Tíminn - 22.01.1956, Blaðsíða 5

Tíminn - 22.01.1956, Blaðsíða 5
 *■.]?¥* i t. • 18. blað. TÍMINN, sunnudaginn 22. janúar 1956. sumir vek;t> þ.uð er cins ina. Heipíi vör'ða skv upp i j,nyjustu geti haft" gam; Innileikinn og sýrir gamanse ens einkennir Þjóðleikhúsið frumsýndi á föstu- dagskvöldið sjónleíkinn Mann og konu, sem þeir Emil Thoroddsen og IndViði Waage bjuggu fyrir leik- svið eftir skaldsögu Jóns Thorodd- sens. Mér þykir' allsendis óvíst, að skáldverk nokkurs síðari tíma höfundar sét)’. 'þekktari af alþýðu manna en skáldsögur Jóns Thor- oddsens. Þær hafa svo mjög orð- ið eitt með þjóðínni, að í hverri einustu sveif á íslandi munu fleiri og færri persohur, sem menn gjarna líkja við eihhv. söguhetju Jóns, er þeif hyggjast skilgreina innræti og æði sveitunganna, svo að ljóst sé. Séra Sigvaldi, Staðar- Gunna, HalIyarÓur ferðalangur.; Allar hafa þessar söguhetjur svo gjörsamlega sámsamast þjóðinni. að menn jafnvel hafa vitnað til orða þeirra, svo sem um kunnuga ; granna væri að ræða. Það væri að bera í bakkafullan lækinn að fara hér að skrifa um skáldskapajTi$t( Jóns Thoroddsens. Munu vart nokkrar íslenzkar skáld- sögur hafa verið rannsakaðar jafn fágætlega grandgæfilega sem sög- ur Jóns af Steingrími J. Þorsteins- syni prófessor. Hefur hann í verk sínu, Jón Thoroddsen og skáldsög- ur hans, sýnt -frarn ,á vinnubrögð ! hans, hvernig hann hafði lifandi j fyrirmyn<;Íir, íslenzka alþýðumenn.! að söguhetjum sínum Má segja1 að aðferð Jóns hafi verið öfug við það, sem ljójýaö hefur verið um drottin, að hapn gaf .og hann tók, i því að Jón tók persónur sínar beint úr þjóðlifinu, en hefir gefið okkur j þær aftur. Og svo hefur Jón fág- að marga fletj í smiðju sinni, að langt mun þ.ess að bíða, að þeir varpi ekki bjarma inn í líf þeirra, sem á tungutak skáldsins frá Reyk- hólum hlýða. Leikritið Maður og kona, sem I Þjóðleikhúsið- nú sýnir, hafa Emil Thoroddsen og Indriöi Waage gert eftir skáidsögu: Jóns. Er það, eftir því sem prófessor Steingrímur hef- ur rannsakað,; að minnsta kosti ellefti sjónieikurinn, sem gerður hefur veriði ip.ftir sögu Jóns. Fátt í bókmenntiðju finnst mér orka jáfnmikilá týífnæliá og það, að einhver maður taki vérk annars og steypi það upp í nýju formi. ÞjóðleikhúsLð: og ko na SjárJeikur genSur eftir skáldsögu Jóns Thoroddsens af Emil Thoroddsen og Indriða Waage. Þórarin stúdent leikur Bene- - dikt Árnasoti' þokkaléga. Hann er hófsamur og er í lokin töluvert svipmikill. Annars virðist Bene- dikt vera að verða stéttbundifin elskhugaleikari, svo að það fer að verða erfitt fyrir hann að finna öllu fíeiri gervi sem slík mann? . gerð. - Finn vinnumann og ,vin Þórar- ins ieikur Helgi Skiilason sóma- samlega, og. sama er að ségja um Valdemar Helgason í . hlutverki Bjarna á Leiti. Að lokum er mikilla gieðitíð- inda að geta af þessari sýningu. Leiktjöldin eru eftir ungan málara, Gunnar Bjarnason, og er skemmst frá þeim að ■segja, að þau.eru prýðileg. Baðstofan ljóm- andi góð og sömuleiðis landslagið. Sérsfaklega virtist. vandaður frá- gangur hans allur. Ég sá hvergi neitt, sem bár vott um sóðaskap í listinni. Sízt þótti mér. stofan hjá séra Sigvalda, en fjöllin bak við gluggana voru prýðileg.. j Það, sem ég. myridi helzt að finna, va.r himininn. Þessi ógnar- legi blómi ofvprkaði á rpjg,hann minnti á tjöldin í kíhvérsku ó- perusýningunni. ., í ( Ég las einhvers staðar, að þessi Emelta Jénasdóttir oq Bessi Bjarnason sem Staðar-Gunna oq Eqill Grímsson. af harðýðgi séra Sigvalda, þegar I snillingum mistekst að umsteypa hann er í leikslok látinn gugna þannig sínar eigin sögur. Það, sem freistað hefur rúm- lega tugs manna til að semja leik- við það eitt að sjá mág sinn heim- kominn með falsbréfið gamla. Það gerir að vísu etnu skáldj irit eftir skáldsögu Jóns, eru hin ekkert til, þó að einhver anriarji-hráðlifandi samtöl og glöggdregnu Ekki á þéttá sízt við, ef frumsmíð-j umsteypi verk þess, en ég þekki f persónúr. Nú er skáldsaga Jóns ið hefur verið snilldarverk. Nú! ekki það verk, sem hægt er að; um leið trúverðug þjóðlífsjýsing, skal það ekkí drégið í efa, að þeir taka þegjandi og hljóðalaust og þó að yfirborð flestra persónanna Emil Toroddsén og Indriði Waage j setja í allt annað form en bað hef-jsé litað kímni skáldsins. Það verð- hafi verið rrianna færástir til þess i ur vertð samið í upphaflega j ur því að gera þær kröfur til að sníða ská.idsögu Jóns þann' Skáldsaga getur aldrei orðið gott í hvers leikhúss, sem tekur sjón- stakk, er hæfi, leíksviði. Þó hygg leikrit við það eitt, að samtölin | leikinn Mann og konu til sýning- ég, að engtim geti dulizt, hvar j séu tekm úr sögunrii og köiluð j ar, að það ekki misþyrmi þjóðlífs- mörkin cru, þar sem lýkur hinni sjónleikur. Það er hægt að semjajblæ sögunnar og kímni og glettni ófullgerðu skáldsögu Jóns og þeir, leikrit um sama efrii ög einhver j skáldsins með afkáraskap. Á þessu frændui- 'taka' áð yrkja við eftir i annar hefur gert segu. Og það j hvoru tveggja hefur orðið all- ágripinu. Bæði missa samtölin1 getur vel verið, að leikritið verði j mikill misbrestur í þessari sýn- þann sprikíandi khriileik og per- i betra verk en sagan, en það er j ingu Þjóðleikhússins. Mun þar að- sónulega blæ.' sém einkennir sögu- ekki hægt aö taka skáldsögu, og | aðllega mega um saka leikstjór- hetjur Jóns,'og svö verður harðla brifsa samtölin til þess eins að j ann Indriða Waage. í heild er sýn- ósennileg öll sú saga, sem sögð er gera úr þeim sjónleik. Jafnvel j ingin sundiu-laus. Einstakir leik- í arar skila sínum hlutverkum, ‘ 'É fáeinir ágætlega, en og hver rói í sína átt- "i sýningarinnar _ .... Tur ofleikur. svifígttu kímni Jóns Thor j oddsens er misþyrmt með skringi- - • i—_. Þjóðlífsmyndin er með- ----1 eins- og eitthvert „kúríós- i“, sem Sú ; kynslóð, sem elst “i árgerð af bjúikk af að hlæja að. og samúðin, sem gegn- -i Jóns Thorodds- ekki sýninguna í —Mér datt oft í hug sjónvarp, sem slitið er sundur af skrumskældum auglýsingum, með —- ég var að horfa á þessa sýn- ingu. Ég var kannske farinn að njóta þess að horfa á túlkun ein- hvers leikanda á einhverju atriði, þá kom allt í einu skrumskæld auglýsing um það, að svona spreng hlægilega afkáralegt hafi mann- lífið verið í gamla daga. Útkom- an úr öllu varð eitthvert sundur- laúst afdala bebobsjónvarp a la Du Pont. Þetta verður að skrifast á reikning leikstjórans, sem ekki virðist hafa lagt nóga áherzlu á þann mannleika, sem einkennir kimni Jóns Thoroddsens. Höfuðpaur sögunnar og leiks- ihs séra Sigvalda á Stað leikur Haraidur Björnsson. Gervi hans og leikur er hvort tveggja gott. Harin leikur þennan klækjaref af þeírri hófsemi og hjartans hlýju, sem skortir í sýninguna í heild. Steinunni, konu hans, leikur Regína Þórðardóttir sömuleiðis hófsamlega og vel. Staðar-Gunnu, hina ástsviknu bróðurdóttur Sigvalda, leikur Emelía Jónasdóttir með miklum ágætum. Ef til vill er meðferð Emelíu á þessu hlutverki það bezta í sýningunni. Þuru gömlu í Hlíð leikur Nína Sveinsdóttir vel. Gervi hennar er prýðilegt og látbragðið allt við hæfi. Hlíðarhjónin, Sigurð og Þórdísi, leika þau Gestur Pálsson og Anna Guðmundsdóttir. í höndum þeirra verða þessar sómamanneskjur tvö eintök af þessum „kúríósítetum", sem sjónvarpið auglýsir. Hrekk- léysi Sigurðar og trúgirni verður hjá Gesti nánast hálfvitaskapur, og úr persónunni verður titrandi, stamandi gamalmenni. Þórdís vérður hjá Örinu algerlega svip- laus. Þessi , skörungshúsfreyja, sem Jóri Thoroddse’n skápáði, verð ur þarna að rifrildissamri kerl- ingu, sem skortir þar á ofan alla reisn, þegar á skal herða, og mestari þann innileik, sem hún átti til í ríkum mæli. Sigrúnu fósturdóttur þeirra leik- ur Bryndís Pétursdóttir. Frá hendi Jóns er þetta sviplaus persóna, og frúin gerir þar sízt að draga úr. Annað heimilisfólk í Hlíð eru nánast statistahlutverk, sem með fara Guðrún Ásmundsdóttir af skemmtilegri glettni, Rósa Sig- urðardóttir, Þorgrímur Einarsson og Rúrik Ilaraldsson, sem ræskir sig vel og kveður rímur. Hjálmar tudda leikur Ævar Kvaran og ofleikur hlutverkið par exellance. Sama er að segja um meðferð Baldvins Halldórssonar á Hallvarði Hallssyni. Grím meðhjálpara leikur Klem- enz Jónsson sómasamlega, Hann er hóflega hlægilegur og drýld- inn. Guðsorð vitnar hann í jafn glæsilega og Pétur Hoffmann Égilssögu. Gervi hans er gott, lát- bragðið allt skemmtilega með- hjálparalegt. Son hans, Egil, leik- ur Bessi Bjarnason. Það er eitt af þeim hlutverkum, sem óhætt er að gera botnlaust afkárlegt, án þess að með því sé heildarsvip leiksins spillt. Enda stendur ekki á Bessa að leika hálfvitaskapinn, og var samleikur hans og Klem- j þessari sýningu sem sundurlaus enzar ágætur. ’ skrípagangur. — S. S. i Haraldur Björnsson sem séra Sigvaldi. sýning á Manni og konu væri til; þess haldin af Þjóðlcikhúsinu að t. reyna að halda við þjóðlegri erfð ; á meðal vor, eða einhvern veginn . þannig var það prðað. • - V Ég held, að sýningip sé sönnun þess, að við hofum alveg sagt skil- ið við fortíðina, og.,sú kímni, sem hjá Jóni Thoroddsen var elskuleg, hlæjandi, spriklandi og mannleg fyrst og fremst, kemur fram á Bjarni á Leiti og HallvarSur ferðaianqur — Valdimar Helqason oq Baldvin Halldórsson. Nyrzta kirkja katólskra á jörín hér Hornsteinn brotúr bjargi undan St.-Pét.urskirkju HliSarhjónin — Anna GuSmundsdóttir oq Gestur Páisson. Hammerfets, Norður-Noregi, 20. jan. — Katólski söfnuðurinn í Hammerfest hyggst reisa kirkju á næstunni, og verður það nyrzta gúðslnis katólskra á jörð- inni. Það er og merkilegt við þessa fyrirhuguðu kirkju, að hornsteinn hennar verður brot- af Pétursbjargi því, sem umlyk- ur gröf Sankti-Péturs undir kirkjunni frægu, sem- við hann er kennd í borginni eilífu á bökk um Tíber. (FramhalcjL ác9. síðu).

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.