Tíminn - 24.04.1957, Síða 6

6
T f MI N N, miðvikudaginn 24. apríl 1957.
Utgefandl: FramsókntrflokkurlliB
Ritstjórar: Haukur Snorrason,
Þórarinn Þórarinsson (áb).
Skrifstofur í Edduhúsinu við Lindargötu
Símar: 81300, 81301, 81302 (ritstj. og blaðamenn).
Auglýsingar 82523, afgreiðsla 2323.
Prentsmiðjan Edda hf.
Bjarni og Bandaríkin
STARFSHÆTTIR þeir,
sem Mbl. hefur valið sér síð-
an það fékk aðalritstjóra
og lenti í stjórnarandstöðu,
lýsa sér mætavel í ræðu
þeirri, sem hinn nýi aðal-
ritstjóri hélt hjá Heimdell-
ingum fyrra sunnudag „um
öryggi íslands og hótanir
Rússa“. Ræðan, sem nú hef-
ur birzt í Mbl., hefur á sér
öll einkenni slúðurkerlingar-
innar. Svo full er hún af
dylgjum og slúðursögum um
andstæðinga Sjálfstæðisfl.
Þótt látið sé í veðri vaka að
ræðan eigi að beinast gegn
Rússum, verður niðurstaðan
hjá ræðuhöfundinum samt
sú, að hún beinist gegn
Bandaríkjunum fyrst og
fremst. Stóra höggið, sem
ræðumaðurinn hyggst að
greiða núverandi ríkisstjórn
lendir nefnilega ekki síður
á Bandaríkjunum, ef þar
væri um sök að ræða.
Það er ekki óalgengt að
þannig fari fyrir slúð-
urkerlingum. Því óvand-
aðra slúður, sem þær temja
sér, því vanalegra er það, að
slúður þeirra bitni á öðrum
en því er ætlað að hitta.
TIL ÞESS að finna þvl,
sem sagt er hér á undan full
an stuðning, þykir rétt að
birta hér þann kaflann úr
ræðunni, þar sem höf. telur
sig vera að rekja ástæð-
urnar fyrir því, að frestað
var i haust að framfylgja
tillögu Alþingis frá 28. marz
1956. Höfundur byrjar á að
reyna að hrekja forsendur
ríkisstjórnarinnar fyrir frest
, uninni og segir síðan:
„Hitt er miklu verra, að
lausn varnarmálanna hefir
nú verið sett í beint samband
við þeim alveg óviðkomandi
mál, sem sé fjárhagsmálin.
Allir vita, að lántakan,
sem gerð var fyrir áramót
in og fengin var hjá Banda
ríkjunum, þegar íslenzka
stjórnin fékk 4 millj. doll-
ara — og efasamt er, að rík
isstjórnin hefði getað hald
ið velli, ef hún hefði ekki
fengið þá skildinga hjá
Bandaríkj amönnum, — sú
lánveitnig var bein forsenda
þess, að fallið var frá endur-
skoðun varnarsamningsins
nokkrum vikum áður.
Utanríkisráðherra hefir
lýst því yfir, og ég efast ekki
um að það sé satt hjá hon-
um ,að hann hafi aldrei sjálf
ur átt viðræður við Banda
ríkjamenn um slíkar lánút-
veganir. En samhliða þvi,
sem hann átti í sínum við
ræðum, samhliða, — og
raunar einnig áður og eft-
ir — þá átti Vilhjálmur Þór,
bankastjóri, ýmist í Banda
ríkjunum eða hér samninga
við Bandaríkjastjórn til að
biðja um lánin. Og dyrnar
fyrir lánveitingunum opn-
uðust ekki fyrr en búið var
að gera samninginn um það
áð falla frá endurskoðun
ERLENT YFIRLIT:
Alit Bohlens
Samkomulag líklegra um afvopn.inarmálin en Þýzkalandsmálin
varnarsamningsins. í banda j
rískum blöðum, var um leið i
og fallið var frá endurskoð-
uninni, sagt að i þessu sam-
bandi ætti að verða töluverð
ar lánveitingar til íslend-
inga. Sú frásögn hefir síðan
rætzt. Hún rættist með lán-
tökunni fyrir áramótin, sem
beinlínis var veitt úr sjóði,
sem ætlaður er til að tryggja
öryggi Bandaríkjanna. Hún
rættist með þeirri lánveit-
ingu, sem veitt var nú fyrir
fáum dögurn,
Um þessar mundir er ver-
ið að ganga frá láni til Sogs-
ins, sem er auðvitað mjög
gott mál, og mikilsvert út
af fyrir sig, en tíminn, sem
það er afgreitt á og atvik
öll segja nokkuð í hvaða sam
bandi við önnur mál það er
gert.“
ÞÓTT hér sé hvergi kveð
ið fast að orði, er það eigi að
síður ljóst, hvað ræðuhöfund
urinn er að fara. Með hæfi-
legum dylgjum og slúðri á
að koma því inn hjá fólki,
að íslenzka ríkisstjórnin hafi
látið Bandaríkjastjórn kaupa
sig til þess með lánveiting-
um að falla frá ályktun Al-
þingis 28. marz 1956. Banda
rikjastjórn hafi m. ö. o. mút
að íslenzku ríkisstjórninni
til þess að falla frá yfirlýstri
stefnu Alþingis.
í viðleitni sinni til að ó-
frægja núv. ríkisstjórn, gæt
ir slúðurkerling Mbl. þess
ekki, að hún ófrægir jafn-
hliða og ekki minna stjórn
Bandaríkjanna. Hún tekur
undir þann óhróður Moskvu
kommúnista, að Bandarík-
in beiti mútum til að tryggja
sér herstöðvar og yfirráð í
öðrum löndum. Hún staðfest
ir þannig óbeint þann ó-
sanna áburð, að íslendingar
hafi gert hervarnarsamning
inn á sínum tima sem endur
gjald fyrir Marshall-aðstoð
ina.
Slúðurkerling Mbl. gengur
alveg fram hjá þeirri stað-
reynd, að Bandarikin hafa
veitt fjölmörgum þjóðum
samskonar lán og þau, sem
þeir veittu íslendingur um
áramótin og veita nú í sam-
bandi við Sogsvirkjunina, án
þess að heimta pólitískt
endurgjald fyrir. Meðal
slíkra lánþiggjenda eru t. d.
þjóðir eins og Indverjar og
aðrar hlutlausar þjóðir
Asíu. Það er jafn rangt
og ósæmilegt að bera
mútur á Bandaríkin í sam-
bandi við þessar lánveiting
ar og það var á sinum tíma
að stimpla Marshallaðstoð-
ina sem mútufé.
Að sjálfsögðu getur slúður
kerlingin þess ekki heldur
að fregnir amerísku blað-
anna á síðastliðnu hausti
um að lánveitingar hefðu
verið ræddar í sambandi við
varnarmálin, voru allar send
ar þeim frá Reykjavík, og
þarf því ekki að efast um,
hverjir heimildarmennirnir
I SEINUSTU viku hélt Charles
Ewing Bohlen alfarinn frá Moskvu,
en þar hefir hann dvalið í fjögur
ár sem sendiherra Bandaríkjanna.
Fáum dögum fyrir burtförina frá
Moskvu sat Bohlen boð hjá sýr-
lenzka sendiherranum, þar sem
hann hitti Krustjeff og fleiri valda-
menn Sovétríkjanna í seinasta
sinn. Við það tækifæri lét Krust-
jeff svo ummælt við fyrirspurn frá
blaðamanni, að Bohlen væri mjög
vel fær maður. Okkur fellur vei við
færa sendiherra, bætti Krustjeff
við, því að þeir draga réttar álykt-
anir og senda réttar skýrslur til
ríkisstjórna sinna.
Bohlen hefir um langt skeið
verið talinn annar færasti sérfræð-
ingur Bandaríkjanna í málum
Sovétríkjanna, ásamt Kennan, er
var sendiherra í Moskvu á undan
honum. Þeir byrjuðu báðir sem
starfsmenn í sendiráði Bandarikj-
anna þar 1934, en þá fyrst stofn-
setti Bandaríkjastjórn sendiráð
þar, því að það dróst þangað til
Roosevelt varð forseti, að Banda-
ríkin viðurkenndu stjórn kommún-
ista. Báðir höfðu Bohlen og Kenn-
an lært rússnesku áður en þeir
fóru til Moskvu.
Síðan Bohlen varð sendiherra í
Moskva hefir hann umgengizt for-
ráðamenn Sovétríkjanna mjög mik-
ið og bersýnilega unnið sér tiltrú
þeirra, eins og ummæli Krustjeffs
benda til. Bohlen mun samt hafa
verið orðinn þreyttur á vistinni í
Moskvu og óskað eftir breytingu.
Hann verður nú sendiherra Banda-
ríkjanna á Filippseyjum.
HVERT er svo álit Bohlens varð-
andi fyrirætlanir valdhafa Rússa
og framvindu mála eystra þar, þeg-
ar hann heldur þaðan eftir fjög-
urra ára samfleytta dvöl? Að sjálf-
sögðu hefir hann ekkert látið opin-
berlega uppi um það, en frétta-
menn hafa reynt að hafa sem mest-
ar spurnir af því áliti, sem hann
hefir látið uppi í einkasamtölum.
Hér á eftir verður reynt að draga
það saman í stuttu máli, sem frétta
menn „New York Times“ og „New
York Herald Tribune“ telja sig
hafa orðið vísari um skoðanir
Bohlens varðandi framangreind
mál.
ÞAÐ ER álit Bohlens varðandi
stjórnarskipan Sovétríkjanna inn
á við, að enn hafi ekki verið horfið
neitt að ráði frá hugmyndakerfi
bolsévismans, er byggist á kenning-
um Marx og framkvæmd Lenins og
Stalins á þeim. Sjálf grundvallar-
stefnan sé óbreytt, þótt stundum
séu gerð tilvik frá henni til bráða-
birgða, eins og þeir Lenin og Stal-
in líka tíðkuðu. Ætlun valdhafanna
sé ekki sú að gera Stalin lít-
inn að því er snertir hlut hans í
uppbyggingu bolsévismans, en hins
vegar verði bent á yfirsjónir hans
sem einræðisherra. Tilgangurinn
með því sé að tryggja að nýju völd
kommúnistaflokksins og koma í
veg fyrir að nýr einræðisherra
komi til sögunnar á ný. Bohlen
telur það mestu breytinguna í Sov-
étríkjunum síðan Stalín féll frá, að
voru. Það rétta er líka, að
lánsútveganir hafa aldrei
verið tengdar saman við
varnarmálin, hvorki af fyrr-
verandi eða núverandi ríkis-
stjórnum.
í RÆÐULOKIN bíður
höfundur upp á samstarf
gegn kommúnismanum. —
Greind hans ætti þó að geta
sagt honum, að lítið lið er
í þeim efnum að manni, sem
étur upp eftir Moskvukomm
únistum eitt eitraðasta slúðr
ið um það stórveldið, sem
nú leggur mest af mörkum
til að treysta lýðræði og frið
í heiminum.
b o H L E N
nú sé stjórnin í höndum fleiri
manna í stað eins manns áður.
Bohlen álítur, að hægt verði að
sjá það fyriríram, hvort nýr ein-
ræðisherra sé í uppsiglingu í Sovét-
ríkjunum. Það geti menn séð, ef
eitthvað gerist af því þrennu, að
lögreglustjórnin komist í hendur
eins manns, að einhver háttsettur
leiðtogi verði fangelsaður eða að
blöðin byrji að hæla einhverjum
manni sérstaklega.
ERFIÐLEIKAR þeir, sem vald-
hafar Sovétríkjanna hafa að glíma
við innanlands, eru ekki sízt þess-
ir: |
Uppbyggmg efnahagskerfisins er I
komin í of fast form til að full-
nægja breyttum kröfum og aðstæð-1
um. Sveigja kerfisins er ekki nægi- •.
lega mikil. Það er of stirt og sein-1
virkt. Krustjeff hefir nú boðað,
tilraun til að bæta úr þessu með j
því að draga úr yfirstjórninni í I
Moskvu og koma upp nýjum og
sjálfstæðari miðstöðvum í ýmsum
landshlutum.
Áróðurinn fyrir hugmyndakerfi
bolsévismans fullnægir ekki heldur
nýjum viðhorfum og aðstæðum.
Þegar sami áróðurinn er stöðugt
endurtekinn og sömu vígorðin
hljóma áratug eftir áratug, fara
þau að verka gamaldags, einkum í
eyrum unga fólksins. Hver ný kyn-
slóð þarf helzt eitthvað nýtt í þess-
um efnum. Hér standa leiðtogar
Sovétríkjanna ekki sízt frammi fyr-
ir miklum vanda.
Þjóðemislegar vakningar hinna
ýmsu þjóða og þjóðarbrota, sem
byggja Sovétríkin, valda ráðamönn-
um Sovétríkjanna stöðugt áhyggj-
um og erfiðleikum. Þótt reynt sé
stundum að koma til móts við þær,
virðist það ekki leysa vandann,
heldur ýta undir auknar sjálf-
stjórnar- og sjálfstæðiskröfur.
BOHLEN telur að engar meiri-
háttar breytingar hafi orðið á
utanríkisstefnu Sovétríkjanna.
Valdhafar þeirra vilja ekki missa
’ neitt af þeim yfirráðum, sem síð-
! ari heimsstyrjöldin færði þeim.
i Bohlen telur því ekki líklegt, að
! samkomulag náist um sameiningu
i Þýzkalands eða frelsun Austur-
Evrópuríkjanna í fyrirsjáanlegri
framtíð. Hins vegar telur hann, að
forráðamenn Sovétríkjanna séu
andvígir styrjöld og vilii komast
hjá henni. Þess vegna telur hann
vel líklegt, að hægt verði að ná
samkomulagi við Sovétríkin um
ýms mál, sem ekki eru eins við-
kvæm metnaði þeirra og hagsmun-
um og Austur-Þýzkaland og Austur
Evrópuríkin. Meðal slíkra mála
geta verið vissir þættir afvopnun-
armálanna. Ennfremur málefni
hinna nálægari Austurlanda. Sam-
komulag um slík mál gæti svo
greitt fyrir auknu samkomulagi síð-
ar.
BOHLEN telur, að ekki þurfi að
fylgja því nein hætta að semja við
Sovétríkin vegna þess, að valda-
menn þeirra séu sérlega klókir eða
óheilir. Hins vegar telur hann rétt,
að allir slíkir samningar verði háfð
ir svo ljósir, að auðvelt sé að sýna
fram á, ef þeir eru ekki haldnir.
Hann er ennfremur andvígur sér-
stökum samningum milli Banda-
ríkjanna og Sovétríkjanna einna,
því að bandamenn Bandaríkjanna
myndu þá telja, að gengið væri
fram hjá þeirn. Heppdegast sé því
að semja um sjík mál á sem breið-
ustum alþjóðlegum grundvelli,
helzt innan ramma S. Þ.
Bohlen telur, að sá tvískinnung-
ur, sem nú kemur fram í áróðri
rússnesku valdhaíanna út á við,
stafi af tvennu. Annað sé það, að
þeir óttist, ef einskonar hringur
flugsprengjustöðva verði myndað-
ur um Sovétríkin. Hitt sé það, að
þeir óttist nýja einangrun, líkt og
á tímum Stalíns. Því fyrra reyni
þeir að verjast með hótunum, en
hinu síðara með blíðmælum. Þetta
valdi tvískinnungnum. Bohlen tel-
ur, að valdhafar Sovétríkjanna
telji mikilsvert að auka að nýju
samskipti þau við lýðræðisríkin,
er mynduðust eftir fráfall Stalíns,
en fallið hafa niður að miklu leyti
eftir atburðina í Ungverjalandi.
Valdhafar Rússa muni reiðubúnir
til talsverðra tilslakana til þess að
fá þessi mál aftur í fyrra horf.
BOHLEN álítur, að valdhafar
Rússa telji það ekki vera ngitt sér-
stakt áfall fyrir sig. þótt atburð-
irnir í Ungverjalandi hafi orsakað
fylgistap kommúnista vestan járn-
tjalds. Þeir leggi ekki svo mikið
upp úr svokölluðum í meðreiðar-
sveinum kommúnista, þegar allt
komi til alls, því að fylgi þeirra
bili oftast, þegar til alvörunnar
komi. Valdhafar Rússa leggi mest
upp úr því að eiga örugga fylgis-
menn vestan tjalds, og þeir telji
betra að eiga þar fáa örugga fylgis-
menn en marga ótrygga. Ungverja-
landsmálin hafi gert gagn að því
leyti, að nú viti Rússar betur
hverjum þeir geti treyst og hverj-
um ekki.'
■ *.•
Bohlen leggur fyrst og seinast
áherzlu á það, að því aðeins geti
náðst samkomulag við Sovétríkin,
þó í áföngum verði, að vesturveld-
in séu sterk og samhent. Rússar
myndu verða ófúsari til samkomu-
lags, ef þeir teldu sig geta treyst
á vaxandi sundurlyndi meðal vest-
rænna þjóða.
Þ. Þ.
r
Agætor ársfageaðor
Fraoisóknarmasma
í Svarfaðardal
Dalvík 15. apríl. — Framsóknar
félag Svarfdælinga hélt ársfagn
að sinn i samkomuhúsinu að Höfða
í Svarfaðardal s. 1. laugardags
kvöld við góða aðsókn. Klemenz
Vilhjálmsson, Brekku, formaður
félagsins setíi samkomuna. Jón
Jónsson á Böggvisstöðum flutti
ræðu. Hjörtur Eldjárn á Tjörn
sagði frá nýafstaðinni Englands
för á námskeið Ferguson-verk-
smiðjanna. Friðjón Kristinsson
las upp og síðan var dans stiginn
af miklu fjöri. Samkomugestir
nutu myndarlegra veitinga og var
hófið mjög ánægjulegt og fór vel
fram. PJ