Tíminn - 16.03.1957, Blaðsíða 6

B
T f MIN N, laugardaginn 16. marz 1957.

'<$
wm
mm
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn.
Ritstjórar: Haukur Snorrason,
Þórarinn Þórarinsson (áb.).
Skrifstofur í Edduhúsi við Lindargötu.
Símar: 81300, 81301, 81302 (ritstj. og blaðamenn),
auglýsingar 82523, afgreiðsla 2323.
Prentsmiðjan Edda h. f.
Endurheimt handritanna
Á ALÞINGI 1950 var sam
þykkt tillaga til þingsálykt-
unar, þar sem skorað var á
ríkisstjórnina aS beita sér
fyrir endurheimt íslenzkra
handrita frá Danmörku. Síð
an hefur ekkert jákvætt
gerst í málinu, en það samt
legið niðri af hálfu íslenzkra
stjórnarvalda. Það er því á-
stæða til að fagna tillögu
þeirri, sem þeir Pétur Otte-
sen og Sveinbjörn Högnason
hafa nýlega lagt fram í sam-
einuðu þingi þar sem skor-
að er á ríkisstjórnina að
hefja nýja sókn í málinu.
Að efni til er tillagan sam-
hljóða þingsályktunartillög-
unni, sem var samþykkt
1950.
Flutningsmenn færa í
greinargerð mjög glögg rök
fyrir tillögunni. Rök þeirra
eru m. a. þessi:
ÞAÐ ERU ekki skiptar
skoðanir um það hér á landi,
að íslendingar séu réttir eig-
endur þessara handrita. Þau
eru hugsuð og samin af hér-
lendum mönnum, skrifuð á
íslandi og varðveitt þar leng
ur eða skemur, og íslenzkur
er uppruni þeirra að . öllu
leyti. Hinn eini eðlilegi vett-
vangur til varðveizlu og hag
nýtingar handritanna er Há-
skóli íslands. Þar er mið-
stöð allra íslenzkra fræða nú
orðið, og öll gögn til iðkana
þeirra eiga að vera á ís-
landi. En það skortir mikið
á, að svo sé, meðan geymd
eru í Danmörku um 4300 ís-
lenzk handrit og sum af
þeim hin merkustu allra
handrita vorra. Handrit þessi
bárust á sínum tíma til Dan-
merkur með ýmsum hætti,
en langsamlega mest fyrir
framgöngu hins mikla safn
ara Árna Magnússonar, sem
ferðaðist um allt land við
samningu ja|rðabókarinnar,
og fyrir ásælni danskra kon
unga, einkum þeirra Frið-
riks III. og Kristjáns V. Báð
ir þessir konungar sendu
erindreka til íslands í þessu
skyni. Sópuðu þeir að sér
handritum og forngripum.
Komust þessir menningar-
fjársjóðir vorir að vísu ekki
allir á danska grund, en voru
samt glataðir fslendingum,
því að mikið af handritum
og forngripum, sem Kristján
V. hafði látið safna, týnd-
ist, er skip það, sem þeim
var komið í til flutnings,
fórst í hafi á leið til Dan-
merkur. Var með þessu höggv
ið skarð í bókmenntaauðlegð
þjóðar vorrar og annað ekki
minna við brunann í Árna-
'safni. íslendingum hefur því
orðið dýr flutningurinn á
handritum vorum og forn-
gripum til Danmerkur, þótt
Danir verði við kröfu vorri
um að skila því aftur, sem
enn er óglatað af þessum dýr
mætu fjársjóðum.
Til flutnings á handrit-
um vorum og forngripum til
Danmerkur er, svo sem al-
kunnugt er, þannig stofnað,
að íslendingar eiga bæði laga
legan og siðferðilegan rétt
til að krefjast þess af Dön-
um, að þeir skili þeim aftur.
■ NÚ UM skeið hefur orðið
nokkurt hlé á því, að Al-
þingi léti málið til sín taka
á þann veg að fela ríkis-
stjórninni að hefja nýja sókn
í málinu. Danir kusu fyrir
nokkru nefnd til þess að
athuga hanritamálið út frá
kröfu íslendinga um heim-
flutning á handritum. Sum
ir litu svo á, að rétt væri að
doka við og sjá, til hverrar
niðurstöðu þessar athuganir
hinnar dönsku nefndar
leiddu. Ef til vill hafa verið
runnar undan rifjum ein-
hverra þeirra manna, er
nefnd þessa skipuðu, tillögur
þær um lausn á þessu máli,
sem ríkisstjórn Danmerkur
sendi íslenzku stjórninni
1953. En þær tillögur voru
þess eðlis ,að ríkisstjórn og
Alþingi vísuðu þeim alger-
lega á bug. Það er vitað, að
þrátt fyrir afstöðu danskra
stjórnarvalda eins og hún
birtist þá, er fjöldi manna í
Danmörku, sem skilur sjón-
armið íslendinga, telur kröf
ur þeirra á fyllstu rökum
reistar og leggur eindrekið
til, að við þeim verði oröið.
íslenzkur maður, sem dval-
izt hefur um skeið í Dan-
mörku, Bjarni Gíslason rit-
höfundur, hefur tekið drengi
lega og röggsamlega í streng
inn með löndum sínum í
þessu máli. Hefur hann ferð
ast um Danmörku þvera og
endilanga og haldið fyrir-
lestra um málið. Hefur þetta
orðið íslendingum hinn
mesti styrkur, enda er al-
menningsálitið í Danmörku
okkur hliðhollt í málinu.
Nú er því tími til þess
kominn, að Alþingi taki mál
þetta upp að nýju og feli rík-
isstjórninni að beita sér fyr
ir framgangi þess.
TILLAGA þeirra Péturs
og Sveinbjörns hefur verið
til fyrri umræðu í þinginu
og hefur nú verið vísað til
nefndar. Þess er að vænta,
að hún hljóti einróma sam-
þykki í þinginu, enda það
eitt í samræmi við þjóðar-
viljann. Síðan verður ríkis-
stjórnin að knýja á hjá Dön
um og ber að vænta þess,
að viðtökur þeirra verði nú
meira í anda vináttu og
samstarfsvilja en áður.
Þetta er farar-
tækiS (loftkálf-
urinn), sem höf-
undur bréfsins
minnist á í bréf-
inu, að hann fari
í upp á f jalla-
tindana við Riti J
de Janeiro. Hér
á myndinni er
það við „Sykur-
toppinn".
Vigfús Guðmundsson:
■— Bréf frá Brasilíu
Niðurlag.
HER í Brasilíu er að þjóta upp
margs konar iðnaðuf. Einkum er
það erlent auðmagn og framtak,
sem þar er á bak Við. íbúarnir
fjölga um 3% á ári og eru nú
komnir ýfir 60 milljónir. Hér er
trúlegt að verði í framtíðinni fieiri
hundruð milljóna stórþjóð. Það eru
aðeins tvö ríki í heiminum, sem
hafa stærra land heldur en Brasilía
fyrir íbúa sína. Hún er m. a.
nokkru stærri heldur en Banda-
ríki Norður-Ameríku og nær því
eins stór og öll Evrópa. Og auð-
legð landsins er óþrjótandi, en mik
ill hluti þess er enn lítt cða ekkert
kannað og samgöngukerfi ekki til
víða og annars staðar víðast mjög I
ófullkomið ennþá. Fram að þessu
hefir íbúana skort mjög framtaks-
semi og dugnað og enn eru hræði-
leg fátækrahverfi og eymd meðal
fjölda manna. Hefi ég varla séð
aðra eins hörmungar mannabústaði
eins og hér í þessari fögru borg í j
sumum fátækrahverfum hennar. j
En ríkidæmi á hina hliðina víða |
mjög mikið.
VEGNA föstunnar hætta nú ibúJ
Þetta er allt í einu orðið miklu
lengra en ég ætlaði.
Ég bý hér í fremur góðu hóteli
við aðalbaðströndina: Averida At-
lantica. Heitir hótelið Regente og
er í hinu mjög þekkta hverfi hér:
Copacabana.
Húsin eru þétt í bogadreginni
línu meðfram sti-öndinni, nær 3
km. langri. Þau eru yfirleitt um
tíu stofuhæða há, nær því hvít,
mikið úr marmara og öðrum ljós-
um bergtegundum. Sjávarmegin
\ við þau er gangstígur og fjölfarin
bílaakbraut. En framan við hana
er ljós og laus sandur, sem Atlants
hafsaldan skolast upp í mjög mis-
jafnlega þungt. í fjörunni eru
oft á daginn þúsundir baðgesta,
bæði að veltast í sandinum og skol-
ast til og frá í öldunum, bæði í og
utan við ílæðarmálið.
BORGARstæðið er orðlagt um
allan heim fyrir fegurð og marg-
breytileika. Hvassir tindar og sum-
ir háir blasa hvarvetna við sjónum
yfir borginni og víkur og vogar,
oft að miklu leyti hringlaga, sker-
ast inn á milli fjallatindanna og
borgin er svo meðfram þessum
bogamynduðu ströndum, oft hálf
arnir að borða kjöt í nokkrar vik-j sliUn j sundur j fyrradag fór ég
ur. Þa kemur hlutur fiskmnflytj-1 upp á einn hæsta og hvassasta
endanna upp. Noregur flytur hing- ■ tindinn er gnæfjr yfjr borginni í
a® mn UnL2185.ÞnS- t0nn af Þurrk;i850 metra hæð. Þar uppi á tindin-
uðum salthski a ari og Damr (mest jum gnæfir feiknarmikið líkneski af
færeyskur fiskur) um 6—8 þus.
Löggæzla á samkomum
ALLSHERJARNEFND ina að láta fara fram hið
efri deildar hefur nýlega bráðasta endurskoðun á á-
lagt fram tillögu þess efnis, kvæðum laga um lögreglu-
að deildin skori á ríkisstjórn menn, áfengislaga og ann-
tonn árlega og fer vaxandi. En dýr
er fiskurinn — þ. e. rúmlega einn
dollari kílóið.
Norðmenn spilla heldur mark-
aðnum, því að þeir hafa fjölda út-
flytjenda í Noregi, sem margir
bjóða kaupendum hér ýms fríðindi
á bak við, svo að þótt ýmsir ein-
staklingar komist nokkru lengra
með söluna vegna þessa, þá stór-
spilla þeir verðinu og framtíðar-
markaðnum. Þótt ég sé enginn
dýrkandi SÍF heima á íslandi, þá
held ég að sé stórhætta að láta
saltfiskinn verða til sölu á margra
höndum til þessa lands og annarra,
er svipað stendur á um og hér.
arra laga um löggæzlu á
skemmtisamkomum, einkum
í héruðum, sem hafa ekki
föstu lögregluliði á að skipa.
Tillaga þessi er rökstudd
þannig, að víða um land, þar
sem ekki er fast lögreglulið,
hefur þráfaldlega komið í
Ijós, að erfiðlega gengur að
halda uppi reglu á skemmti-
samkomum. Er það á allra
vitorði, að mjög ber á ölvun
á slíkum mannfundum, og
hljótast stundum af trufl-
anir og vandræði. í 10. gr.
laga um lögreglumenn, nr.
50 12. febr. 1940, eru heim-
ildarákvæði um löggildingu
lögreglumanna til þess að
halda uppi reglu á mann-
fundum og samkomum inn-
anhéraðs
Reynslan hefur sýnt, að
þessi lagaákvæði eru ófull-
nægjandi og þurfa endur-
skoðunar við.
Kristi um 15 metra á hæð og er
það lýst upp á kvöldin, svo að
slær ljósbjarma niður frá því yfir
borgina.
Og í gær fór ég upp á hinn
fræga „Sykurtopp“, sem er 400
metra hár bergrisi, er rís úr hafinu
við aðal innsiglinguna í borgina.
Var farið í rólum eða kláf, sem
tekur 20 manns í einu. Og er hægt
að verða lofthræddur í honum,
þar sem hann hangir neðan í vír-
um í lausu lofti, en rafmagn knýr
hann áfram, þar til gengið er úr
honum uppi á efsta tindinum. Fór
ég talsvert í svona farartækjum
milli Alpatindanna í Sviss fyrir 10
árum síðan og sagði ég ykkur frá
því í ferðaþáttum mínum.
Ofan af þessum háu tindum er
ágætt útsýni yfir borgina og úr
borginni séð gefa þeir umhverfinu
tign og tilbreytni.
GRÓÐUR er allsstaðar mikill og
margbreyttur. Mörg tré hafa fagr-
ar blómakrónur. Fallegast þykir
mér þær mörgu, er bera þétt
blómastóð á litinn eins og eyrar-
rósin heima. Ávaxtatré eru um
allt, sérstaklega mikið af banana-
trjám, sem eru þó jafnan lítil
vexti. Vaxa þau m. a. uppi á kolli
„Sykurtoppsins“ og voru þar með
þroskaða bananaklasa hangandi
niður með stofninum.
Það má sannarlega segja, að
„grænar hlíðar og glóbjartar" blasi
víða við sjónum manna í þessu
umhverfi.
(Frh. á 7. síðu)
'BAÐSrorAN
Togað í spottann.
NORÐANMAÐUR skrifar: „Allt
af er togað í spottann hér syðra,
og engu sleppt. Það, sem einu
sinni er suður komið, skal vera
þar. Og það sem einu sinni er
hér skal kyrrt, og aldrei færast
úr stað. Og það eins þótt þar sé
um að ræða sameign allrar þjóð-
arinnar en enga séreign sunnan-
manna. Þarna breytir skrafið um
„jafnvægi í byggð landsins“ alls
engu. Þegar á hólminn kemur,
hrökkva jafnvel jafnvægismenn-
irnir undan því, að taka á málun
um að gagni. Þetta kemur í hug
ann við að hlýða á þingfréttir og
frásögn af afdrifum liúsmæðra-
skólafrumvarpsins í efri deild. —
Það er bágt að hugsa til þess, að
á þessu herrans ári skuli heyrast
á Alþingi nákvæmlega sömu rök
semdirnar og voru fluttar þar
fyrir þremur áratugum gegn
stofnun menntaskóla utan Rvík-
ur. Nú hefir lífið sjálft afsannað
þær aliar rækil., samt skjóta þær
upp kollinum í munni þingmanna
sem virðast lítið sjá út yfir bæj-
arlandið í Reykjavík, en eru þó
fulltrúar landsbyggðarinar kallað
ir á þingi. Það er ljóst af at-
kvæðagreiðslunni að þarna var
ekki flokksmál á ferð og liefði sú
stjórn, sem segist ætla að lialda
uppi hlut landsbyggðarninar, vel
mátt beita sér í þessu máli. Að
öðru leyti var það athyglisverð-
ast við atkvæðagreiðsluna, að af
6 þingmönnum Sjálfstæðisflokks-
ins í efri deild, mætti aðeins 1
til atkvæðagreiðslunnar. Hinir
skýidu sér á bak við fjarvist úr
fundarsal, þótt vel megi vera a3
þeir hafi allir verið í þinghúsinu.
Margs er að gæta.
ÞAÐ ER auðvitað hægt að
leiða að því einhver rök, að svo
til allar opinberar stofnanir séu
bezt settar í Reykjavík. Þar sé
meira mannval en annars staðar,
betri húsakostur, meiri tengsl við
aðrar stofnanir o. s. frv. Með því
að láta þessa röksemd ætíð ráða,
hallast æ meir á. Og margir
munu telja, að þessi röksemd
eigi alls ekki að vera einráð held-
ur eigi að líta á aðrar, sem líka
eru þungar á metunum. Þar er
fyrst aðstaðan til að lifa út á
landi, viðhorf fólksins til framtíð-
arinnar, eðlileg bjartsýni og trú
á landið. Þegar verkamannaflokk
urinn brezki kom til valda í Bret
landi 1945, hóf hann að flytja
burt úr London ýmsar opinberar
stofnanir og skrifstofur, sem þar
höfðu safnast fyrir á stríðsárun-
um. Það er ekki hollt fyrir þjóð-
lífið, að sentralíseringin verði of
stórkostleg, sögðu forvígismenn
flokksins. Þeir hvöttu landsfólkið
til þess að standa gegn ásókn
Lundúna að drottna yfir öllu. —
Hvenær verður það sjónarmið of-
an á á þingi hér? Því miður síg-
ur ætíð á sömu hlið hjá okkur,
og eðlileg og sjálfsögð tækifærl
til að snúa við eru hundsuð. —
Húsmæðraskólafrumvarpið er
dæmi um það. Rétt væri samt að
lofa þingmönnum að fást við það
í þriðja sinn á næsta þingi.
—NorSIIngur. 1