Alþýðublaðið - 18.08.1927, Qupperneq 2

ALPVUUÖL.ijJlt/
Ía L Íí Ý Ð U B LAÐ5ÐÍ
j kemur út á hverjum virkum degi. í
« Aigreíösla í Alpýöuhúsinu við [
t Hverfisgötu 8 opin írá kl. 9 árd. |
| til ki. 7 síðd. >
! Skrifstofa á sama staö opin ki. í
J £>1 /2 —10 Va árd. og kl. 8 — 9 siöd. {
« Simar: 988 (aígreiðslan) og 1294 ►
} (skrifstofan). £
< Verðiag: Áskriftarverð kr. 1,50 á ►
{ mánuði. Auglýsingarverðkr.0,15 |
< hver mm. eindálka. ►
} Prentsmiðja: Alpýðuprentsmiðjan !
| (i sama húsi, sömu simar).
Ráðsmenskan
á ÞféflarMiíiiis®
Fáein sýnishorn.
Eftir Pétur G. Guðmundsson.
I. Kartöiluræktin.
Verzlun Islands við út'önd hef-
jr aukist stórkostlega á síöustu
áratugum. Við seljum til útianda
vörur fyrir tugi milljóna króna á
hverju ári, — og kaupum frá út-
löndum vörur að sama skapi.
Allar vörur, sém seldar eru út
úr Iandinu, eru naúðsynjavörur.
Ekki svo að skilja, að þær séu
allar fullgildar neyzluvörur fyrir
landsmenn sjálfa. Við myndum t.
d. ekki hafa þörf fyrir allan fisk,
sem á land berst. Talsvert mik-
ið af honurn myndi verða ónýt
vara, ef ekki væri seld úr landi.
En við framleiðum ekki og selj-
um ekki aðrar vörur en þær, sem
eru lífsnauðsynjar einhverjum
mönnum.
Við framleiðum nauðsynjavörur
einar í iandinu. Eð'lilegast er að
hugsa sér, að þjóðin hagnýíi sjálf
það, sem hún þarfnast fyrir af
þessum nauðsynjum, en afgang-
urinn sé seljdur úr landinu í skift-
um fyrir aðrar nauðsynjar, sem
landsmenn geta ekki framleitt
sjálfir. Við veiðum meiri fisk en
við getum étið, en ræktum ekki
korn, sem þó er okkur nauðsyn-
legt. Þetta getum við jafnað með
því að selja það, sem við höfum
afgangs af fiski, í skiftum fyrir
korn. Við framleiðum svo mikið
af nytsemdarvörum og höfum svo
mikið afgangs af nytsemdarvör-
um, að ef við léturn þær í skift-
um fyrir nvtsemdarvörur einar,
þá yæri þörfum allra Jandsins
barna vissulega vel borgið.
En þessu er ekki svo háttað
sem skvldi og hollast væri, eins
og allir vita. Við flytjum til út-
landa ýmsar naúðsynjar, sem bet-
ur væru hagnýttar í landinu, og
kaupum frá útlöndum ýrrtsar ó-
þarfar vörur.
Um þetta eru allir á einu máli.
En ef farið væri að telja og
fiokka óþaríar vörur, sem fengnar
eru frá útlöndum, yrðu skoðanir
manna ærið skiftar. Sumir myndu
telja það helberan óþarfa, sem
aðrjr teldu nauðsynjar. Sumir tefja
það eitt til nauðsynja, sem lik-
eminn þarfnast til næringar og
skjóls, ásamt áhöldum og efni til *
atvinnureksturs. Aðrir vilja einn-
ig telja það, með nauðsynjum, sem
sálin þarfnast til næringar og
skjóls og eykur þægindi og lífs-
gieði. Og þeir hafa meira til sins
máls að mínu viti.
Menn geta deilt um þetta, og
skal ekki farið frekar út í það
hér. En við kaupum frá útlönd-
um nauðsynjavörur, sem ekki er
nauðsynlegt að flytja að, vegna
þess, að þær má fratnleiða í ?bnd'-
hærra verði en útlenda varan er
seld. Það er ráðleysi, — um það
verður varla deilt. Þetta á sér
stað um margar vörur og í mikl-
um mæli.
Hér verður nú að þessu sinni
að eins minst á eina slika vöru,
og það eru kartöflur.
Kartöflur eru ein af þeim fáu
matjurtum, sem þrífast vel í ís-
lenzkum jarðvegi. Fyrir því er
aldarlöng reynsla. Hvar, sem gras
grær og jarðvegur er ekki
mjög votur, má rækta kartöflur.
Jafnvel eyðimela og eyðisanda má
gera að góðum kartöfluakri með
litlum tilkostnaði. Kartöflur eru
holl og góð fæða, og neyzla
þeirra fer stöðugt í vöxt.
Þessa fæðutegund þetum við
fengið af landsins efnum. Hana
þurfum við ekki að sækja til út-
Ianda. Við höfum alt, sem til þess
þarf, að framleiða hana í rík-
.um mæli. Við höfurn yfrið nóg
akurland og nógan vinnukraft. Við
höfum alt, sem til þess þarf, nema
— vilja og ráðdeild.
Ef litið er í opinberar hag-
skýrslur, ber fyrir augu sú öm-
urlega staðreynd, að samhliða því,
að kartöfluneyzla hefir aukist í
landinu á síðari árum, hefir inn-
Ienda Tramleiðslan farið pnerr-
aiuli. Á 5 ára timabilinu 1909
—1913 var meðalársframleiðsla 30
þús. tunnur. En á 11 ára tímabil-
ínu 1914—1924 er meðalársfram-
þiðslan 25 þús. .tunnur. Fram-
Jeiðslan er talsvert mismunandi
eftir árferði. En af skýrslunum
er svo að sjá, sem framleiðslan
standi nálega í stað þessi 11 ár.
Síðasta árið, sem verzlunarskýrsl-
ur ná til, 1924, er framleiðslan
25 400 tunnur. Auðvitað er fram-
leiðslan nokkuð meiri en skýrsl-
ur greina. En framtalið er alt
af svipað, og hefir því þetta ekki
áhrif á samanburðartölur margra
ára. Neyzlan hefir aukist, en inn-
lenda framleiðslan minkað. Mis-
muninn höfum við sótt til út-
landa. Fyrir ófriðinn fluttum við
inn 8 600 tutfnur að meðaltali á
ári árin 1909—1914. Á ófriðar-
árunum 1915—1918 minkaði inn-
flutningurinn stórum, var ekki
nema 5 300 tunnur á ári áð með-
altali. Neyzlan minkaði áð sama
skapi, var 32 þús. tunnur á ári
að meðaltali. Við höfðum ekki
m,anndiá(5 í pkkur tii þess að auka
ínnfendu framlefðsluna, til þess að
fullnægja eftirspurninni, — létum
okkur heldur skorta þessa hollu
og góðu fæðu, en afla hennar í
landinu. Eftir ófriðinn bætum við
þetta upp með auknum innflutn-
ingi. Kartöfluneyzlan í landinu
hefir verið að meðaltali árin 1919
til 1924 43 þúsund tunnur á ári.
Þar af hafa verið ræktaðar inn-
anlands 25 þúsund tunnur, en 18
þúsund tunnur höfum við sótt til
útlanda. Árjð 1924 var innflutn-
ingurinn 20 þús. tunnur, og hefir
að líkindum aukist síðan. Inn-
lenda framleiðslan hefir verið
nokkuð mismunandi þessi ár. En
það, sem hallað hefir á innlendu
framleiðsluna, höfum víð i hvert
sinn bætt upp með auknum inn-
flutningi. Nema árið 1921, þá
kaupunr við að eins 16 þús. tunn-
ur frá útlöndum, enda þótt inn-
lenda framleiðslan yrði ekki nema
16 þús. tunnur það ár. Árið eftir
er innflutningurinn 2 000 tunnum
. meiri en innlenda framleiðslan.
Hvað kostar svo þetta ráðlag
þjóðina? Því svara hagskýrsl-
urnar.Það kostar síðustu árin fulla
Vs milljón króna á ári að meðal-
tali. Árið 1924 gátum við snar-
að út úr landinu 626 396 krón-
um fyrir kartöflur. Það er helm-
ingi hærri upphæð en varið var
það sama ár eftir berklavarnalög-
unum. Það er tneira en þriðjungur
þeirrar fjárhæðar, sem varið er
úr ríkissjóði á ári til allra menta-
mála. Okkur gengur afar-tregt að
koma upp Iandsspítala, sem á þó
ekki að kosta meira en sem svarar
þvj, sem við borgum á 4 árum
fyrir útlendar kartöflur. Á hverju
ári sker alþingi niður tugi til-
lagna um fjárveitingar til nauð-
synlegustu framkvæmda, jafnvel
þó að þær nemi ekki nema fáum
þúsundum eða fáum tugum þús-
unda, með þeirri greinargerð, að
ríltíssjóður þoli ekki þáu útgjöld.
En hálf milljón króna streymir á
hverju ári athugasemdalaust út úr
landinu fyrir kartöflur.
Hér er svo' Ijót mynd dregin af
ráðlagi þjóðarinnar, að fáir munu
trúa að hún sé sönn. Fleiri munu
hugsa sem svo, að hér muni þag-
að yfir málsbótum. Hér gætú ver-
ið málsbætur, og það er rétt, að
leita þeirra og meta þær.
Við getum hugsáð okkur þessar
málsbætur:
1. Það vantar akurland á fslandi
fyrir kartöflurækt.
2. Það vantar vinnukraft til að
rækta kartöflur.
3. Útlendar kartöflur eru betri
fæða en islenzkar kartöflur.
4. íslenzkar kartöflur verða ekki
ræktaðar til sölu fyrir sama verð
og útlendar kartöflur.
Fleiri málsbætur eru hugsanleg-
ar. En þessar, sem nú voru taldar,
eru svo veigamiklar, að hver ein
þeirra væri einhlýt til að fegra
málið, ef hún reyndist sönn.
Nú er á það að líta.
1. Ef við svipumst um eftir
kartöflugörðum, munum við sjá,
að þeir eru lagðir mjög af handa-
hófi. Þeir virðast geta verið hvar
sem þurr jarðvegur er, og jafn-
vel í talsverðu raklendi. Óvíða
hefi ég séð þann kartöflugarðr
að ekki væri umhverfis hann tí-
falt eða hundraðfalt stærra land
af sömu gerð og í garðinum. I
vesturhluta Reykjavíkur þekki ég
garð, sem gefur ágæta uppskeru
á hverju ári. Út frá honum er land
með sama moldarlagi, margar
dagsláttur að stærð, nálega alveg
óræktað. í Reykjavíkurlandi einu
saman mætti vissulega rækta tugi
■þúsunda tunna af kartöflum. Og
þó er hér hrjósturland. En valin
akurlönd fyrir kartöflur þekja ó-
talda tugi ferkílómetra hér á
landi. Það mun hver maður sann-
færast um, sem nokkuð reynir að
kynna sér málið.
2. Við ræktum nú rúml. helm-
ínginn af þeim kartöflum, sem við
borðum. Þessi rækt er nálega öll
,,hjáverk“, sem ekki tekur vinnu-
kraft svo að teljandi sé frá aðal-
atvinnuvegum þjóðárinnar. Hún er
stunduð að langmestu leyti af
kvenfólki, sem verður að vera við
heimili sín hvort eð er, unglingum
og gamalmennum, sem lítt eru fær
til annara verka. Á Akranesi er
kartöflurækt mikil, sem kunnugt
er. Mér er sagt, að nálega eng-
inn „verkfær“ karlmaður, sem
kallað er, vinni að henni. Akra-
nes hefir um 1200 ibúa. Hvað
myndi ekki Reykjavík með sína
22 000 íbúa geta lagt til þessa af
vinnukrafti, sem ella nýttist lítt
eða ekki? Nei, það er ekki of-
hlaðið á vinnukraftinn í þessu
landi. Hitt mun beldur, að hann
eyðist til ónýtis fyrir skort á við-
fangsefnum. Við gætum vissulega
ræktað þrisvar sinnum 25 þús.
tn. af kartöflum án þess að taka
svo mikið sem 100 dagsverk frá
öðrum atvinnuvegum.
3. Kartöflur eru misjafnar að
gæðum, hvort sem ræktaðar eru
hér á landi eða erlendis. Ekkert
er hægara en að rækta hér kart-
öflnr af beztu tegund, ef leitað er
til sérfróðra manna um val á út-
sæði. Ég hafði síðast liðinn vet-
ur kartöflur af Suðurnesjum, svo-
góðar, að ég hefi engar bragðað
betri útlendar. Þær héldust al-
gerlega óskemdar fram á vor. Em
ég hefi ekki sjaldan fengið hér
útlendar kartöfiur, sem naumast
voru boðlegur svína niatur, hvað
þá manna.
4. Utlendar kartöfiur, sem flut-
ar voru til landsins 1924, kostúðu
að meðaltali 31 eyri hvert kíló-
gramm í innkaupi. Smásöluverð
i Reykjavjk var það ár að meðal-
tali 48 aur. hvert kg. Verðið er
að visu mikið lægra nú. "ÍÆun það
.hafa verið fyrra helming þessa árs
að meðaltali 32 aur. kg. í Rvík.
Miðað við verð á öðrum fæðuteg-
undum, sem framleiddar eru r
landinu, er þetta fráleitt mjög lágt
verð, allra sízt þegar reiknað er
með ódýrum vinnukrafti, sem lítt
yrði að notum ella.
Ég get ekki séð, að neitt af
þeim atriðum, sem ég nefndi, sé
málsbót, eða réttlæti það ráðlag
að farga hálfri milljón króna á