Tíminn - 31.01.1956, Qupperneq 4

4
TÍMINN, þrigjudaginn 31. janóar 1956.
25. blaS.
Ræða Eysteins Jónssonar fjármálaráðherra í eldhúsdagsumræðunum í gærkveldi:
Nýju álögurnar eru óhjákvæmile
kaup- og verðhækkananna á síðastliðnu ári
Án þeirra myndi útfluiningsframleiðsðan siöðv-
.
ast og kjör þjóðarisinar versna stórkostlega
Eysteinn Jónsson, fjármáiaráðheri'a
Þegar síðast voru haldnar eld-
húsumræður á Alþingi, voru ný
afstaðin mikil átök um kaupgjald
í landinu. Hafði þá verið knúin
fram með mjög löngu verkfalli
og ærnum fórnum fyrir verka-
menn og raunar þjóðarbúið allt,
veruleg almenn kauphækkun, án
[æss að nokkur hefði þó í rauninni
trú á því, að undirstöðuframleiðsl-
an gæti borið hana.
Þessir atburðir áttu sér tvenns
konar rætur. Annars vegar var
mikil eftirspurn eftir fólki til
vinnu, sem stafaði af breyttum
atvinnuháttum togaranna og mik-
illi fjárfestingu. Þessi mikla eftir-
spurn villti ýmsum sýn um það,
undir hverju framleiðslan gæti ris
ið. Á hinn bóginn var svo verka-
lýðsforusta kommúnista, sem eins
og vant er, beið tækifæris, til að
setja efnahags- og atvinnulífið úr
skorðum. Fannst henni tilvalið að
notfæra sér þetta tækifæri, til
þess að koma af stað almennri
kauphækkun, sem þess yrði vald-
andi að gera þyrfti stórfelldar nýj
ar ráðstafanir vegna framleiðsl-
unnar.
BrotiS blað í efnahags-
sögu landsins.
Kommúnistar höfnuðu í upphafi
hinriar miklu deilu allri samvinnu
um að leita að raunverulegum
kjarabótum fyrir verkalýðinn eft-
ir öðrum leiðum, og sögðu að
kaupið ætti að hækka. Höfnuðu
siðan boði um 7% kauphækkun
fyrstu daga verkfallsins, vegna
þess að þeir vildu hafa langt
verkfall, scm gerði mikið tjón.
Miðuðu allar þessar framkvæmdir
við að skapa erfiðleika, en ekki
hitt að finna lausn, sem gæti kom-
ið hinum lægst launuðu í landinu
að varanlegu liði.
Eg benti á það þá, að með þess
uin ráðstöfunum væri brotið biað
í efnahagssögu landsins. Fram að
þeim tíma hafði framleiðslan
farið vaxandi, verðlag haldist
stöðugt í tvö og hálft ár, sparn
aður aukist mikið, greiðsluaf-
gangur verið á ríkisbúskapnuin,
hægt að lækka skatta og tolla-
álögur árlega nokkuð. Togaraút
gerðin stóð á hinn bóginn höll-
um fæti og liefði þurft að gera
nýjar ráðstafanir til viðbótar
þeini, sem áður höfðu verið gerð
ar ,til stuðnings henni, þótt ný
hækkunaralda hefði ekki verið
reist. En allt hefðLþað verið við
ráðanlegt og tiltölulega létt sam
anborið við það, sem nú iiggur
fyrir.
Ég benti á þá og hvað eftir ann
°.ð síðan, að þessar hækkanir yrðu
r.ii þess að gera þyrfti nýjar stór-
t'elldar ráðstafanir vegna fram-
leiðslunnar. Þær mundu þar að
auki hæklca útgjöld ríkissjóðs til
launagreiðslna og á öllum sviðum.
Vlundi því þurfa að grípa til nýrra
iekjuöflunarráðstafana vegna ríkis
öúskapsins og framleiðslunnar eða
tireinlega fella gengi krónunnar.
Þetta var ekki vandasamt að sjá,
?nda sama hvar maður kom um
þessar mundir og heyrði á tal
manna. Öllum var þetta ljóst
strax þá.
Afkoma útflutnings-
framleiðslunnar.
Athugum nú hvað fyrir liggur.
Tökum fyrst útflutningsfrarnleiðsl
ina.
Nefnd var sett til að athuga af
<omu togaranna 1954. í henni voru
menn frá öllum stjórnmálaflokk-
jm. Samkvæmt niðurstöðum nefnd
arinnar var rekstrartap þá miðað
við meðal afkomu nýsköpunartog-
ara talið 950 þús. kr. á ári. Þetta
voru fulltrúar allra flokka sam-
mála um. Samkvæmt áætlun, sem
nú er gerð á sama grundvelli, er
yekstrartap talið 1 milljón 980 þús.
Rekstrartapið hefir samkvæmt
þessu aukist um rúmlega 1 millj. I
Kekstrarkostnaður aukist um 1
millj. 420 þúsund. Aukningin er
mest ó þessum liðum:
Kaupgreiðslur hafa hækkað urn
545 þús. kr. Uppskipun um 165
þús. Viðhald um 70 þús. Olía um
410 þús.
Mun þár koma til stórfelld farm
hækkun, en togaraeigendur segjast
fá olíuna með 5% álagi á aðfluln
ingsverð. Auk þessara liða eru
svo hækkanir á nærri öllum öðr-
um kostnaðarliðum, enda hefir
kaupgjaldið í för með sér hækk-
un á þeim velflestum .
Þessi niðurstaða sýnir, að tog-
ararnir eru sízt betur haldnir nú
með 5000 kr. rekstursframlag á
dag, eins og þeim er ætlað í til-
lögúm stjórnarinnar, en þeir voru
með 2000 kr. framlag á dag 1954.
Aætlunin um rekstur togaranna
er miðuð við óbreytt verð á fiski
til togaranna, eins og það er nú,
en gert er ráð fyrir að leggja fram
5 aura á kg á togarafisk til þess
að hindra verðlækkun á fiskinum,
sem elia hefði verið skellt á af
frystihúsunum.
Bátarnir voru betur settir en tog
ararnir áður en þessi nýja hækk-
unaralda var reist, en samt ekki
betur en svo, að óhugsandi var
að þeir gætu undir nokkrum nýj-
um áföllum risið, án þess að fá
viðbótarstuðning.
Kauphækkanir hafa haft í för
með sér hækkun á rekstrarkostn-
aði bátanna, sem samsvarar a. m.
k. 5 aurum á kg af fiski, fyrir ut-
an auknar greiðslur til hluta-sjó-
manna.
Auknar kaupgreiðslur útflutn-
ingsframleiðslunnar nema á
annað hundrað millj. kr.
Hækkun á vinnslukostnaði frysti
húsanna svaraði til 12 aura á hvert
fiskkíló. Með hækkun á bátaálagið
sem gerð var í síðastliðnum des-
cmbermánuði, fengu fiskvinnslu-
stöðvarnar upp í þetta rúma 6
aura á kg. Til þess að koma í
veg fyrir lækkun á fiskverðinu til
bátanna og togaranna, leggur ríkis
stjórnin til að 5 aurar verði greidd
ir í uppbót innanlands á hvert kg
af hausuðum og slægðum fiski.
Er það skilyrði sett fyrir þessari
uppbót að fiskverð hækki ekki, en
því hefir verið haldið fram af
hálfu fiskvinnslustöðvanna, að fisk
verð yrði að lækka samt. Hafa þó
að iokum náðst samningar um ó-
breytt verð, með tilstyrk þessarar
uppbótar.
Á því leikur enginn vafi, að
hækkanir á framleiðslukostnaði
útflutningsframleiðslunnar í
hcild vegna kauphækkananna
frá í vor, nema á annað hundrað
millj. kr., því að kauphækkun
sú, sem í upphafi var 11—12%
er nú orðin á milli 21 og 22%,
vegna víxlhækkana innanlands,
sem af lienni hafa leitt.
Þegar litið er á allar greinar
útflutningsframleiðslunnar sem
heild, sést því glöggt ,að óliugs-
andi er að forðast stöðvun fram
leiðslunnar og þar af leiðandi
hrun í þjó'ðarbúskapnum, nema
mcð því eina móti að þjóðin skili
útflutningsframleiðslunni aftur
einhverju af því, seni búið er
taka af henni, og sem tvímæla-
laust er mun meira en liún get
ur með nokkru móti risið undir.
Væri þetta vanrækt mundi það
| verða þungt áfall allri þjóðinni.
Þær álögur, sem nú eru fyrirhug-
aðar í þessu skyni, eru að vísu
stórfeildar, en þó smámunir ein-
ir hjá þeim þjóðarvoða, sem af
því leiddi, ef ekkert væri gert til
þess að koma af stað framleiðsl-
unni.
Hvers virði er útflutnings-
framleiðslan?
Það er hollt fyrir landsmenn að
minnast þéss, þegar slíkir atburð-
ir gerast sem nú, hver staða út-
fiutningsframleiðslunnar er, og
hvað þeir eiga undir henni. Eg vil
nefna dæmi um togarana.
Fróður maður liefir gefið mér
upp, að 220—230 millj. kr. muni
greiddar í vinnulaun innanlands
í santbandi við togarareksturinn.
Af þessu muni um það bil helm
ingur vera greiddur í Reykjavík
og Hafnarfirði en hinn helming-
urinn eða 110—120 milljónir
annars staðar á landinu, víðsveg
ar í sjávarplássunitm nú orðið-
Þetta eru stórkostlegar tölur óg
sýna betur en mörg orð hvað í
húfi er, að togararnir geti geng
ið hrukkulaust.
Ef hefi því intður ekki við
hendina hliðstæða áætlun um
vinnulaunagreiðslur í sambandi
við útgerð vélbátaflotans. En
allir landsmenn vita, að bátaút-
vegurinn er einn höfuðþáttur í
atvinnulifi landsmanna og að lífs
afkoma manna í sjávarþorpum
landsins er blátt áfram undir því
komin, að sá atvinnurekstur sé
rekinn af kappi og áhuga.
Og það er ekki aðeins afkoma
íbúanna í sjávarplássunum, sem
byggist á þessari framleiðslu. Hvað
nnindi sá mikli fjöldi, er stundar
siörf í landi, sem í fljótu bragði
sýnást ekki vera nátengd útvegin-
um, geta lengi haldið afkomu
sinni í horfi, ef það mistækist að
halda útgerðinni ekki aðeins gang
andi, heldur blátt áfram í fullu
fjöri?
Útflutningsframleiðsla landsins
hefir sérstöðu. Þegar hækkanir
oiga sér stað á framleiðslukostn-
aði, geta atvinnurekendur, sem
stunda iðnað og samgöngur t. d.,
hækkað sínar vörur og sína þjón-
ustu á innlendum markaði. Verð-
lág landbúnaðarafurða er gert upp
og metið einu sinni á ári og þá
á að taka til greina þær hækkanir
sem órðið hafa, og verðið að
hækka innanlands í samræmi við
þær.
! Þrjár leiiir.
Sjávarútvegurinn, sem byggir af
komu sína á útflutningi einvörð-
ungu, hefir engar slíkar útgöngu-
dyr. Menn velta hækkunum hver
yíir á annan innanlands en þess-
ar hækkanir koma fram með full-
um þunga á framleiðslukostnaði
sjávarútvegsiiis, án þess að sá at-
vinnuvegur geti hækkað verðlag af
urðanna. Verðlag á afurðunum fer
eftir verðlagi á erléndum markaði.
Erlendi gjaldeyririnn, sem útflytj
endur fá fyrir vörur sír.ar, er með
lögum af þeim tekinn við föstu
lögákveðnu verði, og afhentur
bönkum landsins, og þar notaður
til vörukaupa 1 þágu allra lands-
manna.
Þegar svo er kontið, að búið
er að ofhlaða útflutningsfram-
leiðsiuna og eigi að afstýra stór-
felldri kjararýrnun allrar þjóð-
arinnar, þá er ekki nerna þrennt
til: Að hækka verð það, sem
útflytjendur fá fyrir þann gjald-
eyri, sem þeir fá fyrir afttrðir sín
ar þ. e. a. s. að lækka gengið
eins og við köllum það í daglegu
tali. Að koma á allsherjar nið-
urfærslu á öllunt frantleiðslu-
kostnaði í landinu, kaupgjaldi og
verðlagi og allri þjónustu. En
vilji menn hvoruga þessa leið a'ð
hyllast eða séu slrilyr'ði ekki slík
að þær verði farnar, þá eru að-
eins einar útgöngudyr eftir, og
þær verður að nota, þótt ekki
verði sagt að þær leiði til rnik-
iila fyrirheita um varanlegt og
heppilegt ástand. Sú leið er upp-
bótaleiðin. Skila til baka því, er
oftekið er: Álögttr, uþpbætur.
Það er þessi síðasta leið, sem
ríkisstjórnin beitir sér nú fyrir
sem neyðarúrræði til bráðabirgða
til þess að forða frá óbætanlegu
tjóni.
Söngurinn um styrkþegana.
í sambandi við ráðstafanir af því
tagi, sem nú er verið að gera. er
hætt við, að þeirri hugsun skjóti
upp, að með þvílíkum ráðstöfun-
um sem þessum, sé verið að gera
almenningi í landinu að greiða
styrki til þeirra, sem vinna beint
að framleiðslunni. Er þá skammt
í það, að hlutunum verði alveg
snúið við. Allt standi á höfði fyr-
ir mönnum og við förum öll að
halda, að við höldum uppi fram-
leiðslunni með framiögum af okk
ar hendi, í stað þess að skilja, að
framleiðslan skapar þau verð-
mæti, sem lífskjör okkar ailra
mótast af.
Þessar nýjtt ráðstafanir eru
sumpart gerðar, til þess a tf
hækka eða halda uppi verði á
sjávarafurðtim og sumnart til
þess að Iækka framleiðslukostm-
að sjávarútvegsins. Ennfremur
til þess að haida unpi verði á
útfluttum landbúnaðarafurðum.
Siíkar almennar ráðstafanir
eiga ekkert skylt við styrki til
einstakra manna. Þær eru til-
raun, til bess að koma málum
svo. að skilyrði séu fyrir dug-
mikla framleiðendur, íil þess að
komast sæmilega af, ef allt geng-
ur óhappalaust. Þær crtt einnig
gerðar til þess að sjávarútveg-
urinn gcti boðið fiskimönnum
viðunandi kjör. Þessar ráðstafan
ir eru gerðar, til þess að slyrk.ia
grundvöll þann, sem við stönd-
um ÖIl á, livaðá störf, sem við
vinnum og livort sent við eigum
lieinta á sjávarbakkanum eða
innst í afdöltim landsins.
Á hinn bóginn er það ástand,
sem við nú búum við, og sem
þessar ráðstafanir bera gleggstan
vott um, stórhættulegt.
Tilfærsla svo mikilla fjármuna
í þjóðfélaginu, sem hór þarf á að
halda, gerist ekki átaka-, öfund-
ar- né tortryggnislaust, og þess er
lieldur ekki von.
Blekkingar upplausnar-
aflanna. ’
Ráðstafanir sem þessar mynda
prýðilegan jarðveg fyrir upplausn
aröflin í þjóðfélaginu, énda eiga
þessar útvarpsumræður víst að
vera eins konar uppskeruhátíð
kommúnistanna, sem bókstaflega
iða í skinninu þessar vikur yfir
því, hve vel hafi komið upp það,
sem sáð var til í vor sem leið.
Þelta ástand geiu'r lýðskrumur-
um ýmis tækifæri, enda á óspart
að nota það, eins og menn liafa
einnig mátt heyra á þjóðvarnar-
mönnum, sem reyndu að sá tor-
Iryggni, öfund og beiskju á báða
bóga.
Það er reynt að ala á óvild í
garð þeirra, sem vegna starfa
sinna verða að hafa forgöngu um
að afla fjár, til þess að halda fram
leiðslunni gangandi.
Það eru kynntir eldar öfund-
ar og tortryggni, með því að kalla
suma styrkþega, en t.elja öðrum
trú um, að þeir séu féflettir að
ófyrirsynju, til þess að halda uppi
óhófslifnaði framleiðendanna og
alltaf er hægt að finna einstök
dæmi óhófs og ráðleysis, til þess
að benda á. Hvílíkur jarðvegur
fyrir þessi öfl niðurrifs og æsinga.
Hver kallar aðra iðnaðarmenn
styrkþega, þótt þeir hækki verð á
vörum sínum innanlands, þegar
framleiðslukostnaður vex? Hver
(Frambald á 5. síða.)