undir þetta, en á síðasta
ári vantar verulega upp á, eða
um 700 þús. kr. Þyrfti nú að
efla sjóðinn, því að augljóst er
að á næstu árum munu flest
eða öll þau byggðarlög, sem
ekki hafa reist eða eru að
reisa sér félagsheimili að hefj
ast handa. Er þar um að ræða
ýmis hin fámennnari og af-
skekktari byggðarlög, sem eru
heldur á seinni skipunum, og
er illt til þess að vita, ef fram
kvæmdir þeirra þurfa að tefj-
ast vegna þess að sjóðurinn
hefir ekki bolmagn til að inna
af hendi eðlilegar styrkveit-
ingar til þeirra. Þar er þó víð
ast hvar hin brýnsta þörf á
að bæta skilyrði til félags-
starfsins.
Samvinna félaga.
—1- Ég verð að segja það,
sagði Þorsteinn, að samvinna
við félag'Ssamtökin í héruðun-
um um byggingu heimrianna
hefir yfi-rlei’tt verið hih ágæt-
asta'. 'ft-Ils ,stáðar rikir mikill
áhugi, ög siim's staðar aðdáun
arvérðiHi' Þeir', 'senr -fyígjast
með ósérþlægni irnga tfólksins
til að Vinna'sjá 1 f boðaviíinu við'
byggingarnar og~ léggjf ,á sig_
Sumargjöf selur Tjarnarborg en
reisir nýja borg við Fjallhaga
Aðalfundwr Barnavinafélagsins Sumargjöf xar nýlegCB
haldinn. Starfsemi félagsms á l‘ðnn ári var mikil. Starf-
ræktir voru sex leikskólar og fjögwr dagheimili, og vorií
þar á sjötta hiíndrað börn. 70 manns störfuðu við gæaltí
barnanna. |
skipti hér á landi, sem hús er
byggt frá grunni með þa®
fyrir augum að verða barna;
heimili. S!
ísak Jónsson, sem veUð heí
ir formaður í 16 ár, lét núi af
þeim störfum og var Arn,-'
grímur Kristj ánsson kosinrt
fomaður. Aðrir í stjórn en|
Jónas Jósteinsson, Aðalbjörg
Sigurðardóttir, ArnheiðuB
Jónsdóttir, Emil Björnsson,
Helgi Elíasson og Páll S. PáLs
son. Framkvæmdastjóri fé-
lagsins er Bogi Sigurðsson. {
Á fundinum kom m. a. fram
að í ráði er að selja Tjarnar
borg, þar sem staðsetnmg
hennar sem dagheimilis og
leikskóla er ekki nærri nógu
góð. Hefir Reykjavíkurbæ
ver‘ð boðin forkaupsréttur
með því móti þó, að bærinn
geri Sumargjöf kleift að
byggja nýtt hús, er rúmi um
100 börn. Hefir náðst sam-
komulag um þetta og fær
Sumárgjöf ágæta lóð við
Fjallhaga. Verður þaö í fyrsta
ÞORSTEINN EINARSSON
íþróttafulltrúi
margvíslegt erfiði til að þoka
málinu fram, hafa ekki
ástæðu til að missa trúna á
félagsþroska unga fólksins nú
á dögum.
Víðast hvar er einnig hin
ágætasta samvinna milli félag
anna innbyrðis í byggðarlög-
unum og standa oftast
stærstu félögin að málinu sam
an, svo sem ungmennafélag,
kvenfélag, verkalýðsfélag og
hreppsfélagið.
Stórmyndarleg hús.
Mörg þessara félagsheimila
eru stórmyndarleg hús.
Er erfitt að telja þau upp,
en alls hafa um 80 félags-
heimili nú verið reist með
styrk úr sjóðnum, eða eru í
byggingu.
Stjórn sjóðsins.
íþróttanefnd ríkisins, sem
er jafnframt stjórn sjóösins,
skipa Þorsteinn Bernharðss'on,
formaður, Daníel Ágústmus-
son og Hermann Guðmund'-
son, en af hálfu fræðslumá- r |
stjórnarinnar H-elgi- Elíasson',!'
fræðslumálastjóri, enda heyr- j
ir stjórh ’ sjóðsins úndirj!
menntamáisiráuuneytið. U s

Frá skólagörðum
Reykjavíkur
Umsóknir um nám í Skólagörðum Reykjavíkur
skulu hafa borizt fyrir 5. maí n. k. Ul skrifstofu
ræktunarráðunauts, Ingólfsstræti 5 og skrifstofu
fræðslufulltrúa, Hafnarstræti 20. Umsóknareyðublöð
liggja frammi á skrifstofunum og barnaskólum bæj-
arins.
Blönduósi
Kvennaskólinn á
75 ára
Þessara tímamóta í sögu skólans verður minnst
sunnudaginn 22. maí n. k. mes samkomu í skólanum.
Væri skólanefnd ánægja að sem flestar náms-
meyjar og kennarar skólans, eldri og yngri, gætu heim
sótt skólann þennan dag. Eru væntanlegir þátttak-
endur beðnir að tilkynna forstöðukonu skólans þátt-
töku sína fyrir 5. maí n. k. og gefur hún nánari upplýs
ingar varöandi samkomuna.
•Handávinnusýriing námsmeyja verður opin laug-
ardag og sunnudag 21. og 2-2. maú - :.;y.
SKÓLANEI NDIN.