Tíminn - 27.10.1955, Blaðsíða 3

244. blað.
TÍMINN, fimmtudaginn 27. október 1955.

Brennisteinn — Klór — Salt
Eriiidi Ara Brysijólfssosiar
á fuudi F. U. F. 18. oktéhe? slðastlSSími.
eðllsfa’œðisags!
Saltvinnsla í Krýsuvík
— Fyrri hlutl —
Skáldin hafa lengi rómaS
það mikla afl, sem byggi í
beljandi vatnsföllum okkar,
og nú er komið að okkur að
sýna það í verki, að þetta
hafi ekki verið innantóm
hrifning, að í fossum lands-
ins-húi það afl sem lyft get-
ur þjóöinni tii meiri velmeg-
sunar.
' Við höfum gnægð orku, en
það þarf meira til. Ef þetta
er athugað lítillega, þá kem-
ur 1 Ijós, að þó að iðnaður-
inn sé all orkufrekur, þá er
orkan mjög sjaldan meira en
10—20% af framleiðsluverði
og vinnan um 20—10%. Það
segir sig þá sjálft, að ef
tækni- og verzlunarhliðinni
á þessum málum er áfátt,
eru þær fljótar að eta upp
það, sem ódýr orka gefur í
aðra hönd.
En á þessu sviði vex þjóð-
inni óðum ásmegin og því er
full ástæða til að gefa þess-
um málum mikinn gaum.
Eg mun hér drepa á nokkr-
ar stóriðnaðargreinar, sem at
hugaðar hafa verið.
Brennisfeinsvinnsla.
. Eitt af því, sem athugað
hefir verið er brennisteins-
vinnsla og þá fyrst og fremst
1 Námaskarði.
Eins og kunnugt er hefir
þrennisteinn verið unninn
þar áður, en svo lagðist
vinnslan niður.
Tæknilegir annmarkar hér
annars vegar og lágt fram-
leiðsluverð á brennisteini í
Bandaríkjunum hins vegar
hafa m. a. gert vinnslu hans
óhagstæða hér á landi.
Núi er þetta að breytast okk
ur í hag. Annars vegar þrjóta
námurnar í Bandaríkj unum
og verða erfiðari. Hins vegar
hefir tækni okkar aukizt og
vimisluaðferðir eru orðnar
auðveldari.
í Bandaríkj unum hefir
brennisteinninn verið unninn
úr lögum í jörðinni, og í stað
þess að grafa hann úr jörðu,
var 160—200 gráða heit gufa
leidd niður í borholur. Við
þaö bráðnaði brennisteinninn
úr lögunum og • var honum
svo þrýst eða dælt upp efÞr
aðstæðum.
Hér á landi verður brenni-
steinninn aðallega unninn úr
brennisteinsvetninu, sem
stfeymir upp á jarðhitasvæð-
únum i Námaskarði. Brenni-
steinninn verður unninn á
þann hátt, að gufan, sem
streymir upp verður kæid og
þéttist hún þá, en lofttegund
1 irnar og þar á meðal brenni-
] steinsvetnið skilst frá.
Brennisteinsvetninu er síð-
an brennt þannig, að brenni-
steinninn skilst frá.
Áætlað er að vinna megi a.
m. k. 3000 tonn af brenni-
steini á ári í Námaskarði. Út-
flutningsverðmæti verður þá
nálægt 4 millj. kr. á ári. —
Stofnkostnaður 300 tonna
verksmiðju verður nálægt 10
milljónum króna.
Það, sem m. a. gerir eðlilegt
að brennisteinsframleiðsla
hér getur borið sig er aö
brennisteinsvetnisinnihald
gufunnar í Námaskarði er ó-
veniu mikið.
ARI BRYNJÓLFSSON
eölisfræðingur
Einnig má nýta þá gufuorku
sem streymir upp og svo vetn
ið og koldioxyðið, sem einnig
er í gufunni.
Til þess að byrja nreð yrði
brennisteinninn fluttur út,
en eftú’ því sem iðnaður færð
ist i vöxt hér á landi væri
hægt að nýta hana frekar
innaniands. Nú þegar hafa
vexáö lögð drög að vinnslu
brennisteins í Námaskarði.
Salfvnxsla.
Salt var áður fyrr mjög dýr
mæt vara. Við munum eftir
sögunr.i, að Mýsingur lét
Fenju og Menju mala salt á
kvörnina Grótta, en ekki gull
eins og Fróði hafði gert. —
En nú er þstta orðin einhver
ódýi’asta þungavaran.
Salt var unnið á Reykja-
látið gufa upp úr pæklinum,
en saltið verður þá eftir sem
skán eða hellur, og er það
síðan malað mismunandi
gróft.
Aðallega er þó saltið unnið
úr sjónum í hinum heitarij
löndum t. d. Spáni og Suður-
Frakklandi. Þar er sjónum
hleypt inn í stór hóif. Hólf-
unum er síðan lokað og sjór-
inn eimaður með hjálp sþlar
hita. i
Hér á landi myndi sjónum
dælt upp á land í þar til gerð
hólf. Síðan væri hitað undirj
með jarðgufu, svo að vatniðj
í sjónum gufaði upp. Það seg
ir sig sjálft, að framleiðslu-
kostnaðurinn er miklu minni
í hinum heitari löndum. En
framleiðslukostnaðurinn á
salti er ekki mikill, og þess
vegna verður flutningskostn-
aðurinn frá Spáni hingað til
lands meiri en framleiðslu-
kostnaðurinn á Spáni.
Verð á salti er sem hér seg-
ir:
Jarðsalt (Þýzkalandi) 91,50
Sólareimað salt (Spánn
Ítalía, Frakkland) 68,50
fob. kr. per. tonn.
Hér við bætíst svo fiutnings
kostnaður, sem er um kr. 105
—135 pr. tonn úl hafnar hér
í stórum förmum.
Saltverksmiðjuna verður að
reisa á jarðhitasvæði, sem er
^nálægt sjó. Einnig verður að
taka tillit til flutningskostn-
aðar frá verksmiðju.
Margir staðir hafa komið
til greina, svo sem Hvera-
gerði, Krísuvík og Reykjanes.
Krisuvlk mun vera einna
heppilegasti staðurinn. Hvera
gerði er helzt til langt frá
sió og Reykjanes er nokkuð
lítið jarðhitasvæði.
Orkan sem til vinnslunnar
barf, leiðsla sjós að og flutn
ingur saltsins frá verksmiðj-
unni yrði um 60 kr. pr. tonn
af unnu salti. stofnkostnað-
ur sjálfi’ar verksmiðjunnar
yrði meiri hér en saltverk-
smiðjanna á Spáni.
En af þéssu mun samt ljóst
að enginn þarf að furða sig
á því, að hér geti verið arð-
bær saltvinnsla til handa
landsmönnum.
Undanfarin ár hafa verið
flutt inn 30—40 bús. tonn og
nemur innflutningsverðmæt
ið um 8 millj. kr. En ef hér
yrði hafin klórvinnsla myndi
Aðstæour éru géðar í Krýsuvík t*I saltvmnslu. Hin mikla
jarðhitaorka, sem er óbeizluð í Krýsuvík, er undirstaða.
mdcils *ðnaðar.
Klórvimisla.
Hér á landi hafa verið at-
hugaðir möguleikar á vinnslu
klórs (Cl2) og natriumhydrox
yðs (NaOH) eða natriums
(Na). — Þessi efni eru un-nin
með rafgreiningu á saltupp-
lausn þ. e. pæk’J, eða þá
bráðnu salti. En matarsált er
efnasamband natriums og
klórs. Ef jafnstraumsrafmagn
er hleypt i gegnum pækil
Ikilst kiór út við jákvæða
skautið og natrium við nei-
kvæða skautið. — Eitt aðal-
skilyrðið fyrir þessari fram-
leiðslu er ódýrari raforka en
annars staðar. Þessi fram-
leiðslumöguieiki okkar hefir
verið tekinn til nánari athug
af klóri og þá samtimis llö
tonn af natriumhyaroxyði, þs,
næmi framieiðslukostnaður
(innifaliö vextir og afborg-
anir, flutnings- og sölukostn-
aður, tryggingar o. fl., þ. e. a.
s. allur kostnaður viö fram-
leiðsluna) ársafurða um 81
millj. kr., en söluverð árs-
afurða um 101 millj. kr. —
Stofnkostnáður verksmiðj unn
ar yrði um 182 millj. kr.
Þess má geta að söluverci
afurðanna i Evrópu er veru-
lega hærra en hér hefír verio
reiknað með.
Það, sem aöallega veldui’
þvi, að framleiðslan getur
borið sig vel, er að við höfun .
ódýra raforku og einnig það,
unar af verkfræðingunum Jój að mikil framleiðsluaukning:
hanni Jakobss.vni og Baldri
Lindal á vegum Rannsóknar-
ráðs ríkisins og jarðborana
riliisins
Skýrslan sem beir skila er
mjög ítarleg og vandlegr
er í klóriðnaðinum og þv.
mikil eftirspurn eftir klóri. —
Klórverksmiðjan þarf ac
vera við góða höfn og þar
sem rafmagn er nóg. Vio
framle:
in. Hún sýnir, að ef fram- j Þetta vetni gæti áburðarvert:
i FTíunim)d A 6- cúAu >
leidd yrðu á dag um 100 tonn
Brennisteinsvinnsla í Námaskarði
nesi við Isafjarðardjúp um 13 saltþörfin um það bil þrefald
ára skeið, laust fyrir 1800.
Var framleiðslan um 7—10
tonn á ári. Það var unnið með
þýí að láta sjó gufa upp með
hjálp jarðhita.
í Póllandi og Þýzkalandi er
unnið salt úf jörðu. Saltið er
þar i lögum niðri í jörðinni.
Því er svo skolað í vatni upp
um borholur, og kemur upp
sem pækill. Vatiuð er síðan
ast og innflutningsverðmæt-
ið nema um 25 millj. kr. Stofn
kostnaður verksmiðju sem
framleiddi um 100 til 110 bús.
tonn yrði nálægt 50—60 millj.
kr.
Þá má og minna á að ýmis
efni önnur má vinna samtím
i.s úr sjónum, þótt tll að hýrja
með verði miðá’ð áðallegá við
saltframleiðklu.
Jarðh«tinn í Námaskarði í Mývatnssvcit er á marga lund
hagnýtur auk orkugjafans. Þar streyma upp verðmætar
gúfur (Iofítegund‘r), t. d. brenn>steinsvetni, sem brenn*-
ste>nninn er unninn úr.