Tíminn - 10.07.1957, Blaðsíða 7

Tíminn - 10.07.1957, Blaðsíða 7
TÍMINN, miðvLkudagínn 10. júlí 1957. 7 Vandaöar og ódýrar utgá'ur á merkustu bókmenntum Breta frá upphafi ritaldar Erindi Muriel Jackson, brezkrar menntakonu, um val brezkra bóka S. I. þriðjudag flutti ung, brezk menntakona, Muriel Jackson að nafni, erindi í Tjarnarkaffi á vegum Bóka- verzlunar Snæbjarnar Jóns- sonar. FjallaSi erindið um val bóka, ef menn vildu eign- ast sýnishorn af þeim bók- menntum brezkum, sem merkastar hafa þótt á hverj- um tíma, allt frá upphafi rit- aldar. Erindi ungfrú Jackson var mjög greinargott og skemmtilegt og birt- ist hér stuttur úrdráttur úr því. Ungfrúin er starfsmaður eins stærsta bókaútgáfufélags í Bret- landi, fyrirtækisins Hodder & Stoughton. Leggur hún stund á ís- lenzkunám, að loknu háskólanámi í bókmenntum. I upphafi erindisins benti ung- frú Jackson á tvo bókaflokka, sem hafa gefið út flestar þær bækur, sem hún síðar nefnir. Eru það „Everyman" bókaflokkurinn og „World Classics“, sem eru í senn vandaðar og ódýrar útgáfur. f báð um þessum flokkum eru og gefnar út þýðingar á helztu bókmenntum annarra þjóða og m. a. hefir Ev- eryman gefið út Njálssögu, Grett- issögu og Heimskringlu. Á sextándu öld, stjórnarárum Elísabetar drottningar, hófst fyrst ritun bóka á nútíma ensku, en sé horfið lengra aftur í tímann verð- ur ritmálið ekki læst öðrum en þeim sem numið hafa fornensku. Vilji menn kynnast sýnishorni bók- mennta frá eldri tírnum, þá er til í Everymansbókaflokknum þýðing- ar á hinu merkasta í fornenskri ljóðagerð (bók nr. 794, Anglo- Saxon Poetry) og einnig þýðing á The Angk>-Saxon Chronicle, sem er nákvæmlega tímasett sagnfræði rit, er nær fram undir miðja 12. ] öld (nr. 624). f miðaldabókmenntum •— frá 1100 til 1500, ber hæst nafn Chav- cer og af verkum hans er einkum mælt með The Canterbury Tales, smásögum, sem hann lætur pila- gríma segja hver öðrum á loið sinni til Canterbui-y. Þær eru gam ansamar og lýsa vel lífi manna á fjórtándu öld (Everyman nr. 307). Þó er enn betri þýðing til í Pen- guin-bókaflokknum, en hana gerði Neville Coghill, þekktur fræðimað- ur. Svo að aftnr sé horfið til sext- ándu aldarinnar, ber auðvitað fyrst og fremst að nefna Shakespeare. Everyman hefir gefið rit hans út. í þremur bindum, en ágæt útgáfa í einu bindi er sú, sem Oxford University Prcss hefir gert í flokknum Oxford Standard Auth- ors. Þrátt fyrir það, að erfitt er að skilja margt í ritum Shake- speares, bæði vegna þeirra breyt- Khruschev (Framhald af 6. síðu) arhaldanna er sífellt yfir þeim. Molotov var mjög lengi einn helzti handlangari Stalíns, og hlaut að vita um mikinn hluta glæpaferils hans; Kaganovitj stóð fyrir ýmsum hreinsunum í Úkrainu, og gæti, hvenær sem Khruschev þóknaðist, verið dreginn fyrir rétt til að standa reikningsskap umboðs- mennsku sinnar íyrir Stalín. Þannlg hefir Khruschev ráð þessara manna — og annarra Stalínista — í hendi sér. Með slíka aðstöðu hefir hann vel efni á að vera kokhraustur. Hann hef- ir gilda ástæðu til að ætla, að sókn hans til einvaldstignar verði ekki erfiðari en för Stalíns í stól harðstjórans fyrir áratugum og e. t. v. ekki alveg eins blóði stokkinn. inga, sem tungan hefir tekið og vegna tilvitnana, sem ekki skiij- ast lengur, þá er hann og verður meðal merkustu rithöfunda og launar vel það erfiði, sem menn leggja á sig við lestur hans. Um hann hefir verið ritaður fjöldi bóka og er Shakespearean Tragedy eftir A. C. Bradley meðal þeirra beztu. Á dögum Elísabetar drottningar var leikritun í miklum uppgangi og næstir Shakespeare að frægð eru Christopher Mariowe og Ben Jonson. Marlowe varð ekki lang- lífur, en áhrifa hans gætti þó lengi vegna mælsku hans og hug- myndaflugs. Frægast verka hans er leikritið Dr. Faustus, sem fjall- ar um svipað efni og Galdra-Loft- ur. Gott sýnishorn leikritunar þessa tíma er í Everymanbókunum nr. 491—2. Frægasta Ijóðskáld þessa tíma var Edmund Spenses og mest nta hans er „The Faerie Queene“, rórn- antísk riddarasaga, en með duldri siðakenningu. Þetta er feikilega langt kvæði, um 30 þús. ljóðlínur í sex bókum. Jafnvel fyrir Eng- lendinga er það feiknarlegt verk að ætla að lesa það allt, en vel þess virði að grípa í það vegna ljóðrænnar fegurðar og httgar- fiugs. Bragarhátturinn er uppfinn- ing Spensers, en síðar notuðu bæði Keats og Byron hann. Einnig má lesa hverja bók kvæðisins fyrir sig þar sem það eru sjálfstæðir kafl- ar og skal þar benda á 2. og 3. bók. Mörg ágæt ljóð frá þessu tímabili eru birt í öllum góðum heildarsöfnum yfir verk ljóð- skálda. : Ekki verður skilizt svo við 16. öld, að ekki séu nefndar ritgerðir Francis Bacon, hins þekkta stjórn- málamanns. Þær eru meðal þess,! sem bezt hefir verið ritað í ó-, bundnu máli. Frægastur skálda á sautjándu öld var efalaust John Milton. Harm j orti ágætar sonnettur og stutt kvæði, svo sem Lycidas, en mesta vérk hans er Paradise Lost •— Para dísarmissir, (sem séra Jón á Bæg- isá þýddi á íslenzku). Lýsir það sköpunarsögunni fram til synda- ] fallsins og er í tólf bókum, en tvær þær fyrstu eru beztar. Þá skyldu menn einnig lesa „The Pilgrims \ Progress" eftir John Bunyan. Þar er á táknrænan hátt lýst för manns sálar frá vöggu til grafar. Bunyan' var heittrúaður maður og sá trú- arhiti, náin þekking hans á biblí- unni og mikil ritleikni, hjálpast að því að gera þessa bók hans að bókmenntaafreki. í því sambandi er vert að geta þess, að biblíuþýð- ing sú, sem gerð var á sautjándu öld er sannarlega hluti enskra bók mennta — sumir telja, að hún taki jafnvel hinum gríska frum- texta fram að stílfegurð. Ágætar útgáfur af biblíunni eru þær, sem Cambridge og Oxford University Press hafa gert. Þeim, sem vilja kynnast ljóo- skáldum sautjándu aldar, má benda á verk sir Thomas Brown, er einkum ritaði um guðfræðileg efni. A seinni hluta sautjándu aldar var leikritun mikil í Englandi, en ekki á mjög háu stigi. í Everyman nr. 604 er safn sjö leikrita frá þeim tíma. John Dryden er merkast leikrita- skáld, rithöfundur og ljóðskákl þegar líður á sautjándu öld og af verkum hans má nefna þau, sem cru birt í Oxford Standard Auth- ors og Dramatic Essays frá Every- man. í upphafi átjándu aldar ber Al- exander Pope hæst mcðal Ijóð- skálda. Var rímleikni hans mikil. Beztu verk hans eru Essay on Man og Essay on Criticism. Sam- tímamaður hans var Jonathan Swift, en frægasta verk hans er Gullivers Travels (Ævintýri Gulli- vers). í þeim bókum er allsstaðar undirstraumur háðs um samtím- ann. Dr. Samuel Johnson er þó sá, sem mest ber á í bókmenntum átjándu aldarinnar, en það er ekki eingöngu vegna ritverka hans sjálfs, heldur og vegna persónu- leika hans og viðræðna við menn, sem æviskrárritari hans, .Tames Boswell, lýsir svo meistaralega. Life of Johnson eftir Boswell er talin ein bezta ævisaga, sem skráð hefir verið á ensku. Meðal bezlu rita Johnson eru Lives of the English Poets. Á átjándu öld hefst skráning nútíma skáldsagna á ensku og má nefna Robinson Crusoe eftir Dani- el Defoe, Tom Jones og Joseph Andrews eftir Henry Fielding, en þær fást allar í Everymanbóka- flokknum. Eins og annars staðar í Evrópu, hófst rómantíska stefnan mjög til vegs í enskum bókmenntum í byrj- un 19. aldar. Fjögur helztu Jjóð- skáld þess tíma voru Keals, Words worth, Shelley og Byron. Keats dó 26 ára gamall en orti bó undur- fögur kvæði. Eft.ir hin skáldin þrjú liggur meira magn kvæða og hafa þau öll verið gefin út í Every- manbókaflokki, en að mörgu leyti er útgáfa World Classics betri, þar sem þar er aðeins um úrval að ræða. Margir ágaúir ritgerðahöfundar voru uppi á nítjándu öld, en þeirra beztur Charles Lamb. Tvímælalaust ættu menn að lesa eitthvað af þeim skáldsögum, sem ritaðar voru í Englandi á nítjándu öld. 1 byrjun aldarinnar rilaði Jane Austen ágætar bækur og er þeirra frægust Pride and Preju- dice. Walter Scott var afkastamik- ill rithöfundur, en hylli hans hef- ir farið minnkandi. Skömmu síð- ar er hin fræga skáldsaga Emily Bronté, Wuthering Heights, rituð. Emily Bronté var ein þriggja systra, sem allar voru rithöfund- ar. Charlotte systir hennar skrif- aði margar sögur, en þeirra bezt er Jane Eyre. Báðar þessar sögur fást í Everyman og Penguin-bóka- flokkunum. George Eliot, William Thacker- ay og Anthony Trollope áttu það allir sameiginlegt að vera ofboðs- lega langorðir, svo að nútíðarmenn haiá naumast tíma til að lesa sögur þeirra. Mestm- skáldsagna- höfunda þessa tíma var Charles Dickens, sem enginn getur skák- að til hliðar, þrátt fyrir það, að hann er líka langdreginn. En bæk- ur hans eru fullar af gamansemi og mjög skemmtilegar. Merkustu Ijóðskáldin voru um þetta leyti þeir Tennyson og Browning og má benda á útgáfu World Classics á kvæðum Tenny- son. Erfiðara er að velja og hafna þegar komið er fram á tuttugustu öld. Hvorttveggja er, að bókaflóð- ið er mikið og við erum enn of nærri verkum höfundanna til að dæma þau örugglega. Tíminn vei’ð ur að skera úr um það, hvað var- anlegt verður. Eitt mesta ljóðskáld Englend- inga nú er T. S. Eliofr. Faber & Faber gefa út verk hans. Til er safn ljóða hans frá árunum 1909— 1935. Hann hefir einnig skrifað sögur og leikrit, þeirra frægast mun vera Murder in the Cathe- dral, sem. fjallar um píslarvætti St. Thomas af Becket á tólftu öld. Annað merkt ljóða- og leikrita- skáld er Christopher Fry, en mesta leikritaskáld aldarinnar er, enn sem komið er, Bernard Shaw. Vinsælasta leikrit hans er ef til vill Heilög Jóhanna, sem sýnt hef- ir verið í Reykjavík. Mörg hin eldri leikrit hans voru beinlínis rituð gegn ýmsu því, er miður fór í þjóðfélaginu. ÖIl frægustu leikrit hans hafa verið gefin út í Penguin bókaflokknum. Að því er snertir nútíma enska Ijóðagerð, má mæla með The Fab- er Book of Modern Verse og The Centuries Poetry í Penguin-útgáfu. Penguin hefir líka gefið út ljóða- söfn eftir T. S. Eliot, Day Lewis, Edith Sitwell og fleiri nútímaskáld. Einnig má benda á The Oxford Book of Modern Verse, sem nær yfir tímabilið frá 1892 til 1935. Eitt léttasta og geðþekkasta skáld nútímans er Walter de la Mare. Á fyrrihluta þessarar aldar hafði rithöfundurinn D. H. Lawrence mikil áhrif og hefir Everyman gefið út safn rita hans og ljóða. Lawrence er svartsýnn og finnur menningunni flest til foráttu. Sama máli gegnir um Aldous Huxley. Penguin hefir birt sumar skáld- sögur hans og einnig verk Evelyn Waugh, sem ritar af biturri hæðni. Penguin hefir og gefið út verk Graham Greene, hins kaþólska rit- höfundar, sem ritar svo mjög um synd og siðgæði. Á þessari öld hafa verið gerðar tilraunir með að víkka svið skáld- sagnaritunar — lýsa bví, er Jeyn- ist undir yfirborði hlutanna. Tveir höfundar, sem þannig rita, eru einkum þekktir, þau Virginia Woolfe og James .Toyce, en sögur þeirra eru býsna torskildar. í erindi þessu hefir aðeins verið stiklað á stóru, en ef menn vilja kynna sér frekar enskar bók- menntir, má benda þeim á að lesa enska bókmenntasögu og kynnast þannig frekar þeim höfundum, sem þeir hafa áhuga fyrir. Penguin hef ir gefið út A Short History og English Literature eftir próf. Sir Ifor Evans. Lengri og dýrari er Oxford Historý of English Litera* ture. Vilji menn fylgjast með því bezta, sem birtist á bókamarkað- inum í Bretlandi, er auðveldast að kaupa The Times Literary Supplement, vikublað, sem kemur út á hverjum föstudegi og fylgir dagblaðinu Times. í vikublaðinu eru eingöngu ritdómar og val bók- anna og dómarnir eru hvorttveggja mjffg vandað. Af uppsláttarbókum til ensku- náms má nefna The Concise Ox- ford Dictionary, sem er ensk-ensk orðabók. Ennþá betri er þó The Advanced Learner’s Dictionary of Current English, en það er orða- bók með framburðarskýringum, sem rituð er sérstaklega fyrri út- lendinga. Ef menn vilja kynnast sögu Eng- lands, má benda á The History of England eftir G. M. Trevelyan, kunnan sagnfræðing. Ungfrú Jackson ræddi hina ýmsu höfunda ýtarlegar en hér vinnst tími til að endurtaka. HúiS mun ferðast nokkuð um hérlendis næstu vikur og óskar blaðið henná góðrar ferðar. S. TIu Smfónmhljómsveitinni var ve! fagn- aS á Siglnfirði og í ÓlafsfirSi Föstudagskvöldið 5. þ. m. hélt Sinfóníuhljómsveit íslands tónleika á Sig'lufirði í kvikmyndahúsinu þar. Stjórnandi var dr. Páll ísólfsson og einsöngvari með hljómsveitinni Þorsteinn Hannesson. Ogrynni síldar bárujt á Jand á Sigluíirði þennan dag sem kunn- ugt er, og var hann einn mesti annadagur, sem komið hefir í bæn- um á þessu sumri. Af þessuin sök- um varð aðsókn að tónleikunum stórum minni en annars hefði orð- ið, en mátti þó teljast ágæt eftir ástæðiun. Tónleikarnir fóru mjög hátíðlega fram, hófust með þvi að hljómsveitin lék þjóðsönginn og lauk með laginu „Eg vil elska mitt land“ eftir séra B.iarna Þorsteins son. Utan efnisskrár sungu þeir Þorsteinn Hannesson og Kristinn Hallsson „Sólsetursljóð" Bjarna. í lok tónleikanna kvaddi sér hljóðs forseti bæjarstjórnar, Bald- ur Eiríksson, ávarpaði hljómsveit- ina og þakkaði henni komuna. Jón Þórarinsson svaraði og þakkaði móttökurnar. Eftir tónleikana haíði bæjarstjórn Siglufjarðar kaffiboð fyrir hljómsveitarmenn. Jón Kjart- ansson bæjarstjóri flutti þar rxðu, en dr. Páll ísóifsson svaraði. Á Ólafsfirði v.oru tónleikar haldn- ir laugardagskvöldið 5. júlí. Stjórn andi hljómsveitarinnar var PauX Pampichler og einsöngvari Krist- inn Hallsson. Þar stóð á líkt og á Siglufirði, að annir voru óvenju- miklar í bænuin við sildarsöltun og fiskvinnslu, og dró það r.okkuð úr aðsókn. Sigursteinn Magnússon. skólastjóri ávarpaði hljómsveitar- menn að lokum, og svaraði Jón Þór arinsson ræðu hans. Að tónleikun- um loknurn sátu hljómsveitarmenn kaffiboð bæjarstjórnar. Þar flutti ræðu Þorvaldur Þorsteinsson, for- seti bæjarstjórnar, og Jón Þórar- insson svaraði með nokkrum orð- 600 listaverk frá 60 löndum á sýnsngu ILO, sem IiaMin er í Genf Listaverk eftir Tintoretto, Goya, van Go'gh og Mattise, svo nokkrir séu nefndir, verða meðal listaverka á alþjóðalistsýningu, sem haldin verður í Genf í sumar á vegum Alþjóðavinnumálaskrifslofunnar (ILO). Sýningin nefnist „Listin og vinnan“ og er lialdin til mir.ning- ar um fyrsta framkvæmdastjóra ILO, Albert Thomas. Sýningin verð ur opin þar til 22. september í haust. Borgarstjóri Genfarborgar hefir lánað sögusafn borgarinnar undir sýninguna endurgjaldslaust. Rúm- lega 30 þjóðir senda listaverk á sýninguna, eða taka þátt í henni óbeint með því að styrkja hana fjárhagslega. Meðal þeirra þjóða, er að sýningunni standa, eru Dan- mörk og Svíþjóð. Sýningunni verður skipt í deild- ir, t. d. landbúnaðardeild og iðnað- ardeild, byggingarlist verður í sér- slakri deild á sýningunni o. s. frv. Elztu listaverkin á sýningunni eru frá 16. öld eftir Tintoretto, Signorelli, Metsu, Bossan og Ri- balta. Meðal listaverka frá 17. öld eru verk eftir Baursse, Maes og de la Tour. Meðal 18. og 19. alda listaverka má nefna verk eftir Gericault, Goya, Millet, Courbet og van Gogh. Nútíma listamenn eiga verk á sýningunni, t. d. Matisse. Sérstök sýningardeild verður fyr ir listvefnað. Eitt veðurbííðasta vorsemlengi hefir komiðáStröndum Frá frcttaritara Tímans á Ströndum. Vorið er um liðið með sínum önnum og annar annatími tekur við. Hygg ég að það sé verðugt eftirmæli þessa s. 1. vors að það sé eitt með þeim beztu, sem hér koma. Það byrjaði með auðri og klakalausri jörð og hefir verið svo áfallalaust, að aldrei hefur gert hret, sem hægt sé að gefa það nafn. Það hefur verið óvenju þurrviðrasamt, og sólríkt með af- brigðum. Tún eru sprottin með bezta móti og gömlu kalskellurnar frá 1949 klæðast gróðri á ný. Sláttur er að hefjast þessa dag ana og verður gengið að honum einþuga næstu daga. — Um síðustu helgi gekk í norðuanátt með rign ingu. Var regnið kærkomið þvl jörð var að verða of þurr, en dró úr bændum að hefja sláttinn. Á Eyri við Ingólfsfjörð er verið að nýja upp bryggjur síldarverk smiðjunnar, sem eru orðnar léleg ur. •— Á Gjögri er verið að byrja á lengingu bryggjunnar, sem byrj- að var á í fyrra.

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.