Tíminn - 30.12.1955, Blaðsíða 2

TÍMINN, föstudaginm 30. desember 1955,
297. blað.
Skynsamlegar rökstuddar skoðan
ir einkenni sannrar menntunar
við Guimar Ragnarsson, swn lank
inaaiours firéfi í heimspeki viö Edin-
horgarltáskóla á l>essu ári
]bað er eínhvers konar ævintýrablær yfir orðinu heim-
peki. Ef til vill veldur þar mestu um, að þau fræði h^fa
jlítt ver«ð stunduð í þessu land*. Þeir eru ekkz ýkja margir
,'íslending‘ar frá upphafi, sem hafa lok'ð háskólaprófum í
ibeirri g-re'n, þótt margir hafi kynnt sér hana í hjáverkum,1
'i£ svo inætti segja. Það eru því nokkur tíðindi, að tveir ís- :
ííend'ngar hafa nú fyrir skemmstu lokið magistersprófi í
jbeimsþÉk' og það frá einum og sama háskóla, Ed'nborgar- i
Jááskóla í Skotlandi Annar þeh ra er Páll Árdai, sem nú er.
icennar' (tútor) í fræð'grein S'nni við þennan sama háskóla,1
•>g hef«r get'ð sér hið bezta orð, sem af þessu má ráða. Hinn
er Guisnar Ragnarsson, sem lauk prófi á þessu ári, og nú!
3r kennari v'ð Kennar»skóla íslands og hjá Námsflokkum
jíteykjavíkur,
Mér þótti því forvitnilegt ið hitta
■'rufiiiar Ragnarsson að máli og
!:j.eista þess að fá hann til að segja
i'jsenduitn blaðsins eítthvað ucn
íteyhslu sína og kynni af þessum
:"ræðum. Varð hann góðfúslega við
'jiim tiiœLælum mínum og fara hér
,'i, eftir gfefsur úr rabbi okkar.
Lagðir þú ekki stund á einhverj-
ar sérstakar greinar innan heim-
upekintiar?
Jú. Námið er að sjálfsögðu fyrst
03 fremst í því fólgið að lesa nokk-
nr helztu ri-fc vestrænna heimspek-
: uga. Þau fjalla um siðfræði, þekk-
fiigaPfræði og „metafysik" sem ef
' ii vill mætti kalia á íslenzku al-
:.nenna himspeki. Auk þess er les-
:n formrökfræði og „meþodolog'ía"
■' itrauna vísinda nna.
En tqkstu ekki einhver aukafög?
Jú, sálarfræði og enskar bók-
1 neantir og auk þess las ég iíka
j istfræði og félagsfræði.
t--------
Útvarpið
Útvajpið í dag.
Fastir liðir eins og venjuiega.
19.00 Tónleikar: Harmóníkulög (pl.).
J0.30 Dagfegt mál (Eiríkur Hreinn
Finnbogason cand. mag.).
20.35 Daviö Stefánsson skáld og
verk hans:
Dagskrá flutt á vegum stúd-
entaráðs og hljóðrituð í há-
tíðasal Háskólans 27. f. m.
22.10 Þjóðtrú og þjóðsiðir (Baldur
Jónsson cand. mag.).
32.25 „Lögin okkar.“ — Högni Torfa
son stýrir þættinxxm.
23.15 Dagskrái’lok.
'Útvarpið á gamlársdag.
Fastir liðir eins og venjulega.
.15.30 Miðdegisútvarp. Nýárskveðjur.
18.00 Aftansöngur í kapellu Háskól-
ans (Prestur: Séra Jón Tíior-
arensen.)
.13.15 Tónlekar: Þættir úr sfgildum
tónverkum (plötur).
23.20 Ávarp forsætisráðherra, Ólafs
Thors.
20.40 Lúðrasveit Reykjavíkur teikur.
21.10 „Þetta er ekki hægt“, áramóta
. gaman eftir Guðmxmd Sigurðs-
son. — Stjórnandi: Rúrik Har-
aldsson.
22.15 Dansiög: Björn R. og grammó-
fónn.
23.30 Annáli ársins (Vilhj- Þ.).
23.55 Sálmur. — Klukknatainging.
Áramótakveðja. — Þjóðsöng-
urinn. — (Hlé).
03.10 Dartsiög, þ. á m. leikur hljóm-
fiveit Kristjáns KristjánSs.onai
02.00 Dagskrárlok.
Xrnað heilla
Ti-úíofua.
Á aðfangadag jóla opinberuðu trú
lafxm sína ungfrxV Jóna Torfhildur
Þórarinsdóttir, starfsstxxlka hjá K.
Á. á Stokkseyri, og Ásgeír Guð-
inandsson, sjómaður, Mierkigaröi,
Sívokkseyri,
Hver voru annai-s tildrög þes,
að þú hófst nám í 'heiinspeki sem
aðalgrein?
Ég hóf nám í enskum bókmeniit-
um og ætlaði að hafa þær að aðal-
námsgitein. Jafnframt hlýddi ég á
fyrirlestra prófessor Johns Mac-
murray í heimspeki. Þótt ég hefði
iesið forspjallsvísindi eða svokail-
aða heimspeki við háskólann hér,
hafði ég xrtjög þokukenndar hug-
irtyndir um þá grein og viðfangs-
efni hennar. Fyrirlestrar þessa af_
burða gáfumanns komu róti á hug-
myndir mínar um íxám og mennt-
un yfirleitt. Mér fór smám saman
að verða Ijóst, að menntun er ekki
fyrst og fremst í því fólgin að fylla
sig af staði'eyndum gagnrýnilaust,
heldur miklu fremur í því að til-
einka sér skynsamlegt viðhorf til
vandamála mannlegs lífs og mjmda
sér rökstuddar skoðanir á þeim.
Og sérðu nú eftir að hafa lagt út
í óvissuna?
Nei, ég sé ekki eftir að hafa lagt
út í þá óvissu, þótt oft reyndist
leiðin torfær, því verk hinna miklu
heimspekinga, sem numin eru, eru
enginn reyfaralestur ef taka á þau
alvai'lega og ki-yfja til mergjar.
Einkum reyndist Immanuel Kant
erfiður viðfangs til að byrja með.
Ég botnaði lítið í honum við fyrsta
lestur, en smátt og smátt fór ég að
átta mig á hugsun þessa mikla heim
spekings. Skozki heimspekingurinn
David Hume er litlu auðveldari, en
framsetning hans er einfaldari og
ljósari. Ég nefni þessa tvo hugsuöi
vegna þess, að þeir eru brautryðj-
endur í vesti'ænni heixnspeki. Með
ritum þeiiTa 'hófst hin ki'ítíska
heimspeki, og nútíma empíristar
(raunhyggjumenn) byggja allir á
meðferð og gagnrýni Humes á or-
sakarhugtakinu, sem fyriritennarar
hans höfðu að verulegu leyti byggt
metafýsik sína á.
Hefir Kant ekki lika haft mikil
áhrif á síðari tíma heimspeki?
Vissulega. Allt hið bezta x heim-
speki hans hafa empíifskir heim-
spekingar tileinkað sér. Hins vegar
hafa ídealistar (hughyggjumenn)
byggt kenningar sínar á því lak-
asta og hæpnasta í heimspeki hans
og má þar nefna Hegel í bi-oddi
fylkingar. Því miður get ég ekki
rökstutt þá skoðun mxna hér.
Etx hvað viltu þá segja uixx lxeinx-
spekilega þekkingu?
Prófessor Maomurray segir í upp-
hafi bókar sinnat' „Interpreting the
Universe" íTúlkuix heimsitxsi, að
það sé miklu fremur hinn íteyndi
heinxspekingur en byrjandinn, sem
hafi áhyggjur af því, hvað heinx-
speki er. Byrjandanum finnst hann
vita ósköpin öll, en hinn þjálfaði
heimspekingur heflr komizt að raun
um, að hann er jafnnær um grund-
valiarsannindi lífsins og hinztu rök
tilverumxar og hann var í upphafi
Heimspekin hefir ekki kennt hon-
um nein ný grundvallarsannindi,
hann vissi þau áður en hann fór
að iesa heimspeki.
Gunnar Ragnarsson.
Hefir hann þá ekkert lært?
Því má svara bæði játandi og neit
andi. Þót-t hann hafi ekki lært ný
gruiidvallarsaixnindi, hefir hann til-
einkað sér ákveðið viðhorf til grund
vallarVandamáia tilýerunnar og á-
kveðna aðferð til að leysa úr spurn-
ingum, senx þau vekja. Kannske
þekking hans sé fvrst og fremst
fólgin í þvt, að hann veit ekkert
í þeim skilningi, að lífið og til-
vet'an er jafnnxikill leyndai'dónxur
cg þau voru í upphafi, að endan-
leg svör el'u ekki til, að tilvist þessa
heims er staðreynd, sem ekki verður
endaniega skýrð. Hann verður að
viðurkenna margbreytileik heitixs-
itxs og hin nxöt'gu tilverufonix hlut-
atxna. Hann ;etur að vísu byggt
heimspekikei'fi úr nokkrunx grund-
vallarhugtökum þekkingarinnar og
fullnægt þannig þrá sinni eftir ein-
faldleik og samræmi, en hann gerir
það ávallt á kostnað annarra hliða
reynslunnar 07 þannig verður
heimsmynd hans afbökun á heim-
inum eins og hann þekkir hann
í lifandi reynslu sinni.
Hvað viltu þá segja unx viðfangs-
efni íxútíma heinxspeki?
Sú skoðun er ævaforn, að heim-
spekingar hafi sérstaka iixnsýn í
veruleikann, að þeir setji frani i
heimspeki sinni saixnitxdi, sem ekki
eru á annarra færi að uppgötva
Heinxspeki var talin æðri tegund
þekkingar en bæði þekking alþýðu-
manna og vísindaleg þekking.
En þessi skoðun á nú ekki leng-
ur fylgi' að fagna. Hume greiddi
henni endaniegt rothögg með rann
sóktx sinni á orsakarhugtakinu. Er
það rökrétt afleiðing af neikvæð-
um txiðurstöðum Humes um heim_
spekilega þekkingu, að nútínxa orn-
píristar beina fyrst og fremst at-
hygli sinni að rökfræðilegri greiix-
ingu á nxerkingu orða og hugtaka
bæði í venjulegu máli og vísindum.
Má segja að málsgreining frá sjón-
ai'miði merkingar (semantianalys-
is) hafi verið eitt höfuðviðfangs-
efni bi'ezkra akademískra heim-
spekinga á tveim til þrem seinustu
áratugum. í stað þess að tala um
hlutina (staðreyndir), tala þeir um
það, hvernig menn tala um hlut-
ina.
Hvað er þá orðið af heimsgátunni
og ævintýrinu?
Ég vil halda því fram, að heims-
gátan eða lífsgátan (ef þessi orð
annars merkja nokkuð ) sé persónu-
legt vandamál, sem hver eiixstak-
lingur verður að glíma við og leysa
í lífi sinu og starfi. Ég vil segja, að
heimsgátan sé fyrst og fremst sið-
ferðilegt vandamál og öll siðferði-
leg vandamál eru etxdanlega per-
sónuleg. Við leysum hana í lxvers-
dagslegu lifi okkar með athöfnum
okkar og breytni, hvert með okkar
hætti. Heimsgátan er eilíf í þgim
skilniingi, að sérhver einstaklingur
verður að fást við hana allar stund_
ir Ixfsíns. Hún verður ékki Leyst f

I
1 ►
(►
(
(►
12 bækur fyrir 95 kr.
Drottningin á dansleik keisarans, heillandi ástarsaga. í kirkju og
utan, ræður og ritgerðir. /slandsferð fyrir 100 árum, ferðasaga.
Myrkvun í Moskvu, endurnxiningar frá Moskvudvöl. Silkikjólar og
glæsimennska, skáldsaga. Sumarleyfisbókin,, sögur og söngtextar
o. fl. Svo ungt er lífiö enn, skáldsaga. Undramiðillinn, frásagnir
af miðilsferli heimsfrægs miðils. Uppreisnin á Cayolte, skáldsaga.
Brækur biskupsins I.—II., sprenghlægileg gamansaga. Við skál
í Vatnabyggð, skáldsaga. — Fi-amantaldar bækur eru samtals á
þriðja þús. bls. Samanlagt útsöluverð þeirra var upphaflega kr.
290,00 en nú eru þær seldar allar saman fyrir aðeins kr. 95,00.
— Fimm þessara bóka er hægt að fá innb. gegn 8 kr. aukagrciðslu
fyrir hverja bók.
PONTUNARSEÐILL: — Gerið svo vel og sendið mér gegn póst-
kröfu 12 bækur fyrir kr. 95,00 ib/ób. satnkv. augl. 1 Timanum.
(Nafn) ..
(Heimili)
Bókamarkaðurinn
Pósthólf 561. — Reykjavík.
Útfyllið pöntunarseðilinn og sendið hapn í bréfi. Skrifið greinllega. Xj
— Sendingarkostnað greiðir viðtakandi. i'
D

CEREB0S I
HANDHÆCU BLÁU
DÓSUNUM.
HEIMSþEKKT C/EÐAVARA
Messrs. Kristján Ó. Skngfjord Limited, Post Boi 411, REYKJAVIK, Iceland
S3ys „uía&í,
(Framhaid af 1. slðu).
un úr háska 1955, er ekki
meötalinn sá fjöldi, sem
björgunarskipin hafa veitt
meiri og minni aðstoð á ár_
inu, því aS skýrslur um það
hafa enn ekki borizt. Þá er
heldur ekki meðtalin sú
eitt skipti fyrir öll, lxvorki af heirn-
spekingum né öðrum.
Heldux'ðu, að alllr myndu sanx-
nxála þér um þetta?
Ég er hræddur um, að Marxistar
að miixnsta kosti setji hnefann í
borðið og ákalli söguþróunina til
vitnis um möguleika á einni alls-
herjarlausn. Vel rná vera, að þeir
lxafi að eitxhverj'U leyti rétt fyrir
sér, út' því mun framtíðin skera.
En ég trúi því ekki, að ein ails-
herjarlausn allra . þjóðfélagslegra
vandamála leysi einstaklinginn frá
vanda persónulegrar ábyrgðar. Því
hvað er þjóðfélag annað en ein-
staklingar, þú og ég og allir hitxir?
★
Gunnar Ragnarsson er fæddur
1926 að Lokinhömrum i Amai'firðl
vestra. Foreldrar hans eru hjónin
Kristín Sveinbjörnsdóttir og Ragn-
ar Guðmundsson bóndi. Hann lauk
burtfai'arprófi frá kennaraskólan-
um 1947 og stúdentsprófi utanskóla
ári síðar með hárri I. einkunn.
Lauk M. A. honurs prófi í heim-
speki frá Edinborgarháskóla árið
1955. Gunnar er kvæntur Þórdísi
Hilmarsdóttur Stefátxssonar banka-
stjóra og eiga þau eina dóttur barna.
J. P.
mikla aðstoð, sem veitt hefir
verið með hinni nýju sjúkra
flugvél félagsins og Björns
Pálssonar, en á árihu hefir
Björn flogið i sjúkraflugi um
50 þús. km og flutt á annað
hundrað sjúklinga frá 43 stöð
um víðsvegar á landinu.
Slysavarnafélagi íslands og
björgunarmönnum þess var á
árinu veitt opinber viðurkenn
ing bæði af brezkum og dönsk
um stjórnarvöldum og skipa
eigendum. Þá hefir félaginu
borizt margar góðar gjafir á
árinu, og mikill starfsáhugi
hefir ríkt í hinum 200 deild-
um félagsins um land allt.
Stjórn félagsins og starfsfólk
biður blaðið að færa almenn
iugi þakkir sínar fyrir alla
veitta hjálp og stuðning með
beztu óskum um farsælt kom
ahdi ár.
Valtl Krustsjovs
(Framhald af 8. síðu)
værari í sinni ræðu en Krut-
sjov. Hann lagði þó mikla á-
herzlu á að fordæma nýlendu
pólitík yfirleitt og sérstak.
lega Breta. Kváð hann þá
einnig vera driffjöðrina í
Bagdad-bandalaginu. Æðsta
ráðið lauk fundum sínum í
kvöld og hafði þá að sjálf-
Sögðu lagt blessun sína yfir
ailar tillögur og frumvörp
foringjanna svo og skýrslu
Búlganins og Krutsjovs um
Asíuförina.