Tíminn - 05.06.1956, Qupperneq 7

TÍHIINN, þriðjudaginn 5, júní 1956.
7
Jón Sigurðsson, Yztafelli:
Um daginn o
Stjórmnálarabb vorið 1956 - Sannvirci vkmnnar og
þurltarlaun'-Skattaroggjöld - Að„kunna'að telja
fram - Lögbrotaskóli - Prjál í utanríkisþjónustunni
r>
Margár minnast nú hinna
gömlu gó'ðu daga. Á fyrstu áratug
unum eftir fengiS fullveldi 1918,
sneru bændur og verkamenn bök-
um saman í baráttu fyrir þeirri
kröfu, aíf öll vinna væri borguð
sannvirði, hvort sem væri bónd-
ans vinna í búsafurðum, hlutur
sjómannsins í fiski eða verka-
— Fyrri grein —
mannsins í pemingum. Jafnframt
varði hin samstæða skjaldborg
rétt erfiðismannsins á hverju
sviði, og barizt var fyir því að
auka afköst vinnunnar og hvers
kouar menningu í landinu, and-
lega sem verkiega. Á þeim ár-
um fundu aliir frjálshuga menn,
að „allt er betra en íhaldið“.
Hinn austræni asni
- En skömmu eftir 1930 var hinn
austræni asni kommúnismans leidd
ur inn í herbúðirnar. Smám sam
an varð hann frekari og frekari.
Verkamenn stóðu öndverðir hver
gegn öðrum í hverjum bæ og
þorpi. Nú var það komði til, sem
eigi var betra en íhaldið, svo að
iiú gat það dreift og drottnað.
. Krafan um sannvirði vinnunnar
íéll í gleymsku fyrir þeirri kröfu
autanvéra, að hver þjóðfélagsþegn
ætti rétt á því frá flkinu að fá
öllum sínum þörfum fullnægt.
í>að átti að setja alla þjóðina á
„þurftarlaun" með ríkisábyi-gð. All
ir stjórnmálaflokkar virtust taka
þessa kröfu til greina með meira
eða minna leyti. Jafnframt hækk-
aði þjóðin lífskröfurnar geysilega.
Skyndileg erlend innstæðusöfnun
seinni stríðsárin gaf kröfunni um
há ,,þurftarlaun“ til allra byr und-
ir báða vængi.
FjármsgniS hemtar
ríkisábyrgS
Áður fyrr hafði hver útgerðar
maður, smár eða stór, borið ábyrgð
á sinni starfsemi eins og bóndinn
á búskap sínum. Nú tók fjármagn
ið einnig að heimta sín „þurftar-
laun“. Útgerðarmenn heimtuðu
ríkisábyrgð á útgerð sinni. Fjár
magn útgerðarinnar var tekið á
,‘,þurftarlaun“. Ríkið borgar nú
styrki, sem nema hundruð milljóna
upp í komið eðá væntanlegt „tap“
á sjávai’útvegi. En er aftur kæmi
veltuár, t. d. á síldveiðum, mættu
einstaklingar hirða gróðann.
Þægiíegir vasapeningar
Togararnir fá nú styrk, sem nem
ur öllu kaupi hásetanna. Bátar og
hraðfrystihús fá einnig stórfé í
styrki. Nú er vitað, að sum útgerð
er rekin með hangandi hendi,skrif
stofu- og stjórnarkostnaður verður
að drápsklyfjum. Önnur útgerð er
rekin með hagsýni og fyrirhyggju.
Sumir skipstjórar og bátsformenn
eru liinar mest.u aflaklær, aðrir
hinar verstu fiskifælur. Suma elt-
ir óheppnin, öðrum fylgir hagsæld
in. Haft er eftir togaraeiganda
nokkrum, að fimm þúsundirnar
daglegu séu sér þægilegir vasapen
ingar.
Svo hlýtur að verða, þegar bezt
gengur, ef útgerðarmenn fá að
reikna sjálfir fyrir fram, hvað tap
jð muni verða. Þá er auðvitað mið
að við hinn lakasta útgerðarrekst
ur og minnsta afla.
í vetur, meðan bátar við Faxa-
flóa og Vestmannaeyjar biðu við
land eftir ríkisstyrk til róðra, reru
bátar við Skjálfanda allt tii Rauðu-
núpa á Melrakkasléttu, þótt afla-
vonir væru 5—6 sinnum minni en!
upp við landsteina í verstöðvum!
syðra. Með þessu lagi eru menn1
fúsir að kaupa skip o^báta. Áhætt-1
an virðist engin. Ríkið ber tapið
og áhættuna, en útvegsmaðurinn
fær að hirða ágóðan ,ef vel gengur.
En með hinum miklu styrkjum og
ábyrgðum er höfuðkostur hins
„frjálsa framtaks" að engu gerð-
ur. Með þessu virðist stefnt með
ríkisbúskapinn allan út á flug'náian
svellbunka, þar sem undir gín botn
laust hyldýpi ríkisgjaldþrota. Að
sinna kröfum fjármagnsins um
„þurftarlaun" getur verið enn
háskalegra en að sinna þurftar-
launakröfum einstaklinganna.
Skaitfiungmn
Allar stéttir gera kröfur um
þurftarlaun, án þess að skeyta um
getu þjóðfélagsins. Allir, nema
bændur og opinberir starfsmenn
hafa verkfalls- eða verbanns-sverð-
ið á lofti og láfa högg falla, ef
eigi er óðara við kröfunum orðið.
Opinberir starfsmenn sigla síðan
í kjölfar annarra lanuastétta um
kaupkröfur og fá. þeim jafnan full
nægt.
iimiiiiiiiiiiiiiim
n iim 11111111111111111111111111111
Til þéss að verða við allra ósk-
um verðúr ríkið ao seilast æ dýpra
niður í vása þegnanna. Beinir skatt;
I ar hvíla með ofurþunga á öllum,'
sem laun taka, eða hafa aðrar tekj
[ ur, sem ekki verða faldar. Margur
í veigarar sér við því að nýta til
fulls starfskrafta sína, vegna þess,
að ný tekjuaukning af nýju starfi
JON SIGURÐSSON
fari nær öll í skattahítina. Hins
vegar er opinbert leyndarmál, að
stórfé er falið skattheimtunni. Það
þykir enginn skömm lengur að
draga undan, en hitt vinsæl íþrótt
að „kunna að telja fram“. Byrði
beinna skatta fer ekki einvörðu
eftir eignum og fekjum, heldur eft
ir ástæðum manna og kuúnáttu
við það að halda krónum sínum
unlan við skattskýrslurnar.
Nokkur hluti ríkistekna er feng
inn með hátollum á óhófsvörur.
Öiíum ætti að vera sjálfrátt, hve
mikils þeir ney.fa af áfengi, tóbaki,
gosdrykkjum, munngæti o. s. frv.
Þetta eru ‘ef til vill réttlátustu
og vinsælustu gjöldin til ríkisins,
og mætti lengra ganga í því að
skatta óhófið, .hvort sem heima
er aflað eða aðflutt, og setja fleira
undir hátollana.
StofnaUur lögregluskóli
Skinhelgi óg biint kapp í svo-
kölluöum áfengisvörnum hefir kom
ið miklu illú til leiðar. Frjálst
i áfengi er oftast hægt að fá í hverri
höfn. En hijj frjálsa og löglega
áfengi verður flestum torgætt,
nema þeim sein búa í nágrenni
við vínbúðirnar. Þarna hefir að
kröfu templara og þeirra fylgi-
f bréfi til blaösins segir 1
= Jón Sigurðsson svo m. a.: =
\ „ . . . Eg hefi ekki ritað \
I stjórnmálagreinar nú um skcið. 5
\ Skoöanir mínar eru oft sér- I
| stæðar, svo að ég liefi ekki |
| fyllilega getað feilt mig við =
\ neina flokkafjölina, og þá óvíst §
H að blöð flokkanna vilji birta =
\ mitt skraf. — En samt hygg ég |
i að Tíminn sé óskemmdur af að §
1 birta það, sem með fylgir. Ég i
| hygg að þar séu nokkur rök i
i fyrir nauðsyn þess að miðflokk i
i arnir sigri og að stöku menn 1
E gætu sannfærzt einmitt af því I
i að hér er ekki talað frá flokks- i
í sjónarmiði ..."
Illlililillllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll
fiska verið stofnaður lögbrota-
skóli. Þá er næsta hlægilegt að
leyfa eigi í landinu bruggun á
léttu, áfengu öli. Nær allar menn-
ingarþjóðir munu leyfa slíkt ,en
flestir, sem kynnt hafa sér það
telja, að mikinn ágóða mætti hafa
af.því, að ríkið bruggaöi og seldi
öl úr landi.
Meiri hluti opinberra gjalda
mun nú vera beinir eða óbeinir
nefskattar. Eru það fyrst trygginga
gjöld allskonar. Gjöld til útvarps
og allmargir aðrir skattar leggj-
ast jafnt á alla. En mcstu munar
þó um söluskatt, vörutolla og aðra
tolla af óhjákvæmilcgum neyzlu-
vörum, eða vörum, sem framleiðsl
an þarfnast. Þessi hluti ríkistekna
á mestan hlut í að auka dýrtíðina,
því innheimtan verður óhemjudýr.
Bæði smásalinn og heildsalinn
mega taka verzlunarálag af tollin-
um, og hækka því vörur í verði
miklu meira en tollinum nemur.
En auk þess hefir ríkið mjög fjöl-
mennt starfslið til að heimta toll-
inn aftur af verzlunum, reikna tolla
og endurskoða tollreikninga, og
að síðustu til tollgæzlu, sem allir
vita að þó er mjög óíullkomin.
AI.lt lendir á fram-
leiðslunni
Ekki mun of mælt, að öll opinber
gjöld íslendinga séu fullar þúsund
milljónir og ef til vill nokkru
meira, þegar allt er með reiknað,
sem iandslög og samþykktir sveitar
íélaga og bæja leggja á. Þetta skipt
ir tugþúsundum árlega á meðal-
fjölskýldu. Nú segja þeir, sem bæk
urnar hafa, að þetta komi létt við
fátækan erfiðismann, mestar byrgð
ar séu lagðar á breiðustu bökin
og sótt ofan í hina djúpu vasa há-
tekjumanna. En þegar betur er að
gáð, sést að engin auðævi eiga upp
haf annars staðar en í erfiðinu,
einkum hérlendis af erfiði bónd-
ans, sjómannsins, iðnaðarmanns-
ins og verkamannsins á „eyrinni“
i eða ,,vellinum“. Hátekjumaðurinn
I lieildsalinn eða braskarinn hafa
j náð sínum krónum á einhvern hátt
,af erfiði fjöldans. Hin miklu opin
beru gjöld hvila að lokum öll á
herðum framleiðslunnar, atvinnu-
vegunum. Þau eru ein stærsta or-
sökin að þeirri ægilegu staðreynd,
að islenzk framleiðsla er ekki sam-
keppnishæf.
Við höldum okkur sem milljóna
þjóðirnar á flestum vettvangi, þó
að við allir séum ekki fleiri en
íbúar eins úthverfis í stórborg.
Ekki má draga úr þjóðarmetnað-
inum ,en mörg þessi togstreyta er
vonlaus. Það er t. d. broslegt, að
íslendingar skuli hafa forystu um
að skíra „am-bassa-þóra“, sem
mér skilst að muni vera skraut-
legri og dýrari páfuglar en sendi-
herrar, en hátignarlausir umboðs-
menn í jakkafötum mundu hvar-
vetna vinna jafnt gagn. Á ráð-
stefnur þjóðanna smærri og stærri
víðavangi
Höfundur Banda-
mannasögu
I rökræðum um það, hver
sé liöfundur Njálu er einkum
beitt röksemdum staðfræði. Við
horfið til sögustaða er mælt
frá einhverjum ákveðnum stað
eðá landshluta. Þessari rann-
sóknaraðferð má líka beita viö
könnun þess, hver sé höfundur
Bandamannasögu Morgunblaðs-
ins. Að vísu er það ekki við-
horf til staða, sem þar ræður
úrslitum, heldur viðhorf til
manna, í þessu tilfelli kjósenda.
Höfundur sögunnar sér kjós-
endur í líki sauðskepna, sem
eru reknar í kvíar. Þær eru
ýmist hyrndar eða kollóttar, og
eru á fóðrum hjá þessum eða
hinum frambjóðanda. Þær eru
metnar til kúgilda í sögunni.
Staðfræðileg rök eru svo þau,
að þessi sortéring er einkum
gerð í þeim kjördæmum, sem
líkieg eru talin til að velta af
sér íhaldsþingmönnum í kosn-
ingum í sumar. Þessar athug-
anir sýna, að miklu sterkari rök
eru fyrir því að Bjarni Bene-
diktsson hafi skrifað Banda-
mannasögu en Þorvaldur Þór-
arinsson hafi ritað Njálu. Sýn-
ishorn hinnar epísku frásagn-
ar Bjarna: „Framsókn hafði
léð þeim (Alþýðufl.) NOKKUR
KÚGILDI . . . Gröndal hafði
aukið fylgi sitt um 95 atkv. af
þeim 11% er sloppið höfðu UR
KVÍUNUM . . . Honum (fram-
bjóðanda Alþfl., A-Hún.) höfðu
áskotnazt 5 GEMLINGAR . . .
Þrír væri eðlileg AUKNING
BÚSTOFNSINS, en TVEÍM
KOLLÓTTUM hafði Pétur
hnuplað frá Hannesi, sem hafði
FÆKKAÐ Á FÓÐRUNUM . . .“
(Mbl. 31. maí s. 1.) Nú geta
þeir, sem einkum eiga þessar
nafngiftir, kjósendur í Austur-
Húnavatnssýslu og Borgarfirði,
reynt að staðsetja frásögn
Bjarna nánar og gera stað-
fræðina að lokasönnun þess,
hver heldur á pennanum.
Ovæntir fuglar
Fyrir kemur að fuglar, sem
ciga heima í suðrænum lönd-
um, villast hingað út til ís-
lands og flækjast hér um sum-
arlangt. Fuglafræðingar og
áhugamenn veita þeim athygli.
skrá þá á bók, en vænta ekki
að þeir hefji neitt landnám.
Þetta eru farandfuglar, sem
mundu krókna hér í bretum.
Að undanförnu hafa þeir, sem
að jafnaði sækja Landsbóka-
safnið, haft ástæðu til að taka
eftir sjaldséðum fuglum þar á
safninu. Pabbadrengir úr Heim
dalli hafa gert sér nokkrar ferð
ir í safnið og hafa sézt þar við
lestur, einkum hefir þeim orðið
tíðlitið í Alþýðublaðið og Tím-
ann frá fyrri tíð. Þetta hefir
liaft svipuð áhrif á gesti safns-
ins og það mundi hafa á fugla-
fræðing að sjá gauksunga í ís-
lenzku hreiðri.
Nú er upplýst, hvers konar
menningaráhugi það var, sem
rak Heimdellinga af kókakóla-
sjoppunum og fundunum í Val-
höll í bókasafn: Þeim var sagt
að lesa blöð andstæðinganna,
ekki til að kryfja til mergjar
rök og sögu lieldur til að tína
upp úr þeim einstök ummæli
úr fyrri kosningabardögum.
Það á að vera „dásamleg sönn-
un“ um ágæti íhaldsins að and
stæðingar þess hafi deilt hvor-
ir á aðra á fyrri tíð. Og árang-
urinn af heimsókn Heimdell-
inga á bókasafn ætlar íhaldið
svo að gefa út og gefa kjósend-
um. Skyldi menn ekki falla í
stafi yfir pródúktinu? Merkileg
ust mundi útgáfan verða ef á
titilblaði væri prentað: „Heim-
dellingar gerðu kverið“. En
það mundi jafngilda þv!„ að
upplýst væri, að gauksungi
hefði komið úr hrafnseggi.
Danssamkomur
og kjörfylgi
Morgunblaðið lýsti nýlega
þeirri skoðun í fyrirsögn, að
héraðsmót Sjálfstæðisflokksins,
sem haldin hafa verið að undan
förnu, beri vott um aukið
fylgi flokksins úti um land.
Með þessu minnti blaðið á þá
staðreynd, að foringjarnir eru
orðnir uppgefnir á stjórnmála-
fundunum, eru í þess stað farn-
ir að ríða um landið á „héraðs-
mót“ og liafa með sér hljóm-
listarmenn og leikara til að
hressa upp á aðsóknina. Upp á
þau býti hefir ungt fólk, sem
gjarnan vill skemmta sér, kom-
ið á „héraðsmótin". Það ber
vott um alveg sérstaklega bág-
legar horfur, er menn eru að
reyna að telja sjálfum sér og
öðrum trú um að danssamkom-
ur séu einhver mælikvarði á
kjörfylgi.

Nemendatcnl. Tónlistarskóia Akureyrar
7 manna strengjahljómsveit nemenda skólans
lék vit5 mikla hriíningu
Akureyri í gær. — Tónlistarskóli Akureyrar efndi á sunnu-
daginn til nemendatónleika í Samkomuhúsi Akureyrar. 12
nemendur skólans komu fram og léku þeir flestir á píanó.
Þessir komu fram: Aðalbjörg Jónsdóttir, Herdís Oddsdóttir,
Margrét Anna Schiöth, Guðrún Kristjánsdóttir, Sigríður J.
Hannesdóttir, Hlöðver Áskelsson, Þorvaldur Magnússon, Jó-
hannes Sigfússon, Jóhanna Hólmgeirsdóttir, Ingimar Eydal,
Daníel Jónsson (lék á orgel) og Nanna Jakobsdóttir (fiðla).
Síðan lék 7 manna strokhljómsveit nemenda skólans og
vakti það mikla hrifningu. Skólastjórinn, Jakob Tryggva-
son sagði nokkur orð og skýrði frá starfsemi skólans. Mikill
fjöldi sótti þessa tónleika og þóttu þeir takast mjög vel.
E. D.
mundi ætíð nægja einn fulltrúi
frá íslandi í stað fjölmennra sendi
sveit.
Utanríkisþjónustan er gleggsta
dæmið um það, hvernig við eyðum
kröftunum í það að sýnast, í stað
þess að vera miklir fyrir okkur í
reyndinni. En prjálið og manna-
lætin eru engu minni innan lands.
Allar ríkisstofanir eru sniðnar eft-
ir erlendum fyrirmyndum frá millj-
ónaþjóðum, fjarskornir stakkar
með óðs manns ermum meir en
við okkar vöxt, enda ætlaðir 4il
að sýna gestum, að við séum meiin
eins og hinir.
Þetta prjál hins opinbera leggur
ofurþunga á okkar framleiðslu-
störf og heldur föstum starfskröft
unum frá þjóðnýtum störfum. Á
það ber að deila. En í vetur deildi
stjórnarandstaðan á Eystein Jóns
son fyrir að safna fé árlega í hand
raða ríkisins og á bankana trygg-
ingafélögin, _ Eimskipafélagið og
skipadeild SÍS fyrir að safna fé í
varasjóði. Þar var lastað það, sem
lofa skal. Þetta verður raunar allt
að skyldusparnaði, fé er skotið
undan frá hinni almennu eyðslu-
hít og gert að starfsfé. Fjársöfnun
ríkisins og bankanna bætir úr hinni
miklu lánsfjárþörf, en skipafélag-
anna gerir okkur færari um að
sigla okkar eigin sjó.