Tíminn - 10.08.1957, Síða 4

4
T í MI N N, laugardaginn 10. ágúst 1957.
Útgefandl: Framsóknarflokkurlnn.
Ritatlórar: Haukur Snorrason, Þórarinn Þórarinsaoa (áb)
Skrifstoíur í Edduihúsinu við Lindargötu
Símar: 18300, 18301, 16302, 18303, 18304,
(ritstjórn og blaðamenn).
Auglýsingasímn 10523, afgreiðslusími 12323
Prentsmiðjan EDDA hf.
Furðulegur útvarpsáróður
á frídegi verzlunarmanna
Færeyska útvarpið á við ýmsa örðug-
leika að etja en miðar þó í rétta átt
Færeyskir útvarpshlustendur eru áhugasamir en
óskiivísir og Utvarp Föroya stendur til bóta, þótt
enn sé það frumstætt á marga lund
ÞAÐ VEKUR athygli,
að hvorug áróðursræðan,
sem flutt var af hálfu verzl-
unarfyrirtækja í Reykjavík
í útvarpsdagskrá á frídegi
yerzlunarmanna,. hefur ver-
ið birt. Eins og bent var á
hér í blaðinu þegar á mið-
vikudag s. 1., var þar um
grófa misnotkun útvarpsins
að ræða, sem hlýtur að hafa
þær afleiðingar, að endur-
skoðað verði það fyrirkomu-
lag, sem ríkt hefur um út-
varp á sumarhátíð verzlunar
manna. Meðan erindi þessi
liggja ekki fyrir á prenti, er
ekki unnt að vitna orðrétt
til einstakra ummæla. En í
þeim báðum kom greinilega
og skýrt fram viðhorf innsta
kjarna Sjálfstæðisflokksins
til nokkurra þjóðmála. Þetta
var sérstaklega fróðlegt því
í blekkingarskrifum íhalds-
blaðanna er reynt að leyna
þessu viðhorfi á stundum,
ellegar dulbúa það. Ræðu-
mennirnir á mánudaginn
var höfðu ekkert fyrir slíkri
snyrtingu. Þeir töluðu í út-
varpinu eins og þeir væru
að ávarpa fund í fulltrúa-
ráði Sjálfstæðisflokksins en
ekki alla þjóðina.
ÞAÐ, sem einkum mun
hafa vakið athygli út um
byggðir landsins, var saman-
burður sá, er formaður
Verzlunarráð íslands gerði á
starfrækslu samvinnufélaga
og einkafyrirtækja, og blekk
ingar þær, er hann viðhafði
í sambandi við skattamál
samvinnufélaga. Á undan-
förnum árum hefur ávarp
það, sem formaður þessarar
samkundu hefur flutt á þess
um degi, jafnan fjallað um
verzlunarmáíSn á breiðum
grundvelli, og stefnt að því,
að auka skilning á gildi
verzlunarstarjfsins. Nú var
blaðinu snúið við. Nú þótti
hæfa að ræða málin út frá
þrengsta eiginhagsmuna-
sjónarmiði og fara með
hlekkingar og rangfærslur.
Málflutningur þessi var
helzt til þess fallinn, að auka
misskilning og vanþekkingu.
Ástæða þessarar breytingar
er augljós. Það er ráðandi
klíka Sjálfstæðisflokksins
sem ryðst inn í dagskrá út-
varpsins með sín sérsjónar-
mið. En innan þeirrar klíku
er að finna það hugarfar,
sem Hkir pólitlskum and-
stæðingum á þingi og í ríkis
stjórn við Kadar í Ungverja
landi, ekki einu sinni, heldur
dag eftir dag, í „stærsta
blaði landsins". Þegar byggt
er á slíkum grundvelli, er
ekki von að vel farl.
FORMAÐUR Verzlunar-
ráðs íslands lét sér sæma
að taka undir þann áróður
Morgunblaðsins, að 1 raun-
inni væri enginn munur á
starfrækslu samvinnufélags
og einkafyrirtækis. í saman
burði þeim, er hann gerði í
útvarpsræðunni, var svo
samvizkusamlega farið með
staðreyndir, að hann sleppti
algerlega að geta um endur-
greiðslu kaupfélaganna til
félagsmanna sinna, en þar
er um að ræða milljónatugi
á fáum árum. Er ekki að
furða þótt röksemdafærsla,
sem er byggð á jafn stór-
felldri fölsun staðreynda,
verði harla bágborin, þegar
hún er krufin til mergjar.
Það er furðulegt að hlusta á
trúnaðarmann margra verzl-
unarfyrirtækja halda því
fram opinberiega, á því herr
ans ári 1957, að réttmætt
væri að afnema sérákvæði
laga um skattheimtu af sam
vinnurekstri.
Ef það vœri gert, mundi
það veröa einsdœmi meö
vestrœnum þjóðum. í öllum
lýðrœðislöndum, þar sem
samvinnuhreyfing á nokkra
sögu, gilda sérákvœði um
skattheimtu af samvinnu-
rekstri, af þeirri einföldu
ástœðu, að slíkur rekstur
er ekki sama eðlis og einka
rekstur.
Hlutafé skilar arði og eyk
ur tekjur þess, sem hluta-
féð á; samvinnuverzlun eyk
ur ekki beinlínis tekjur fé-
lagsmanna sinna, heldur
sparar þeim útgjöld. Þ>úr
nota eigið fé, er þeir greiða
skatt af, til innkaupa. Sam-
vinnufélagið endurgreiðir
einhvern hluta kaupverðs-
ins að loknu uppgjöri. Þetta
sjónarmið kom mjög glöggt
fram í umræðu um skatta-
mál, sem fóru fram í Dan-
mörku fyrir nokkru. Þar
viðurkenndu talsmenn einka
framtaksins augljósar stað-
reyndir, og skattaákvæði
voru sniðin i samræmi við
það. í álitsgerð um þetta,
sem í Danmörk, var þetta
meðal annars:
„ . . . Ekki er hægt að
halda því fram, að tekjuaf-
gangur, sem skipt er í milli
neytenda, er í félagsskap
starfrækja verzlunarbúð, sé
sama eðlis og tekjuafgang-
ur, sem skipt er milli hluta-
fjáreigenda, er starfrækja
fyiúrtæki, sem hluthafar. —
Þetta eru gjörólíkir heim-
ar . . “
ÞANNIG líta sanngjarn
ir menn á málin, þótt ekki
séu samvinnumenn. Hér er
því hins vegar haldið fram,
að þarna sé enginn eðlis-
munur, og alls konar blekk-
ingar hafðar í frammi til að
villa fólki sýn. En skörin er
þó sannarlega farin aö fær
ast upp á bekkinn, þegar
ofstækisfullur áróður er
fluttur í útvarpi undir yfir-
skini landsföðurlegs boð-
skapar frá verzlunarstétt-
inni. Það er engin ástæða
til að taka við slíku með
þögn og þolinmæði.
Færeyingar hafa nú eign-
art sitt eigið útvarp — Ut-
varp Föroya. Þeim þykir
vænt um það, og eru kannski
jafnvel stoltir af að hafa nú
náð til jafns við aðrar sið-
aðar þjóðir á þessu sviði, en
engu að síður ríkir ekkert
blíðalogn um útvarpið í Fær-
eyjum.
Útvarpsstjórinn er prestur,
Aksel Togard frá Þórshöfn. Út-
varpið tók til starfa í febrúar í
vetur, og alla tíð síðan hefur
gagnrýnin dunið á klerki. Það
er vanþakklátur starfi að stjórna
útvarpsstöð í Færeyjum ekki síð-
ur en annars staðar. En það er
fjárhagurinn sem veldur forráða-
mönnum útvarpsins mestum á-
hyggjum. Færeyingar hafa nú í
mörg ár vanizt því að geta átt
útvarpstæki og hlustað á útvarp
hvenær sem þeim sýndist, án þess
að greiða túskilding fyrir. Nú
kemur útvarpsstjórinn askvaðandi
og skipar þeim að greiða 20 kr.
í afnotagjald á ári, og það er
beiskur biti að kingja. Reikn
ingnum er ekki tekið með nein
um blíðmælum, og margur svíkst
um að greiða gjaldið.
Óskalög í fjáraflaskyni
Utvarp Förya er á ýmsalund
séxstæð útvarpsstöfl. Dagskráin
er birt í blöðunum vikulega, og
henni lýkur alltaf með kæ|rri
kveðju frá Utvarp Föroya. Þetta
lítur nógu þokkalega út.
Þá víkur sögunni að dagskránni I
sjálfri. Útvarpað er tvisvar á dag *
í hálfa aðra klukkustund hvoru
sinni, og einu sinni í viku að
minnsta kosti er klukkutíma óska
lagaþáttur. Þessir þættir hafa
orðið svo vinsælir að slíks munu
fá dæmi — jafnvel ekki á íslandi.
Óskirnar streyma til útvarpsins
hvaðanæva úr eyjunum, og meir
en helmingur hvers þáttar fer
til að lesa upp nöfn þeirra er
þarna leggja fram skerf sinn til
útvarpsins. Sá háttur er nefnilega
hafður á, að hver maður er óskar
sér lags, verður að láta a.m.k.
2 kr. fylgja óskinni, en Utvarp
Föroya tekur fegins hendi
hverjum eyri er berst umfram
tilskilið gjald. Það fé er berst
rennur nefnilega til útvarpsins
sjálfs, starfsemi þess til styrktar. J
Plötusafn útvarpsins er ekki mjög
stórt — þ.e.a.s. það er mjög lítið
— en fénu sem óskalögin gefa
af sér er varið til hljómplötu-
kaupa. Það er lélegur óskalaga-
þáttur sem ekki gefur af sér and-1
virði margra nýrra hljómplatna.
Sérstakur óskalagaþáttur er fyrir
börn og tekjunum af honum er
varið til að kaupa plötur fyrir
börnin sjálf.
Fréttaflutningur.
En færeyska útvarpið er sér-
kennilegt á fleiri sviðum. Frétt-
ir eru þar lesnar tvisvar á dag,
og auk. innlendra frétta eru flutt-
ar fréttir utan úr hinum stóra
heimi. Þeim fréttum er beinlínis
stolið. Fréttastofan færeyska fær
ekki efni sitt frá einni eða fleiri
fréttastofnunum eins og aðrar út-
varpsstöðvar, heldur sitja frétta-
mennirnir og hlusta á enska,
danska, norska og þýzka útvarpið,
og hirða það úr fréttum þeirra
sem þeim þykir nýtilegt. Það er
ekki dregin nein dul á að þetta
atferli stafi af fjárskorti, fjár-
hagur útvarpsins er svo lélegur,
að það hefur ekki ráð á að kaupa
efni til flutnings. Og menn hafa
haft rænu á að kjósa ýmsa fær-
eyska blaðamenn í útvarpsráðið:
þá geta þeir ekki verið þekktir
fyrir að taka greiðslu fyrir það
efni er þcir Ieggja útvarpinu til!
Færeyingar hafa almennt mik-
inn áhuga á útvarpinu. Alls stað-
ar er mikið hlustað, jafnt á af-
skekktum stöðum og þar sem
þéttbýlla er. Og forstöðumenn út-
varpsins gera mikið til að Þórs-
höfn ein setji ekki svip á dag
skrána. í öllum byggðarlögum eru
fastir fréttaritarar. Þeir hafa segul
bönd. til umráða og ef rekið er
dálítið á eftir þeim, getur vel
komið fyrir að þeir leggi fram
ágætt útvarpsefni.
Óskilvísir hlustendur.
Færeyingar hlusta sem sagt mik
ið á útvarp. Útvarpstækið verð
ur óhjákvæmilegur miðpunktur í
öllu fjöiskyldulífi í hinu langa
og drungalega skammdegi þegar
aðeins er bjart í fáa tíma á dag
á afskekktum og einmanalegum
slóðum. Auk þess er útvarpstæki
á langflcstum fiskibátum. Það er
ekki fjarri iagi að álykta að alls
séu 10 þús. útvarpstæki á Færeyj
um, en afnotagjald er aðeins greitt
ViSurstyggð eyðileggingarinnar
á helgum stað.
SIG. E. Hjörleifsson skrifar:
„Þingvellir er töfraorð. — Það er
eins og slegið sé á viðkvæman
streng í brjósti hvers íslendings,
þegar það er nefnt, enda táknar
það þann stað, sem helgastur er
með þjóð vorri og örlagaríkustu
viðburðir í sögu hennar eru við
tengdir. Þingvellir eru þá lika
einn þeirra staða, sem erlendir
menn, fullir eftirvæntingar, koma
liingað hópum saman til að sjá.
Nýlega var frá því greint í
fréttum, að einn slíkur liópur
ferðamanna hefði orðið að snúa
við á Leið sinni til Þingvalla
vegna kæfandi moldryks úr veg-
inum.
Ekki er fréttin góð, en því mið-
ur sönn. Það segir sig sjálft, að
slík landkynning er æði óhugn-
anleg, og enginn getur sagt um
það, hversu mikið og marghátt-
að tjón fyrir þjóðrna getur hlot-
ist af slíkum moldaraustri yfir
saklausa langferðamenn, sem
einskis ills eiga sér von og eru
að sjálfsögðu alls óvanir slíkum
„trakteringum“. Og þó að full-
hraustir íslendingar láti sig löng-
um hafa það að brjótast í gegn-
um moldarmökkinn vegna þess
dýrðlega útsýnis, sem þeir þekkja
og vita að þeir eiga í vændum,
hljóta allir að skilja, að liér er
aðkallandi verkefni, sem alts ekki
er hægt að slá á frest, nema til
stór skaða og skammar fyrir land
og þjóð. — Ef til vill opnar sem-
entsverksmiðjan nýja leiðina til
þess, að vér íáum bráðlega breiö
an og ryklausan Þingvallaveg."
Gróður eyðilagður.
ENN SEGIR: „En svo er önnur
saga, e. t. v. ennþá ljótari, því að
þótt það sé alveg óhæfilegt á-
stand, að eldra fólk og lasburða
geti ekki heimsótt þennan dásam
af 4500. Og nú situr útvarpsráðið í
Þórshöfn og veltir vöngum yfir
því hvernig fá megi hina 5500 út
varpseigendurna til að borga sitt
gjald. Það er nauðsynlegt að hafa
hendur í hári þeirra ef unnt á að
vera að bæta hag útvarpsins og
auka starfsemi þess. Oframkvæm
anlegt væri að láta lögreglu ann
ast málið. í fyrsta lagi er lögreglu
lið ekki ýkja fjölmennt í Færeyj
um. Að vísu eru sýslumenn á víð
og dreif um eyjarnar, en þeir
hafa allir meira en nóg að gera,
og auk þess er byggðin svo strjál
að slík innheimta yrði alltof kostn
aðarsöm. Ekki er heldur Ijægt að
lækka afnotagjaldið, 20 krónur
fyrir eitt tæki og 30 fyrir fleiri,
enda vafasamt að slíkt kæmi að
gagni.
Útvarp Föroya á sem sagt við
heldur erfið kjör að búa. Á Tinga
næs hefur verið komið upp litlu
útvarpshúsi, vinnustofu og skrif
stofu. Og útvarpinu aukast kraft
ar. Það sézt strax á því að starfs
lið stöðvarinnar hefur nú þegar
tvöfaldazt. í upphafi hafði Aksel
Torgard aðeins eina stúlku sér til
aðstoðar, nú starfa 4 alls við út
varpið.
lega stað á blíðviðrisdögum, og
að erlendir gestir .neyðist til að
snúa við, til þess að bjarga lung-
um sínum, þá er það þó ennþá
verra, að trjágróðurinn á staðn-
um sjálfum sé gjöreyðilagður af
j’firþyrmandi rykmekki frá veg-
um þeim, er liggja um hið frið-
helga svæði, einkum á leiðinni að
Ármannsfelli.
Þarna er um að ræða ein-
hverja fegurstu leið á íslandi.
Þessi fegurð er ekki sízt að
þakka trjágróðrinum, sem nú er
reyndar að eyðiLeggjast vegna
vegaryksins, og að nokkru leyti
vegna sandfoks, þegar nokkuð
hreyíir vind, frá nærliggjandi
uppblásturssvæðum framan og
ofan við Ármannsfell. Þarna eru
gætu mönnum, sem hafa örvandi
kvæmdir aðkallandi nauðsyn.
Auðvitað þarf að leggja fleiri
vegi iim Þingvelli, t. d. frá Vell-
andkötlu til Hrafnabjarga og yfir
að Ármannsfelli, en þeir verða
ailir að vera þannig gerðir, að
engir rykmekkir bneiðist yfir
skógarsvæðin og eyðileggi vöxt
trjánna á þessu friðaða landi, svo
sem nú gerist. Slikt er sú regin
ómenning og rækfcarleysi við
þennan stað, sem vér íslending-
ar erum þó svo stoltir af, að vér
getum ekki verið þekktir fyrir að
láta slíkt viðgangast og allra sízt
á þessari miklu skógræktaröld,
sem vér nú lifum á“.
Naktir lurkar.
AD LOKUM: „Gætið þess, góðir
íslendingar, að séu umferðar-
brautirnar um Þingvelli ekki
gerðar ryklausar í þessari gífur-
legn umferð, sem þar er, getur
auðveldlega svo farið, að naktir
og lifvana lurkar og gulgráar
kalviðarrenglur heilsi Þingvjjla-
gestum, þegar moldarsúgurínn
er horfinn af heiðinni, og nvi
vegttrinn loksins kominn. — S. E.
(Framhald á 7. síSu).
!»■ !.‘i
Útvarpsstjórinn, séra Aksel Torgard, ásamt aðstoðarstúlku sinnl
Hjördísi Thomsen.
'&AÐsromN