Alþýðublaðið - 11.08.1927, Blaðsíða 2

ALÞYÐuBUADIÐ •'
IALÞÝÐUBLAÐIÐ
kemur út á hverjum virkum degi.
Afgreiðsla i Alpýðuhúsinu vlð
Hverfisgötu 8 opin frá kl. 9 árd.
til kl. 7 siðd.
Skrifstofa á sama stað opin kl.
J 9»/s-l0»/* árd. og kl. 8-9 siöd.
| Simar; 988 (aigreiðslan) og 1294
| (skriístofan).
« Verðlag: Askriitarverð kr. 1,50 á
1 mánuði. Auglýsingaverð kr. 0,15
<j hver mm. eindáika.
1 Prentsmiðja: Alpýðuprentsmiðjan
} (i sama húsi, sömu simar).
- ■- -■ :■?; ■• •> ■
Sacco og Vanzetti.
ii.
Málið ikom fyrrr dómstói í
fyrsta skifti j maí 1921. Dóm-
néfndin rar- saman sett af vel
stæðum borgurum, eins og venja
er tU.
Hvað fiafði nú ákíeruvaldiÖ
fram að færa af sönnunum fyrir
því, að Sacco og Vanzetti hefðu
framið morðið í Braintree? A-
kærunni gegn Vanzetti um hlut-
deild í hinu morðinu líka slepp-
um \dð hér.
Vitni vom leidd i tugatali. Af
þeihi voru vitanlega fremstir i
fiokki þeir menn, er verið höfðu
sjónarvottar að þessu fólskuverki.
Þeir vöru aðallega fimm.
Fyrsta vitnið var stúlka, sem
var að vinna í \'erksmiðjunni, er
þetta gerðist. Hún heyrði skotin
og hljóp þegar út að glugga til
þéss að sjá, hvað um væri að
vera. Hún sá bifreið þeysa fram
hjá. Aftan á bifreiðinni stóð mað-
úr, sem hún eftir á þóttist viss
úm, að hefði verið Sacco, enda
þött hún hefði aldrei séð mann-
inn áður. Fyrir réttinúm í maí
1921 — rúmu ári eftir þenna at-
burð -- lýsir hún þessum manni
eitthvað á þessa leið: Þreklegur
móður og skarplegur, á að gizka
140—145 pd. að þyngd, klæddur
bxúnni skyrtu. Hendumar sterk-
iegar, hátt enni, afturkembt hár,
2—21/2 þuml. langt, dökkar augna-
brúnir, gráleitur hörundslitur.
Þetta var nú furðu nákvæm lýs-
ing á manni, sem hún hafði fyrir
augum að eins 3—4 sek. og það
i 20—30 metra fjarægð. Bifreiðin
var á hraðri ferð og hún sá hana
út um glugga. Virðist að minsta
kosti ótrúlegt, að hún hafi getað
sé& þyngd mannsins. En lýsingin
stóð nokkurn veginn heima, ef um
Sacco var að raeða.
En nú er. það að athuga, að
stúlkukindin hafði verið yfirheyTð
áöur, þrem vikum eftir morðið.
Og þé gat hún ekki lýst mann-
inum náhdar nærri svona ná-
kvæmlega. Þá hafði hún heldur
alls ekki verið viss um, að mað-
turinn væri Sacco. Eftir rúmlega
ár var hún aftur á móti orðin
hárviss.
Hvernig hafði hún getað orðíð
svo viss i sinni sök á þessum
ttma? Og hvers vegna mundi hún
betur nú, hvernig maðurinn leit
út?
Svarið við þessum spurningum
er ofur einfalt. Henni hafði gef-
ist kostur á að sjá Sacco oft
og mörgum sinnum og taka vel
eftir útliti hans. Ekki á þann hátt,
að henni væri' sýndúr hópur
manna, svo að hún gæti bent á
þann rétta. Nei, henni vora gefin
tækifæri til að athuga hann eihan
í góðu tónú. Nú vita það allir
mehh og ekki sízt þeir, er við
sakamái fást, að minni manna er
skeikult. Og vart getur betri að-
ferð til að brjála minni hlutað-
eiganda — honum öidungis ó-
sjálfrátt — en þá, er notuð var
eð þessu sinni.
Annað aðalvitnið vár líka vínriu-
stúlka í yerksmiðjunni. FYam-
burður hennar var mjög svipaður.
Vorið 1920, skömmu eftir morð-
ið, bar hún þab fyrir rétti, að
Sacco líktist manninum, sem í bif-
reiðinni stóð. Þó var hún engan
veginn viss. Ári seinna ’— 1921
— var hún i engum vafa um, að
Sacco væri maðurinn, og þá
kvaðst hún frá þvi fýrsta hafa
verið viss, en fundist það ábyrgð-
arhluti nð fullyrða nokkuð.
Þriðja vitnið var. unglingsmað-
ur, Pelzer að nafni, sem vann i
verksmiðjunni. Vorið 1920 þekti
hann ekki heldur Sacco sem þann
mann, er hann þóttist hafa séð í
bifreiÖinni. 1921 segir hann þó,
að Sacco sé afskaplega líkur þeim
manni. En tveir af vinnufélögum
Pelzers báru það, að hann hefði
orðið svo hræddur við skotin, að
hann hefði undir eins skriðið und-
ir borð og hafst þar víð þangað
til alt var afstaðið. Hann hefði
því ekki getað séð neitt af því,
er gerðist.
Fjórða vitnið var stúlka, sem
hafði konúð i verksmiðjuna i at-
vinnuleit kl. 11 árdegis þenna dag
— morðið fór fram kl. 3 síðdegis.
Þegar hún kom út úr verksmiðj-
unnni, kvaðst hún hafa séð bifreið
þar úti fyrir og tvo meim, annan
ljóshærðan, hinn dökkhærðan. Sá
síðarnefndi lá undir bifreiðinni og
var áð gera við eitthvað. Hún
spurði ’þá til vegar. Annað för
ekki þeirra á milli. Stúlka þessi
var þá i fylgd með annari konu
og sú neitaði, að þær hefðu spurt
nokkurn til vegar. Seinna kvart-
aði hún um það við smákaup-
mann einn i nágrenninu, að lög-
reglan væri alt af að nauða á sér
meÖ það, hvort hún myndi ekki
geta þekt þessa menn, ef hún
sæi þá. Fanst henni þetta heimsku-
legt, þó hún hefði séð bifreið með
tveims mönnum úti fyrir verksmiðj-
unni fjórum stundum áður en
morðið var framið.
Fimtavitnið — maöur að nafni
Goodrigde — hafói að nokkru
leyti verið sjónarvottur að atburð-
inum. Hann var inni í búð einni
þar nálægt og þaut út, er háhn
heyrði skotin. Hann sá bifreið
’kÖmá á móti' ser ‘bg i hénni stóð
m’aður, sem miðaði á hann skamm-
byssu. Hanri hörfaði þá í 'skyndi
inn í búðina aftur og sá ekki
meira til bifreiðarinnar. Kunningi
hans einn, er hann sagði frá þessu
atviki rétt á eftir, hvatti hann tií
að gefa sig fram sem vitni. Það
vildi hann ekki þá og kvaðst eng-
án geta þekt. En nú bar svo til,
að lögreglan hafði hendur i hári
Goodrigde þessa. Hann var , sett-
uf inn‘‘ fyrir einhver afbrot og
þar sat hann 1921. Þá var hann
látinn laus ,,til reynslu" og jafn-
framt notaður sem eitt aðalvitnið
í máli þeirra Sacco og Vánzetti.
Þetta voru nú aðalvitnin gegn
Sacoo. Undir sekt Vanzetti runnu
enn þá veikari stoðir, að því er
Frankfurter prófessor segir.
Auk vitnaleiðslunnar var einn-
ig leitað álits sérfræðinga um ýms
atriði málsins. Helztur þeirra var
Proctor kapteinn, maður i hárri
stöðu innan lögreglunnar og sér-
fræðingur í skotvopnum.
Þegar Sacco var tékinn höndum
hafði hann á sér Colt-skamm-
byssu allstóra. Eftir ’ nákvæma
rannsókn var því slegiÖ föstu, að
kúlunum, sem fundust í líkum
hinna dauðu, hefði verið skotið úr
Colt-skammbyssu. En var nú hægt
að sanna það, að kúlunum hefði
verið skotið úr byssu Sacco? Á
sumum kúlunum fundust nokkr-
ar einkennilegar rispur. Rispaði
skammbyssa Sacco kúlur þær, er
skotiö var úr henni ? ÞaÖ var eitt
af þeim atriðum, er Proctor átti
að skera úr. Hann gat ekki fund-
ið, að hún gerði þaö, en hinu sló
hann föstu, að morðvopnið hefði
verið sains konar og vopn Sacco,
Fvrir réttinum voru að eins tvær
spurningar lagðar fyrir hann. Þær
hljóðuðu svo — ásamt svörum
hans:
„Hafið þér nokkra skoðun um
þaö, hvort kúlu nr. 3 hafi verið
skotið úr skammbysu Sacco ?“
,,Já, það hefi ég.“
„Hver er þá yðor skoðun?“
„Min skoðun er sú, að kúlan
geti verið úr þeirri skammbyssu."
Hér var, eins og allir skilja,
ekkert fullyrt. En upp úr þessum
framburði var Iagt afarmikið í
réttinum. Sækjandinn gerði hann
að nieginatriði í sóknarræðu sinni
og dómsforsetinn dvaldi lengi við
hann í réttarskýringimni.
Og Sacco og Vanzetti voru sek-
ir fundnir og dæmdir til lifláts.
Seinna kom það upp úr kafinu,
að þetta síðasta atriði — og e.
t. v. það, er úrslitum réði —
hafði verið skrípaleikur einn og
prettir. Proctor játaði, að það
hefði verið um það samið fyrir
fram, hvernig spurt yrði og svar-
að. Á undan yfirheyrslunni höfðu
þeir átt tal saman, hann og rík-
islögmaður (sækjandi málsins).
Proctor hafði þá látið uppi, að
hann teldi enga vissu fyrir þvi,
að kúlurnar væru úr skammbyssu
Sacco. Þá háfði lögraaöur stung-
ið úpp á því, áð spurningUm og
svörum yrði hagað svo, að hægt
væri að : taka framburð Proctors
séin sönnun gegö Saccö, .þótt
hann í raun og veru segði ekki
neitt. Og svo var samningurinn
gerður.
Þessu Ijóstaði Proctor upp
seinna, er hann var orðinnn leiður
á þessum ljóta skripaleik. Vildi
hannn nú ekki lengur bera ábyrg'ð
á því hneyksli, sem öll réttarrann-
sókn þessi var orðin að. Lét hantj
nú afdnáttarLaust uppi, að engin
sönnun væri fengin fyrir sékt.
þeirra félaga. Og hann gaf upp
stöðu sína við lögregluna — eftlr
30 ára þjónustu — þegar yfirvöld-
in vildu i engu srnna þessari rödd
vaknandi samvizku og réttvísi.
(Frh.)
Sildveiðar Norðmanna
(einkum siðustu árin).
Eftir Olaf Friðriksson.
—— (Frh.)
Vorsildarveiðarnar
eru mikiivægustu sildveiðar Norð-
manna, þó veiðítíminn sé sumpart
ó sama tima og aðal þörskveið-
árnar. Vorsíldin er ’veldd bæði
lippi i landsteinum og úti á opnii
hafi, og allar veibiaðferðir, sem
taldar eru hér að framan, eru
notaðar.
Arið 1924 stunduðu 1325 bát-
. ar netaveiði við land, en rekneta-
veiði 175 bátar. Af „nötabrúkum“
,við land voru 400, en 150 stund-
uðu herpinótaveiði í dýpra sjó.
Veiðin þótti ekki takast vel þetta
ár, enda lítill afli fyrr en í fe-
brúar; netaveiði, bæði lagneta- og
reknetaveiðar, þótti ágæt, en
nótaveiði mjög léleg, bæði land-
nóta og herpinóta. Árið 192S
byrjaði veiðin í janúax (við Björg-
vin) og varð heldur góð. Sérlega
góð varð landnötaveiði, og gátu
þeir, sem síldarlása áttu, selt siíd
til útflutnings kælda, löngu eftir
að sild var hætt að veiðast. Síld-
véiðar hættu 5. aprií, en síld vár
tekin upp úr lásum til 6. mai.
Það er þó alt af niinsti hdut-
innn, sem fæst í landnót, eins og
sjá má á því, að 1925
fengust í net 9191/2 þús. hl.
— í laridnót 2591/2 — —
— i herpinót 412 — —
Alls 1 591 þús. hl.
En meðalverð netjasíldar var
þetta ár kr. 5,70, herpinótasíidar
kr. 7,20^ og landnótasíldar kr. 13,56
hver hl.
Vorsíldarveiðarnar urðu 1926:
meiri en þær hafa verið xmdan
farin tíu ár, að árinu 1923 þó
undanteknu. Síldin var komin
snemma; menn urðú varir við
hana í miðjum janúar, en þá vár,
ótíð. Nokkuð fékst þó í reknet,
einkum fyrir utan Björgvin og viö'
tltsiri. Seinni hluta mánaðarins var
hún gengin upp að landi, svo aö.
síðustu vikú hans fengust 10 þús..
<hl. í landnætur, auk þess, sem 51
þús. hl. fékst i herpinætur og 39
þús. hl. i reknet. Verð'ið var þá
10 kr. fyrir landnótasíld, kr. 530
fyrir hexpinótasíld og 5 kr. fyrir
reknetasild. MeðaJverðið, sem félCst
fyrir sildina allan veiðstimanix,