Tíminn - 28.10.1956, Blaðsíða 7

TÍMINN, sunnudaginn 28. október 1956.
7
SSCiiIFAÐ OG SKRAFAD -
Uppreisnin gege Róssum i UegverjaSandi og PoSIandi. ■» ÓtvíræSur domur um nýlendustjórn
Rússa ©g skipulag komnúnismans. ~ HvaS gera kommimistar í Vestur-Evrópu? - Bretar missa
Jórdaníu og staða Frakka versnar í Norður-Afríku. - Réítmæti stefnunnar frá 1949. - Hvemig
^ _______ ^
leið Olafi og Bjarna 1944-46? -Fyrsta umræSa fjárlaganna. - UræSin frá valdatíS íhaldsins
Seinustu dagana hefir at-
hygli manna um heim ailan
beinzt a8 því, sem hefir verið
að gerasf í Póllandi og Ung-
verjalandi. í báðum þessum
löndum hefir hin kúgaða al-
þýða þeirra risið upp fil að
heimta aukinn réft og betri
lífskjör.
í íyrstu umferð hefir þessi bar-
átta hennar fyrst og fremst beinzl
gegn rússnesku valdhöfunum og
leppum þeirra. Fólkið veit og finn-
ur, að það er kúgun og yfirgangur
Hússa, sem er meginorsök hinna
lélegu lífskjara og ófrelsis, er það
býr við. Þess vegna hefir uppreisn
þess ekki beinzt fyrst og fremst
gegn hinum innlendu kommúnista-
ffokkum, heldur gegn þeim foringj-
um flokkanna, sem hafa verið
Kússum auðsveipastir og vikaþæg-
astir. Það hefir í staðinn fylkt sér
um þá forustumenn kommúnista,
sém hafa haft sjálfstæðasta afstöðu
gagnvart Rússum.
í Póllandi hefir tekizt að afstýra
blóðsúthellingum og bardögum |
með því að láta undan kröfum
fólksins í tíma og hefja þá leiðtoga
kpmmúnista til valda, sem helzt
hgfa andmælt Rússum. í Ungverja-
landi var hins vegar orðið ofseint
við þessum óskum fólksins og því
hefir geisað þar blóðug borgara-
styrjöld undanfarna daga. Bersýni-
legt er, að ungverska þjóðin stend-
ur svo að segja óklofin að baki
byltingarmanna. Hersvcitir Rússa í
Ungverjalandi hafa nær einar stað-
ið í vegi þess, að uppreisnin heppn
aðist.
Enn er ofsnemmt að spá tim
það, hverjir næstu atburðir verða
í Póllandi og Ungverjalandi.
Valdhafar Rússa hafa að sjálf-
sögðu mikla tilhneigingu til þess
að skerast í leikinn og tryggja
áframhaldandi yfirráð sín með
hervaldi. En það myndi kosta þá
styrjöld við alþýðu þessara landa
og stimpla þá verstu yfirgangs-
menn og nýlendukúgara í augum

Gornolka, talar á útifundi í Varsjá skömmu eftir valdatökuna.
til fulls, hver viðbrögð þessara
manna verða. Margir þeirra bíða
eim átektar. Þannig hefsr það
verið með aðalblað íslenzkra
kommúnista, Þjóðviljann, þangað
til í gær. Þjóðviljinn hefir sagt
nokkurn veginn rétt frá þessum
atburðúm, en ekki sagt sitt eigið
álit um þá fyrr en í gær. Þá birt-
ir hann forustugrein um þá. Sú
forustugrein er einstæð. Þar er
allri skuldinni skellt á fyrrv.
leppstjórnir þessara landa, en
hvergi minnzt einu orði a þá, sem
stjórnuðu þeini og bera aðal-
ábyrgðina, rússnesku valdhafana.
Slík máltúlkun bendir vissulega
til sömu blindninnar og stjórnaði
Stalinsdýrkuninni á sinni tíð.
Ef forvígismenn kommúnista á
Vesturlöndum ætla að fyigja þann-
ig blindri Moskvuþjónustu fram-
heimsins. Sennilega kjósa þeir að ! Vfíf’ hlýtur.. það óhjákvæmilega
eiga þetta ekki á hættu. Niður- "ð Þ/una mjog raðir ^manna
Staðan verður þá sú, að hinir,p
nýju valdhafar í þessum Iöndum 1
Nýíendustefnan hvar-
verða að koma eitthvað til móts
við fólkið. Fyrsta krafa þess er
að losna við yfirráð Rússa. Næsta
krafa þess er að vikið verði af
vetna á undanhaldi
Það er annars víðar en í Ung-
stórum hættulegra og viðsjárverð-
ara.
Þetta sýnir það og sannar, að
öll þau stórveldi, sem reyna að
afla sér óeðlilegra yfirráða í öðr-
um löndum, eiga nú í vök að
verjast, þó það korni nú gleggst
fram í sambandi við Rússa. Sú
stefna á hvarveína fylgi að fagna,
að þjóðii-nar hristi af sér eriend
yfirráð og íhlutun. En þetta þýðir
hins vegar ekki það, að þær velji
sér veg einangrunar og hlutleys-
is. Þvert á móti hefir viljiun til
alþjóðslegs samstarfs aldrei verið
meiri, en þó því aðeins, aö þar
sé unnið á jafnréttisgrundvelli.
Aldrei hefir verið haldið almenn-
ar upp á afmælisdag stærstu varn
ar- og friðarsamtaka, er enn hafa
verið stofnuð, Sameinuðu þjóð-
anna, en á miðvikudaginn var,
þegar 11 ár voru liðin írá form-
legri stofnun þeirra.
Réttmæti stefnunnar
frá 1949
Atburðir seinustu daga hafa
' að vanda. Hann lýsti því mjög
greinilega, hvílíkt öngþveiti blasir
nú við framleiðslu- og efnahags-
málum þjóðarinnar.
Lánsfjárskorturinn er Ijóst
dæmi um þetta. Fjármálaráð-
herra nefndi nokkur atriði því
til sönnunar. Það vantar a. m. k.
32 milljónir króna í sementsverk-
smiðjuna, 45 niillj. kr. vegna
áætlaðra framkvæmda við raf-
væðingu dreifbýiisins í ár og á
næsta ári, Ræktunarsjóður og
Fiskveiðasjóður eru í stórfelldum
fjárskorti, ekkert lán hefir feng'
izt til fyrirhugaðrar Sogsvirkjun
ar, þrátt fyrir mikla leit, fé vant
ar til ráðgerðra togarakaupa o. s
frv. íbúðabyggingar eru að stöðv
ast í stórum stíl vegna fjárskorts
Ástandið er m. ö. o. þannig, þeg
ar núv. ríkisstjórn tekur við, að
allir lánsmöguleikar eru þrotnir
bæði innanlands og utan. Ekkert
nema stórfellt átak og gerbreytt
fjármálastefna getur ráðið bót á
þessu.
Þegar þetta er athugað, verður
vissulega erfitt að benda á stór-
felldara karlagrobb en þegar Ólaf-
ur Thors er að státa af lánsútveg-
unum stjórnar sinnar. Hún
skildi við þjóðarskútuna sannar-
lega á strandstaðnum, hvað þau
mál snertir.
Afkoma útflutningsframleiðsl-
unnar er annað glöggt dæmi um
þetta sama. Þrátt fyrir sívaxandi
uppbætur, er togaraútgerðin nú
yfirleitt rekin með tapi. Þó svara
uppbæturnar nú orðið kaupi allr-
ar áhafnarinnar. Álögur þær, sem
nú hvíla á almenningi vegna upp-
bótanna, munu hvergi nærri
hrökkva til að mæta þeim. Upp-
bótarleiðinni verður ekki haldið
áfram, nema með stórfelldum nýj-
um álögum, og vaxandi ótrú á
sjávarútveginn, því að menn vilja
ógjarnan vinna við atvinnuveg,
sem rekinn er með vaxandi tapi
og látinn er vera mesti styrkþegi
I ríkisins, þótt raunar sé hann sam-
anna til að lieimta rússncska her-
inn burtu,
Það er vissulega leitt til þess að
vita, að þegar réttmæti stefnunnar
frá 1949 kemur æ betur í ijós, að
þá skuli einingin um hana vera
rofin af forkólfum Sjálfstæðis-
flokksins, er í andstöðu við alla
þróun heimsmálanna, berjast nú
fyrir varanlegri hersetu. En þótt
þeir hafi bilað, má þjóðin ekki
bila. Hún hefði seint endur-
heimt frelsi sitt, ef hún hefði fylgt
þeim, er brugðust, þegar «-evndi.
Hvernig leitS Ölafi
og Bjarna 1944—46?
Mbl. hefir reynt að nota atburð-
ina í Póllandi og Ungverjalandi til
ádeilna á stjórnarsamvinnuna hér. | keppnisfærasti atvinnuyegur þjóð-
Það spyr m. a., hvernig Framsókn- arinnar.
armönnum og Alþýðuflokksmönn-
kZm“nS,.S*Í'ír“rS“V‘nn" Vlð|Þirf heillavæiilesri ráSa
. I í forustugrein, sem Þjóðviljinn
Aður en Mbl. ^fer að spyrja birti eftir fyrstu umræðu fjárlag-
_ _ anna, var m. a. komizt svo að orði,
að nú sé „þörf heillavænlegri
ráða en tíðkuðust í valdatíð íhalds-
braut kommúnismans að veru- verjalandi og Póllandi, sem heíir iVlssul0ga, veflð ny ..sonnun Þess
legu léyti og lífskjörin bætt á hrikt í stoðum nýlendudrottnunar Þve rett stefna var “orkuð af halfu
þann hátt. Við því er ekki að og yfirgangs að undanförnu, þótt!lsen inga V1f inngougufna 1
búast, að þetta vinnist allt í ein- atburðirnir þar hafi yfirgnæft alla Atlan,-shaísba-ndalagið 1949. Islend-
um áfanga. En ÖJl ástæða er til aðra. ' lngar lystu Þa vll^a !lnun: u\ að
að vona, að fyrstu stóru byrjun- j j0rdaníu fóru fram þingkosn- SÍU la aö,..frlðl með Þattloiu
arskrefin hnfi verið stiffin í • , ioru iram pingKosj ; varnarsamtokum lyðræðisþjoð-
arskrefin haf! venö stigin . þessa mgar s. 1. sunnudag og urðu ur-; anna> en þeir settu það sem ófrá.
slitin þau að fylgismenn Breta biðu
EinstæS lorustngrein
í sambandi við atburðina í Ung-
verjalandi og Póllandi hlýlur
tvennt að vekja alveg sérstaka at-
hygli. Annað er það, að þeir sýna
ótvírætt, að þjóðir þessara landa
hafa búið við hreina nýlendustjórn.
Það sannar andstaða fólksins gegn
Rússum, þrátt fyrir samíelJdan
áróður í áratug um úgæti þeirra.
Hitt er það, að fólkið sættir sig
ekki við skipulagshætti kommún-
ismans. Þeim verður ekki fram-
fylgt án undirokunar og frelsis-
sviptingar. Ný sönnun hefir hér
fengizt fyrir því, að kommúnism-
inn er ekki það, sem koma skal.
Það hefir verið beðið eftir því
með nokkurri óþreyju að sjá við-
brögð kommúnista á Vesturlönd-
um til þessara atburða. Myndu
þeir láta þá sér að kenningu verða
og hætta að dýrka hið rússneska
skipulag í sömu blindni og áður
eða myndu þeir dansa áfram á
rússnesku línunni, þrátt fyrir ajlt?
Enn verður ekki sagt um það
ósigur og bendir það til þess, að
Bretar muni brátt missa þá fót-
festu, sem þeir liafa haft þar, m. a.
herstöðvar. Þessi fótfestu hafa
Bretar tryggt sér með því að greiða
úr eigin vasa stóran hluta af ríkis-
útgjöldum Jordaníu. Sést m. a. á
því, að valt er fyrir stórveldi að
ætla að tryggja sér herstöðvar með
friðindum
víkjanlegt skilyrði, að hér yrði
ekki leyfð herseta á friðartímum.
Afstaða þjóðanna í austri og vestri,
suðri og norðri, sýnir það ótvírætt,
að þjóðirnar snúast gegn erlendri
hersetu, nema hægt sé að færa
ítrustu rök fyrir henni vegna ófrið-
aróstands. Þetta er meira en skilj-
anlegt, því að langvarandi herseta
hefir í för með sér svo margvísleg
fjárhagslegum friðindum, alveg erfið vandamál fyrir þá þjóg
eins og það er valt að ætla að
halda þeim með samningsrofum og
of'oeldi, eins og Rússar hafa gert í
Ungverjalandi.
Þá hefir ófriðarástandið í Norð-
ur-Afríku versnað um allan helm-
ing í vikunni sem leið. Frakkar
gripu til þess óyndisúrræðis að
brjóta alþjóðleg lög til þess að
geta handtékið nokkra forustu-
menn uppreisnarmanna í Alsír, er
voru að korna af fundi Marokkó-
soldáns, en hann hafði verið að
ræða við þá um möguleika fyrir
sáttúm í Alsír. Afleiðingar þessa
virðast ætla að verða þær, að Tún-
is og Marokkó veiti uppreisnar-'
mönnum í Alsír beina liðveizlu og
gerir það ástandið í Norður-Afríku
sem við hana þarf að búa.
Atburðir undanfarinna daga
hafa jafnframt staðfest réttmæti
þeirrar’ álylctunar seinasta Al-
þingis að hafizt yrði handa um
brottför hersins. Óneitanlega
dregur það úr stríðshættunni, ef
hin austræna blökk í Evrópu
leysist upp meira og minna. Rúss-
ar hafa þegar fengið að sjá. að
þeir myr.du vart geta treyst mik-
ið á leppþjóðirnar í stríði. Og fari
svo, að þeir neyðist til að draga | Upplýsíngar f jármála-
heri sína úr leppríkjunum, verð-1
ur örðugt að réttlæta áframhald- ráöherrailS
andi hersctu hér. Hins vegar Fyrsta umræða fjárlaganna íór
myndi brottflutningur hersins fram á mánudaginn var. Fjármáia-
héðan styrkja aðstöðu leppríkj- ráðherra flutti þar glögga ræðu
svona, ætti það að svara annarri
spurningu áður. Hvernig lík-
aði Ólafi Thors, Bjarna Bene-
diktssyni og öðrum forkólfum
Sjálfstæðisflokksins samstarfið
við kommúnista á árunum 1944—
46, þegar Rússar voru að leggja
undir sig hvert Austur-Evrópu-
ríkið á fætur öðru og að korna
þar upp þeirri kúgunar- og ógn-
arstjórn, sem fólkið er nú að
brjótast undan? Hvernig leið
þeim Ólafi og Bjarna, þegar
kommúnistar voru þá að lof-
syngja mesta harðstjóra 20. ald-
arinnar, Jósef Stalin? Er það
kannske ekki rétt, að Ólafi Thors
leið þá ekki verr en svo út af
þessu öllu saman, að hann gekk
eftir forsprökkum kommúnista í
rúma þrjá mánuði liaustið 1946
til þess að fá þá til að sitja áfram
í stjórn með sér?
Vitanlega eru ýmsir annmarkar
á stjórnarsamstarfi við kommún-
ista, eins og oftast eru líka á sam-
starfi ólíkra flokka. En þeir ann-
markar eru þó vafalaust minni nú
en 1944—46, þar sem nú stefna
þó stjórnarhættir hjá þeim í held-
ur frjálslegri átt, en þá voru þeir
að innleiða kúgun og harðstjórn í
mörgum löndum og höfðu mesta
harðstjóra samtíðarinnar fyrir
átrúnaðargoð sitt.
íns
Vissulega er þetta sannmæli.
Heilbrigt ástand verður ekki
skapað í þessum efnum, nema
unninn sé bugur á því niargvís-
lega okri, sem nú á sér stað, og
þá alveg sérstaklega í sambandi
við byggingar- og húsnæðismálin.
Heilbrigt ástand verður ekki
skapað meðan lialdið er í báta-
gjaldeyriskerfið, sem byggist á
því að innflutningur hvers konar
óþarfavara er látinn írjáls, eu
liöfð ströng innflutningshöft á
nauðsynjum. Heilbrigt ástand
verður ekki skapað meðan stöð-
ugt er haldið áfram að auka
styrki og uppbætur. Slík vinnu-
brögð munu leiða til efnahagslegs
hruns og ósjálfstæðis fyrr eða
síðar.
Já, sannarlega þarf að Josna við
þessi neyðarúrræði, sem voru
óhjákvæmileg meðan unnið var
með Sjálfstæðisflokknum. Vinn-
andi fólk landsins gerir þá kröfu
til núv. stjórnarflokka, að þeir
geri sitt bezta til að koma efna-
hags- og fratnleiðslumálunum á
öruggan grundvöll og tryggi með
því afkomu þjóðarinnar til fram-
búðar og fjárhagslegt sjálfstæði
hennar. Þótt þetta kostaði ein-
hverja skerðingu í bili, myndi
alþýðan fúslega sætta sig við það.
Hitt mun hún síður sætta sig við,
að haldið sé áfram „úrræðum“
frá valdatíð íhaldsins.