Tíminn - 09.10.1956, Blaðsíða 4

Það eru bráðlega tvö ár
liðin síðan Grivas skæruliða-
foringi- steig á land í þorpinu
Kblörakas á vesturströnd
Kýpur, ef marka má þau dag
bókarbrot, sem Bretar nafa
gefið út og telja rituð af
Grivas. Með landgöngu hans
hófst undirbúningur þess
stórpólitíska skæruhernaðar,
sem rekinn hefir verið af
grískum Kýpurbúum hátt á
annað ár, og stefnt hefir
áhrifavaldi Breta fyrir botni
Miðjarðarhafs í hættu.
Kýpur hefir verið stjórnað af
Bretum síðan 1878, en lega eyjar-
innar í norðausturhorni Miðjarðar-
hafs gefur henni hernaðarlegt mik-
ilvægi. Landfræðilega er eyjan
framhald anatolíska meginlandsins
. ,pg liggur aðeins fimmtíu mílur
úndan strönd Tyrklands; sextíu
; mílur austur af Sýrlandi; 240 míl-
ur norður af Egyptalandi og Súez-
skurði, en Aþena er fimm hundruð
- míhir tll Vesturs. Um 2500 ára
skeið hefir Kýpur verið á vegamót-
'‘‘Úiij '’a.ústúrs og vesturs, en m. a.
"' stjórn’óhda eyjarinnar eru Föníku-
,r'itféiih, Egýptar, Persar, Arabar og
'“jftóm'vriijrii1. Alexander mikli réði
þgr 'ríkj um og einnig Ríkharður
r!nÍjÓriÍhjarta.
11«« 08 mu:-,
f.! Sámrii'ngur við Tyrki.
-6l0MÁrS(!í'l571 féll eyjan undir Tyrki,
setn stjórnuðu þar í þrjú hundruð j
árr éða' þar til gerður var vináttu-
íámhíri’g’ur við Breta árið 1878.
»-“£að~ár tóku þeir við stjórn eyjar- j
innar samkvæmt meðfylgjandi
máls^rein í brezk-tyrkneska samn-
ingnurii frá því ári: „. . ef einhvers j
konar tilraun verður gerð á kom-1
andi tímum af Rússum til að ná
undir sig meiri (tyrkneskum) land
svæðum í Asíu . . . skuldbindur
England sig til að sameinast sold-
áninum við varnir þeirra ... Til
þéks að gera Englandi fært að
r framkvaema samningsloforð sitt,
~ ákvfe'ður soldáninn að afhenda
éýflá",‘Kýpur Bretum til herrxáms
! og stjörriar“. Árið 1914 gekk Tyrk
’ larid í .lið með möndulveldunum,
" eti' Bretar héldu Kýpur. Brezk yfir-
riáð'ri'IKýpur voru síðan viður-
kennd af Grikkjum og Tyrkjum
ú' ihfeð' KLátisanne sáttmálanum og
ii:fSrið'192.5 varð Kýpur brezk ný-
■’lendaVSiðan Bretar tóku við Kýp-
.■nijn ihefir1 fólkinu þar fjölgað um
~"'Fúrií3þr|ú hundruð þúsund og er
íbúatalari nú um fimm hundruð
r~þusúnd.- Um áttatíu af hundraði
'- Ibúanna er grískumælandi, þótt
Kýpúr hafi aldrei lotið Grikkjum,
eh um átján af hundraði tala tyrk-
nesku.
Hvernig skæruhernaður hefst.
jji)i Hé'r verður ekki fjallað um að-
draganda skæruhernaðarins á Kýp-
aí-ur, en stuðzt við þau dagbókar-
njbrot, sem Bretar telja að Grivas
. hafi skrifað. Á leiðinni frá Rhodes
til Kýpur þann 9. nóvember 1955
er Grivas stuttorður: „Hvassviðri.
Allir veikir....“, segir hann, en
klukkan tíu um kvöldið er hann
stiginn á land á Kýpur og strax
daginn eftir hefur hann starf sitt
við æfingar og skipulagningu
skæruhernaðarins. Grivas væntir
skipsfarms af vopnum frá Grikk-
landi, en Makarios' erkibiskup,
sem samkvæmt dagbókinni virðist
vera leiðtogi andspyrnuhreyfingar-
innar, sendir þau skilaboð til
—Grivas seinna í nóvember, að hann
vilji ekki að neinu ofbeldi verði
b'eitt. að sinni, en seinna muni
hartfrsenda fyrirmæli með sérleg
urti ^eridiboða. Þá fréttist að vopna
farmur sé á leiðinni og skipið hafi
lagt af stað þann íuttugasta.
Menn(aeru nokkuð til umræðu og
•einkum virðast sumir ekki ánægð
ir með Sokratis Loizides, sem
' á komfen-n i er ■ til eyjarinnar í fylgd
'iz GhivasiiSegir, einn í því sambandi:
-£:;;Ég;iviaraði ýður við að koma með
" ! h'áíírti, því'óg vissi hvað mundi ger-
'7°ást,!:É'g éndurtók þetta sama við
'* fei'kibíSkúpinn. Hann (Sokratis) er
'"þðlitiskt metorðagjarn. Jafnvel í
fyrragær sagði hann mér að hon-
: uuin'-fyndíst slæmt að hafa ekki
úkomið 'írteð konuna með sér til
Kýpur“. Og talsmaðurinn bætir
'•v'V4ð;"'ftilI!ur gruns um þau átök,
sem eru framundan og 'andstyggð-
- ar á' hiniim borgaraléga hngsána-
jgáhgi' Sókrátfs,: „..'. . sýrtfléga he‘f-'

fur Griv
DagbókárBröt' „fiáns, ótgefin af Bretismisi a
sanna þáít IVIakarsosar í andspyrhulireyflng-
ynni, sýna harösnúinn skœruliðaforingja cg ai
vinnuhermann í voniítllli baráttu
áátt, þegar um alþjóðamál er að
ræða og nota þau til framdráttar
:lokki sínum. í stað þéss að styrkja j
ikkur — á bak við tjöldin — hef- j
r Papagos haldi'ð aftur af okkur
:il þessa, og allt, sem við höfum
gert, höfum við gert án hans .. . | rýjr1;; Á: .
Nú er hann okkur hlynntur, en
hann hefir ekki hjálpað okkur“.
Bróður Sokratis, Savvas Loizides
hefir verið falið að vera milli-
ir hann haldið að við værum að
fara í brúðkaupsvéizlu ..,“
Papagos vill framkvæmdir —
Bandaríkin ekki með.
En framundan var engin brúð-
kaupsveizla heldur hryðjuverk og
öll sú. an^s.tyggð, sem samfara, er
skæruberngjjji., Grivas getur um
vopnakaup.it),, en j samkyæmt' dag-
bók’inni. „?þn^jst , Mákaríos . þá
verzlun.„Un4w 3,1. jan. 1955 stend- göngumaður við Papagos, en ætt-
ur eftirfarandi: „ " þeír vonuð- in á ekki upp á pallborðið hjá
ust eftir stuðningi Bandaríkj- hreyfingunni og Grivas sem seg-
anna eftir að Bandaríkin sner- ir í dagbókinni: „Ég sagði Azinas,
ust gegn okkur varð þegar að að Loizides væri ekki rétti maður-
hefja aðgerðir. Ég spurði erki- inn til að annast meðalgöngu milli
1 Papagosar og okkar, þar sem
Loizides ætlar að fara út í stjórn-
mál í næstu kosningum .. vegna
þess mun hann fylgja Papagos í
blindni og getur jafnvel orðið til
hindrunar ætlun okkar“. Óvænlega
horfir strax í byrjun, því að það
kvisast, að verið sé að smygla
vopnum til Kýpur. Einhver hefir
gerzt svikari og Grivas er ekki
rótt, þar sem mikil hætta er á
því, að vopnin verði gerð upptæk,
án þess að skæruliðarnir geti
nokkuð fengið að gert. í öðru lagi
svellur honum móður að geta ekki
komið höndunum yfir svikarann,
en hann veit ekki hver það er.
„Ég hef brotið heilann um það
allan daginn hver svikarinn muni
vera. Er hann Grikki? Nú treysti
ég aðeins á Guð. Hann, sem hefir
leitt mig til þessa dags mun halda
áfram að hjálpa mér“, ritar skæru
liðaforinginn í dagbókina.
Fyrsta stigi lýkur — annað hefst
TÍMINN, þriðjudaginn 9. október 1956.
skemmdarverk, en Grivas tilkynnir
þeim að hann muni hegna þeim,
ef þeir haldi ekki kyrru fyrir og
láti andspyrnuhreyfinguna af-
skiptalausa. Þegar líður á sumarið
eykst skæruhernaðurinn stöðugt
og aftökur og sprengjuárásir á lög-
reglustöðvar og opinbera staði eru
tíðar. Skæruhernaðurinn er :nú
með öllu kominn af undirbúnings-
stiginu og annað stig hans, fram-
kvæmdirnar eru í algleymingi. Dag
bókinni lýkur 9. júní 1956. Þá
hafa undanfarnir dagar verið erf-
iðir hjá skæruliðunum og Grivas
j.verður stöðugt að vera á hreyf-
ingu úr einum næturstað í annan
með menn sína, því annars má
hann eiga von. á Bretum yfir sig,
sem eru alls staðar nálægir, en
halda sig að mestu við vegina.
Grivas er í hæðunum í kring og
fylgist með ferðum þeirra. Síðustu
orðin í dagbókinni eru þessi: Um
klukkan þrjú að nóttu vöknuðum
við og héldum áfram göngunni í
áttina til hæðanna með það íyrir
augum að gera okkur grein fyrir
afstöðunni. Við komumst þangað
klukkan fjögur og sáum til her-
vagns og í þriggja kílómetra fjar-
lægð sáum við lendingarstað íyrir
kopta .. bifreiðar fara eftir veg-
inum til Arminou.
Grivas skæruliSaforingi
~ stiórnmálarnenn, svikarar og Bretar
Hann er bleyða og skítmenni. Ég
hef gefið skipun til allra sveita
að hafa engin afskipti af honum,
þar sem honum hafi verið vikið
úr hreyfingunni“. Þremur dögum
síðar fær Grivas að vita hvað olli
mistökum þeim í Limassol, sem
hann kenndi Evagoras um, en Eva-
goras er nú kominn til Nicosia og
býr þar í veitingahúsi ásamt hjá-
konu sinni. Grivas óttast aðvEva-
goras mun segja frá öllu, verði'
hann handtekinn. „Kris kom íil
mín um kvöldið og skýrði mér frá
framkomu Evagoras í Limassol og
bleyðimennsku hans. Hann ber
ábyrgð á mistökúnum í Limassol.
Meðan sprengingin varð í Episkopi
sat hann skjálfandi í bifreiðinni
og það var Krassides, sem gerði
árásina'*. Þrátt fyrir það að ein-
staka maður bregzt, heldur rikæru-
hernaðurinn áfram undir stjórn
Grivas. Skiþulagningin eykst eft-
... , . ir því sem reynsla íæst fyrir bví,
En þratt fynr uppljostrumna ! hvernj henni yerður bezt ha^g
tekst að smygla vopnum i land ajKommúnistar bog um þag
Kypur og skæruliðarmr hætta æf-1
Makarios erkibiskup
geistiegt yfirvaid í vopnakaupum
ungum undir yfirstjórn Grivas
og hefja aðgerðir. Baráttan er nú
ekki lengur rómantísk heldur blóð-
ug alvara og þá kemst Grivas í
einna mestan vanda, því að sumir
þeirra manna, sem starfa sem und-
irmenn hans, missa kjarkinn, þeg-
ar í alvöruna er komið. 4. apríl
, 1955 skrifar Grivas: „Evagoras j
biskupinn um Papagos (þáverandi kom síðdegis frá Limassol. Hann i
forsætisráðherra Grikkja, nú lár- virtist vera hræddur. Ég sendi j
inn) og sagði hann mér, aö Papa- hann án nokkurrar kurteisi í 1
gos væri fyllilega samþykkur at- burtu og leyfði honum ekki að
höfnum okkar. Papagos hefir ver- tala við mig. Hann leysti upp
ið á jnóti þar cil nýlega, þar sem sveitir sínar og svo virðist sem
hann óttaðist að grískir liðsforingj- hann hafi týnt bæði vopnum og
ar tækju þátt í hreyfingunni og skotfærum. Þar sem hann er
óttaðist að þeir liðsforingjar kynnu hræddur um að lögreglan þekki
að sameinast gegn honum. Það er hann, hefir hann komið hingað
voðalegt þegar stjórnmálamenn og til að leita hælis. Ég vissi, að
enn verra, forustumenn ríkis- hann var duglegur maður og
valds, bregðast við á þennan ég hélt hann væri kjarkmikill.
að þeir séu reiðubúnir að hefja
Það, sem Bretar segja um
Grivas.
Grivas er fæddur 23. maí 1898.
Hann var stórskotaliðsforingi í her
Grikkja árin 1940 og 41. Eftir inn-
rás Þjóðverja hvarf Grivas íil
Aþenu, en þar dvaldi hann á með-
an á hernáminu stóð. Hann gekk
aldrei í andspyrnuhreyfinguna og
í Aþenu kynntist hann Makaríosi.
Seinna stjórnaði hann og skipu-
lagði leynihreyfinguna Klll í
Grikklandi, sem var ofstækislega
and-kommúnistisk en konungholl
hreýfíng. Á árunum 1946 og 47
voru nökk'ur morð og önnur illvirki
í Grikklandi kenndi KHI og hreyf-
ingin fékk á sig mjög vont orð
meðal Grikkja. Hreyfingin starfaði
ekki gegn Þjóðverjum og leiðtogi
hennar, Grivas, var ekki skólaður
eða studdur af Bretum. Hann kom
til Kýpur til að stjórna skæru-
hernaðinum samkvæmt boði erki-
biskupsins.
Eins og stendur er skæruhernað-
urinn á þriðja ’stigi og riálgast lok-
in. Það er ósennilegt að Grivas
sigri úr þessu en honum hefir tek-
izt að vekja alþjóða athygli á sjálf
stæðisbaráttu gríska meirihlutans
á Kýpur.
Deild íslands á matvælasýningunni í
Parma vakti rnikla athygli ítaiskra blaða
Eins og kunnugt mun vera af fréttum í blöðum og útvarpi
tóku Ísíendingar þátt í matvælasýningu í borginni Parma á
Ítalíu dagana 20.—30. sept. s. 1. Vörusýninganefndin, sem
skipulagði þátttöku íslands, réði ungan hagfræðinema, Úlf
Sigurmundsson, til þess að veita hinni íslenzku deild forstöðu.
Úlfur er nýkominn til landsins
og lætur hið bezta af sýningunni,
sem er ein hin mikilvægasta sinnar
tegundar í Evrópu.
fslenzka deildin vakti mikla at-
hygli og umtal í útvarpi, sjónvarpi
og blöðum. Blaðið „Gazzetta de
Parma“ birti langa grein um ís-
land, og íslenzkan sjávarútveg og
fiskiðnað í sambandi við sýning-
una. Fer blaðið lofsamlegum orð
um um íslenzku deildina, sem það
telur tvímælalaust athyglisverð-
ustu deildina á allri sýningunni —
„II Resto del Caliho“ aðalblað
Bolognaborgar skýrði frá heimsókn
ríkisstjórans í Emiliana, en í því
héraði er Parma. — Birtir blaðið
viðtal við ríkisstjórann, sem hrós
aði íslenzku deildinni á hvert reipi.
Og í sama dúr voru ummæli margra
fleiri blaða.
! , Telja verður af framansögðu að
jhlutur fslands hafi orðið mjög góð
ur. ,.
I sýningunni tóku þátt stærstu
fyrirtæki innan ítalska matvælaiðn
aðarins og fjöldi samskonar fyrir
tækja frá öðrum löndum.
a
gerð við Norðfjörð
Frá fréttaritara Tímans á
Norðfirði.
Um þessar mundir er verið að
gera lítinn flugvöll við Norðfjörð.
Er hann ætlaður til notkunar fyr
ir sjúkraflugvélar og aðrar litlar
flugvélar. en síðar meir mun ætlun
in að byggja þarna stærri flugvöll
fyrir farþegaflugvélar, enda þótt
landrými sé af skornum skammti
að því er flugfróðir menn telja.
Þó er talið líklegt að þarna megi
gera nothæfan flugvöll fyrir Dougl
asvélar í góðviðri.
Yrði það mikil samgöngúbót fyr
ir' Norðfirðinga, ef sá flugvöllur
kæmist upp, því þá þýífti ekki að
fara alla leið tiT Egílsstaða til að
komast í samband við áætluriarflug
'ið. Fólk, sem fiýgur til Egilsstaða
frá Reykjavík árla dags ! kemur
ekki til Norðfjarðar með áætlunar
Tólf lönd auk íslands höfðu sér: bíl fyrr en um kvöldið. Áuk þess
stakar deildir á sýningunni en ef er vegurinn yfir Oddskarð oftast
Grískur bíistjóri skotinn af skæruliSum
— manndráp óhjákvæmileg i skæruhernaði.
ráða má eitthvað af almennum um
mælum ítalskra blaða, bar íslenzka
deildin af.
ófær að vetrinum vegna'snjóa og
þá ekki uhi sarngönguE áð 'fæða
milli Egilsst'aða og 'Norðfjarðar.
( l
) !■ :
í M