Tíminn - 08.05.1955, Blaðsíða 5

103. blaff.
TÍMINN, sunnudaginn j. maí 1955.
5.
Sunnutl. 8. maí
Merkileg hátíðahöld
hjá frændþjóðunum
Um þessar mundir eru lið-
In 10 ár síðan Danmörk og
Noregur voru frelsuð undan
oki nazismans. Afmælis þessa
hefir þegar verið minnst með
miklum hátíðahöldum í Dan
mörku, en Norðmenn munu
minnast þess síðar.
Fá tíðindi hafa vakið meiri
fögnuð hér á landi en þegar
fregnir bárust af því, að Dan
ir og Norðmenn hefðu hlotið
frelsi sitt aftur. Það kom þá
glöggt í ljós, að þetta eru
þær tvær bjóðir, sem íslend-
ingum finnst, að séu sér nán
astar og skyldastar.
Fögnuður íslendinga hefir
þó vafalaust engan samjöfn-
uð þolað við fögnuð Dana og
Norðmanna sjálfra, er þeir
losnuðu undan okinu. Enginn
kann að fullmeta frelsið,
nema hann hafi þurft að
reyna, hvað það er að vera
án þess. Þess vegna var fögn
uður Dana og Norðmanna
svo innilegur, þegar þeir
hlutu frelsi sitt aftur, og
þess vegna minnast þeir nú
að tíu árum liðnum þessara
atburða, sem emhverra hinna
allra merkustu og gleðileg-
,ustu í sögu sinni.
Fögnuður þessara þjóða er
ekki sízt inndegur vegna
þess, að þeim er ljóst, hvílík
hamingja það var þeim, að
hiioar vestrænu lýðræðisþjóð
ir skyldu verða til þess að
ieysa þær undan oki nazista.
Aðrar þjóðir, sem voru leyst-
ar undan þessu oki um líkt
leyti, urðu ekki eins heppnar.
Þær hlutu aðeins annað nýtt
ok í staðinn.
Þessi fagnaðarhöld, sem nú
e’ga sér stað í Danmörku og
Noregi, hafa orðið mörgum
.tilefni til þess að rekja sög-
una nokkru lengra til baka
en til þess atburðar, þegar
nazistar voru endanlega
hraktir frá þessum löndum.
Það hefir verið rifjað upp
hver var orsök þeás, að þess
at' cg aðrar smáþjóðir Evrópu
lentu undir yfirdrottnun naz
ista. Svariff við þeirri spurn-
ingu er ofur einfalt. Þessar
þjóðir trúðu því fyrir síðari
heimsstyrjöldina, að hlut-
leysi yrði þeim næg vörn gegn
yfirgangi. Þess vegna höfðu
þær ekki nein sameiginleg
varnarsamtök og höfðu ófull
nægjandi varnir. Nazistum
veittist því auðvelt að leggja
þær unchr sig, þegar þeim
þóknaðist. Fimm löng ófrels-
isár var verðið, sem þær uröu
að borga íyrir hlutleysið.
Þés^i sáia reynsla hefir
kcniit þesum þjóðum, að
hlutleysið er frelsi þeirra
engin vörn. Þegar aftur tók
að bóla á nýjum yfirgangi eft
ir styrjöldina, gerðust þær
því aðilar að varnarsamtök-
um Atlantshafsþjóðanna.
Þær hafa jafnhliða lagt á sig
mikil framlög og langa her-
skyídu til að treysta heima-
varnir sínar. Slíkt eru vitan-
lega miklar fórnir, en þeim
þjóðum, sem hafa búið við ó-
frelsi, finnast fáar byrðar of
þungbærar, ef þær geta orðið
til þess að tryggja þeim frelsi
og frið.
Margt bendir til, að þessi
nýja stefna ætli að bera til-
ætlaðan árangur. Nú er stór
Fréttabréf frá
ingi
Horfur cru nú á því, a‘5 Alþingi
ljúki um mið'ja þessa viku.
Þetta hefir verið langt þing, en
ekki að sama skapi sögulegt. Þó
hefir það afgreitt ýms mál, sem
geta átt eftir að hafa mikla þýðingu
í framtíðinni.
Meðal slikra mála má alveg sér-
staklega nefna hina nýju húsnæðis
málalöggjöf, sem kennd er réttilega
við Steingrím Steinþórsson félags-
málaráðherra. Hún er stærsta spor
ið, sem hingað til hefir verið stigið,
til að leysa húsnæðismúl kaupstaða
og kauptúna á raunhæfan hátt.
Hún tryggir, að tvö næstu árin
verður 90—100 millj. kr. varið árlega
til þessara framkvæmda sem lánsfé
á vegum hins opinbera. Hér er um
aukningu að ræða, sem nemur 30—
40 millj. kr. á ári. Jafnframt er
ákveðið að koma upp föstu veðlána
kerfi, sem vantað hefir undanfarið,
og setja á laggirnar sérstaka hús-
næðismálastjórn, sem hefir for-
göngu um áframha'dandi fjárútveg-
un oz ódjrari byggingarstarfsemi.
Af öðrum nýmælum ber ekki sízt
að nefna tvær tillögur Pramsóknar
manna varðandi kaupgjaldsmálin.
Önnur þeirra fjallar um samstarfs-
nefnd vegna kaupgjaldsmála, er sé
skipuð fulltrúum atvinnurekenda og
verkalýðssamtaka. Verkefni hennar
er að sjá um, að jafnan séu fyrir
hendi réttar upplýsingar um af-
komu atvinnuveganna og megi afla
þeirra hjá henni, þegar kaupdeilur
rísa. Hin tillagan er þess efnis, að
ríkisstjórnin gangist fyrir samstarfi
atvinnurekenda og verkalýðssam-
taka um það, að reynt verði í vax-
andi mæli að miða vinnulaun við
afköst og vöruvöndun.
Þá ber að nefna hina stórmerku
tillögu Framsóknarmanna um skip
un miiliþinganefndar til að gera
tillögur um nýjar atvinnugr.einar og
hagnýtingu. náttúruauðæfa. Verk-
efni nefndarinnar er að gera tillög-
ur um eflingu núverandi atvinnu-
vega til framleiðslu- og atvinnuaukn
ingar og hagnýtingu náttúruauð-
æfa.
Aukm framlög til
landbúnaffarins.
Á sviði landbúnaðarmála hefir
þingið unnið ýms merkileg störf.
Helztu landbúnaðarmálin, er það
hefir afgreitt, eru þessi:
Breytingar á jarðræktarlögunum,
en samkv. þeim hækka allir styrkir
til jarðræktar- og húsbyggingafram
kvæmda um 15% og sumir meira,
ríkið greiðir 65% kostnaðar við rekst
ur skurðgrafanná í stað 50% nú, rík
ið greiði framlag á súgþurrkunar-
kerfi í þurheyshlöðuih (það hefir
ekki verið gert áður) og framlag
til handgrafinna- skurða hækki úr
1 kr. í 3 kr. á rúmmetra á þeim
stöðum, þar sem skurðgröfum verð
ur ekki komið við. Þá er aukinn
ræktunarstyrkur tii þeirra býla, er
hafa minna en 10 ha. tún, unz þau
liafa náð því marki.
Breytingar á lögum um jarðrækt
ar- og. húsagerðarsamþykktir, en
samkvæmt þeim leggur ríkið fram
6 miilj. kr.'samtals næstu 6 árin til
vélakauþa .(nýtt’framlag), tryggður
er forgangeréttur að fé úr vélasjóði
þeim samböndum, sem enn hafa
ekki fengið lán til vélakaupa eða
orðið hafá' fyrir óhöppum, og sett
Asgeir Bjarnason
hefir verið aðalforustumaður þeirra
endurbóta, sem þingið hefir gert
á lögunum um landbúnaðarmáiin.
eru nánari fyrirmæli um relcstur vél
anna.
Breytingar á lö:um um Ræktunar
sjóð, en samkvæmt þeim hækkar
árlegt framlag rikisins til sjóðsins
um 1,1 millj. kr. eða úr 500 þús. kr.
í 1,6 millj. kr. Þá hefir sjóðnum
með öðrum lögum verið tryggt 8
millj. kr. óafturkræft framlag af
tekjuafgangi ríkisins 1954.
Samanlagt munu þessar lagabreyt
ingar auka verulega fjármagn það,
sem fer til landbúnaðarins. Sumar
þessar breytingar hafa lengi verið
á döfinni og hefir Búnaðarþing f jall
að um flestar þeirra. Á Alþingi hefir
Ásgeir Bjarnason, sem er fulltrúi
Framsóknarflokksins í landbúnaðar
nefnd neðri deildar, verið sá maður,
sem mest hefir beitt sér fyrir fram-
gangi þeirra.
Vaxtahækkunin á
landbúnaffarlánum.
í þessu sambandi er ekki úr vegi
að minnast gagnrýni stjórnarand-
stæðinga á því, að þingið hefir sam
þykkt lög um að hækka útlánsvexti
Byggingarsjóðs og Ræktunarsjöðs
um -1%%. Nauðsyn- þessarar ráð-
stöfunar mætti þó vera öllum aug-
ljóst. Sfðan útlánsvextir þessara
sjóða voru seinast ákveðnir, hafa
allir vextir stórhækkað. Þrátt fyrir
þessa 1%% hækkun á útlánsvöxtum
þessara sjóða, verða þeir því sízt
hlutfallslega hærri en áður, miðað
við aðra vexti. Sjóðirnir afla sér
nú aðallega fjár með lántökum og
verða að greiða af þeim um 6%—7%
vexti. Árlega þurfa sjóðirnir að taka
að láni yfir 30 miilj. kr., ef þeir
eiga að fullnægja eftirspurninni.
Það getur hver og einn séð, að hér
hlýtur að myndast stórfcllt vaxta-
tap, ef sjóðirnir ættu svo að lána
þetta fé út aftur með 2% og 2%%
vöxtum. Með 214% útlánsvöxtum,
sem hafa verið hjá Ræktunarsjóði,
myndi vaxtatapið verða 40 þús. af
hverri milli. kr., sem sjóðurinn fengi
að láni með 6 Vi % vöxtum. Af 30
millj. kr. yrði þetta 1,2 millj. kr.
árlegt vaxtatap. Hver og einn getur
séð, að slíkt tap myndi brátt éta
upp eigið fé sjóðanna og ríða þeim
að fullu. Því er reynt að draga
úr þessu vaxtatapi með því að
hækka vextina nokkuð. Þrátt fyrir
þá hækkun, sem samþykkt var,
Eiríkur Þorsteinsson
hefir verið heizti forvígismaður
þcirra endurbóta, sem þingið hefir
gert á Iögunum um Fiskveiðasjóð.
verða sjóðirnir þó fyrir verulegu
vaxtatapi. Eftir að útlánsvextir
Ræktunarsjóðs eru orðnir 4%, verð
ur tap hans af hverri milljón, sem
hann tekur að láni með 6 '4 % vöxt-
um, 25 þús. kr. árlega eða 750 þús.
kr. af 30 millj. Er þetta að sjálf-
sögðu hið mesta vaxtatap, sem sjóð
urinn getur risið undir.
Því hefir verið haldið fram, að
vaxtatapið mætti greiða með ríkis-
framlögum. Bændum mun það hins
vegar bezt kunnugt, að svo mikil er
eftirspurnin eftir lánum úr þessum
sjóðum, að ekki veitir af að hægt
sé að verja sem mestu af því, sem
ríkið getur lagt af mörkum, til út-
lána.
Efling Fiskveiðasjóðs.
Á sviði sjávarútvegsmála er efling
Fiskveiðasjóðs merkilegasta nýmæl
ið, sem þingið hefir afgreitt. Sam-
kvæmt hinum nýju lögum um hann,
hækkar lánsheimild sú, sem sjóðn-
um er veitt með rikisábyrgð, úr 4
millj. kr. í 50 milíj. kr. Þá er sjóðn
um tryggt tveggja millj. kr. árlegt
framlag úr rikissjóði. Lán úr sjóðn
um út á 1. veðrétt í nýjum bátum
mega nú nema allt að 75% af kostn-
um fri&ýænlegra í Evrópu en
þegar þessi varnarsamtök
voru stþfnuð. Öll ástæða er
til að aötla, að friðarhorfurn
ar þar .j^iMi áfram að styrkj-
ast. Sliítf gæti þó breytzt, ef
lýðræðis|ijóðirnar gleymdu
vöku siþni og hyrfu aftur til
hlutleýsis- og andvaraleysis-
steínunnar íyfir styrjöldma.
Þá gæti-áftur skapazt ástand
eins og það, sem ruddi naz-
istum bþþutina. Slík reynsla
er alltof eftirminnileg til
þess, að-.'gkki verði reynt að
varast, að svipuð sorgarsaga
endurtaki sig.
íslend’ngar samfagna Dön
um og Norðmönnum, er þeir
hylia nú hið endurheimta
frelsi sitt. Þeir vona ekki að-
eins, að þessum nánu frænd-
þjóðum megi jafnan heppn-
ast að verja þetta fjöregg sitt
heldur séu þeir tímar einnig
skammt undan, að allar þær
þjóðir, sem nú . þúa við ó-
frelsi, öðlist sjálfstæði og
njóti þeirrar hamingju, sem
frelsið eitt getur veitt.
aðarverði í stað 50% áður. Heimild
þessi nær einnig til opinna vélbáta,
en þeir hafa verið alveg útundan
hingað flí.
Þá hefir sjóðnum með sérstökum
lögum verið trvggt 8 millj. kr. fram
lag af greiðsluafganvi ríkisins 1954.
Það voru þeir Eiríkur Þorsteins-
son og Gisli Guðmundsson, er áttu
frumkvæði að því á seinasta þingi,
að hafizt var handa um endurskoð-
un laganna um Fiskveiðasjóð. Fluttu
þeir þá og fengu samþykkta tillögu
þess efnis að lögin um sjóðinn yrðu
endurskoðuð með það fyrir augum
að auka fjárráð hans. Sú endurskoð
un fór fram á s. 1. sumri og var
frumvarpið um eflingu sjóðsins
byggt á henni.
Greiffsluafgangurir.n 1954.
í seinustu viku var lagt fyrir þing
ið frumvarp, sem hefði þótt ótrúlegt
fyrir 6—7 árum síðan.
Þetta frumvarp var um ráðstöfun
á greiðsluafgangi rikisins 1954, en
hann mun samkvæmt bráðabirgða-
yfirliti nema 35 millj. kr. Samkvæmt
frumvarpinu skyldi honum ráðstaf
að á þennan hátt:
Til Ræktunarsjóðs .... 8 millj. kr.
Til Fiskveiðasjóðs .... 8 — —
Til veðd. Búnaðarb. .. 4 — —
Til útrýmingar heilsu-
spillandi íbúða...... 3 — —
Til uppbóta á sparifé .. 1,5 — —
Til Brúarsjóðs......... 1,5 — —
Til skóla, sem þegar hafa
verið byggðir eða eru
í byggingu........... 2 — —
Til hafnargerða, sem
hafa verið framkv. .. 1 — —
Til atvinnuleysistr....6 — —
Það talar sínu máli um hina
traustu fjármálastjórn Eysteins Jóns
sonar, að 35 millj. kr. greiðsluafgang
ur skuli hafa örðið á s. 1. árí, þrátt
fyrir þá miklu skattalækkun, sem
kom til framkvæmda á árinu. Slík-
ur árangur hefði vissulega ekki
náðst, ef fjárstjórnin hefði ekki ver
ið i traustum höndum. Þess er t. d.
skemmst að minnast, að ekki skorti
á miklar umframtekjur á árunum
1947—49, en þrátt fyrir það var
alltaf mikill tekjuhalli. Það hefir
vissulega ekki lítið að segja hver á
heldur.
Palla-Gestur.
Dietrich - Fischer- Dieskau
Það er táknrænt að Diet-
rich-Fischer-Dieskau kom
hingað til lands í fyrsta sinn
um haust. Það var i septem-
bermánuði 1953. Söng hann
þá „Vetrarferðina“ eftir Schu
bert, og síðar sönglög eftir
Beethoven, Schubert og Hugo
Wolf við ljóð eftir Goethe,
við innilega hrifningu og
þakklæti áheyrenda.
Haustið er tími uppsker-
unnar. Þá er hinum fullþrosk
aða jarðargróða safnað í hús
og haldin uppskeruhátíð.
Söngvarinn, tónskáldin og
ljóöskáldið eru fullþroskaðir
listamenn, með þeim beztu
sem jörðin hefir alið. Þessir
hljómleikar um haustið voru
því sönn uppskemhátíð, há-
tíð ljóða, laga og hins feg-
ursta söngs. Hún lifir skýrt
í minningum okkar, og mun
ávallt lifa þar.
Slíkir menn eru alltaf hinir
mestu aufúsugestir, og þó að
koma Fischer-Dieskau bæri
óvænt að garði, og fyrr en
búist hafði verið við, var
hann ekki síður velkominn
fyrir það. Hin æðsta fegurð,
hinn æðsti kærleikur og hm
æðsta vizka eru eitt og hið
sama og „alls staðar er hinn
\ifri velkominn.“
Aö þessu smni kom hann
að vori, á tíma hins vakn-
andi lifs, ljóssins og hækk-
andi sólar, og söng hma feg-
urstu ljóösöngva eftir Schu-
bert, Schumann, Brahms og
Hugo Wolf. í þeim er lýst
öllrm mannlegum túfinning
um, og skiptist þar á gleði
og sorg, líf og dauði, myrk-
ur og ljós.
Fischer-Dieskau hefir full-
komið vald á öllum þessum
viðfangsefnum, þar er ekki
um sviðtækni að ræða, held-
ur algera innlifun og hina
sönnu listtúlkun, sem streym
ir frá hjartarótum og hrifur
hlustendur með sér. Röddin
er skínandi fögur, hlý og
björt, og meðferðin á henni
er hámark nákvæmni og
í'ullkominnar raddbeitingar.
Þetta er hin hreina Þst og
hún er sönn.
Hin rómr.ntíska söngskrá
kom sem hressandi vorboði
og giaddi hjörtu áheyrenda.
Lögin urðu að glitrandi perl-
um í meðferð Fischer-Dies-
kau og var ekki unnt að gera
app á milli þeirra þó að sum
þeirra, eins og til tíæmis
Mondnacht eftir Schumann
séu þekktar' en önnur.
Hinn frægi brezki píanó-
leikari Gerald Moore lék und
ir og veitti honum þann
bezta stuðning sem hugsast
getur. Leikur hans var ákveð-
inn og skarpur en mjög á-
ferðarfallegur og stílhrcinn.
Fagnaðarlæti og hnfning
áheyrenda var geysimikú og
langvinn. E. P.