Tíminn - 22.01.1956, Blaðsíða 6

TÍMINN, sunnudaginn 22. janúar 1956.
18. bláf
Hér I blaðinu hefir því verið
rækilega lýst, að meginorsakir of
þenslu þeirrar, sem nú ógnar
efnahagslífi þjóðarinnar, beri að
rekja til rýmkunar þeirrar, sem
gerð var á fjárfestingarhömlunum
við myndun núverandi ríkisstjórn
ar, að kröfu Sjálfstæðismanna.
Sú rýmkun skapaði gróðamönn-
um: og bröskurum tækifæri
til’ að byggja stóríbúðir og skrif-
stofuhús undir því yfirskyni, að
þeir væru að byggja íbúðarhús-
næði. Jafnframt var ýmsum spekú
töntum veitt aðstaða til að byggja
ibúðir til að selja og leigja. Sam-
eiginlega varð þetta til þess að
skapa ofþensluna, er hefir sprengt
upp kaupgjaldið og verðlagið.
Ýmsir munu spyrja eitthvað á
þessa leið: I-Iví féllust Framsókn-
armenn á þessi skilyrði Sjálfstæðis
Clokksins? Sáu þeir þetta ekki fyr-
ir?
Svarið við þessum spurniug-
um er tvíþætt. í fyrsta lagi, mun
mönnum ekki liafa verið al-
inennt ljóst, hve stórkostlega
mætti. misnota þessa rýrnkun á
hömlununi. í öðru lagi var ekki
um annað að ræða en að ganga
að þessum skilyrðum, ef Fram-
sóknarflokkurinn átti að fá frarn
þau mál, sem hann lagði höfuð-
áherzlus á, en það voru rafvæð-
ing dreifhýlisins, framlögin til
landbúnaðarins og framlögin til
at\<innuaukningar í þeim kaup-
túnuin, þar sem skortur er ai
atvinnuta'kjum.
Stjórnarsamningarnir og
rafvaaðing dreifbýiisins.
Það mák sem Framsóknarmenn
lögðu mesta áherzlu á í samning-
um við stjórnarmyndunina, var raf
væðing dreifbýlisins. Framsóknar
menn beittu sér fyrir því á stríðs-
árunum, að þá yrði sett 10 ára
áætl’un um rafvæðingu dreifbýlis-
ins og stríðsgróðinn notaður íil
að tryggja framkvæmd hennar.
Nýsköpunarstjórnin lét fella þess
ar tiilögur og eyddi öllum stríðs-
gróðanum án þess að verja nokkru
a£ honum til meiriháttar raforku-
Framkvæmda. Þegar Framsóknar-
menn komu aftur í ríkisstjórn
1947, fengu þeir yfirstjórn raf-
orkumálanna og hafa farið með:
hana óslitið síðan. Þeir gerðu það !
að' skilyrði sínu, að Marshallféð j
yrði notað til að koma upp orku-
verum. Þetta fékkst fram. Nýju!
orkuverin við Sogið og Laxá voru j
oyggð fyrir Marshallfé. Þessum j
Eramkvæmdum var um það bil að
Ijúka, þegar samið var um mynd- í
un núv. ríkisstjórnar. Næsta spor- j
ið var aS koma raforkunni frá 1
orkuverunum tii lcauptúna og
sveitabæja L dteiíbýlinu. Þess
vegna var þetta eitt aðalmál Fram
sóknarflbkksins, er samið var um
stjórnarmyndunina. — Skriflegar
neimildir eru flyrir hendi um,
nvernig Sjálfstæðismenn urðu að
ganga l’engra í þeim efnum en
þeir höfðu æfllað sér. Eh jafn-
tramt nofcuðUi þeir tækiflærið ttíi
að fá rýmkunina á fjárfestingar-
aiimlunum.
Það hefiir fallið í hlut Stein-
grím.‘i St’emþúrasonar að sjá um
.ramkvannd raforkumálanna i
samræmi við stjórnarsáttmálann.
.Sitt fyrsta verk hans var að láta
jemja 10' ára. áætlluni umi rafvæð-
ngu dreifbýiisms í samræmi við
pá tillögu Framsóknarmanna, sem
íýsköpunarstjórnin hafði fellt.
iSteingrimur hefir síðan kappkost-
að að sjá um, að þessari áætlun
/rði fylgt.
Verkin ta!a.
Til sönnunar því, þykir rétt að
ifja upp þær framkvæmdir, sem
gerðar verða á áætlunarárinu maí
!954 til apríl 1955, en starfsár
afvæðingaráætlunarinnar er af
ymsum ástæðum látið byrja 1.
maí og enda 30. apríl.
Stærstu franikvæmdirnar á
þessu tímabili, eru að sjálfsögðu
Grúusáivirkjunin eystra, sem
byrjað var á síðastliðið sumar,
og svo undirbúningur virkjana
á Vestfjörðum. — Aðrar fram-
kvæmdir á þessu starfsári eru
i svo þessar:
an um rafvæ&ingu dreifbýlis vi& síðysfu
— í^iklsr raf
- Tiu ára
a sidastl. an,
kvæma
□i, en nu er
ig verðiir fra
niiartnnar bezt
sem
JLckiS var við að leggja línu
tií 37 toæja í Holturn og viðar í
Ii augár vais. a sý s ;u, en a þessa
verki var by.jaó 1954.
Lögð var lina til 13 b.eja í
HvoHirejpi i Utangárvailásýfi'u.
Lögð var lína til 25 bæja í
Leuwsvesi og i.3 bæja i Stainoits
tuiiguni i öoi garliroi.
Lögð var lína frá Njarðvíkum
tii .„
Lögð var lína til 28 bæja í
Lögð var lína frá Skeiðsfoss-
virkjun tii Haganesvíkur og jafn-
franu imur tu 55 bæja i lijot-
um.
Byrjað var á línu frá íljúkanda
virkjun við ólafsvík til Grafar-
ness, sem jáfnframt nær til um
20 bæja á íeiðinni, og er þessu
verki m au iok.o.
Byrjað var á línu frá Sogi að
Laugarvatni og Skálholti, sem
jafnframt nær til um 35 bæja á
leioiiuii. Liuunni a-j i.aug’ai vatnj
er þegar lokið og verkinu í íieild
verður iokið í vor.
Byrjað var á línu frá Blöndu-
ósi tii ðauuat'KroKs, sem títngir
saman Laxárvaínsvirkjun og
Gönguskarðsárvirkjun og er því
verki að mestu iokið.
Byrjað var á línu frá Laxár-
vatnsvirkjun við Blönduós íil
Hvammstanga, sem jafnframt
nær fcil um 3 bæja á leiðinui.
AðaHíuunni cr að rnestu lakij og
B J A R N I ÁS&EI R S S G N
sem var raforkumálaráSherra 1947
—49- og fékk því m. a. framgengt a3
Marshalifénu yrði: ráSstafaS til nýrra
orkuvera, við Sogio og Laxa.
Steingrímur Steinþórsson, sem verið hefir raforkumálaráðherra síðan
1953. Undir forusíu hans hefir verið gerð 10 ára áætiun um rafvæðingu
dreifbýlisins og hafist handa um íramkvæmd hennar samkvaemt srjórn-
arsáttmálanum.
verkimi í heíld verður lokið í
vor.
HERMANN JÓNASSON
sem var raforkumálaráðnerra 1950
—53. Undir forustu hans voru byggð
nýju orkuverin við Sogið og Laxá
og víða unnið að rafvæðingu dreif-
býlisins.
Byrjað var lítilsháttar á línu j
frá Svalbarðseyri til Grenivíkur, I
sem jafnfrair.t nær til um 40
bæja á leiðinai. Þessu verkl verð
ur lokið í vor.
Þá hafa margir bændur, sem
búa á jörðutn, er verða utan við ;
samveiíu;væðic, fengið lán íil
sérvirkjana.
Vissulega ber þetta yfirlit merki
þess að vel og dyggilega heflr
verið að þessum málum ur.nið á
því starfsári, sem nú er að liða.
Takmark rafvæSingar-
áætlunarinnar.
Rétt þykir að rifja hér upp í
stórum dráttum, að hverju er stefnt
með 10 ára áætiuninrj., en henni á
að vera lokio í byrjun ársins 1984.
Megintakmarkið er það, að í,
lok áætlunartímabilsins nái sam-
veitusvæði orkuveranna til 144
þús. landsinanna (miðað við mann
tal 1954) eða tií allra kaupstaða j
og kauptúna og. 3500 sveitabæja.!
íbúatala þeirra sveita, sem þá j
verða utan við orkusvæðið er um j
12 þús. og eru þar nú um 2500 j
býli. Af þessum býlum hafa 400 ’
þegar rafmagn, en ætlast er til I
að rafmagusþarf hinna, sem eftir
eru, verði fulinægt að mestu á
þessu 10 ára tímabili, með bygg-
ingu smástöðva eða öðrum hætti.
Nú eru veitt allrífleg og hagkvæm
lán í því skyni. Það er því síður
en svo ætlast til þess, að rafvæð-
ir.gin nái ekki tii þessara býla,
þótt þau verði utan við sjálf sam-
veitusvæðin fyrst um sinn.
Gert er fyrir því, að í Ick áætl-
unartímabilsins verði stærð vatns-
afisvera 107 bus. kw. í stað 73
j þús kw. nú, en annara orkuvera
j 11 þús. kw. í stað 14 þús.
kw. nú. Hér er að sjálfsögðu ekki
reiknað með orkuverum, sem
kunna að verða reist vegna stór-
iðnaðarins á tímabilinu. Stærsta'
virkjunin sem ráðgerð er á tíma-!
bilinu, er nýtt orkuver við Efra-;
Sogið (27 þús. kw), Grímsárvirkj-
unin eystra (2.800 kw) og Mjólk-
urárvirkjunin í ArnarfirfK (2.400
kw).
Orkuveiturnar munu kosta miklu
meira en orkuverin, sem reist
verða, enda verða áðalframkvæmd
irr.ar fólgnar í þeim.
Yfir!it um samveiturnar.
Það sem marga mun rýsa að
kynnast því, hvernig rafvæðingar
áætluninni er retlað a:5 ná til ein-
stakra byggðarlaga, þykir rétt að
rifja það upp í stórum dráttum.
Gert er ráð fyrir átta samveitu
kerfum, eða þessum:
Á Suðvesturíandi frá Vík í Mýr-
dal vestur á Mýrar, auk sæstrengs
til Vestmannaeyja. Orkugjafar
þessa kerfis verða virkjanirnar við
Sogið, Andakílsá og Elliðaár, en
þær verða tengdar saman. Á þessu
svæði búa nú um 100 þús. manns
eða. 2/3 Mútar láadbmanwa.
Á Snæfellsmesí frá Heffissandii,
til Stykkishólms-. Þar er nú eitt
orkuver, Rjúkandavirkjunin hjá
Ólafsvík (840 kw). Til máia kem-
ur að afla þessu svæði frekara
rafmagns með nýrri virkjun eða
línu frá Andakílsárvirkjuninni. Á
þessu- svæði eru nú 3300 manns-.
í Dalá- og Strandasýsíu frá Búð’-
ardal til Drangsness. Á þessu
svæði er nú eitt orkuver, Þverár-
virkjun við HóimavíÍE, sem nú er
500 kw, en hægt er að stækka íi
1200 kw. Það myndi nægja fyrst
um sinn, en síðar kæmi tii greina:
samtenging við önnur kerfi. Á
þessu svæði eru nú 2900 manns.
Á Vestfjörðum frá PatTeksfirði
til Súðavíkur. Þar er nú fyrir
Fossavatnsvirkjúnin við ísn.fjörð
(1100 kw), en ráðgert er að
byggia tvö ný orkuver, Mjólkurár
virkjunina í Arnarfirði (2400 kw)
cg Fossárvírkjun við BólilngaVík
(500 kw). Á þessu svæði búa nú
um 9000 rnanns.
í Húnavatns- og Skagafjarðar-
sýslam frá Hvammstanga til Hofs-
óss. Þar eru nú fyrir Gönguskarðr
árvirkjun við Sauðárkrók (1060
kw) og Laxárvatnsvirkjun við
Blönduós (460 kw). Þessi orkuver
verða tengd saman, on brátt mun
þó þurfa að fá aukið rafmagn,
annað hvort með nvrri virkjun
á svæðinu eða samtengingu við
Laxárkerfið. Á þessu svæði búa
nú 7400 manns.
Skeiðfosskerfi, sem verður fvr-
ir Siglufjörð, Ólafsfjörð og Fljót-
in. Skeiðfossvirkjunin er'nú 3200
kw. íbúatala á þessu svæði er nú
4000 -manns.
í Eyjafjarðar* og.Þingeyjarsýsl-
um frá Dalvík til Þórshafnar. Að-
alorkugjafinn á þessu svæði verð
ur Laxárvirkjunin (12500 kw). Á
þessu svæði eru nú 21,700 manns.
Á Austurlandi frá Vopnafirði til
Djúpavogs. Þar verður Grímsár-
virkjunin (2800 lcw) fyrst aðal-
orkugjafinn, en síðar er ráðgert
að leggja háspennulínu frá Lax-
árvirkjuninni austur til Egilsstaða.
Á þessu svæði eru nú 8700 manns.
Loks er svo ráðgerð sérveita fyr
ir Hornafjörð. Ráðgerð er þar
1000 kw virkjun í Smyrlabjargará.
Engin samveita er að öðru leyti
ráðgerð í Skaftafellssýslu og verða
menn þar því að treysta á heim-
ilisrafstöðvar, enda eru Skaftfell-
ingar þegar langt komnir á því
sviði.
Framkvæmd rafvæðingar-
áætlunarinnar má ekki
bregSast.
Það verður vissulega ekki ann-
að sagt en að rafvæðingaráætlun-
in sýni mikinn stórhug. Hér er
um örðugar og dýrar framkvæmd
ir að ræða og þó er sá erfiðleiki
verstur, þar sem er óvissan og
glundroðinn í efnahagsmálunum.
Það má elcki á neinn hátt verða
til þess, að kvikað sé frá þessari
áætlun. Henni hefir verið fylgt
þau tvö ár, sem liðin eru, síðan
framkvæmd liennar hófst, og
þannig verður það að vera í fram-
tíðinni, hvað sem það kostar. Ef
eitthvað yrði vikið frá henni,
myndi það vekja ótrú og vonleysi
X dreiíbýlinu. Þjóðfélagsþróunin
sjálf ýtir nú négsamlega, • undir
slíkt, þótt uppgjöf L raforkumálun
um' bætist þar ekki yið.
Öruggasta trygging þessT að
ekki verið hvikað frá rafvæðíngu
dreifbýlisins, er vissuléga; efling
Framsóknarflokk.sins. Það er
hann, sem hefir knúið hana frarn
þótt ýmsir reyni nú að eigna sér
þetta verk lians, eins og svo mörg
önnur, sem liann hefir unnið í
þágu dreifbýlisins. IVIeð baráttu
sinni fyrir rafvæðingu dreifbýl-
isins, hefir Farmsóknarflokkur-
inn enn á ný sýnt það, að hana
Framhald a 10. sl5u
Áætlaðar samveitur og Helztu orkuver í lok tímabils rafvæðingaráætl-
unarinnar í ársbyrjun 1964.