Tíminn - 22.03.1956, Side 6

6

Útgefandi: Framsóknarflokkurinn.
Ritstjórar: Haukur Snorrason
Þórarinn Þórarinsson (áb.).
Skrifstofur í Edduhúsi við Lindargötu.
Símar: 81300, 81301, 81302 (ritstj. og blaðamenn),
auglýsingar 82523, afgreiðsla 2323.
Prentsmiðjan Edda h.f.
„Athafnafrelsi" peningamanna
T
ÍAUSTIÐ 1953 brá
L Morgunblaðið upp
yrir sjónum þjóðarinnar dáfall
igri ;.nynd: í skjóli „athafna-
:relsis“ og afnáms hafta átti
ramtak einstaklingana að fá að
ijóta sín og leiða allan þjóðar-
DÚskap á betri veg. Verzlunin
átti að verða frjáls og fjárfest-
mgareftirlit að hverfa sem mest
ár sögunni. Og allt þetta skyldi
þjóðin fá fyrir „atbeina Sjálf-
stæðisflokksins“, sem hefði lagt
grundvöllinn að „athafnafrels-
inu“ enda „þótt fjarri sé að
flokkurinn liafi enn komið fram
allri stefnu sinni“, að sögn Ól-
afs Thors á Varðarfundi um
þessi mál í nóvember 1953. Um
það var því ekki að villast í þá
daga, að Sjálfstæðisflokkurinn
lagði á það höfuðáherzlu að
losa sem mest um fjárfestingar-
eftirlitið og hleypa þar með af
stað ofþenslunni, sem nú er að
að sliga efnahagskerfi þjóðfél-
agsins. „Forganga Sjálfstæðis-
manna“ var upphrópuð í hverju
AWorgunblaði, og upphafið rakað
allt til landsfundar Sjálfstæðis-
Oianna vorið 1953.
Þessar staðreyndir þurfa
menn að hafa í huga er þeir
lesa staðhæfingar Sjálfstæð-
ismanna í dag um að Fram-
sóknarmenn hafi knúið fram
stórfellda rýmkun fjárfesting-
arframkvæmdanna með svo
skjótum hætti sem varð 1953.
Þetta liaust réðist Morgun-
blaðið einatt mjög harkalega
á Framsóknarmenn fyrir að
benda á hættur þær, sem sani
fara eru hömlulausri fjárfest-
ingu.
Hinn 26. nóvember 1953 not-
aði Mbl. t.d. tileíni umræðna á
Alþingi um þessi mál til að birta
grein, sem það nefndi: „Er
Framsóknarflokkurinn með eða
móti athafnafrelsinu?" og lét
auðvitað í það skína að Fram-
sóknarmenn væru andvígir
frelsiskenningum almennt
af því að þeir höfðu bent
á hætturnar sem eru samfara
fjárfestingu, sem ekki er hagað
í samræmi við almenna jafn-
vægisstefnu í fjármálum.
VIÐHORF FLOKKANNA
komu einkar skýrt fram í ræð-
um þingmanna á Alþingi, er
trumvarpið um afnám Fjárhags
:ráðs var á dagskrá. Við það
tæki færi sagði Skúli Guðmunds
:>on meðal annars þetta:
Ég tel tvímælalaust æski-
legast fyrir þjóðina, að hún
búi við sem mest frelsi og
lielzt fullt frelsi á viðskipta-
sviðinu, en viss skilyrði þurfa
að vera fyrir hendi til þess,
að um ótakmarkað frjálsræði
í þeim efnum geti verið að
ræða. Það er rétt. . . að aukin
framleiðsla er hér undirstöðu-
atriði, en auk þess þarf. . .
jafnvægi í fjárhags- og pen-
ingamálum og greiðsluhalla-
lausan ríkisbúskap.“
Þarna var lýst viðhorfi Fram-
sóknarflokksins, sem vildi taka
fullt tillit til allra aðstæðna. En
málsvarar „athafnafrelsis"
braskaranna höfðu hér önnur
sjónarmið. Við þessar sömu um
ræður lýsti Jóhann Hafsíeinn
þannig viðliorfi Sjálfstæðis-
manna til fjárfestingar- og
byggingamóla:
„Ég fyrir mitt leyti tel mörg
um sinnum heillavænlegra og
ákjósanlgeri stefnu í þjóðfélag-
inu að duglegir og atorkusamir
byggingamenn og aðrir, sem
hafa efni til þess, byggi ibúðir
í landi sem vantar íbúðir, og
selji þær öðrum, heldur en að
menn, sem hafa einhver efni
noti fjármagn sitt til þess að
duldum leiðum að fó óhæfi-
lega og ólöglega okurvexti af
af því, eins og verið hefur“.
(Leturbreyting hér)
Leiðirnar voru því aðeins
tvær, að dómi þessa alþingis
manns, hömlulaust bygginga- og
húsabrask, eða ávöxtun fjár með
okurvöxtum „eftir duldum leið
um“. Svo mælti einn helzti for
svarsmaöur „athafnafrelsisins“
og lýsti raunar um leið skil
merkilega innviðum þess frels
is sem Sjálfstæðismenn hafa
lengi haft á oddinum.
ÞAÐ ER viðbótar saga, að
þótt Sjálfstæðismenn fengju því
ráðið á sinni tíð, að svo mjög
væri losað um fjárfestingar-
heimildir, að ofþenslahættu var
boðið heim, hafa ýmsir liðs-
oddar þeirra verið fremstir í
flokld að sniðganga þær tak-
markanir, sem eftir voru. Er
Morgunblaðshöllin gleggsta og
stórfelldasta dæmið um það,
hvernig svikist hefur verið um
að hlíta þeim takmörkunurn,
sem í gildi hafa verið og áttu
að vera nokkur stíflugerð fyrir
framrás dýrtíðarhlaupsins og of
þenslunnar. Þar er hlaðið hæð
ofan á hæð, en undirstaðan er
raunverulega prettir og svik við
þá stefnu, sem Sjálfstæðismenn
þykjast í orði kveðnu vilja
í fjárfestingarmálum. Fram-
kvæmd „frelsisstefnunnar" í
i'iðskiptamálum hefur verið með
svipuðum ósköpum gerð. „Frels
ið“ er þannig vaxið, að í raun
inni er verzlunin háð hinum
römmustu höftum í bak og fyr
ir. Það er því komið svo glöggt
fram, sem verða má, að „at-
hafnafrelsi“ sem hefur stundar
hagnað fámennrar klíku að leið
arsteini, er þjóðinni stórhættu
legt. Athafnafrelsi verður að
hvíla á traustum grunni heil-
brigðrar þróunar í efnahags-
málum og vera ciðað við heill
fjöldans. Slíka stefnu getur
Sjálfstæðisflokkurinn ekki fram
kvæmt. Þróun „athafnafrelsis-
ins“ síðustu árin sannar það ó-
tvírætt
Uppskipunarhöfnin í Njarðvík
TkJÖÐVILJINN hefir nú
loks sagt frá ályktun
"lokksþings Framsóknarmanna
im varnarmálin eða meira en
viku eftir að þinginu lauk.
Sést bezt á því, að aðstandend-
ur blaðsins eru ekkert ánægðir
yfir því, að Framsóknarmenn
hafa ákveðið að beita sér fyrir
brottflutningi varnarliðsins, því
að kommúnistar missa ákjósan-
legt áróðursefni við brottför
þess.
Það fór líka, eins og vænta
mátti, að Þjóðviljinn gat ekki
sagt heiðarlega frá þessari á-
lyktun flokksþingsins. Hann
reynir að segja frá henni í
þeim tón, að ályktun þeSsa sé
ekkert að marka, heldur muni
hún verða svikin. Því til sönn-
unar þykist hann geta fært það,
að utanríkisráðuneytið hafi ný-
lega tilkynnt, að samkvæmt
samkomulagi, sem lengi hefir
verið í gildi, verði brátt hafist
handa um hafnargerðina í
Njarðvík og hafi íslenzkum að-
ila verið falin aðalverktakan.
ÞAÐ HEFIR margsinnis verið
hrakið, að hin fyrirhugaða
T11V11N N, fimmtudaginn 22. marz 1956
ERLENT YFIRLIT:
Skurðgoði steypt af stalli
HvaS boSar ræSa Krustjeffs um ógnarstjórn Stalíns?
GAGNRYNI SU, á stjórn Stal-
ins, er birtist opinberlega á ný-
loknu flokksþingi kommúnista í
Moskvu, vakti að vonum mikla at-
hygli. Aldrei áður höfðu forvígis-
menn kommúnista leyft sér að
gagnrýna Stalin opinberlega. í
ræðum ýmsra þeirra — þó einkum
Mikojans — kom það nú fram í
fyrsta sinn, að þeir töldu Stalin
hafa verið einræðisherra, sem
hefði innleitt persónudýrkun og
sögufölsun og haft rangar skoð-
anir á ýmsum mikilvægum atrið-
um .Ofríki hans og einsýni hefði
oft haft óheppileg áhrif fyrir flokk
inn og þjóðina í heild, bæði inn
á við og út á við.
í þessum ræðum kom það hins
vegar ekki fram, að Stalin hefði
verið einn af grimmustu og ófyrir-
leitnustu einræðisherrum sögunn-
ar, eins og menn hafa löngu gert
sér ljóst vestan járntjalds. Svo
langt náði hin opinbera gagnrýni
á flokksþinginu ekki.
ÞAÐ ER NÚ hins vegar upplýst,
að slík gagnrýni hefði komið fram
á þinginu. Á lokuðum þingfundi
25. f. m., þar sem aðeins þingfull-
trúar voru mættir, flutti Krusts-
jeff 3Vz klst. ræðu, er eingöngu
fjallaði um Stalin og mistök hans.
höfn í Njarðvík eigi að vera
herskipahöfn, eins og Þjóðvilj-
inn heldur þó ennþá fram. Hún
á fyrst og fremst að vera upp-
skipunarhöfn fyrir Keflavíkur-
flugvöll, svo að flutningar til
hans þurfi ekki að fara um
Reykjavík.
Það liggur í augum uppi, að
bygging uppskipunarhafnar í
Njarðvík torveldar ekki brott-
för hersins á neinn hátt, nema
síður sé. Keflavíkurflugvöllur
verður starfræktur af íslending
um vegna millilandaflugsins,
þegar herinn fer, og mun góð
uppskipunarhöfn í Njarðvík
auðvelda stárfrækslu lians á
margan hátt. Jafnframt mun
hún stórbæta aðstöðu útgerðar-
innar og annars atvinnurekst-
urs á Suðurnesjum.
ÞAÐ HEFIR LENGI verið á-
hugamál íslendinga, að þessi
höfn verði byggð. Alþingi setti
um hana sérstök lög fyrir
nokkrum árum, en framkvæmd-
ir hafa tafizt vegna fjárskorts.
Þess vegna er full ástæða til að
ast í framkvæmd, án þess að
vegna er full ástæða til að
verja þurfi til þess íslenzku
fjármagni, sem nóg þörf er
fyrir annars staðar. Við það er
ekki heldur neitt að athuga,
þótt erlendir aðilar leggi til
fjármagnið, þar sem hér er um
framkvæmd að ræða, er kem-
ur til með að auðvelda rekstur
Keflavíkurflugvallar sem milli-
landaflugvallar, en það er hags
munamál miklu fleiri en ís-
lendinga.
ÞJÓÐVILJINN reynir að vekja
þá tortryggni, að Bandaríkja-
menn muni ekki halda áfram
með byggingu hafnarinnar, ef
þeir eigi á hættu að þurfa að
fara þá og þegar. Þess vegna
hljóti hér einhver undirmál að
eiga sér stað. Allt slíkt er til-
hæfulaust. í sambandi við allar
framkvæmdir, sem Bandaríkin
hafa gert hérlendis, hefir þeim
jafnan verið gert ljóst, að ís-
lendingar teldu sér heimilt hve
nær, sem væri, að nota sér
uppsagnarákvæði varnarsátt-
málans. Bandaríkin hafa samt
lagt í framkvæmdirnar, því að
þau hafa talið hag af þeim fyr-
ir vestrænu þjóðirnar, þótt her
inn væri látinn fara. Sama gild
ir um Njarðvíkurhöfn. Því að-
eins hefðu líka Framsóknar-
menn fallist á framlag Banda-
ríkjanna til hennar, að það tor
Iveldaði ekki á neinn hátt, að
herinn væri látinn fara.
I ræðu þessari kom fram miklu
harðári gágnrýni: á Stalin en opin-
berlega hafði komið fram á flokks
þinginu.
Ræða Krustsjeffs hefir enn ekki
verið birt opinberlega, en trúnað-
armenn kommúnistaflokksins hafa
fengið útdrátt úr henni og hafa
unnið að því að skýra efni hennar
fyrir flokksfélögum seinustu vik-
urnar. Að sjálfsögðu hefir svo mik
ið verið um þetta rætt manna á
meðal, þar sem hér er dregin upp
allt önnur mynd af Stalin en rúss-
neskum alinenningi hafði verið áð
ur sýnd. Á þennan liátt hafa svo
útlendir fréttamenn fengið fregn-
ir af ræðunni og geta sent blöðum
sínum hrafl úr henni.
Á nokkrutn stöðum í Sovétríkj-
unum virðist þessum nýja boðskap
um Stalin hafa verið illa tekið.
Mest hefir þó borið á því í Ge-
orgíu, heimalandi Stalins, en þar
hefir hann verið mjög dýrkaður.
ENN, SEM KOMIÐ ER, vita
menn vestan járntjalds ekki full- j
komlega um ræðu Krustsjeffs, því
að enn hefir ekki fengist vitneskja
um nema vissa kafla úr henni.
Líklegt er, að það séu einmitt þeir
kaflar, sem sögulegastir hafa þótt,,
og af þeim verði því ekki dæmt
um heildarmynd ræðunnar, nema
að takmörkuðu leyti.
Eftir því, sem næst verður kom-
ist, hefir Krustsjeff skipt stjórn-
artíð Stalins í þrjú tímabil. Tíma-
bilið fram til 1934 mun Krustsjeff j
hafa talið bera hæst í stjórnartíð
Stalins. Næsta tímabil hefst með
morði Kiroffs, einkavinar Stalins,
og nær fram til stríðsloka. Krust-
sjeff telur, að morðið á Kiroff
hafi valdiö því, að Stalin hafi
gerzt mjög tortrygginn og hafi
það ágerzt svo með aldrinum að
hann hafi mátt teljast geðveikur.
Hann hafi þá látið taka marga
andstæðinga sína af lífi fyrir falsk
ar sakir, m. a. hershöfðingjana
1936, og liafi líflát þeirra veikt
rauða herinn stórlega. Þá hafi
Stalin gerzt mjög einrúður og ó-
ráðþæginn, og m. a. skellt skolla-
eyrum við aðvörunum um árás
Hitlers 1941. Hann hafi jafnframt |
látið fara að dýrka sig sem hálf- i
guð. Seinasta tímabilið hafi svo
náð frá stríðslokum og fram til
dauða Stalins. Þá hafi hann verið
langverstur í sambúð við með-
starfsmenn sína. Þeir hafi orðið
einræðissegg, mun hann hafa við-
urkennt ýmsa hæfileika hans á
að hlýða honum takmarkalaust og
samt aldrei verið óhultir um líf
sitt. Rétt áður en Stalin féll frá,
hafi hann verið að undirbúa stór-
fellda „hreinsun“, sem að likind-
um hefði m. a. náð til Vorisiloffs,
Molotoffs og Krustsjeffs sjálfs.
Þótt Krustsjeff lýsti Stalin þann
ig sem geðbiluðum og grimmum
öðrum sviðum. Undir stjórn hans
hafi Sovétríkin því eflzt, þrátt
fyrir allt, en sá vöxtur hefði þó
getað orðið meiri, ef Stalin hefði!
sinnt meira ýmsum ráðum félaga
sinna.
Sögusagnir herma, að Krustsjeff
hafi oft tárfellt, er hann flutti
ræðu sína, og að liðið hafi yfir
allmarga fundarmenn.
LÝSING SÚ, sem Krustsjeff
hefir gefið af Stalin, kemur ekki
neinum manni vestan járntjalds-
ins, sem eitthvað hefir fylgzt með
málum, á óvart. Hún er í fullu
samræmi við það, sem menn hafa
lengi vitað, að væri hið rétta um
Stalin. Hann er tvímælalaust ein-
hver grimmasti einræðisherra, sem
uppi hefir verið, enda haldinn
blindri tortryggni og ofsóknaræði.
Á hinn bóginn vérður svo að við-
urkenna, að hann var á margan
hátt mikilhæfur stjórnandi.
Þótt lýsing Krustsjeffs kæmi
þannig ekki á óvart neinum Vest-
urlandamanni, sem hefir viljað sjá
og heyra, er hún hins vegar hin ó-
þægilegasta fyrir kommúnista -vest
an tjalds. Þeir hafa hingað til ekki
STALIN
—■ mynd þessi er frá þeim tíma,
þegar dýrkun hans var sem mest.
vlljað viðurkenna neinar stað-
reyndir um grimmd og glæfra
Stalins. Þvert á móti hafa þeir
dýrkað hann sem hálfguð og varið
alla glæpi hans. Svo blind hefir
Moskvutrú þeirra verið. Afhjúpan-
ir Krustsjeffs á Stalin, eru jafn-
framt afhjúpanir á hinni blindu
ofsátrú þessa fólks. Þær staðfesta
frá orði til orðs allt, sem hefir
verið sagt um undirlægjuhátt og
trúarblindu þess.
FYRIR ÞÁ, sem hafa fylgst með
málum með fullri íhugun, valda
sjálfar upplýsingar Krustsjeffs um
Stalin ekki neinni undrun, eins
og áður segir. Hitt er hins vegar
umnugsunarefni í þessu sambandi:
Hvers vegna kemur Krustsjeff
með þessar upplýsingar nú? Hver
er tilgangurinn?
Við þessum spurningum hafa
birzt mörg sundurleit svör í vest-
rænum blöðum. Sumir telja, að
núverandi ráðamenn Sovétríkj-
anna hafi viljað létta á samvizku
sinni og rífa sig undan því oki,
sem þjónustan við Stalin og Stalin-
dýrkunin hafi lagt á þá. Slíkt væri
vissulega mannlegt. í því gæti
líka falist það fyrirheit, að þeir
vildu sporna gegn því, að slík
saga endurtæki sig aftur með því
að gera það lýðum Ijóst, hvert ein-
ræði gctur leitt.
Aðrir telja, að þstta sé gert í
því augnamiði að fegra hina nýju
valdhafa bæði inn á við og út á
við. Upplýsingarnar um Stalin eigi
að sanna almenningi í Sovétríkj-
unum, að nýr tími sé upprunninn
þar og nýir stjórnarhættir komnir
til sögu. Á sama hátt eigi að nota
þetta til að sanna umheiminum
hið sama. Hinir nýju valdhafar
hafi sagt skilið við stefnu Stalins,
sem einangraði Sovétríkin frá öðr
um þjóðum vegna tortryggni sinn-
ar og lét þau leggja meginkapp á
vígbúnað af sömu ástæðum. Með
því að hafna Stalin, skapist mögu-
leikar til að vinna Rússum meiri
tiltrú út á við.
Loks er sú kenning, að Krust-
sjeff sé að undirbúa „hreinsun",
er beinist gegn andstæðingum
hans og ætlunin sé að stimpla sem
Stalinista.
REYNSLAN EIN sl er úr því,
hvað hæft er í þessum getgátum.
(Framh. á a síðu.)