Tíminn - 30.10.1956, Blaðsíða 1

Fylsizt með tímanum og lesið
TÍMANN. Áskriftarsímar 2323 og
81300. Tíminn flytur mest og fjöl-
breyttest almennt lesefni.
40. árgangur.
12 síður
%
Reykjavík, þriðjudaginn 30. október 1956.
Með lögum skal land byggja, !
bls. 5.
Að vestan, bls. 5.
Erlent yfirlit, bls. 6. i
Grein um kirkjumál, bls. 7.
246. blað.
Alger signr ungversku þjóðarinnar á alþjóða
harðstjórn markar mikil tímamót
Vínarborg, 29. okt. — I útvarps
ræðu sinni í gær til ungversku
þjóðarinnar gekk Imre Nagy að
öllum skilyrðum uppreisnar-
manna og gerði þeirra kröfur að
sínum og ;-tjórnar sinnar. Með bví
eru líkur tll að honum hafi tekizt
að bjarga stjórn sinni, en jafn-
framt var ekki hægt að lýsa því
öllu betur yfir að uppreisnar-
menn hefðu sigrað. Mun þessi
uppreisn lengi lifa í sögunni og
enginn efi að úrslit hennar eiga
efíir að hafa mikilvæg áhrif á
allan gang mála í A-Evrópu og
heiminum ölium.
Helztu kröfur uppreisnar-
manna, sem Nagy tók upp í
stefnuskrá sína voru:
1. Tryggt verði sjálfstæði Ung-
verjalands og rússneskar her-
sveitir scndar heim.
2. 14. marz verði aftur þjóðhátíð-
ardagur landsins eins og var,
áður en kommúnistar komu til
valda.
3. Viðurkenndur verði réttur
verkalýðsfélaganna til að
stjórna sjálf málum sínum án
íhlutunar ríkisvaidsins.
4. Öryggislögreglan, cn Iiluti af
lienni er leynilögreg'Jan ill-
ræmda, verði leyst upp.
5. Hætt verði við samyrkjubú-
skapartilraunir þær, sem
kommúnistastjórnin neyddi,
upp á bændur, en mjög hefir j
gengið illa og bændur hatast'
við. Þetta atriði er mjög mikil- j
vægt, þar eð helmingur lands- j
búa eru bændur.
f kvöld minntist útvarpið í
Búdapest í fyrsta sinn á, að kröf-
ur hefðu verið bornar fram um
Ieynilegar og frjálsar kosningar
í landinu.
Allar rússneskar hersveitir liveríi úr landiiiu
leynilögregSan lögo niður og samyrkjubú-
skap hætt. Ríkisstjórnin styður kæru vest-
urveldanna yfir vopnaðri ihlutun Rússa
Búdapest og Vínarborg, 29. okt. — Uppreisnarmenn í Buda-
pest neituðu í kvöld að láta af hendi vopn sín við hið ný-
stofnaða ungverska þjóðvarnarlið, nema hersveitir Rússa
i hefðu áður yfirgeíið borgina. Áður hafði útvarpið skorað á
þá að afhenda vopn sín og þá myndu rússnesku hersveitirnar
yfirgefa borgina innan sólarhrings. Var sagt, að samkomulag
hefði náðst milli foringja uppreisnarmanna og landvarnaráð-
herrans um þetta. Munu uppreisnarmenn hafa byrjað að af-
henda vopn sín en seinna bárust fregnir um, að bardagar
væru háðir á einstaka stað.
í kvöld beindi verkamannaráðið
við stærstu verksmiðju landsins
þeirri áskorun íil uppreisnarmanna
að þeir færu að tilmælum stjórnar-
innar og hættu bardögum.
Nýtt samkomuiag booao
Kl. 7 skv. ísl. ííma skýrði Búda-
pestútvarpið frá því, að skv. nýju
samkomulagi myndu hersveitir úr
þjóðvarnarliðinu þegar í kvöld
taka að leysa rússnesku hersveit-
irnar af verði og færu þær þá til
stöðva sinna. Samtímis skuli upp-
reisnarmenn hefja að afhenda
vopn sín. Eru menn beðnir um að
fallast á þetta nýja samkomulag.
Eru Rússar að fara?
Mótsagnakenndar fregnir bár-
ust frá höfuðborginni í dag til
austurrísku landamæranna. Það
virðist þó öruggt að enn sé bar-
izt í einstaka hverfi, en bardag-
arnir eru rniklu niinni en áður.
Ferðamenn segja, að rússnesku
hersveitirnar í borginni lialdi
kyrru fyrir og geri enga tilraun
til að berjast. Ennfremur, að til-
færslur rússnesku hersveitanna
væru með þeim hætti, að jafn-
(Framhald á 2. siðu)
I ungverska smábænum Magyarovar, í grennd við austurrísku landamær-
in, geysuðu harðir bardagar sl. föstudag. Félíu þar um 70 menn.
©g segja
Ungverja í klóm heimsveldissinna
Moskvu 29. okt. — í dag ræddu þeir Sépiloff utanríkisráð-
herra og Zukoff landvarnaráðherra Rússa við blaðamenn.
Þeir sögðu. að rússneskar hersveitir myndu hverfa til bæki-
stöðva sinna í Ungverjalandi sólarhring eftir að uppreisnar-
menn hefðu lagt niður vopn. Þeir voru hins vegar með alls
konar vöflur, er fréttamenn spurðu, hvort rússneskir herir
myndu hverfa úr landinu algerlega skv. kröfu Ungverja.
Flestir foringjar gömlu kommúnista-
klíknnnar í Ungver jalandi drépnir
París, 29. okt. — Sérfræðingur fréttastofunnar AFP í mál-
um A-Evrópu, Francois Fetjo, segir í athugasemdum um ung-
versku byltinguna, að þrjú atriði veki mesta athygli: í fyrsta
lagi að hún skyldi heppnast, annað að Sovétríkin verða neydd
til að flytja brott herlið sitt, þriðja að stjórn Imre Nagy virð-
í ist ætla að ná tökum á þjóðinni og sigrast á ringulreiðinni,
! sem var nærri búin að ríða henni að fullu.
Zúkoff kvað þetta vera mál, sem
snerti Varsjárbandalagið í heild og
yæri ekki unní að taka álcvörðun
um brottfluttnings herliðs úr einu
ríki án samráðs við hin.
Við sama beygarðshornið.
Útvarpið í Búlgaríu, Rúmeníu og
Tékkóslóvakíu hafa flutt tilkynn-
ingar í dag, þar sem því er haldið
(Framhald á 2. síðu.)
Að vísu bjargaði stjórnin sér að-
eins með því að ganga algerlega í
lið með uppreisnarmönnum og
gera þeirra kröfur að sínum. Hann
: bendir á, að ræða Nagys á sunnu-
! dag hafi markað tímamót. Nagy
j hafði að vísu áður en uppreisnin
ísraelsmenn hefja innrás í Egyptaland
©g eru véSahersveitir þeirra komnar
hálfa leið til Sáez
Jerúsalem, 29. okt. Seint í kvöld
fóru að berast fregnir um, að ísra
elsmenn hefðu hafið innrás inn
í Egyptalandi. Kl. 9 skv. ísl. tíma
voru þeir komnir 119 km. inní
Egyptaland. Voru fremstu sveitir
þeirra þá staddar miðja vegu
milli landamæranna og Súez-
skurðar. Framsóknin er afarhröð
og hefir ekki frétzt að þeir mæti
neinni mótspyrnu. Eisenhower
forseti gaf út yfirlýsingu í kvöld
þar sem hann kvað ástandið mjög
hættulegt og gæti heimsfriðurinn
verið í veði, ef ekki tækist að
forða algerri styrjöld milli ísrael
og Egypta.
Hannn kvaðst liafa fengið fregn
ir fyrir nokkrum dögum um að
ísraelsmenn liefðu kvatt varalið
sitt til vopna. í kvöld sendi lvann
sérstaka orðsendingu til Ben
Gurion forsætisráðherra og skor
aði á hann að hætta innrásinni.
Fregnir frá Washington í kvöld
seint hermdu að Bandaríkjaþing
kynni að verða kvatt saamn.
Sækja fram á 46 km. víglínu.
Það eru vélaherdeildir sem
sækja fram á 4,6 kni. breiðri vig
línu. Herdeildir þessar eru sagðar
vel vopnum búnar. Fyrsta mark-
mið hersveitanna er E1 Akab, sem
er egypzk varnarstöð alllangt frá
Súez.
ísraelsmenn segjakt gera þctta
í hefndarskyni fyrir árásir
Egypta. Árás þessi sé nauðsyn
leg til að eyðileggja bækistöðvar
egypzkra víkingasveita á Sinaí-
skaganum.
Fulltrúar vesturveldanna, sem
tekið liafa ábyrgð á núverandi
Iandamærum Arabaríkjanna og
ísraels komu saanm til fundar í
kvöld í New York til þess að
ræða ástandið.
Dulles lagði til, í kvöld, við
Bretland og Frakkland að innrás
ísraelsmanna yrði tekin fyrir í
öryggisráðinu þegar í fyrramálið.
hófst lýst sig fylgjandi flestum
kröfum uppreisnarmanna, en þó
aldrei krafizt brottflutnings rússn
eska hersins.
Mun marka tímamót.
Fetjo segir, að sigur uppreisnar-
manna muni hafa áhrif á alla þró-
un mála í A-Evrópu og Sovét-
ríkjunum í framtíðinni. Ekki geti
hjá því farið, að hin leppríkin
muni gera svipaðar kröfur og Pól-
land og Ungverjaland. Þá verði
Sovétríkin í miklum vanda stödd.
Drápu flokksforingjana.
Fetjo bendir á, að öll stjórnar-
vél gömlu kommúnistaleiðtoganna
og skipulag flokksins sjálfs sé
að uppreisnarmenn hafi gengið all
hreinlega til verks og drepið
flesta forystumennina. Nagy hafi
verið svo gætinn að fordæma þetta
ekki, enda geri hann sér nú vonir
um að geta látið verkamannaráð
uppreisnarmanna, sem mynduð
hafa verið víðsvegar, taka að sér
ábyrgðarstörf fyrir hina nýju
stjórn. Hvernig sú stjórn verði sé
óljóst. Grundvöllur hennar er titó-
ismi og þróunin liggi í átt til þing-
ræðis, þótt ekki sé fullljóst, hvort
þingræði og titóismi fá þrifist
saman. Sennilegt er, að gömlu
flokkunum verði leyft að starfa á
ný og þá hljóti að hefjast ný valda-
barátta í landinu.