Tíminn - 22.08.1956, Page 5

T f IVII N N, miðvikudaginn 22. ágúst 1956.
I
Þegar stórvatn er brúað
mannlegra samskipta
A19 ára skeiði hefir verið rninið stór-
virki í brúasmíði á Austurlandi -
Hofsárbrú í Alftafirði, eýjasta dæmið
Vígsluræða ViShjálms Hjálmarssonar, fyrrv. albm.
Brúin á Iiofsá í Álftafirði var vígð og tekin 1 notkun 12.
þ. m. að viðstöddu fjölmenni. Merkum áfanga 1 samgöngu-
málum fiórðungsins — og landsins alls — var náð. Vil-
hjálmur Hjálmarsson fyrfV. alþingismaður flutti vígsluræð-
una og lýsti brúna opna í umboði ráðherra. Fer ræða hans
hér á eftir:
indrun

Kæru Álftfirðingar og aðrir
sýslungar! Góðir .nágrannar sunn-
an Lónsheiðar! Heiðruðu gestir!
Hermann Jónasson, forsætisráð-
hei-ra, sem jafnframt er ráðherra
vegamála og brúa, hefir beðið mig
að mæta fyrir sína hönd við þetta
tækifæri. Ég flyf ykkur öllum
beztu kveðjur hans og árnaðar-
óskir.
Sundurskorií héraS
Það var mér sönn ánægja að fá
tækifæri til að blanda geði með
ykkur í dag á þessari sigurhátíð og
fagnaðar. Suður-Múlasýsla er víð-
lend. Að baki Austfjarðafjallgarðs-
ins eru Héraöshrepparnir fjórir,
en byggðin við ströndina er klof-
in af átta meginfjallgörðum, dreifð
um eigi færri en tíu firði og vík-
ur. Þessir landshættir valda því,
að það er ekki á hverjum degi að
við úr norður-hreppunum sækjum
heim suðlægari byggðarlög sýsl-
unnar. Og það er táknrænt í þessu
sambandi, að í nyrsta hreppnum,
Mjóafirði, er aðeins . einn maður,
sem hefir stigið fæti í þann syðsta,
Álftafjörðinn. Og ég hygg að líkt
sé ástatt hér. Aðeins einn bóndi úr
þessum hreppi mún hafa komið til
Mjóafjarðar, en hann stundaði þar
sjóróðra á yngri árum.
í svona sundurskornu héraði er
hver sigur í samgöngumálunum
harla dýrmætur. Og hann hefir
gildi fyrir þjóðina í heild. Við er-
um fámennir, íslendingar, en land-
ið er stórt. Á engu ríður meir, en
að samheldni og gagnkvæmur skiln
ingur eflist með þjóðinni. Þegar
stórvatn er brúað, þá er einni
hindrun fyrir eðlilegum samskipt-
um manna rutt úr vegi.
En engir hafa þó jafn ríka á-
stæðu til að fagna nýrri brú og
fólkið, sem býr við ána, og hefir
máske barist við hana í návígi
langa ævi.
Allt frá þeim tíma ,er Ingólfur
Arnarson hafði hér veíursetu, eða
í hartnær ellefu aldir, hafa Álft-
firðingarnir háð sitt stríð við hana
Hofsá.
í þessu þúsund ára stríði hefir
oltið á ýmsu eins og gengur, og
margur hefir hlotið hrakning. En
í dag er sigri fagnað. Hin glæsilega
brú stendur öllum opin, sem eiga
leið yfir móðuna. Menn þurfa ekki
framar að leggja hest sinn eða bíl
í strenginn, né hætta lífi og heilsu.
Þúsund ára stríði mannsins við
þann hamslausa náttúrukraft, sem
Hofsá vissulega er oft og tíðum,
því er nú lokið — og með fullum
sigri.
Framfarir í samgöngu-
málum AustfirÖinga
Saga brúarmálsins verður sögð
af öðrum, og gerð þessa mannvirk-
is lýst. Fer ég ekki útí þá sálma.
En ég vil flytja alúðar þakkir öll-
um þeim, sem hér hafa lagt hönd
að verki, verkfræðingnum með
teiknistokkinn, verkamanninnum
með skófluna, og öllum hinum. Því
þetta mannvirki sem önnur hlið-
stæð er til orðið fyrir samstarf
margra handa, og traustleiki þess
og ending byggist á því, að hver
maður hafi gert skyldu sína.
Nú um sinn hefir verið skammt
í milli stórra átaka í brúamálum
Austlendinga. Fyrir fáum árum var
það Jökulsá í Lóni, sem lét 1 minni
Félagsiegt g*Idi
Lýsing skáldanna
pokann fyrir mannviti og dug kyn-
slóðarinnar. Nú er það hún Ilofá.
Næst er svo Lagarfljót, en endur-
bygging hinnar hálfrar aldar
gömlu trébrúar er nú hafin af full-
um krafti. «
Okkur finnst, hverju um sig, að
hægt miði í samgöngumálum, svo
í brúabyggingm sem vegagerð. Or-
sökin er hin brýna þörf þessara um
bóta. Hitt er mála sannast, að stór-
virki eru unnin í brúamálum ár-
lega. Það þarf t. d. ekki að fletta
mörgum árgöngum í sögu brúa-
bygginga á Austurlandi til að rek-
ast á þessi nöfn, auk þeirra þriggja
stóru, er ég nefndi áðan:
Stemma og Skaftafellsá, Staðará
og Traðargil, Virkisá og Karlsá,
allar í Austur-Skaftafellssýslu,
Fossá og Búlandsá, Tinna og Fagra
dalsá í Breiðdal, Dalsá og Tunguá
í Fáskrúðsfirði, Sléttuá og Eyrará
við Reyðarfjörð, Norðfjarðará, Þór
isá, Múlaá og Geitdalsá í Skriðdal,
Selfljót og Jökulsá hjá Brú, Jökuls-
á og aðrar stærstu árnar í Fljóts-
dal, Finnfjarðará, Saurbæjará og
fíeiri í Bakkafirði, Sunnudalsá,
Selá og Fuglabjargsá í Vopnafirði,
Jökulsá í Borgarfirði, Staðará,
Lónakíll og Lindará á Fjöllum.
Þetta eru nokkur nöfn frá tíu
ára tímabili, en engin tæmandi
upptalning. Á sama tíma hafa ver-
ið byggðir tugir brúa undir 10 m.
lengd í þessum landshluta.
Takinarkið er:
Engin brúarlaus á
Þessi nöfn tala sínu máli um
þróunina. — Og áfram verður
haldið. Og innan tíu ára verður
engin á brúarlaus í alfaraleið á ís-
landi, nema verstu óhemjurnar,
stærstu jökulfljótin í Skaftafells-
sýslum, en einnig þeim er þó gefið
auga á síðustu misserum, sumum
hverjum. Þetta er gífurlegt átak,
því þess er að minnast, að um síð-
ustu aldamót var engin brú til á
íslandi. Og þetta er aðeins einn
þátturinn í þeirri alhliða framsókn
í verklegum efnum, sem orðið hef-
ir á landi hér. Þá framsókn þarf
að tryggja áfram. Það er hægt, því
grundvöllurinn, auðugt land og
þróttmikill kynstofn, er fyrir
hendi. Allar líkur benda til að í
þessu þjóðfélagi ríki vaxandi vel-
megun, svo fremi þegnarnir þroski
með sér samheldni, dug og fórnar-
lund.
Góðar samgöngur eru einn af
hyrningarsteinum slíkrar velmeg-
unar, því þær hafa ómetanlegt
gildi fyrir atvinnulífið. Með nútíma
búskaparháttum hafa þær orðið
öldungis ómissandi. Forðum tíð
var þéssu öðruvísi háttað. Atvinnu-
lífið var þannig upp byggt þá, að
allt gekk sinn gang þó bóndi hefði
ekki samband við kaupstað sinn
nema tvisvar þrisvar á ári. Og
margir verzlunarstaðir björguðust
með eina skipskomu eða svo.
Það er örðugt fyrir nútímamann
inn að setja sig inn í þessar kring-
umstæður. Bóndi, sem sendir dag-
lega mjólk sína í mjólkurbú, sem
getur skotist í kaupstað nær sem
vera skal á jeppanum sínura, hann
skilur varla hvernig hitt gat geng-
ið — og menn þó unað glaðir við
sitt. Og kaupstaðarbúanum er hinn
horfni tími e. t. v. enn meira fram-
andi. En okkur er vissulega hollt
að rifja þetta upp. Það gefur hverj
um nýjum sigri á þessu sviði aukið
gildi í vitund okkar.
Jafnhliða því, sem góðar sam-
göngur örfa athafnalífið, hafa þær
geysimikla félagslega þýðingu. Þær
hafa blátt áfram sálrænt gildi, því
maðurinn er, þrátt fyrir brauðstrit
og fchyggju og það allt, félagsleg
vera, sem býr yfir hugsjónum og
innra eldi.
Á vígsludegi glæsilegrar brúar
minnumst við þúsund ára baráttu
þjóðarinnar við vötnin. Glíman við
hana Hofsá er aðeins einn þáttur
í stórri sögu.
Fangbrögðin við árnar eru tákn-
ræn fyrir viðskipti íslendingsins
við oft og einatt óblíða náttúru.
Og þau hafa aukið mörgum manni
þrek og þor og hert hann í lífs-
baráttunni. En við hörmum það
sannarlega ekki þó því stríði linni
og það hætti að vera fastur þáttur
í daglegum störfum að svamla í
0r'(Sitl! er frjálst:
Lárus Sigfússon, Kolbeinsá
Óviðunandi lok fjárskiptamáls
I?
•; i-
Vifhjálmur Hjálmarsson
stórvötnum. Við eigum vissulega
gnægð frjórri viðfangsefna. Og
fögnum af alhug hverjum sigri,
sem færir okkur nær því marki að
gera hrakninga í fallvötnum að
gömlum sögum.
En lengi munu bókmenntir okk-
ar geyma listfengar frásagnir skáld
anna um liðna atburði frá þessum
vettvangi.
Kvæði Gríms um Svein Pálsson
og Kóp lifir með þjóðinni þótt
læknum greiðist leið til sjúkravitj-
ana. Frásögn Þórbergs, Vatnadag-
urinn mikli, verður heldur ekki
skammlíf, en þar er myndin dreg-
in af miklum hagleik. Þar greinir
frá fljótinu í hroða, en „allt yíir-
borð þessarar tröllauknu, leir-
mórauðu hafrastar þaut fram hjá
okkur með flughraða, hófst hér og
þar í háa búnka, féll svo niður í
djúpa dali, vafði sig í hendings-
kasti í risavaxna ströngla, sem bylt
ust um í hvítfyssandi boðaföll,
hringsnerist í sogandi iðusveipi og
skrúfaðist upp í drýli og stróka.“
— þar er brugðið upp mynd af
reynsluvísindum vatnamannsins,
fræðigrein, sem seint verður lærð
til hlýtar — og aldrei af bókum. —
„Hestarnir fetuðu sig gætilega útí
kolmórauðan strauminn, skref fyr-
ir skref. I hverri hreyfingu þeirra
birtist mikil lífsreynslá.': — Og
jafnljós er mynd ferðafélaganna í
frásögn Þórbergs, allt frá „vatna-
reifum" fylgdarmanninum, sem
„hleypti hestinum undireins nið-
urí kolmórautt straumkastið.
Hvernig veit maðurinn að þetta sé
fært“ til hans, höfundarins, sem
aðeins getur rifjað upp frumboð-
orð vatnafræðanna: Haltu ekki fast
í tauminn. Stattu ekki í ístööun-
um. Haltu þér fast í faxið! Engu
er-gleymt í þessari litríku frósögn.
Þannig geyma bókmenntirnar
komandi kynslóðum frásagnir af
þeim atburðum, sem ekki munu
nú framar gerast í hcnni Ilofsá, og
verða æ fátíðari hvar sem er á
landinu.
Tilefni mannfagnaöar
Og í dag er hátíð haldin á bökk-
um Hofsár.
Kunningi minn nokkur sagði við
mig á dögunum: — Hvað er að
Það liafa orðið okkur bændurn
á fjárskiptasvæðinu harkaleg vou-
brigði, liverjar viðtökur ráðamenn
fjárskiptamálanna veittu nefnd
þeirri, sem kosin var á fulltrúa-
fundinn í Búðardal á s. 1. vori og
sem átti því lilutverki að gegna,
a'ð leita frekari úrbóta um stuðn-
ing hins opinbera við þær sveitir,
sem fjárskiptin ná til að þessu
sinni.
Við væntum þess fastlega, eftir
allar yfirlýsingar síðustu mánuð-
ina um nauðsyn þess, að styðja
að jafnvægi í byggð landsins
mundi hið nýkjörna og sterka
ríkisvald ekki láta það ásannazt,
að fyrsta málið, sem það fengi til
meðferðar og til afgreiðslu, um
úrbætur á því sviði, yrði afgreitt
alveg í andstöðu við anda þeirra
yfirlýsinga og loforða. Ekki sízt
þegar framkvæmd málsins, eins
og hún er nú fyrirhuguð, hefir
þegar komið af stað alvarlegri upp
lausn og röskun í héraðinu. Hinir
ágætu ráðamenn okkar verða að
gera sér það ljóst, að þótt þeir
hafi sett og samþykkt viss lagaá-
kvæði um sérstök málefni eins og
um er að ræða í þessu tilfelli, þá
eru þeir ekki alvitrir frekar en
aðrir dauðlegir menn, og verk
þeirra því ekki alfullkomin eða ó-
brigðul.
Sem að líkum lætur, eru fjár-
skiptin eitt aðaláhuga- og umræðu
efni manna á meðal í héraðinu
og sérstaklega hver áhrif þdu hafa
á framfara og efnahagslíf héraðs-
búa. Allir eru á einu máli um
það, hver alvara sé á ferð, enda
afleiðingarnar aUgljósar. Það cr
ekki aðeins það, að héraðsbúar,
bæði sem einstaklingar og sem
heild, verði fyrir fjárhagslegu
tjóni, sem taka mun tug ára að
jafna og aldrei verður að fullu
bætt, heldur er sú hætta yfirvof-
andi og alveg fyrirsjáanleg, að
kjarni hins unga og efnilega fólks,
sem nú er að vaxa úr grasi, hverfi
á brott og leiti sér að lífsstarfi
þar sem betur er að því búið, og
meiri skilningur ríkir, á högum
þess og íramtíðarmöguleikum.
Jarðir fara í eyði.
Þar mun þegar svo til ráðið, að
7 til 8 jarðir fara í eyði nú í haust,
aðeins í einni af sveitum fjárskipta
hólfsins, og uppi eru ráðagerðir
um brottflutning fólks meira og
minna í hverri sveit, fólkiö neyð-
.ist til að flýja burt í von um at-
vinnu og betra líf, þegar hinn eini
bjargræðisvegur sem hægt er að
byggja lífsafkomuna á, í þessu her-
' aði, er lagður í rúst. Hinar naurtit
| skornu fjárskiptabætur duga
Iskammt til framfæris stórum fjöl-
1 skyldum og til nauðsynbjgra íram-
jkvæmda og viðhalds á bújörðun-
um.
I Ég hef víða heyrt þa.3. J3g^&éð,
! að fólkið í sveitunum fagnar þeirri
' yíirlýsingu stjórnarinnar, að hún
ætlar að kaupa 15 togara íil aukn-
ingar á fiskiflota landsmanna, og
sem fyrst og fremst skuju koma til
atvinnuaukningar á þá' staði, sem
verst hafa orðið úti síðlistU :Stiri,
vegna aflaleysis og Uöhtunáúu k
framleiðslutækjum. Og þannig
mun fólkið fylgjast með og fagna,
hverju góðu máli, sem hin .gýja
umbótastjórn brýtur tiLmer|iý
og ber fram til sigurs. Hift ýérða
okkur líka sár vonbrigðí, ef fiuri
skilur svo við málefni, sémhKón
þó leggur lið, að því er ekki komifi
heilu í höfn. Og þannig eru hotfuu
á að fari um fjárskiptamálíð. Rík'
ið leggur fram mikið fé, til þ.psu
að málið nái fram að gangg, en
þó ekki nógu mikið, til þeg& aí>
forða frá þeim alvarlegu afléið-
ingum, sem framkvæmd þess hefir
í för með sér.
Til ræktunar og bygginga., i
Dreifing aukafjárveitinga
gæti verið með ýmsu móti, cn ég
held að verulega aukið jarðræktar-
framlag og hækkað framlag ti'j
styrkhæfra bygginga um visst ára-
bil, eða þar til búið væri ao koraa
upp nýjum fjárstofni væri mikils-
vert. Það mundi gera bændum
mögulegt að nýta það vinnúafl,
sem losnar vegna sauðleysistíma-
bilsins. Og um leið og þannig væri
stutt að áframhaldandi þróuu -frana
fara í héraðinu, mundi skapast
möguleikar til aukinnar fram ■
leiðslu og bættrar afkomu, me.ö
tilkomu nýja fjárstofnsins.'Ég
vil benda hæstvirtri ríkisstjóm á,
að endurskoða þetta mál, og liafí.
jafnframt í huga þá staðreynd, aL
það verður fullseint að leitá úr-
bóta, þegar fjárskiptin eru búirr
að eyðileggja fjölmarga bændup
fjárhagslega, og þorrinn af dug-
mesta fólkinu er á burtu flutt. En
eftir sitja nær eingöngu utsliinír
erfiðismenn og k >nur, vórisvnuo
og dapurt fólk, með brostna' trú
á þau framfaraöfl í þjóðfélagiriu;
sem það liefir falið umboð sitt "og
trcyst af einlægni til þess að vinna
af framsýni og fyrirhyggju a6
hverju því vandamáli, sem að hönd
um ber, og úrlausnar krefst, þjóð-
félgasheildinni til öryggis og
heilla.
vera halda samkomu þó brú sé
byggð. Brúin stendur þar, öllum
opin. Þetta er ekkert tilefni um-
stangs eða mannfagnaðar.
Svona tal er ekki fátítt, og kem-
ur mér þá einatt í hug gömul saga,
sem Jón Trausti skráði á sinni tíð
og gaf nafnið Keldan. — Þið kann
ist við hana mörg:
Við túnfótinn á Hamraendum,
mitt í alfaraleið, var hún keldan,
sem enginn hafði getað brúað.
Rausnarbóndanum, Birni gamla,
hafði hún gert margan óskunda.
En þungbærust var honum tilhugs
unin um það, ef vegfarendur hættu
að leggja leið sína um heimahlað
hans og þiggja beina, en tækju að
krækja fyrir kelduna.
Svo gerðist það eitt vorið, í sól-
bráð og leysingu, að heljarmikið
bjarg losnaði úr fjallinu upp af
bænum. Lá við stórslysi er bjargið
geystist niður hlíðina. Það olli
skemmdum í túninu en hafnaði að
lokum í keldunni.
Það varð uppi fótur og fit í bæn-
um, eins og nærri mátti geta. En
þegar kyrrð var komin á fólkið og
menn teknir til við störf sín á ný,
þá kom Björn gamli út aö keld-
unni. Og nú lét hann kalla á vinnu-
menn sína. Enginn vissi hvað til
stóð. En þegar allir voru mættir
sagði gamli maðurinn: „Skyldum
við nú ekki geta brúað ólukku keld
una, með því að hafa bjargið und-
ir miðri brúnni?“ — Þetta var
hans vígsluræða. Björn á Hamra-
endum skildi gjörla hvað gerzt
hafði og hélt heilagt á sína vísu.
Fögnuður manna birtist með
ýmsum hætti. En það er hverjum
manni hollt að fagna fengnum
sigri.
Hvatning til nýrra dá'ða
Við lifum á öld hraðans; Káþp-
hlaupið eftir bættum lífskjÖFÚftí,"
meiri þægindum, er svo mikið_á
stundum, að keppendurnir, þú og
ég, þeir hugsa ekki eftir því að
setjast niður og gleðjast við sól-
skinsblett í heiði. ; r
En þetta er ekki rétt. Til hyers
er að berjast góðri baráttu og fá
sigur, ef ekki má gleðja hugariri.
við það, sem vannst? •••in'nx.'AScr!
Við skulum því sannarlega halda
hátíö á gleðistund. En við igcoum
það ekki til að gleyma v.erkefnun-
um óleystu. Þvert á mótW Itega.n
þraut er leyst, þá skar‘þáð_ýþþa
hvatning til nýrra dáða.' Véfjféfftj
in framundan skelfa ekkí" nA
hræða. Við skulum mætá' þéiifti:
fagnandi. Og berjast við nýja erf-
iðleika í krafti vissunnar Um þann
mátt, sem með okkur býr, í gleði.
þess fólks, sem á marga sigra. að
baki. ,
Ég skal ekki hafa þcssi'ofð'cn.it,
fleiri. — Hjartanlega ótká é'É ýkk-
ur, íbúar þessarar fögfú ávéftáf,;til
hamingju með þettá' gláeslléga
mannvirki, einnig ykkim, Skáftféll*
ingar, sem og öllum. öðrumy er
þess njóta í framtíðinrþ; miiblcT
í nafni ráðherra yegamálanna,
Hermanns • Jónassonar fojrsætisráð-
herra, lýsi ég vígslu Hofsárbruar í
Álftafirði, lýsi hana opria tii uiri-
ferðar öllum landslýð. — Guð
blessi vegferð allra þeirr’á,' kefti
um brúna fara, nú og síðar. 'j