Tíminn - 08.05.1956, Síða 8
8
;□
□
O
10
;□
IO
O
lO
O
a
O
T í MIN N, þriðjudaginn & maí 195fc
□ OaOaOoOoOaOaOoOoOoOoDdOaOaOaOoOoOoOoOonoOoQo
/ slendingafaættir
□
u°°
□□□aaaD0D0D
o
o
a
□
o
□
o
□
a
o
□
Minning: Sturla Emil Oddgeirsson
F. 13. apríl 1944 — D. 29. apríl 1956
Hann var rúmfastur á Landspít-
alanum í allan vetur, og þó nokkru
lengur, þessi ungi bjarti og fríði
sveinn, því að hann kom þangað 20.
ágúst í fyrrasumar og var þar þang
að til tiu dagar voru af þessu sumri,
jiema hvað hann mun hafa fengið
að koma heim til sín sem snöggv-
ast á jólunum. Hann var ekki nema
á tólfta árinu, þegar hann kom, til
að ganga undir sjúkdómsraun, sem
jhver og einn, þótt eldri væri,
myndi iiðja frá sér tekna. Ástvin-
um hans var fljótlega tjáð, af lækn
ura, ,að ekki myndi verða um bata
að ræða. En stríðið varð lengra en
í fyrstu var hugað.
Ég haiði ekki séð hann fyrr, en
ég þekkti móðurina, sem sat við
hvílu hans, frú Önnu Oddgeirsson
frá Sauðanesi, og séra Þórð afa
hans, sem þar var líka oft við hlið
hennar, því að þau eru sveitungar
mínir. Sýn af þessu tagi er ekki
óalgeng á slíkum stað, þar sem
harmi lostnir ástvinir reyna að
miðla þeim, sem í striðinu stend-
ur, af styrk sálar sinnar, og brosað
er, til hugfireystingar í gegnum
tár. En fleirum en mér rann til
rifja, það, sem þarna var að ger-
ast. Sá sem ævilokanna beið, var
svo ungur, og þó svo æðrulítill,
baráttan svo löng, með skini sínu
og skuggum, en þau, sem við hvíl-
una sátu, vissu, að vonin er vernd
arengill lífsins, og þó var það að
þessu sinni aðeins von. Sjálfur
átti hann líka þessa von og vissi þó,
að hann var alvarlega veikur, en
ætla má, að börn skynji ekki ná-
vist dauðans á sama hátt og þeir,
sem fullorðnir eru.
Hann verður kvaddur í dag
hinztu kveðju. Þess mun þá minnst
af þeim, sem nánastir eru, er móð-
ir hans kom með hann heim að
iSauðanesi á vordegi fyrir 12 árum,
og hve kær sá vorgestur varð afa
og ömmu og öllum þar heima. Þar
lifði hann sín fyrstu bernskuár,
fram til 9 ára aldurs, en var eftir
það með móður sinni hér syðra á
vetrum, og gekk hér í barnaskóla.
Þar og annars staðar kom í Ijós, að
hann var efnisbarn og þroskaður
eftir aldri. Sagan er stutt af þeim,
sem héðan fer fyrir aldur fram,
minningin, ljúf og sár, því ríkari í
huga þeirra sem eftir eru, móður-
innar, sem misst hefir sinn einka-
son, aldurshnigins afa, sem misst
hefir sinn ,,augastein“, móðurbróð
ur og nafna þar heima á bernsku-
slóðum og annarra nákominna. En
á vegi eilífðarinnar halda kynslóð-
irnar væntanlega áfram hinni
miklu göngu lífsins, hvort sem þær
hverfa seint eða snemma út fyrir
sjóndeildarhringinn hérna megin.
— Við hin tökum undir það, sem
við höfum svo oft heyrt haft yfir
við helgar tíðir: „Guð huggi þá,
sem hryggðin slær“.
G. G.
Minning: Lárus Rögnvaldsson
Yfir bjartan Breiðafjörð
brugðið getur skugga.
Heilög vé þó haldi vörð,
hlúi sól og blómgist jörð,
Bjarkamál og bænagjörð
brjóstin reyni að hugga,
þegar sorgarhríðin hörð hélar
vonaglugga.
í
1 Hann var fæddur á Straumi á
Skógarströnd 27. júní 1904. For-
eldrar voru hjónin Rögnvaldur
Lárusson bónda að Nai-feyri Jóns-
sonar og Guðrún Kristjánsdóttir,
bónda að Straumi Björnssonar
á Narfeyri.
Ársgamall missti Lárus móður
sína og rúmu ári síðar fluttist
faðir hans með börnin fimm tals-
ins til Stykkishólms og stundaði
þar bá rsmíði æ síðan meðan hon-
nm entist aldur til.
Hagleik átti Lárus langt fram í
ættir, enda ólst hann upp við haga
hönd föður síns. Þegar rafljósa-
stöð var reist í Stykkishólmi, var
Lárusi j á 17 ára ásamt fóstbróður
hans Sigurði Siggeirssyni falin
gæzla vé anna, sem keyptar voru
gamlar. Lítil aðstaða var þar til
viðgerðc., ef eitthvað bart út af,
því að eiigar vélsmiðjur voru fyrir
hendi á staðnum. Allt fór þetta
þó vel úr hendi. Bærinn óx og aft-
ur vorr keyptar stærri vélar. Þær
voru Iííce gamlar keyptar. Svo má
að orði kveða, að þær væru látnar
duga á meðan þær héngu saman.
En þai. var list, sem ekki mundi
öllum hont að leika. Loks var
byggt IÍí s ásamt íbúð fyrir gæzlu-
mann o:: nýjar vélar keyptar. Þar
bjó Láics til dauðadags og gætti
vélanna.
Samhliöa hjúkrunarstarfinu við
sínar gömlu vélar réðst Lárus í
það fyrsiur manna við Breiðafjörö
a| kcm&st yfir bíl og tók upp
fófðir íi: Borgarness í sambandi
vffi feröir þaðan til Reykjavíkur.
Perðir þessar rækti hann í nokk-
ur ár ásamt póstflutningum. Aðrir
tóku svo við af honum.
„Göngum til hvíldar með
glófagran skjöld
glaðir og reifir hið síðasta kvöld“.
Þessi orð eiga vel við, þegar
Lárusar Rögnvaldssonar er
minnzt. Hann var alltaf glaðlegur
og broshýr og hvers manns hug-
ljúfi. Heimilisvinur var hann í
hverju húsi og engum manni var
kalt til hans.
Þegar eitthvað gekk úr sér, sem
við kom ljósunum og olli óþæg-
*indum, hvarf öll hryggð og óþæg-
indi, þegar sást til Lárusar, því
að hann kom ekki aðeins með tæki
sín, heldur og með sól gleðinnar.
Kyrrlátur var hann og óframur.
Tranaði sér aldreri fram. Komst
hann með því hjá að lenda í opin-
berum störfum, þó að hann hefði
betri hæfileika en margir sem það
stunda. Brosti jafnan við þeim,
sem með öfgar og æsingar fóru.
Mildaði með því skap þeirra og
laðaði íil sanngirni.
Af .öllum þáttum mannlífsins
veltur mestu um drenginn í mann-
inum. Bernskufélagi Lárusar Torfi;
Jóhannsson, nú kaupmaður íj
Reykjavík, lýsir honum svo:.
„Aldrei kom það fyrir að hann
fengist til að taka þátt í- hrekk
eða stríðni eða neinu, sem gafl
kallazt ljótt, þegar við vorum aðf
leika okkur. Þó var hann alltaf'
glaðlegasti, skemmtilegasti og
bezti leikfélaginn". ^ Þ’éssir góðu
eiginleikar döfnuðu með honum.
Varla mun það óhapp liafa komið
fyrir í Stykkishólmi og þar í
grenndinni að það snerti ekki við-
kvæman streng í hjarta Lárusar,
Rögnvaldssonar. Og mér, sem
þetta skrifa, er ljúi't að minnastj:
þess að hann var tvíniælalaust:
bezti dreiígurinn, sem ég liefí
kynnzt á ævinni,
Þeir dauðu . . .
(Framhald af 6. síðu.)
Hann vissi sannleikann, vissi, að
Bería var ekki höfuðpaurinn.
Hreinsanir í leppríkjunum.
Landskjálftinn í leppríkjunum
vegna opinberananna um glæpi
Stalíns hefir þegar steypt Cherv-
enkov, forsætisráðherra í Búlgaríu.
Honum er nú kennt um að Kostov
var drepinn 1949. Nú er búið að
hreinsa nafn Kostovs. Hann var
hengdur fyrir „njósnir fyrir
Bandaríkjamenn". En hin raun-
verulega dauðasök hans var, að
hann hafði andmælt því, að Rúss-
um leyfðist að mergsjúga efna-
hagslíf Búlgara með verzlunar-
samningum þeim, sem kúgað var
upp á þá.
í Ungverjalandi er hinn gamli
bolsevikkaleiðtogi, Rakosi, nú
gagnrýndur. Hann hefir orðið að
viðurkenna að Rajk hafi verið
drepinn saklaus, en hefir í bráð-.
ina sloppið með því að kenna lög-
regluforingjanum Gabor um allt
saman. En kyrrð komst ekki á. Ó-
kyrrðin er svo mögnuð, að aðal-
blað flokksins, „Szabad Nep“, hef
ir orðið að játa, að ástandiö sé
ekki gott, en harðlega er samt var
að við að menn láti „afstalíníser-
inguna“ fara með sig í gönur. Er
skipað að menn bíði eftir leiðsögu
llokksins.
Kommúnistar í Póllandi og ítal-
íu hafa verið frakkastir að for-
dæma Stalín síðan nýja línan kom
fram. í Póllandi átti einvaldinn
aldrei upp á pallborðið í raun og
veru. Pólverjar hafa ekki getað
gleymt því, hvernig hann lék
pólsku kommúnistaforingjana í
stríðsbyrjun (þeir voru kallaðir
til Moskvu og drepnir), né heldur
skiptingu Póllands, er þeir ffam:
kvæmdu Hitler og Stalín. Fall
Stalíns vakti svo mikla hrifningu
í Póllandi, að stjórnarvöldin urðu
að aðvara landslýðinn að láta ekki
í ljós andúð sína á Rússum.
Tékkar eru bezt menntaðir.
í Tékkóslóvakíu hefir afstalín-
íseringin farið hægar. Ýmsum
þeim, sem dæmdir voru í fangelsi,
þegar Slansky-réttarhöldin stóðu yf
ir, hefir verið sleppt, en enn hefir
Slansky sjálfur ekki verið lýstur
Lárus dó 13. apríl 1956. Síðasta
ævidaginn gekk hann að vanda
glaður og reifur að verki sínu og
vissi enginn til að hann kenndi
sér meins. Um nóttina, þegar
hann var að ganga inn til sín af
verðinum, hneig hann niður ör-
endur.
Við íslendingar erum lítt hneigð
ir til dulrænna eða yfirnáttúrlegra
viðburða. Þessu veldur lífsbarátta
okkar, sem krefst harðneskju í
starfi. Ef til vill ættum við að
gefa þessu meiri gaum.
Jarðarför Lárusar var sú fjöl-
mennasta, sem átt hefir sér stað
í Stykkishólmi. Meðan á kirkju-
athöfninni stóð drjúptu fánarnir
á stöngunum. Þó var nokkur vind-
ur.
Aldagömul venja er á landi
voru að flytja búferlum að vor-
lagi. Það- átti vel við um bústaða-
flutning Lárusar Rögnvaldssonar,
honum fylgdi alltaf líf og gróandi
hvar sem hann fór. Er það ekki
von okkar allra, að svo verði og
um ferðina héðan.
Oflítið gerum við yfirleitt að
því að þakka það, sem menn fórna
í þágu annarra. Þegar kona Rögn-
valdar dó, tók systir hennar að
sér heimilið og rækti það starf í
50 ár þangað til að hún fyrir
knöppu ári síðan signdi yfir gröf
hans. Það mun fátítt, að ekki
dragi saman með persónum í svo
langri sambúð, en svo var ekki.
Þó fór ávallt vel á með þeim.
Þungt var yfir hinni öldruðu konu,
þegar hún gekk að gröf fósturson-
ar síns, sem hún tók að sér árs-
gamlan og annaðist sem móðir,
og signdi yfir hann. Vonandi er,
að hún þurfi ekki að signa yfir
grafir fleiri af fósturbörnum sín-
um.
Kona Lárusar var Ásta Gests-'
dóttir, ættuð af Vestfjörðum.
Fjóra syni áttu þau hjón. Þungur
harmur er kveðinn að heimilinu
eins og jafnan vill verða. Þó má
það vera ekkjunni nokkur styrkur,
að þar eru mannsefni í uppvexti.
Jónas Jóhannsson,
Öxney.
saklaus, og heldur ekki Clementis
utanríkisráðherra, en þeir voru
báðir hengdir. Tékkneska stjórnin
hefir samt afsakað það við Tító,
að þessir menn skyldu vera sak-
aðir um „títóisma", og reynt hefir
verið að breiða yfir þá ákæru á
hendur Slansky, að hann hafi ver-
ið „gyðinglegur svikari og njósn-
ari“. Nú er fjandskapur við Gyð-
inga ekki lengur „lína.“
Skýringin á því, að Tékkar fara
sér hægar, er, að Tékkóslóvakía
var mikið framfaraland áður en
kommúnistar hrifsuðu völdin, al-
menn menntun var þar miklu
betri en í öðrum leppríkjum og
fólki vant því að hugsa sjálfstætt.
Ríkisstjórnin kveinkar sér því við
að gera játningar frammi fyrir svo
upplýstri þjóð. Og blöðin ræða lít
ið eða ekki um þessi mál. Þó er
nú byrjað að ráðast á Gottwald
forseta, sem var harðsvíraður Stal
ínisti. Hann fékk lungnabólgu við
jarðarför Stalíns og dó skömmu
síðar. En þetta er byrjunin í Tékkó
slóvakíu. Meira mun á eftir fara.
Líka er ókyrrð í Austur-Þýzka-
landi. Þessi ókyrrð er jnögnuð af
pólskum blöðum, sem ásaka aust-
urþýzka kommúnista um skort á
„sjálfsgagnrýni". Þetta bendir til
þess, að Moskva noti pólsku kom-
múnistablöðin til þess að flýta
falli austurþýzka stalínistans Ul-
brichts. Stalínistarnir eru enn of-
an á í austurþýzka flokknum. En
hve lengi?
Hvers vegna?
Áhorfendur spyrja: Hvers vegna
hafa rússneskir leiðtogar sett á
svið þennan stórkostlega sjónleik,
afhjúpun hins blóðuga Stalíns, og
þar með hrundið af stað hreyfingu,
sem óvíst er að þeir geti stöðvað?
Ekkert einfalt svar er til við
þessari spurningu. Sennilegt er að
ástæðurnar séu bæði innanríkis-
og utanríkispólitískar.
Dauði Stalíns jafngilti því, að
bjargi væri lyft af brjósti núver-
andi leiðtoga. Mikill þrýstingur úr
ýmsum áttum hlýtur að krefjast
þess, að þeir, sem Stalín lét myrða
fái uppreisn æru. Vafalaust er
þetta atriði áhrifaríkt. Þá er það
óskin um að núverandi stjórn fái
á sig annan blæ en einvaldsstjórn-
in í hugum almennings heima og
erlendis, að gerð séu glögg skil í
milli hennar óg blóðveldis Stalíns.
En það er erfitt verkefni því að
ýmsir þeir, sem nú sitja á veldis-
stóli voru verkfæri Stalíns og
gengu erinda hans.
Mennirnir, sem voru drepnir
saklausir, reyndu að gera það,
sem núverandi valdhafar aldrei
þorðu að gera, að stöðva Stalín.
Mennirnir, sem eru horfnir,
stóðu í vegi fyrir því, að Stalín
gæti orðið einvaldur. Hann ruddi
þeim úr vegi. Þeir, sem nú lifa,
héldu að sér liöndum. Ekki er ó-
líklegt, að þessi saga eigi eftir að
koma skýrar í ljós.
Molotov verður áhrifalaus.
Sá, sem næst stendur falli af
þessum sökum, er vafalaust Molo-
tov. Hann var hægri hönd Stalíns.
Hann framkvæmdi utanríkisstefnu
Stalíns, sem nú er sögð hafa skað-
að Rússland stórlega. Hann er auk
þess mjög erfiður í samskiptum.
Hin nýja stefna er ekki hans
stefna. Hann var á móti sættum
við Tító, og á móti friðarsamningn
um við Austurríkismenn.
En Molotov verður ekki afmáð-
ur eins og ýmsir aðrir leiðtogar.
Hann hverfur úr valdastöðunni
„upp á við“. Þegar Voroshilov
dregur sig til baka úr forsetaem-
bætti — sem er algerlega valda-
laus staða — er líklegt að Molo-
tov taki við. Hver, sem arftakinn
verður, er ljóst, að eins og nú
standa sakir, ráða þeir Krustjeff
og Búlganin stefnunni.
(Endursagt eftir Politiken).
Kenndi Indverjum
(Framhald af 7. síðu.)
vakti og stýrði mikið af tímanum
vegna þess að áhöfnin kunni ekki
á áttavita. Eina nótt ætlaði ég að
láta þá stýra eftir stjörnu, en þeir
komu litlu seinna og sögðu að það
væru stjörnur alls staðar! Einn 4-
hafnarinnar var ættaður frá stað á
ströndinni, sem við fórum fram
hjá, og ég hugsa mér að láta hann
stýra þarna dálitla stund og sofa
á meðan. Þarna hagar svó til, að
fljót fellur til sjávar og er straum
ur þess langt á haf út. Hins veg-
ar er norðurfall með ströndinni og
myndast þarna röst. Á svipuðum
stað eru gryjiningar sem „Fórnar-
grynningar“ nefnast. Eftir að há-
setinn hafði tekið við stýrinu, sett-
ist ég á vélarhús bátsins, en gat
ekki sofnað. Dimmt var af nóttu
og þungbúið. Við höfðum segl uppi
uppi og ferðin gekk yel. Háset
inn, sem stýrði, hafði haldið því
fram, að við værum allt of langt
frá landi, pg þar sem hann var
kunnugur á þéssum slóðum treysti
ég honum til að fara rétt.
En allt í einu verður mér litið
undir seglið og sé stærðar brot,
aðeins nokkra metra frá bátnum.
Ég þaut að stýrinu og snarbeygði
til baka sömu leið og við höfðum
komið, en við það missti báturinn
ferð, þar sem seglið slóst til í vind
inum. Rétt í því að ég hafði snúið
bátnum kom annað brot og hálf
fyllti bátinn. Vélin, sem var 10
hestafla Dan glóðarhausavél, stöðv-
aðist þó ekki. Ég greip hattinn
minn skellti yfir hausinn á vélinni,
til þess að hún mundi ekki kólna
of mikið, enda gekk hún og það
bjargaði olckur. Ég kallaði til Ind
verjanna að ausa bátinn, en þeir
voru allir lagstir á bæn og sinntu
engu öðru. Eitt brot kom í viðbót
en báturin slapp að mestu. Eftir
að báturinn var kominn út úr
brimgarðinum fór ég fram í og
skipaði mönnunum að ausa, og
tóku þeir þá strax til við að létta
bátinn.
Ferðin gekk vel eftir þetta, en
seinna kom ég á sömu slóðir
í björtu og athugaði umhverfið
og þá sá ég, hve litlu hafði munað,
að við færumst þarna allir.
Heimferðin.
Margt fleira segir Guðjón af
starfi sínu og ferðalögum í Ind-
landi. Hinum fögru byggingum og
siðum þjóðarinnar, sem hann hafði
svo óvenju gott tækifæri til að
kynnast. Gömlum veiðiaðferðum,
sem hafa tíðkast síðan í fornöld,
o. s. frv.
— Hvernig gekk heímferðin?
— Frá Madras til Bombay fór
ég í flugvél frá Indverska flug-
félaginu. Þeir nota aðallega Dougl-
as-flugvélar, eins og hér eru not-
aðar. Tafðist einn dag í Bomby,
en flaug síðan til Kairo. Það var
fagurst að sjá yfir Kairo og Alex
andríu og spegilsléttan Súesskurð
inn. Og tvær dætur Guðjóns,
Loúisa og Björk, sem farið hafa
sömuleið fyrir nokkrum mánuðúm,
taka undir það, hve þarna sé fag-
urt um að litast.
— Næstí áfangi var Róm og þar
fannst mér kált, enda er ég ekki
orðinn góður af kvefinu sem ég
fékk þar. Bðið í Róm í fjóra daga.
Þaðan til Löndon og síðan til
Keflavikuí með P. A. A. flugvél.
— Og lívernig finnst þér að vera
kominn heim?
— Það er gott að vera kominn,
heim, en méf finnst nokkuð kalt
ennþá.
Þetta er.það helzta af því, sem
Guðjón Illúgdson skipstjóri, sagði
við heimkomúija. Dætur hans tvær,
Louisa og.Björk, hafa klæðst ind-
verskum „Sari“-búningi, öðrum
bláum hírium'' gulum og það er
tekinn mynd af þeim þrem saman.
..tJÍ Sv. S.
Innilegustu þakkir færum við þeim fiölmöígu fjær og nær, er
auðsýndu okkur, með skeytum, minningargíöfum og á annan hátt,
í’:íí . »'.• ■
samúð og vinarhug við andlát og útför >.
Guðrúnar Magnúsdóttur
frá Breiðabólsstað.
"'v'Í’' •
Sérilagi vottum við hjartans þökk þeim, er glöddu hana með heim-
sókrium, vináttu og hjartahlýju í áralöngym sjúkdómi.
Guð blessi ykkur. -re-
Jón Sumarliðasoh óg fjölskylda.
>■'