Tíminn - 30.03.1957, Blaðsíða 7

TÍMINN, laugardaginn 30. marz 1957.
2
Á síðastliðnu hausti var far
in bændaför til Sovétríkj-
anna. Á undanförnum árum
hafa margar sendinefndir
héðan verið boðnar þangað
austur, en bændanefnd ekki
fyrr en nú. MÍR stóð fyrir
þessari för og bauð formaður
félagsins, Kristinn E. Andrés-
son, Búnaðarfélagi íslands
að nefna tvo menn til farar-
innar. Félagið þekktist boð-
ið og valdi okkur Harald
Árnason, verkfæraráðunaut
og forstjóra Vélasjóðs til
þessa ferðalags.
Af hálfu MÍR fóru i hessa ferð
þeir Ásmundur Sigurðsson, fyrr-
verandi alþingismaður og bóndi að
Reyðará í Lóni og var hann for-
maður fararinnar, Kristófer Gríms-
son, héraðsráðunautur Búnaðar-
sambands Kjalarnesþings og Þórar-
inn Haraldsson, bóndi, Laufási í
Kelduhverfi.
Þess var óskað af útvarpsfræðslu
nefnd Búnaðarfélags íslands, að ég
segði eitthvað frá þessari ferð. Af
mörgu er að taka frá svo löngu
ferðalagi, en ég hef valið að segja
frá heimsókn okkar á samyrkjubú
í Ukrainu og frá öðru nálægt
Moskvu og verður þó þessi frásögn
ekki tæmandi í 25—30 mínútna
erindi.
f Ukrainu
Við ökum heim að samyrkjubúi.
í Ukrainu, um 20 km. fyrir vestan
Kharkov. Þessi borg var oft nefnd
í fréttum frá síðasta stríði. Stórir
hlutar hennar voru lagðir í rústir.
Segja má að þess sjáist lítt merki
nú. Hvort tveggja er, að borgin
hefir verið mjög mikið byggð upp
aftur og svo hitt, að þar sem enn
er óbyggt, hefir rústunum verið
breytt í hina fegurstu skrúðgarða.
Má segja að vel hefir verið unnið
að því að breiða yfir viðurstyggð
eyðileggingarinnar. En við erum
að aka í hlað á samyrkjubúi. Það,
sem fyrst vekur athygli okkar er,
að við aðalveginn inn í þorpið eru
geysistór innrömmuð spjöld með
myndum af afreksmönnum búsins,
þ. e. þeim mönnum, sem í gamla
daga voru kallaðir tveggja manna
makar hér heima. Þykir það hin
mesta virðing að komast á þessi
epjöld, og sjálfsagt það hæsta, sem
þetta fólk getur átt von á að kom-
ast þessa heims.
Moidin svarta
Við stígum út úr gljáfægðum bif-
reiðunum og stöndum nú í fyrsta
sinn á hinni svörtu, frægu ukra-
insku mold, sem talin er ein frjó-
samasta mold veraldarinnar. Það
eru skúraleiðingar og moldin er
blaut og það er eins og við göng-
um í límgraut, moldin hleðst á
skóna, fæturnir þyngjast, hvernig
endar þetta? Okkur er boðið inn
f skrifstofu bústjórans og við reyn-
um að skilja eftir fyrir utan dyrn-
ar eins mikið og við getum af þess-
ari svörtu, frjósömu og frægu
mold. Stofan er ekki vistleg en
gegnir sjálfsagt hlutverki sínu. Úti
er hvorki he>tt né kalt en inni er
kaldara að okkur finnst. Kannske
hefir blái liturinn á stofunni sín
áhrif. Rússar mála litið. Það er
hrein undantekning, ef hús á sveita
býli er málað að utan. En ef þeir
mála, þá mála þeir blátt. Og þessi
blái litur er svo kaldur, að hann
minnir helzt á kólgubláann vetrar-
himinn. Mér varð að orði, að það
mætti heita undarlegt, hve lítið
gengi rauði liturinn hefði hjá þess
ari „rauðu þjóð“, en blái liturinn
virtist aftur vera þjóðarlitur. En
gleymum nú ekki húsbóndanum á
þessu stóra búi, bústjóranum sjálf-
um. Þetta er maður á sextugsaldri
eftir útliti að dæma, góður meðal-
maður á hæð, þrekvaxinn og sterk-
legur. Hann bauð okkur velkomna
og hélt síðan stutt erindi um rekst-
ur búsins og tilhögun alla, en á
eftir máttum við spyrja eins og
okkur lysti.
Landsfærð, bústofn
Landstærð þessa bús er 1174 ha.
Af því er akuryrkjuland 736 ha.,
Á samyrkjubúí í Ukrainu, þar er
mannafli nægur og vinnuafl ódýrt
Fjósakonur að starfi allan sólarhringinn, mann-
afli en ekki gir'ðing gætir búsmala
Erindi Þorst. Sigurðssonar á Vatns-
Ieysu í útvarpinu í fyrrakvöld
eða tæpir % hlutar. Hinn hluti kr. 23.750.00 en meðalkonan skilar
landsins er beitiland, aldingarður, 250 vinnueiningum eins og áður er
berjaland og svo auðvitað undir sagt og fær hún þá 4.250 rúblur,
húsum og götum þorpsins, en öll sem í ísl. krónum verður kr. 17.467
sveitabyggð í Rússlandi er í þorp- 00. Auk þessa fær svo bóndinn 1,3
um og hefir svo verið frá alda kg. af korni á dag, 2% kg. græn-
öðli. Á þessu búi vinna alls 530 meti og 500 grömm af gróffóðri.
manns, þar með taldar allar hús- Hver bóndi fær svo % úr ha. til
freyjur búsins, sem vinnufærar eigin nota, hefir þar garðholu,
eru, en bændur eru 460 og mætti ræktar þar aðallega kartöflur, og
ætla að mörgum íslenzkum bónda svo fóður handa einni kú, svo
þætti lítið olnbogarúm. Ekki eru langt sem það nær, eða svíni, en
þetta allt heimilisfeður, því að all- helmingur bændanna á þessu búi
ir 18 ára og eldri, konur og karlar, á eina kú hver sem séreign, en
geta gerzt bændur í þessu félags- hinn helmingur þeirra á sitt svín-
búi, ef fólk óskar þess. Bústofn er ið hver. Afurðir af þessari einka-
163 kýr, eða rúmlega % úr kú á eign má selja á opnum markaði,
bónda, 30 geitur, 500 hænsn og 100 svo og það, sem bændur og konur
hestar, sem notaðir eru til léttari fá í verðlaun. Framleiðslu búsins
dráttar. Meðal ársnyt kúnna árið er hins vegar ráðstafað samkvæínt
1955 var 3310 kg. með 3,8% fitu. reglum, sem rikið setur. T. d. er
Á þeim 11 mánuðum, sem liðnir grænmetisframleiðslunni skipt í
voru af skýrsluárinu 1956, en 4 hluta. 25% fer til ríkisins á verði
skýrsluárið byrjar 1. október, var er það ákveður, önnur 25% eru
meðalnytin orðin 3500 kg. Allt seld í verzlunum ríkisins á nokkru
gengur eftir áætlun. Áætlunin er hærra verði, þriðju fara til við-
samin og samþykkt, og sjá, allt halds ræktuninni og síðasti hlut-
verður eins og ákveðið var, rétt inn skiptist milli bændanna sjálfra.
eins og þegar guð sagði forðum 17% af heildartekjum búsins fer
daga: „Verði Ijós og þá varð ljós“. til viðhalds þess og aukningar og
Ræktun búsins er skipt í 5 deildir. reksturs barnaheimilis, b. e. þeim
Tvær sjá um akuryrkjuna, 2 um hluta, sem daggjöld frá aðstand-
grænmetisræktunina og ein sér um endum barnanna hrökkva ekki til.
aldinræktunina. Sjötta deildin sér 2% fara til sjúkrahjálpar og elli-
um búpeninginn. Brúttótekjur bús- launa, en styrkur til þeirra, sem , , ,
ins voru árið 1955 5 milljón 603 örkumlast á búinu fer eftir því hve svln,a*\us og ckkl 0 lk ^V1 sem ger'
Þorsteinn Sigurðsson á Vatns
leysu fíutti mjög fróðlegt út-
varpserindi á kvöldvöku
bænda í fyrrakvöld og hefir
góðfúslega leyft Tímanum að
birta það. Hér birtist fyrri
hluti erindisins, heimsókn á
samyrkjubú í Ukrainu, seinni
híufinn f jallaði um samyrkju-
bú í grennd við Moskvu og
um verðiag.
eru. Það leyndi sér ekki, að ekki
þurfti að spara mannsaflið. Pen-
ingshús voru þokkaleg bæði fjós og
þús. rúblur.
i lengi viðkomandi er búinn að f
' vinna þar og hve duglegur hann
hefir verið.
ist á Norðurlöndum.
sýnt. En mannaflinn er nógur og
ekki ýkja dýr. Það vakti athygli
okkar, hve flórar í fjósunum voru
mjóir ca. 40 sentimetrar og undr-
uðumst hvernig væri hægt að
halda kúnum svo hreinum sem
raun var á, því að þær voru ágæt-
lega hirtar. Það kom þá á daginn,
að nokkrar konur viku aldrei úr
fjósinu allan sólarhringinn.
Hvenær sem kýr lagði af sér kom
ein þessara ágætu kvenna með
fjósskófluna og fjarlægði sam-
stundis það, sem með þurfti til
þess að allt væri hreint og þokka-
legt. Slík fjósaverk eru sjálfsagt
til fyrirmyndar en mér varð hugs-
að heim. Hve margar konur myndu
fást til að vinna þessi verk á voru
landi fyrir sama kaup á nótt sem
degi? Og hvað myndu verkalýðs-
samtökin hér segja um slíkt?
Myndu þau ekki kalla það auð-
valdsþrælkun? En þarna virtist
ekki möglað. Og við hvern var að
mögla? Annað dæmi sáum við,
sem augljóslega benti til þess, að
ekki þyrfti að spara mannsaflið.
Það var á ríkisbúi í Ukrainu. Þar
voru 5 kúakyn, sem sögð voru
hreinræktuð, en ekki þurfti lærð-
an mann til að sjá, að svo var ekki,
enda kom það á daginn, að verið
var að rækta upp þessi kyn og
hreinsa þau, ef svo mætti að orði
komast.
Fólk á þönum
Þarna er kúm gefið inni að
mestu leyti allt árið, en eru samt
látnar út 2 tíma á dag til að viðra
sig og fá sæmilega hreyfingu.
Þeim var beitt á mjög víðáltumik-
ið tún og hvert kyn haft út af fyr-
ir sig. Ef þið haldið að kynin hafi
verið í aðgreindum girðingarhólf-
um, þá segi ég ykkur satt, að því
fór fjarri. Nei, hverju kyni fylgdu
nokkrir menn, konur og karlar,
sem stóðu i kringum hópana, einn
meira að segja ríðandi, eins og
collegar hans í Ameríku og fór
mikinn, enda þurfti mikils við, því
að þarna voru 700 kýr í 5 hópum,
en 1500 nautgripir eru alls á bú-
Vinnulaun
Öll vinnulaun eru reiknuð í R . ...
vinnueiningum. Við spurðum ®lar usm
hvernig vinnueigingar hvers og1 Ibúðarhús eru einkaeign bænd-
eins væru fundnar, þar sem fólkið anna- Þau eru nær undantekninga-
ynni saman í hópum, án þess að kulst /ra 42 49 ferm- einlyft og
hægt væri að greina vinnu hvers an kjallara. Að norðanverðu á
einstaks manns. Við höfum eftir- mndinu bar mest á bjálkahúsum,
litsmenn, svaraði bústjórinn, sem en siiður í t'krainu eru flest byggð jj
líta eftir því hvernig fólkið vinn- ur mursteini, enda eru múrsteina-'
En tækni við hirðinguna er þó: inu. Hvar sem er á Norðurlöndum
víða meiri þar, en við sáum í Rúss-1 myndi rafmagnaður vírstrengur
landi og þarf þó ekki að efa, að hafa verið látinn gegna hlutverki
við sáum það bezta, eins og alls alls þess fólks, sem var á þönum
staðar gerist, þar sem gestum er í kringum kýrnar.
verksmiðjur í sambandi við sum
stærri samyrkjubúin. Þegar unga
fólkið giftir sig og fer að búa og
bæði hjónin eru frá sama búinu,
þá leggur búið þeim til allt efni í
húsið ásamt flutningi og smið, m.
ö. o. kemur húsinu upp að mestu
leyti og lánar allt vaxtalaust með
ur. En okkur láðist að spyrja um,
hvort fólkið fengi þá nokkurs kon-
ár einkunnir fyrir vinnu sína, sem
vinnueiningarnar væru svo reikn-
aðar eftir. Helzt lítur út fyrir það,
en um þetta skal þó ekkert full-
yrt. Þegar áætlun er samin fyrir
rekstur búsins, er gert ráð fyrir, ....
að til nauðsynlegustu ræktunar- luinum afborgunum á nokkrum ar-
starfa og búpeningshirðingar þurfi um’ en ekkl var okkl,r sagt, hve
hver karlmaður að skila 200 vinnu afborgunarfresturinn væri langur.
einingum á ári, en hver kona 160
vinnueiningum. Það sem umfram velastoovar
af vinnu er, og það er alltaf mikið, samyrkjubúanna
fer til þess að gera vinnuna full- Búin eiga venjulega eitthvað af
komnari svo afrakstur búsins auk- léttari vélum og verkfærum, en
ist og til viðhalds allra hluta. Með- öll þyngri vélavinna er unnin af
al ársvinna karla er talin vera 340 vélastöðvunum, sem ríkið á og rek-
vinnueiningar en kvenna 250 vinnu Ur. (Því skal skotið hér inn i að
einingar. Vinnuvikan er 46 stundir. slíkar vélastöðvar eru reknar á
Mismunur á vinnuafköstum Norðurlöndum og víðar). Þessar
karla og kvenna er talinn stafa af vélastöðvar eru að sjálfsögðu mis-
færri vinnustundum kvenna á vetr- jafnlega stórar, enda ætlað mis-
um, en auk þess væri því ekki að stór verkefni. Sumar sjá 10—12
neita, að konur hefðu ekki þrek samyrkjubúum fyrir vélakosti og
til sð skila jafnmikilli vinnu og vinnu, aðrar aðeins 1—2 búum.
karlar almennt séð. Hins vegar Þegar líður að vorstörfum eða upp
væru sumar konur frábærir vinnu- skeru, hringir forstöðumaður bús-
forkar. Okkur var sagt frá einni, jns til viðkomandi vélastöðvar og
sem skilaði 800 vinnueiningum yf- biður um ákveðinn vélakost og
ir árið og bar úr býtum fyrir það vinnu. Allt er unnið í ákvæðis-
16.342 rúblur í peningum, en það vinnu, þar sem annars staðar, og
samsvarar kr. 67.165.00. En þar1 greiðsla fyrir þessa vinnu fer öll
með er ekki öll sagan sögð, því að fram í fríðu. Fyrir að plægja akra,
svo fékk hún geysihá verðlaun í herfa, sá og uppskera, tekur véla-
fríðu, sem námu 642 kg. hveiti, stöðin 13% af uppskerunni og er
40 kg. sólblómafræ (verðmætt),: þá miðað við 2000 kg. korns af ha.
400 kg. af óþresktum maís, 1200 pyrir sams konar vinnu á kartöflu-
kg. kartöflum, 1842 kg. grænmeti, ökrum tekur stöðin 4% af upp-
og 1619 kg. mjólk. Hún hefir því skerunni, ef hún er 13 tn. af ha.
ekki verið í vandræðum að snúa Vélastöðvarnar plægja 98% af öllu
Nýjar kvöldvökur“ á Aknreyri J
komnar út í nýjum búningi \
Þorsteinn M. Jónsson hefir látiíí af ritstiórn
cg útgáfu ritsms eftir 28 ár, Jónas Rafnar og
Gísíi Jónsson taka vi<S
Nýjar kvöldvökur, 1. hefti þessa árgangs eru nýkomnar út.
Kvöldvökurnar eru eitt af elztu tímaritum, sem nú eru gefin
út hér á landi; verða fimmtugar á þessu ári. Á síðastliðnu ári
urðu eigenda- og ritstjóraskipti. Þorsteinn M. Jónsson, sem
gefið hafði blaðið út í 28 ár, seldi það Kvöldvökuútgáfunni á
Akureyri, en ritstjórar eru nú Jónas Rafnar, fyrrv. yfirlæknir,
og Gísli Jónsson, menntaskólakennari.
Framkvæmdastjóri ritsins er | lenda togarans I 4 mílna ísl. land-
Kristján Jónsson, bæjarfógetafull-i helgi. Pálmi Einarsson, landnáms-
trúi. Blaðið mun verða í svipuðum I stjóri, svarar spurningunni: Hvað
sér við konan sú.
Hlutur meðalmannsins
Önnur skilaði 596 vinnueining-
um og fékk fyrir þessa vinnu sína
9.822 rúblur eða kr. 40.368.00 og
verðlaun í fríðu í hlutfalli við
þetta. En hver er svo hlutur meðal-
mannsins? Hann er 340 vinnuein-
ingar, sem gera 5.780 rúblur eða
landi samyrkjubúanna.
Ódýr mannafli
Okkur var sagt, að venjulega
næmi vélavinna á samyrkjubúum
75—80% af vinnu búsins og ætti
þá allur sá mikli mannskapur, sem
á búunum vinnur, ekki að þurfa
að leggja mjög hart að sér til að
Ijúka þessum 20—25%, sem eftir
sniðum og áður en hefir fengið
nýja kápusíðu, sem frú Alice Sig-
urðsson hefir teiknað.
Enn sem fyrr er höfuðtilgangur
ritsins að flytja þjóðlegan fróðleik
og góðar og skemmtilegar sögur,
en fjölbreytni í eínisvali er nú
meiri en áður.
Efni nýja heftisins.
Af efni hins nýja heftis vekur
mesta athygli upphaf að endur-
minningum og hugleiðingum Ólafs
Tryggvas. að Hamraborgum við
Akureyri, en hann er víðkunnur
orðinn af fyrir dulskyggni og lækn
ingar. Framhald þessarar greinar
mun birtast í síðari heftum þessa
árgangs og næstu árgöngum. Þá
er kvæðasyrpa eftir Hjört Gísla-
son, verkamann á Akureyri, og
þáttur af Þorsteini Þ. Þorsteinssyni
rithöfundi eftir Björn R. Árnason,
fræðimann á Grund í Svarfaðardal.
Enn er að telja fróðlega grein um
töku togarans York City í íslenzkri
landhelgi. Greinin er skrifuð af
Kristjáni Jónssyni og er hin merk-
asta heimild um töku fyrsta er-
kostar að reisa nýbýli? Og er það
upphaf að fræðslu og spurninga-
þætti ritsins. Þá er vísnaþáttur og
nýir þættir, svo sem Syrpa og skák
þáttur undir stjórn Júlíusar Boga-
sonar og bridgeþáttur undir stjóm
Halldórs Helgasonar. Þá er þess að
geta, að í heftinu byrja tvær nýjar
framhaldssögur, sem verða mjög
spennandi. Önnur nefnist Klaustr-
ið í Sendomir og er eftir hinn.
kunna þýzka skáldsagnahöfund
Franz von Grillparzer, þýdd af
Friðriki Þorvaldssyni og Gísla Jóns
syni en hin nefnist Brown hinn
þrautseigi eftir brezka rithöfund-
inn C. S. Forester. Þá lýkur í þessu
hefti sögunni Pitcairneyjan.
Verð árgangsins.
Heftið er prýtt nokkrum mynd-
um og er prentað á góðan pappír.
Það er 48 lesmálssíður og kostar
í lausasölu 15 krónur, en verð ár-
gangsins, sem verður 176 síður, er
50 krónur. Ritið er prentað í Prent-
smiðju Björns Jónssonar, og er
frágangur hinn smekklegasti. _J