Tíminn - 25.05.1955, Blaðsíða 5

116. blað,
TÍMINN, miðvikudaginn 25. maí 1955.
5
Frægasta samkvæmiskonan
leysir frá skjóðunni
Endurmimiiiigar EIsu Maxwell vek.ja mikið uiníal
Miðvihud. 25. muí
Lygar íhaldsins
í seinasta sunnudagsblaði
Timans var það allýtarlega
rakið, hvernig Sjálfstæðis-
ílokkurinn hefir tekið skipu-
lagða lygi og blekkingar í
þjónustu sína til þess að villa
á sér heimildir. Þannig reyna
blöð flokksins að eigna hon-
um framgang margra umbóta
mála, sem flokkurinn hefir
barizt á móti meðan hann gat
og þorði. Þá reyna þau við
hvert tækifæri að hamra á
þeirri algeru lygakenningu, að
flokkurinn sé flokkur allra
stétta, enda þótt allt starf
flokksins beinist að því að
þjóna fámennri klíku brask-
ara og stórgróðamanna í
Eeykjavík.
Eitt af þeim málum, sem
Sjálístæðismenn gera sér
mjög' fay um að eigna sér um
þessar mundir, er rafvæðing
dreifbýlisins. Þennan mál-
efnastuld reyna þeir eink-
um að byggja á sýndarfrum-
varpi, sem Sjálfstæðismenn
fluttu á þingi 1929 og 1930,
enda þótt það væri svo al-
vörulaust sýndarplagg, að Ó1
afur Thors skilaði ekki nefnd
aráliti um það og hindraöi
þannig, að það fengi þinglega
afgreiðslu. Því fór þó fjarri,
að málinu væri illa tekið af
rikisstj órn Framsóknar-
manna, þar sem hún fól sér-
fræðinganefnd að athuga það,
en sú nefnd komst að þeirri
niðurstöðu, að íagasetning um
þetta efni væri enn ekki tíma
bær. Meirihlutann í þessari
sérfræðinganefnd skipuðu
Sjálístæðismennirnir Stein-
grímur Jónsson og Geir Zoega.
Þrátt fyrir þetta álit sérfræð
inganna lýsti þáv. forsætisráð
herra og formaður Framsókn
arflokksins, Tryggvi Þórhalls-
son, því yfir, að hann væri
fús til að taka inn á fjárlög
framlög til umræddra fram-
kvæmda, ef Sjálfstæðismenn
vildu benda, á færar tekjuöfl
unarleiðir. Sést bezt á því, á-
samt skipun sérfræðinga-
jiefndarinnar, hve fullkom-
lega ósatt það er hjá Mbl., að
Framsóknarflokkurinn og for
maður hans hafi tekið mál-
inu illa. Þessu tilboði Tryggva
var hins vegar svarað þannig
af Sjálfstæðismönnum, að Ól-
afur Thors skilaði ekki nefnd-
aráliti og málið var því ekki
tekið á dagskrá framar.
Betur var ekki hægt að
sýna það, að þetta mál var
algert sýndarmál af hálfu
Sjálfstæðisflokksins. Hann
gerði ekki heldur neitt til að
vinna að framgangi þessara
mála eftir þetta. Það er því
eins f jarstætt og nokkuð get
ur verið, að sýndarfrumvarp
ið frá 1929 eigi einhvern
þátt í þeirri rafvæðingu
dreifbýlisms, sem nú er ver-
ið að framkvæma. Það var
fiutt í hreinu sýndarskyni á
tíma, þegar ekki voru skil-
yrði fyrir hendi tzl fram-
kvæmda, en eftir að mögu-
leikar sköpuðust til að koma
þessum framkvæmdum áleið
is, hafa Sjáifstæðismenn
jafnan reynzt dragbítur í
þessum málum.
Fyrsta raunhæfa aðgerðin,
sem gerð var til undirbúnhigs
núv. framkvæmdum, var til-
laga Framsóknarmanna um
skipun milliþinganefndar til
áð semja heildarlöggjöf um
raforkumáhn, en sú tillaga
í nýútkomnum æviminningum
sínum skýrir Bandaríkjakonan
Elsa Maxwell frá því, hvernig
henni tókst að verða vinsælasta
veizlustýra, sem þekkzt hefir
beggja megin Atlantsála, þó að
hún væri bæði fátæk, ófríð og
feitlagin. Þessari minningabók,
sem mjög er nú umtöluð í er-
lendum blöðum, er nokkuð lýst
í eftirfarandi grein, eftir danska
blaðamanninn Jörgen Bost.
Pranski aðallinn, rússnesku stór-
furstarnir og þýzkar hefðarættir
hafa horfið af sjónarsviði sögunn-
ar í þeim byltingum, sem í þessum
löndum hafa verið gerðar. Þetia
fólk lifir þó enn í minningum
margra, svo að ýmsum nútíma-
mönnum finnst sem þeir þekki til
þessara horfnu stórmenna.
Nú er önnur yfirstétt einnig að
hverfa úr sögunni, það er öldur-
húsaaðallinn.
Það er erfitt að benda á nokkra
sérstaka ástæðu fyrir því. Breyttar
efnahagsástæður í heiminum og
nýr þjóðfélagsskilningur valda sjálf
sagt nokkru, en þó mun orsökin
einkum sú, að það fólk, er heyrði
til þessari stétt, gerist nú roskið,
og ekki eru neinir til að taka sæti
þess, svo að eftir þeim verði tekiö.
Langt er þó frá því, að allt þetta
fólk sé komið á þann æruverðuga
aldur sem Aga Khan, en margt af
því er eins og hertogahjónin af
Windsor á yztu nöf með að geta
kallazt miðaldra og verður nú hlægi
iegt, þegar það reynir að taka upp
sína gömlu samkvæmisleiki og
ræðalegir, þegar þeir ætla að fara
að segja frá glæsileik hins aiþjóð-
lega öldurhúsaaðals.
Það má því þykja gagnlegt ó-
fræðilegum sagnariturum, sem þeir
fræðilegu reyndar ekki geta án
verið, að nú hefir ein kona úr hópi
þessa fólks skrifað endurminning-
ar sínar og lýst þar því andrúms-
lofti, sem það hrærðist í. Þetta er
Bandarikjakonan Elsa Maxwell,
sem að mörgu leyti má telja leið-
toga öldurhúsaaðalsins. Hún þekkir
einnig blómaskeið stéttarinnar vel,
þar sem hún er rúmlega sjötug.
Það má teljast furðulegt, að hún
skyldi veljast sem eins konar höf-
uð þessa samkvæmisfólks. Hún er
bæði ófríð og illa vaxin. Hún fædd-
ist í San Francisco, sem í þá daga
var í öllum skilningi bakdyrameg-
in á veröldinni. Hún var dóttir
gjaldþrota líftryggingasala og
þekkti ekkert til í samkvæmisheim
inum. En þetta tókst henni. Það
er leyndarmál, með hverjum hætti
var samþykkt á sumaiþing-
inu 1942. Þá voru þessar fram
kvæmdir orðnar fjárhagslega
kleifar vegna stríðsgróðans.
Þessi nefnd samdi ýtafflegt
frumvarp til raforkulaga og
var það tilbúið, er nýsköpun-
arstjórnin kom t'l valda haust
ið 1944. Hún lá á frumvarp-
inu á annað ár og felldi úr
því mikilsverðustu ákvæði
þess. Meðal annars felldi hún
og flokkar hennar þá tillögu
Framsóknarmanna, að striðs
gróðinn skyldi notaður til að
koma fram rafvæðingu dreif-
býlisins á árunum 1946—55. Ef
sú tillaga hefði verið sam-
þykkt, væri rafvæðingu dreif
býlisins nú að ljúka í stað
þess sem hún. er nú skammt
á veg komin vegna þess, að
stríðsgróðanum var ekki varið
það varð, en hún var dugmikii, cg
hún hafði vakandi ímyndunarafl.
Hvað snerti gáfur og menntun
stóð þetta fólk ekki á háu stigi.
Það var haldið óslökkvandi lífs-
þorsta, en vissi ekki, á hvern hátt
það átti að svala honum. Það var
álíka statt ehrs og hópur af auð-
ugu fólki, sem heíir safnazt saman
kvöldstund til að skemmta sér,
en getur ekki annaö gert en aö
sitja og kópa allan tímann.
Þá var þaö, að Elsa Maxwell kom
til skjalanna. Hún dró þá ófram-
færnu út á gólfið til að dansa og
leika sér. Hún kynnti íyrir öldur-
húsaaðlinum þúsundþjalasmið
brezkra leikhúsa, Noel Coward. Nú
hefir hún skrifað bók um þetta.
I Married the World heitir hún og
kom nýlega út hjá Heinemann í
London. Bókin er þess virði að lesa
hana. Hún er samfelld eins og
skemmtilegasta skáldsaga og spann
ar tímabilið frá því fyrir heims-
styrjöldina fyrri og fram á þennan
dag.
Það er söguhetjan sjálf, sem segir
frá því, hvernig hún varð dáðasta
veizlustýra í hópi samkvæmisfólks
ins. Það spillir þá engu, þó að
hún leysi frá slúðurskjóðunni. Það
er í samræmi við Kapítólustílinn.
Margir hafa undrazt, hvernig
Elsa Maxwell aflaði sér fjármuna
til að standa straum af þeim íburð
armiklu veizluhöldum, sem hún
oft og tíðum gekkst íyrir. Um það
hafa furðusögur gengið fjöllunum
hærra. Sumir héldu hana jafnvel
átján gestum í miðdcgisverð hjá
Maxim í París 24. maí 1953. Það
var í tilefni af sjötíu ára afmæli
mínu. Ég hélt hófið hjá Maxim,
því að það var glæsilegasti veitinga
staður borgarinnar, og þar þarf
ég aldrei að borga reikninginn. Ég
gerði að gamni mínu við yfirþjón-
inn, hann Albert, eins og venju-
lega. Þegar hann hafði látið sterk-
asta aðstoðarmann sinn bera til
okkar allt það kampavín og kavíar,
sem hann átti, bað ég hann að
fá mér reikninginn. Þá muldraði
hann: — Mér þykir það leitt, frú.
en ég er búinn að týna honum.
Tízkuverzlun Jean Dessés gefur
henni tólf alklæðnaði árlega. Stjórn
spilabankans í Monte Carlo lætur
henni í té 20.000 dollara á misseri.
Hótelhringurinn Waldorf Astoria i
New York gefur henni slíkan af-
slátt vegna þess fólks, sem ávallt
er í fylgd með henni þar, að hún
þarf aldrei neitt um leiguna að
hugsa. Jafnvel í gestabókum Ritz-
hótelsins í París er aldrei greind-
til þessara framkvæmda.
Samt þykjast Sjálfstæðis-
menn þess umkomnir að eigna
sér baráttuna fyrir rafvæð-
ingu dreifbýlisins!
Hámarki sínu nær þó þessi
lygastarfsemi Sjálfstæðis-
flokksins, þegar Mbl. kemst
svo að orði í gær, að Sjálf-
stæðismönnum „hafi tekizt
eftir kosningarnar 1953 að
fá Framsóknarflokkinn til
samstarfs um ný stórátök í
raforkumálunum“! Fyr»r
liggja þó sk'iflegar heimild-
ir um það. eins og lesendum
Tímans er kunnugt, að Sjálf
stæðisflokkurinn vildi ganga
m'klu skemmra en gert var,
en lét að lokum undan
vegna eindreginna skilyrða
Framsóknarmanna,
ur neinn ákveðinn greiðsludagur
við nafn hennar.
Hún er með öðrum crðum eins
konar aurlýsingastjóri án stöðu
fyrir öll stærstu hótel og skemmti-
staði heimsins, og þessar stofnanir
líta svo á, að þær ívilnanir, sem
þær kunna að veita Elsu Maxwell,
borgi sig aítur með aukinni að-
sókn þess fólks, sem er í kunnings-
skap viðj hana.
Þó hefir Iuin haft fleiri járn í eld
inum. Hæfileikar hennar liggja á
sviði tónlistarinnar. Hún hefir
samið vinsæl sönglög og hefir ferð-
azt heiminn um kring sem píanó-
leikari. Hún hefir ort ljóð og flutt
fyrirlestra um samkvæmisreglur og
kurteisi, en á slíka fyrirlestra hlusta
Ameríkumenn þúsundum saman.
Hún hefir haft vel launuð störf
hjá ýmsum útvarpsstöðvum og leik
ið aðalhlutverk í mörgum kvik-
myndum. í Hearstblöðunum hefir
henni í langan tíma verið helgaður
sérstakur slúðurdálkur. Walter
Winchell getúr jafnvel ekki státað
af jafn óskammfeilnum slúðursög-
um og gengið hafa um hana. Hún
dregur enga dul á það sjálf, að hún
hafi alltaf átt ýmsa vini, sem ekki
var fast í hendi með aurana, hvort
sem um var að ræða gjafir eða
lán. Hún gefur það einnig fyllilega
í skyn, að frú Hearst hafi ætíð
verið sér veitul vinkona allt íram
á þennan dag.
Það verður að teljast sæmilega
vel af sér vikið af þessari lítils-
megandi San Francisco-stelpu að
verða víðfrægasta 6amkvæmiskona
Ameríku. Eru það þó smámunir
hjá því, að hún hefir um langan
aldur verið lífið og sálin meöal hins
evrópska öldurhúsaaðals.
Enginn annar hefði getað látið
sér detta í hug að bjóða konung-
legum persónum Bretaveldis heim
í óhreina íbúð sína í London til að
þiggja þar pylsur og heitibrauð,
enda þótt mötunautarnir væru
Noel Coward og Gertud Lawrence.
Hvernig tókst henni þá þetta?
Sjálf telur hún málið ákaflega ein-
falt. Strax eftir að hún fékk smjör
þefinn af amerísku samkvæmislífi,
tók hún að gera sér far um, hvar
sem hún gat því við komið, að
kynna það fólk hvert fyrir öðru,
sem hún þóttist sjá, að ætti 6am-
eiginleg áhugamál. Þannig hélt
hún áfram, unz hundruð og þús-
undir fólks úr samkvæmislífinu
austan hafs og vestan áttu það
jafnvel eitt sameiginlegt að þekkja
Elsu Maxwell.
Hún var sér þess þó jafnan vit-
andi, að það eitt að kynna fólk
náði skammt. Það varð að skemmta
(Fr*«nh. á 6. síðu.l
Það dæmi, sem hér er rak-
ið, er aöeins lítið sýnishorn
af þeirri taumlausu lyga'ðju,
sem Sjálfstæðisflokkurinn rek
ur til að villa á sér heimildir
og reyna að fá menn til að
halda hann allt annað en
hann er. Ef menn varast ekkí
þessa blekkingastarfsemi í
tíma, geta þeir fyr en síðar
vaknað við það, að einræðis-
sinnuð braskaraklíka hafi
hrifsað öll völd í landinu í
sínar hendur. Þess vegna er
óhjákvæmilegt, að sem allra
flestir hefjist handa um að
hnekkja þessari lygastarfsemi
og reyna að opna augu sem
alha flestra fyrir þeirri hættu.
sem þjóðinni er búin, ef hún
beitir ekki skynsemi sinni og
gagnrýni til að sjá í gegnum
þennan lygavef.______________
Vatnsrennsli Gríras-
ár í Skriðdal
Vegna blaðaskrifa og um-
tala um vatnsþurrð í Grímsá
í Skriðdal á þessum vetri, vilj
um við biðja yður að birta
eftírfarandi upplýsingar um
þær mælingar á rennsli
Grímsár, sem fram hafa farið
á undanförnum árum og um
vatnsþörf hinnar íyrirhugufiu
virkjunar.
Vatnamælingadeild raforku
málastjórnarinnar hóf reglu
bundnar mælingar í Grímsá
sumar'ð 1944 og eru því fyrir
hendi ellefu ára mælingar.
Vatnamælingar reikna vatns
árin frá september til ágú&t.
Meðalrennsli hefir á þessum
árum verið 20—40 ten'ngs-
metrar á sek.
Minnsta rennsli varð 22.
febrúar í ár og mældist 1.2
teningsmetri á sek.
Virkjun sú í Grímsá, sem nú
er í undirbúningi, er 2400 k vv
að stærð og mun nota rúml
11 ten'ngsnjetra á sek., þeg-
ar fullt álag er á vélarnar. Inn
takslónið tekur 390 þús. ten
ingsmetra og er því hægt aö
geyma í því vatn frá nóttu
til dags og á milli daga.
í áætlunum hefir verið
reiknað með þí, að Grímsár-
irkjunin yrði.rekin með allt
að 4375 klst. árlegum nýting
artíma og ynni þannig allt að
10,5 miljón kílówattstunda á
ári. Meðalatnsnotkun vélanna
yfir allt árið er þá 6,5 ten-
ingsmetrar á sek.
Samanburður á vatnsþörf
v'rkjunarinnar dag frá degi
og rennslismælingunum allan
athugunartímann sýnir, aö í
sjö af ellefu árum kemur þaö
naumast fyrir, að vatn sé
ekki yfrið nóg. Eina árið. sem
um verulega vaitnsþurrð er
að ræða var árið 1950—1951.
Það vatnsár hefði þurft aö
v'nna tæp 15% ársvinnslunn
ar með dísilvélum.
Samkvæmt athugunum, er
gerðar voru á veðurathugun-
arskýrslum síðustu 50 ára, er
talið, að sliks árs þurfi ekki
að vænta nema á 30—50 ára
fresti. Vatnsárið 1947—48, er
var næstversta árið heiöi
þurft að láta disilvélar vinna
6,7%. í vetur komst rennsúð
að vísu lægra en það hehr
nokkum tíma áður mælzt, en
lágrennsli stóð ekki lengm
en svo, að vinnsla með disil-
vélum hefði ekki þurft að
verða nema 6,5% af árs-
vinnslunni.
Það var þvi ekki um meiri
vatnsþurrð að ræða í Grímsá
í vetur en reiknað hafði verið
með að mæta þyrfti með dis
ilorkuvinnslu.
Jakob Gíslason
Eiríkur Briem. }
Margþætt unglinga-
starf templara á 1
Akureyri
Frá fréttar'tara Tímans
á Akureyri.
Um þessar mundir er opin
sýning í Varðborg, félags-
heimiú templai'a á Akureyri
á munum, sem gerðir hafa
verið á námskeiðum ungl-
ingastarfsins í vetur, en það
er hið fjölbreyttasta. Hafa
ver'ð námskeið m. a. útvarps
virkjun, leirmótun, föndri,
hjálp í viðlögum, flugmódel-
smíði o.fl. Hafa 14—1500
börn og ungUngar sótt heim-
iÚ3 á úðnum vetri,
dansa þær tarantúlur, sem fyrrum
komu hálfum heiminum til að líta
við. Nú verða menn jafnvel vand-
vera alþjóðlegan agent. Nú leggur
hún sjálf spilin á borðið. Á ein-
um stað segir hún: — Ég bauð