Tíminn - 22.05.1957, Blaðsíða 5

T í M I N N, miðvikudaginn 22. maí 1957,
5
Orðið er frjálst
Þorsteinn Jónsson:
Eitrun fyrir refi og refaveiðar
Fjölbreytt starf á æskulýðshein ili
templara á Akureyri s.I. vetusr >
Starfsemi Æskulýðsheimilis templara hófst í Varðborg um
m'ðjan október 1956. Svo að segja allri miðhæð hússins var
þá breytt í leik- og lesstofur og var þar komið fyrir leiktækj-
um, svo sem knattborði, borðtennis, margs konar kúluspilum,
töflum og bókasafni. Auk þess var veitingastofunni á neðstu
hæð hússins breytt í vinnustofu.
Guðmundur Einarsson, Brekku
og Guðmundur Þorsteinsson frá
Lundi skrifa báðir í Tímann ný-
lega um refaeitrun og refaveiðar,
og er alveg furðulegt, hvað þessir
menn geta fullyrt.
Þeir halda því báðir fram, að
dýrbítir eti ekki eitrað hræ og
menn hreinrækti bíti með því að
eitra.
Ég skal ekkert fullyrða um það,
hvort bítir eti eitrað hræ, og það
held ég að þeir geti ekkert fullyrt
um heldur. Þótt G. E. hafi stundað
refaveiðar í 5 ár, á ég bágt með að
trúa því, að hann þekki svo alla
háttsemi tófunnar ,að hann geti
sagt ákveðið um þetta.
Ég hefi nú stundað refaveiðar
og refaeitrun milli 10 og 20 ár, og
ég skal ekki fullyrða neitt um það,
hvort bítir eti hræ eða ekki. En
það er ekki sama, hvers konar æti
maður lætur í eitrið og hvernig
það er framkvæmt.
Það ber Mtinn árangur að eitra
kjöt af hrossum, kindum og því-
líku. Það er ekki nema rétt tilvilj-
un, að refirnir eti það, og svo eru
margir, sem setja eitrið í kjötið,
þegar það er orðið kalt, en þá
brýzt eitrið ekkert út um kjötið.
Mér hefir reynzt bezt að eitra
rjúpur og setja eitrið i þær ný-
skotnar. Á því hafa margar tófur
fallið.
En svo ég víki nú aftur að dýr-
bítnum, sem þeir ræða svo mikið
um, bæði G. E. og G. Þ. og halda
að maður hreinrækti með eitrun-
inni, þá vil ég spyrja þá að eftir-
farandi:
1. Halda þeir virkilega, að dýr-
bítur sé einhver sérstök refateg-
und? Mér er ókunnugt um, að svo
sé, og hefi yfirleitt verið á þeirri
skoðun, að dýr verði ekki bítir fyrr
en þau eldast, og það hefi ég fylli-
lega sannfærzt um, þegar óg heíi
skotið tófur á grenjum á vorin.
Það eru gömlu dýrin, sem drepa
lömbin.
2. Halda þeir virkilega, að hvolp
ar undan dýrbítum, sem íæddust
s. 1. vor, séu svo skynsamir, að þeir
taki ekki eitur í vetur, sem sett er
á afrétti?
Ég fullyrði, að þeir taka eitrið,
og með því móti fjölgar dýrbítn-
um síður.
Annars eru í raun og veru allar
tófur dýrbítir, því að þær, sem
ekki drepa sauðfé, drepa óhemju
mikið af fugli, svo ég held, að það
sé enginn skaði, þótt þær færust
af eitri.
G. E. segir, að það hafi aldrei
skeð svo vitað sé, að dýrbítur hafi
verið unninn með öðru en skot-
vopnum, en ég vil spyrja hann:
Hvernig ætlar hann að sjá það á
dauðri tófu við eitur, hvort hún er
bítur eða ekki? Ég treysti mér
ekki til þess.
Um það, að ómannúðlegt sé að
eitra, vil ég segja þetta: Allar þær
tófur, sem hafa farizt af eitri hjá
mér, hafa legið rétt hjá hræinu,
svo það er sýnilegt, að þær hafa
drepizt strax.
Ég skal ekki segja neitt um það,
hvort fyrir geti komið, að þær lifi
eitthvað, ef þær eta ekki nógu mik
ið af eitrinu. Þess vegna er um að
gera að láta nógu mikið af því í
hræið, svo það hrífi sem fvrst. Og
það get ég sagt þessum mönnum,
sem hafa svo mikið ritað um þetta,
að það getur hæglega komið fyrir,
að refirnir særist af skotum og ná-
ist ekki, og ég efast um, að það sé
betra en hitt.
Og að endingu þetta: Við eigum
að ráða niðurlögum refsins með
öllu móti, bæði með eitrun og skot
vopnum. Það verður vitanlega að
fara varlega með eitrið og alls ekki
eitra nálægt mannabústöðum, svo
hundar og önnur húsdýr nái ekki í
það. Það hefir aldrei farizt á eitri
hjá mér annað en tófur og einir
tveir hrafnar, sem ég hefi orðið
var við.
Aðeins eitt ennþá: Væri ekki
ráðlegt að verðlauna eitthvað þá,
sem vinna alveg greni á vori. t. d.
með því að greiða kr. 100,00 fyrir
hvert fullorðið dýr og kr. 50,00 fyr
ir hvolp?
Brakanda, 12. marz 1957,
Þorsteinn Jónsson.
Heimilið var opið íyrir 10—12
ára börn á þriðjudögum og fimmtu
dögum kl. 5—7 e. h. og á sömu
dögum var það opið fyrir ungl-
inga kl. 8—10 síðdegis. Vegna
mikillar aðsóknar yngri barna
varð að takmarka aðganginn við
aldur.
Börnin sóttu heimilið strax mjög
vel og voru jafnan 30—40 gestir
innan dyra fyrri hluta kvöldsins
(kl. 5—7), þar til í febrúar, að
þá minnkaði aðsóknin nokkuð eins
og jafnan, þegar daginn lengir og
aðstaða til útivistar batnar. í
fyrstu var aðsókn unglinga frá
lí—10 fremur lítil, en fór vax-
andi, þegar leið á veturinn. Má
vera, að sundlaugin, sem íók til
starfa síðastliðið haust, hafi átt
stærsta herberginu í Varðborg
breytt í sjúkrastofu og það búið
öllum þeim húsbúnaði og hjúkr-
(unargögnum, sem almennt er í
sjúkrastofum, þar á meðal tveim
uppbúnum sjúkrarúmum. Hjúkr-
unargögnin voru fengin að láni
frá Fjórðungssjúkrahúsinu á Ak-
ureyri. Kennslan var bæði verk-
leg og munnleg og miðaðist við
það, að stúlkurnar gætu tekið að
sér hjúkrun í heimahúsum og
yrðu færari en ella til þess að
verða starfsstúlkur í sjúkrahúsum.
í febrúar leiðbeindi Tryggvi
Þorsteinsson nokkrum drengjum i
hnútum og kaðlavinnu.
Framkvæmdastjóri Æskulýðs*
heimilisins var Tryggvi Þorsteins-
son kennari. „ ~j
Orðið er frjálst Kristján H. Breiðdal:
— Lausn vandamáls —
Frá starfsfræSsludeginum. Jóhann Þorkelsson, héraðslæknir, svarar fyn-
irspurnum varðandi læknisfræði og heilbrigðismál.
Lausn vandamála er hugtak, er
tekur yfir ærið breiðan grunn,
bæði á pólitískum leiðum og fé-
lagslegum grundvelli. Hinn póli-1
tízki vegur er sínu verri en hinn
ópólitíski þjóðvegur í landinu, sem
háður er þó misfella tíðarfari Ey-!
landsins. í atvinnulífi Íslendinga1
er lausn vandamála höfuð viðfangs
efni nútíma borgarbúa, sjómanna1
og bændastéttarinnar í heild: —
Koma þar fjölmörg öfl til, bæði
náttúrleg og ónáttúrleg. Aflaleysi
og ill veður þjaka þá er sjóinn
sækja, harðæri og illæri sumar og !
vetur, hrjá landbóndann mörgum
sinnum á einni búskaparævi. Allt
endurtekur þetta sig, frá kynslóð
til kynslóðar. Hin öra vél og lækni-1
þróun færir þjóðina að ýmsu leyti
og fyrirhyggja einstaklingsins, er
að þoka meir og meir fyrir lausn
þoka meir og meir fyrir lausn
vandamála á breiðari grundvelli
heilla stétta, og jafnvel þjóðarinn-
ar í heild, á ýmsum sviðum, sam-
göngumál, til lands og sjávar, raf-
væðing, félagsmál, skólamál, o. fl.
Einstaklingurinn er að hverfa, jafn
vel í alþjóða mannhaf, svo gott
eða bölvað, sem það kann að reyn-
ast iitlu kotríki norður í Dumbs-
hafi.
Gegn þessu verður ekkert gert
eða sagt, aðeins kannast við það,
sem sögúlega staðreynd og óum-
flýjanlegt fyrirbæri, og rökrétta
afleiðingu vorra eigin óska um nú-
tíma þjóðfélag og tæknimenningu.
Sérhvert ár endar með þeirri vissu
að úrlausn vandamála hefst með
hverju nýju ári. Af þessu ber okk-
ur að læra, og haga allri framfara
þróun samkvæmt reynslu og þekk
ingu hins liðna árs. Menn koma
fram i útvarpi og blöðum, eftir að
verulegar truflanir hafa skeð, og
þeirri stóru höfuðskepnU — tækn-
inni — fataðist fótaburðurinn, svo
mjög, að jafnvel auðjöfrar höfuð-
borgarinnar sátu í sinni 7 sjö her-
bergja ibúð ljóslausir og loppnir,
hafandi enga björg í búri til næsta
xnáls. Lýsa þeir stundum slíkum
ftugnablikum með góðlátlegu skopi
eða þá að þeir bregða bændum
landsins um dáðleysi, er þeir verða
fyrir barðinu á bilun tækninnar.
Tæknibúskapur í nútímaþjóðfélagi
er þannig uppbyggður að sumartíð
þarf að vera alla vetur á íslandi.
Vegna þeirra kynna, sem ég hefi
nú í vetur sérstaklega, haft af sam
gönguörðugleikum sakir snjóa hér
á sunnanverður Snæfellsnesi, og
þeim viðbrögðum til úrlausnar sem
grípa varð til, vildi ég fara nokkr-
um orðum um þá hlið málsins.
í þremur hreppum — hinni fornu
Hnappadalssýslu auk Staðar-
sveitar — hafa bændur nú á síð-
ari árum, tekið upp nýbreytni þá
í búnaði, sem nú ríkir, að fram-
leiða mjólk til daglegrar sölu, er
Mjólkursamlag Borgarness tekur á
móti. Vegalengdin er um 90 km
vestur frá Borgarnesi. Á þessu
svæði eru nálega allir bændur með
mjólkursölu og lætur nærri að hálf
ar tekjur þeirra séu af mjólkuraf-
urðum. Afréttalönd hér um slóðir
takmarka mjög sauðfjáraukningu
frekar en þegar er orðið. Mjólkur-
framleiðsla getur hins vegar auk-
ist að mun í öllum hreppunum, ef
meira öryggi fengist með vetrar-
flutninga þegar fannir loka leiðum
venjulegum bílum, sem þó hefir
ekki komið fyrir í áraraðir fyrr en
nú í vetur, sem eftirminnilegt er,
að alla vegi lagði undir 50—60 cm
snjó á einni nóttu, á um það bil
100 km leið, er varaði um tveggja
mánaða skeið.
Þetta ástand olli bændum miklu
fjárhagslegu tjóni, sem full þörf er
að finna ráð gegn. Mætti vel hugsa
sér að mögulegt sé að yfirstiga
slíkt ástand, ef stórum „trukk-
bílum“ væri beitt strax í byrjun. í
fyrstu var reynt að halda opinni
leið með jarðýtum, sem þó aldrei
skyldi verið hafa. Snjólagið var í
þetta sinn þannig. Eftir hvern upp-
mokstur fyllti allt á ný jafnóðum
og margfaldaði það hæð sjóna á
vegunum, sem aldrei gat skafið á
burt eftir það, enda þótt allur
snjór fylki af þeim köflum vega,
sem ekki var upp ýtt, svo sem sjá
mátti á hverjum afleggjara og víð-
ar. Að lokum var ein mjólkurferð
farin héðan að vestan. Ýta dró
stóran yfirbyggðan sleða. Tók sú
erð 50 klst. í akstri fram og til
baka, sem endaði hér á Vegamót-
um. Var þá eftir um 20 km leið.
Þessi tilraun varð ekki endurtekin
sakir dýrleika. Þar eð mjólkur-
flutningar lögðust niður um
tveggja mánaða skeið, hurfu og
möguleikar, á venjulegan liátt með
aðdrætti vara og eldsneytis. Varð
því brátt að bregða til annarra úr-
ræða. Snjóbilar voru fengnir til
vöruflutninga um hríð, svo og stór
sleði, er ýtu var beitt fyrir. Þetta
tókst vonum framar, og skorti eng
an neitt að lökum. En dýrt var
drottins orðið.
Raddir heyrast um það, að þetta
ætti að kenna bændum að búa sig
betur undir veturinn.En því miður
er ekki lausn vandamálsins fólgin
í því. í mörgum tilfellum er ekki
fáanlegt í landinu það vörumagn á
hautnóttum, sem nægði bændum
vetrarlangt. Upphitun húsa og mas
eld öll, er af gasolíu gjör — nú-
tímatækni —. Þess er heldur ekki
að vænta, að allur almenningur
geti keypt, í einu það magn, sem
nægði í 5—6 mánuði, ásamt 6 þús.
kr. íláti undir olíu. Hins vegar eiga
bændur hér um slóðir 2 þús. lítra
geyma, en ýms atvik, svo sem of
blautir vegir seint á haustin, heim
að bæjum, valda því að ekki er
hægt að byggja sig upp á réttum
tíma, og þar við bætist að rétta
tækifærið verður oft ekki notað
sakir anna hjá olíuflutningabílum.
Margs þarf að gæta áður en því
er slegið föstu á fínum sófa í
Reykjavík, að dug og fyrirhyggju
bænda skorti.
Það er vissulega ósanngjörn
krafa á hendur bændum, er búa
vilja við nútíma véla og tækni-
menningu og framleiða vörur á
daglegan markað, að krefjast af
þeim alls öryggis um byrgðir
vegna fólks og fénaðar, þegar á
haustnóttum, vitandi það að lausn
vandamálisins er samt utangarðs.
Nútima véla og tækni búskapur
verður ekki rekinn með neinni
liliðsjón af gömlum búnaðarhátt-
um, þótt góðir væru á sínum tíma.
Þó sum staðar í landinu gildi hinn
gamli tími enn, má það engan veg-
inn rugla okkur í úrlausn nútíma
vandamála vélamenningarinnar. —
Finna verður ráð — tækniráð —
mætti nefna það. Hætta verður að
bysa við óviðráðanlegan snjó á veg
unum, enn þess í stað leysa flutn-
ingamálin með tækjum ofan á
snjónum. Enn samt fæ ég ekki séð,
að snjóbílar þeir er við enn höfum
yfir að. ráða, geti komið til greina
í vöru- og mjólkurflutningum, sak-
ir þess hve dýrir þeir eru í rekstri
og hve lítinn þunga þeir orka að
draga.
einhvern þátt í því. Samtals komu
1712 gestir á heimilið.
Strax og heimilið tók til starfa,
hófst þar kennsla í gerð upp-
hleyptra Jandakorta. Nemendur
voru 15. Tryggvi Þorsteinsson sá
um kennsluna.
Námskeið.
Samtímis hófst námskeið í flug-
módelsmíði. Due Eðvaldsson sá
um námskeiðið. Nemendur voru
14 og var vinnustofan þá fullskip-
uð. Þegar námskeiði þessu Iauk,
stofnuðu nemendur með sér félags
skap, sem þeir kalla Módelklúbb
Akureyrar. Þessi félagsskapur
hafði ókeypis afnot af vinnustof-
unni til marzloka og unnu þeir
þar tvö til þrjú kvöld í viku og
stundum einnig um helgar.
I nóvember hófst námskeið í
hjálp í viðlögum. Sóttu það 20
drengir og unglingar á aldrinum
11—18 ára. Kennarar voru Ric-
hard Þórólfsson og Tryggvi Þor-
steinsson. Bókin Hjálp í viðlögum
eftir Jón Oddgeir Jónsson var öll
lesin og lærð, og verklegar æfing-
ar gerðar í öllu því, sem við var
komið. Að lokum gengu nemend-
ur undir allstrangt próf.
í janúar hófst námskeið í hiúkr
un. Kennari var frú Ragnheiður
Árnadóttir, fyrrum yfirhjúkrunar-
kona. Nemendur voru 12 stúlkur á
aldrinum 15—20 ára. Á meðan
námskeið þetta stóð yfir var
Bókasafnið.
Bókasafnið var opnað 6. nóv. og
starfrækt til 1. apríl. Þaö var op-
ið á sama tíma og heimilið. Tvö
herbergi voru höfð fyrir lcstrar-
stofur og voru þa.u á móti bóka-
herberginu í vesturhlið hússins.
Alls voru skráð um 500 börn, sejn
fengu bækur lánaðar á þessum
tíma. En auk þess fengu þau oft
að fletta blöðum inni í bókaher-
berginu án þess að þau væru
skráð. Flest sóttu 30 börn á cinum
degi bókasafnið, en vanalega frá
10—20.
í bókasafninu eru um 1600—
1700 bindi. Er mest af því bóka-
safn Halldórs Friðjónssonar fyrrv.
ritstjóra, er hann gaf Æskulý8$-
heimilinu. Voru barnabækurnar
sér í skáp og mest notaðar af
börnunum. Bókavörður var Bjarni
Halldórsson, skrifstofustjóri.
Starfsfræðsludagurinn.
Æskulýðsheimilið lauk störfum
að þessu sinni með því að gangast
fyrir fyrsta starfsfræðsludegi hér
á Akurevri. Fékk heimilið Ólaf
Gunnarsson sálfræðing hingað til
bæjarins til að skipuleggja störf
dagsins. Var starfsfræðsludagur-
inn sunnudaginn 14. apríl kl. 2—4
e. h. Veittar voru upplýsingar £
62 starfsgreinum og önnuðust þær
42 menn úr viðkomandi greinum.
Mest var spurt eftir ýmsum grein-
(Framhald á 3. síðu.)
Frá starfsfræðsludeginum. Frk. Ingibjörg Björnsdóttlr gefur upplýsingar,
um Ijósmóðurnám. t