Alþýðublaðið - 19.08.1927, Blaðsíða 2

ÁLÍ>\tJUt5L..\tJlT)
2
; alþýðublaðið |
< kemur út á hverjum virkum degi. [
} Aigreiðsla i Alpýðuhúsinu við ;
I Hverfisgötu 8 opin írá kl. 9 árri. í
} tii kl. 7 síðd. t
< Skrifstofa á sama stað opin kl. t
} 9V's —101;2 árd. og kl. 8 — 9 síðd. t
J Simar: 988 (aígreiðslan) og 1294 |
} (skriistoian).
J Verðlag: Áskriftarverð kr. 1,50 á [
J mánuði. Augiýsingarverðkr.0,15 t
1 hver mm. eindálka. ►
J Prentsmiðja: Alpýðuprentsmiðjan |
j (í sama húsi, sömu siniar). >
Ráðsm&nskaift
á plóðarkálim.
Fáeín sýnishorn.
Eftir Pétur G. Guðmundsson.
I. Kartöfiuræktiir.
----, (Frh.)
í skrafi og skrifum um járn-
brautarlagning austur Suðurlands-
undirlendið hefir jwi löngum ver-
ið haldið á.Iofti, hve framleiðsia
jarðargróða myndi þá aukast mik-
ið i þeim héruðum. Meðal ann-
ars hafa kartöflur verið nefndar.
Þá á að verða auðvelt að rækta
þær í 'svo miklum mæli, að engar
kartöflur þurfi að flytja inn frá
útlöndum. Sumir hugsa sér jafn-
vel, að þá gætum við flutt út
karíöflur.
Pað er að vísu svo, að akur-
lönd eru mikil og góð ti! kart-
’ öfluræktar í Arnessýslu og Hang-
'árvallasýsiu, — svo mikil, að ekki
þarf að nota nema lítinn hiuta
þeirra, til þess að fulinægja ailri
kartöfluþörf landsmanna, jafnvel
þótt hún ykist mikið fram yfir
það, sem nú er. — En mér þykir
•fekki líklegt, að þar verði rækt-
aðar kartöfiur til utfiutnings. Og
mér þykir ekki líklegt, dð nokk-
ur maður ætli það í alvöru, sem
nokkuð hefir kynt sér málið.
Þess konar rækt yrði að reka sem
stóriðju, með dýrum vélum og
dýrum vinnukrafti, en flutnings-
kostnaður á erlendan markað
mikili, sem allur kæmi á reikn-
ing framleiðslunnar. Hití er sanni
nær, að þetta sé ein af gyll-
ingunum, sem formælendur járn-
brautar' leggja á það fyrirtæki,
til þess að gera það glæsilegt.
Og hvaða hagræði er það svo,
sem járnbraut myndi færa kart-
öflurækt á þessum svæðum?
Þar -getur varla verið um ann-
að að ræða en Iág flutningsgjöld
á framleiöslunni til markaðsstað-
ar (í Reykjavjk) og lág flutnings-
gjöld á áburði til ræktunarsvæð-
anna, sem varla gerði þó mikinn
mun á ræktunarreikningnum.
1 áætlunum um rekstur járn-
brautar er gert ráð fyrir, að
flutningsgjald vérði 30 aur. á ton-
kilometer. Samkv. því yrði flutn-
ingsgja’d fyrir tonn frá Ölfusár-
brú tií Reykjavíkur sem næst 18
Kr. eða 1,8 aur. á kg.
Nú flytja biíreiöar vörUr þessa
leið fyrir 4 aur. kg, og það eins I
fyrir því, þó að þær vsrði að fara
tómar aðra leiðina. Væri um veru-
legan flutning að ræða og skipu-
lagsbundnar ferðir, myndi þetta
flutningsgjald lækka að mun. Og
væri vegurinn austur geröur góo-
ur og haldio oið með hirðusemi,
myndu nógar bifreiðar verða til
þess að fiytja vörur þessa leið
fyrir sama gjald og áætlað er
að jámbrautin taki.
Nú ganga bifreiðar iðulega
háifar og tómar úr Árnessýslu
tii Reykjavíkur, af því að þær fá
engan flutning.
Eru nú nokkrar iíkur til þess,
að menn þar eystra'rykju upp til
handa og fóta að rækta kartöflur
í stórurn stíl, að eins ef flutnings-
gjald með bifreiðum iækkaði um
2 aura á kg.? Eða er ástæða til
áð ætla, að menn ræktuðu frem-
ur kartöflur, ef þær væru fluttar
suður á járnbraut, heldur en ef
pær væru fluttar í biíreiðum fyrlr
sama gjald?
Nei; þetta flutningaatriði er fyr-
irsiáttur einn og blekking, fund-
ið upp og haidið við af þeim
mönnum, sem iangar í hagnað af
járnbrautarlagningu, sem langar í
gróða af stjórn þess fyrirtækis,
umsjón og yfirumsjón, járnsölu
og sementssölu, hækkun á verði
jarðeigna í nónd v.ið brautina o. s.
frv. Járnbraut er ekki verið að
koma á til stuðnings nauðsyn-
Iegri framleiðslu. Hana má. styðja
nreð minna kostnaði og meiri
árangri. En það er ekki gert. Hitt
er heldur, að nauðsynlega fram-
leiðslu er verið að nota sem fyrir-
slátt til þess að koma á fót nýju
stórbraski, nýju sogæðakerfi úr
vasa almennings yfir í pyngjur
stórbraskaranna.
Nú mætti ætia, að þar sem kart-
öflurækt er auðveld, markaður
fyrir afurðirnar nógur í Iandinu
og iand yfrið nóg til ræktunar,
þá standi ekki á öðru en viija
og framtakssemi fóiksins til rækt-
unar.
Nokkuð er hæft í þessu. En
það er lítii afsökun fyrir þá, semi
gerðir eru eða gerst hafa ráðs-
rnenn þjóðarirmar, að vitna til
viljaleysis fóiksins. Saga iandbún-
aðarins á síðustu öld er sömiun
þess. Það eru ekki meiri túnsteði
í landinu nú, cn var fyrir hálfri
öld. Og þó eru túnin meiri. Þá
var mikill fjöldi bænda í land-
inu, sem höfðu lítil bú og erfiða
afkomu, en fyrntu þó ár frá ári,
ekki matbjörg, ekki hey, heldur
áburð. Fjóshaugarnir við bæjar-
veggina gnæfðu yfir tún og tún-
stæði, sem lágu í hálfrækt eða
fullri órækt vegna áburðarskorts.
Síðan hafa komið upp frömuðir í
landbúnaði, sem ekki létu sér
nægja að búa fyrir eigin hagnað,
heldur vildu einnig búa fyrir ai-
rce.mi.cgshagnað. Þeir hvöttu
bændur til vilja og framtaks, leið-
beitidu þeim og öfluðii þeim að-
stoðar. Fyrir það hafa túnin
stækkað og iandbúnaðurinn tekið
miklum framförum, þó að enn sé
skamt á ieið komið tii þeirrar
fullkomnunar, sem hann gæti náð.
Svipað er um kartöfluræktina.
Hún tekur ekki almennum fram-
förum, nema fyrir hvatir, leið-
beiningar og aðstoð ráðsmanna
þjóðarinnar.
Þess er ekki að vænta, ,að
kartöflurækt verði sérátakt áhuga-
mál þeirra, sem bújarðir sitja,
tjema aiveg sérstaklega standi á.
Sumir bændur segjast heldur
vilja kaupa að kartöflur, en rækta
sjálfir. Það getur verið rétt ráðið
stundum. En hitt er ekkert vafa-
mál, að þeim bændum er eins
hagkvæmt að kaupa ísienzkar
kartöflur, eins og útlendar.
En þurrabúðarmönnum er kart-
öfiurækt sérstaklega hentug. Hún
verður því sérstakt hagsmunamái
verkalýðsins við sjávarsíðuna og
í bæjunum. En það er einmitt
stéttin, sem ráðsmenn þjóðarinnar
hafa útundan. Á þeim er níðst á
allar lundir með föggjöf og lög-
gjafarleysi. Og þeir einir allra
stétta njóta engrar aðstoðar eða
hiunninda frá löggjafarinnar
háifu-
Hér í Reykjavík eru hundruð
verkamanna, sem fegnir vildu
stunda kartöfiurækt og hafa til
þess ýms skilyrði, að einu undan
teknu. Þá vantar land. Landrými
tii þessa er nóg umhverfis bæ-
inn. En súihpart fæst það alls
ekki og sumpart fæst það með
ókjörum.
Ég nefndi í fyrri hluta þessarar
greinar iand í útjaðri bæjarins,
margar dagsláttur áð stærð, sem
er nálega óræktað. Eigandinn fékk
það hjá bænum ökeypis fyrir eitt-
hvað 30 árum.- Hann hirðir ekki
um að hafa af því ræktunarnytj-
ar, — iætur sér nægja 'gróðann,
sem feist í því, að landið hækkar
í verði ár frá ári. Hann gæti
auðveidlega selt það fyrir 60 þús.
kr., og myndi þá hafa haft að
meðaltali 2000 kr. á ári í þessi 30
ár fyrir alls ekki neitt. En hann
þarf ekki að flýta sér að farga
landinu. Gróðinn er vís og vax-
andi áfram — fyrir ekki neitt. En
fólkið í nágrenninu, sem hefir
nógan vilja og nógan tíma afiögu
til þess að rækta landið, xærður
að kaupa kartöflur — frá útlönd-
um.
Þetta er ekkert einsdæmi, sem
hér er sýnt. Það er að eins eitt
dæmi af hundruðum.
Ef ráðsmennnirnir á þjóðarbú-
inu hugsuðu fyrst og fremst um
almenningshag og þjóðarheili, þá
myndi ein greinin í lagasetning-
um þeirra hljóða á þessa leið:
„Engínn maður má eiga iand í
órækt, ef annar maður er fús og
fær til að raekta landið. Slíkt
land skal tekið af eiganda, endur-
gjaldslaust, og fengið í hendur
öðrum til ræktunar, endurgjalds-
laust."
En það er víst, að þessi grein
verður ekki sett i lög hér, meðan
brask og kaupmenska ræður hér
riki. Hún verður ekki að Iögum
fyrr en þeir menn taka við stjórn
stórmáianna, sem meta ineira heill
og hag alþýðu en fárra fjárdrátt-
armanna. Hún verður ekki sett
fyrr en jafnaðarstefnan vinnur
bug á kaupmenskunni.
Menn þrefa á mannfundum, í
blöðum og á þingum um ráðstaf-
anir nokkurra þúsunda króna, þó
ekki sé um annnað að ræða en að
flytja þær úr einum stað í annaw
innanlands. En menn steinþegja
um það, að ausið er hálfri milljón
út úr landinu á hverju ári fyrir
kartöflur, algerlega að óþörfu.
Menn fárast ýfir því, að skuidir
við útlönd vaxi, og stjórn er hælt
eða niðrað eftir því, hvort hún
hefir borgað af lánum ríkissjóðs
eða bætt við þau. En það þykir
bara eðlilegur h'utur, sem ekki
þurfi að eyða orðum að, að millj-
ónir króna renna 'út úr Iandinu á
hvefju ári og tapast því með öilu
fyrir ráðleysi landsmanna Og um-
hyggjuleysi ráðsmanna þjóðarinn-
ar fyrir almenningsheill.
Grasrækt og kvikfjárrækt er
styrkt með stórfé úr ríkissjóði til
mikilla hagsbóta landi og lýð. Á
sama háft þarf að hlynna að
kartöfluræktinni. Ríkið á að kaupa
bletti, sem hentugir eru fyrir
verkamenn og þurrabúðarmenm að
rækta, og fá mönnum til rækt-
unar afgjaldslítið eða afgjalds-
laust, leggja fé til fyrstu girð-
inga og til þess að brjóta land-
ið. Ef veittar væru til þessa 100
þús. kr. á ári í nokkur ár, er
ég ekki í vafa um, að þörf fyrir
innfiuttar kartöflur hyrfi með öllu
eftir nokkur ár.
Þetta mun mörgum þykja gífur-
ieg fj-árhæð, sém ég nefni hér.
Og vist mætti mikið laga með
minni * útlátum. En er það ekki
vafaiaus hagnaður, að egða í
þetta hálfri milljón kr. á 5 ár-
um, ef það verður tii þess, að
spora þjóðinni hálfa milljón á:•
ári upp frá því?
Til samanburðar set ég hér
skýrslu um kartöfluverzlun Norð-
urlanda árið 1922:
Innfl. Útfl.
tunnur tunnur
Danmörk 33 010 610 640
Sviþjóð 21 160 204060
Noregur 108 030 , 20 960.
ísland 23 320
Einokun og „Mgblu.
Ekki er „Mgbl“. skynsamara en
svo, heldur en vant er, að það
ruglar saman einokun og ríkis-
reksti, sem, eins og kunnugt er,
er öruggasta varnarráðið gegn
einokun auðvaldshringanna og
bjargráð þjóðanna gegn óþörfum
milliliðum í Verzlun. Það er raunar
e. t. v. ekki að búast við meiri
greind af blaði, sem m. a. hefir
flutt þá staðhæfinu, að sumar af
setningu'm Krists i guðspjöllunum
séu búnar til af núlifandi manni,
Ólafi Friðrikssyni.