Tíminn - 20.08.1957, Blaðsíða 8

8
T í MIN N, þriðjudaginn 20. ágúst 1957,
Sextugur:
Björn Guðnason, bóndi á St-Sandfelli
Ef okkur verður á að líta aftur
í tímann, þó ekki sé nema um
3—4 áratugi, getum við ekki ann-
að en undrazt þá gerbyltingu, sem
átt hefur sér stað á þessu tíma-
bili, til sjávar og sveita.
Samgöngur, ræktun, húsakostur
og vinnuskilyrði hafa svo gjör-
breytzt, að líkast er ævintýri, og
vart mun nokkrum manni hafa
órað fyrir því, í alvöru, um alda-
mótin síðustu, að þannig yrði um-
horfs á íslandi um miðja tuttug-
ustu öldina, sem nú er.
Ekki höfum við nú samt alveg
fyrirvaralaust né fyrirhafnarlaust
gengið inn í þessa ævintýrahöll.
Margur hefir klettinn knúið.
Sú kynslóð, sem nú er yfir miðj
an aldur, á fyrst og fremst heiður
inn.
Hún bar með þolgæði, erfiði og
þunga gamla tímans, en tók jafn-
framt með manndáð og víðsýni á
móti kröfum og tækni hins nýja
tíma, til þess að búa framtíðinni
betri lífsskilyrði en hér höfðu áður
þekkst.
Eins og að líkum lætur, sjáum
við í hópi þessa fólks menn
og konur, sem öðrum fremur hafa
verið áberandi í þessu umbóta-
starfi. Einn af þeim er Björn
Guðnason bóndi á Stóra Sandfelli í
Skriðdal í S-Múlasýslu, sem er
sextugur í dag, þann 20. þ.m.
Björn er fæddur að Þorvalds-
stöðum í Skriðdal þann 20. ág.
1897. Foreldrar hans voru Guðni
Björnsson, Árnasonar Scheving í
Stóra Sandfelli og Vilborg Krist-
jánsdóttir frá Grófargerði á Völl-
um.
Guðni og Vilborg voru hin
mestu myndar- og sæmdarhjón,
sem þau áttu kyn til, en fátæk
af fjármunum lengst af ævinnar.
Guðni var bráðhagur á tré og
járn og starfsmaður með afbrigð-
um, enda bar hann þess menjar
á efri árum, því bakið bognaði
fyrir aldur fram.
Vilborg var hin mesta atgerfis-
kona til sálar og líkama. Há og
myndarleg, eins og þau systkyni
öll og framúrskarandi hlý og um-
hyggjusöm móðir og húsmóðir.
Hún lifir ennþá, hátt á níræðis-
aldri og dvelur hjá sonum sínum
á St. Sandfelli, en Guðni er látinn
fyrir allmörgum árum.
Foreldrar Björns byrjuðu bú-
skap sinn á Þorvaldsstöðum á parti
úr jörðinni á móti Benedikt Eyjólfs
syni hreppstjóra. Voru þeir Guðni
og hann náfrændur og einskonar
uppeldisbræður. Aldir upp sitt á
hvoru Sandfellinu, með þeim var
og hin kærasta vinátta er hélzt
alla ævi.
Upp úr aldamótunum fluttu þau
að St. Sandfelli á part úr jörðinni,
er Björn, faðir Guðna lét af bú-
skap.
Stóra Sandfell er stór jörð og
Reykhólakirkja
(Framhald af 4. síðuj.
heitir en bundin nafni Þóru vegna
þess að kvæðið er ort um hana og
nafn hennar gæti því verið eins-
konar samheiti hinna góðu mæðra
um allt land. Kirkjan á Reykhó-
um yrði því vottur um þakkæti
þjóðarinnar til Matthíasar fyrir
hin andlegu verðmæti, sem hann
hefur gefið henni, er orðið verður
við hinni brennandi ósk hans að
móður hans sé minnst á verðugan
hátt. Þessi kirkja yrði þá hið fagra
liljublað, sem helgað yrði hennar
minningu.
MóSurminning — gjafir,
áheif.
Vegna mikils kostnaðar við slíka
framkvæmd hefir komið fram sú
hugmynd, að hver sem vildi minn-
ast móður sinnar, og sýna einhvern
sóma, gæfist kostur á að hjálpa
til við að koma þessari hugmynd
í framkvæmd með framlögum
eftir ástæðum, og fengi nafn henn
ar greypt í vegg kirkjunnar eða
skráð í þar til gerða bók til varð-
veizlu um aldur og ævi.
falleg. Þar er skógur að túni heim
og útsýni • vítt og fagurt. En á
þeim árum voru fáar jarðir svo
kostamiklar, að þær þyldu að
bútast í sundur, en gefa samt góð
skilyrði til afkomu, enda var part-
ur þessi almennt álitinn, sem hann
Systkini Björns er til aldurs
Systkyni Björns er til aldurs
komust eru þessi: Kristján bóndi
á St. Sandfelli; Benedikt, bóndi
í Ásgarði á Völlum; Haraldur,
bóndi á Eyjólfsstöðum; Sigrún hús
freyja á Arnkellsgerði.
Öll eru þessi systkini mesta
atorku- og myndarfólk. — Öll
hafa þau aflað sér ágætrar mennt
unar og var það ekki algengt á
þeim árum, um mörg börn
fátækra foreldra, og öll lögðust
þau á eitt framan af árum, meðan
þau stofnuðu ekki sitt eigið heim-
ini, að bæta og prýða þetta ættar-
býli sitt.
Björn og Kristján stunduðu
nám í Eiðaskóla, báðir samtímis,
veturna 1920—’22 og veturinn þar
á eftir var Björn við nám í Reykja
vík. Síðan hafa þeir búið saman
á St. Sandfelli.
Björn hefir jafnan haft trú á
íslenzkum landbúnaði og þeirri
kenningu „að bóndi væri bústólpi
og bú landsstólpi“. En til þess yrði
bóndinn að vera efnalega frjáls
og sjálfstæður og vel menntaður.
Fáir bændur hafa barist af meiri
hörku fyrir hag bændastéttarinn-
ar og hann. Eftir að verðlagsmál
landbúnaðarins urðu ofarlega á
dagskrá með þjóðinni, skrifaði
hann ýtarlega og rökfasta blaða-
grein um þau mál. Kröfur hans
þóttu þá ganga of langt, fyrir hönd
bænda og mættu ekki nægilegum
skilningi þeirra, er með þessi mál
fóru. En ég fullyrði það, að þær
réttarbætur, sem smátt og smátt
hefir verið náð síðan, eru að veru-
legu leyti byggðar á skrifum
hans og rökum.
Eftir að Björn settist að búi
á Sandfelli hefir hann lengst af
haft ýmsu að sinna.
Fyrst og fremst hafa þeir bræð
ur lagt á sig mikið erfiði við að
fóðurtryggja sitt stóra bú á hverju
sem hefur gengið með árferði og
við að bæta og prýða þessa jörð.
Nú er þarna sem víðar á landi
voru, allt gerbreytt frá því sem
áður var. Húsakostur góður, bæði
íbúðarhús, peningshús og hlöður.
Lokið var smíði íbúðarhússins
1930. Stóðu þeir bræður allir að
því. Kristján annaðist smíði alla,
bæði utan húss og innan. Er hann
þó ekki lærður smiður, en völund-
ur í höndunum bæði á tré og járn.
Það hefir þægileg áhrif á mann
að koma i'nn í stofuna í St. Sand-
felli. Bækur þekja þar heila veggi.
Húsgögnin stílhrein og traustleg,
smíðuð af Kristjáni heima á Stóra
Sandfelli Mundi engu verkstæði
hafa þótt vansi að því að hafa
sent þau frá sér.
Ræktun er orðin mjög mikil og
allur heyfengur nú tekinn á rækt-
uðu landi. Segja má með sanni, að
nú sé þessi jarðarpartur orðinn
með skemmtilegustu býlum héraðs
ins. Björn hefur haft fleira með
höndum á þessu tímabili. Hann
er frjálslyndur og félagslyndur og
vill hverjum manni vel og brenn-
andi áhugamaður um allar fram-
farir. Hann var á yngri árum for-
maður Ungmennafél. Skriðdals
um 10 ára skeið. Á því tímabili,
sem það var þróttugast og athafna
samast.
Ekki mun hann þó kæra sig um
það, að honum sé eignaður allur
heiðurinn af starfi þess, því margt
var hér af ungu og velgerðu fólki.
En þess eru margir minnugir enn
í dag, af hve miklum áhuga og
ósérhlííni hann innti af hendi sitt
formannsstarf.
í stjórn búnaðarfélagsins hefir
hann setið um áratugi, og var
nær 20 ár formaður og fulltrúi þess
út á við. Álíka lengi hefir hann
verið hreppsnefndarformaður og
skólanefndarformaður. Fræðslu-
málin hefir hann ávallt látið mikið
til sín taka. Hann hefir haft brenn
andi áhuga á því, að engin börn
yrðu útundan nauðsynlegri fræðslu
vegna fátæktar eða hirðuleysis.
Fyrir mörgum árum síðan stofn
aði hann sjóð, sem hefir það mark
mið, að styrkja fátæk börn í sveit-
inni til náms.
Síðan hefir löggjöf breytzt í
þeim efnum og fjárhagur almenn-
ings líka. Ef til vill þarf aldrei að
nota þennan sjóð. Engu að síður
ber sjóðstofnunin manninum vitni,
án margra orða.
Mörg fleiri störf hefir Björn
haft með höndum. Hann hefir ver
ið deildarstjóri Skriðdalsdeildar
K.H.B. nú um skeið og fulltrúi á
Stéttarsambandsfundum bænda o.
m. fl. mætti nefna.
Hin mörgu trúnaðarstörf, sem
Birni hafa verið falin, sýna það
traust, sem borið hefir verið til
hans og það að verðugu, því hann
er einn þeirra manna, sem ekki
vill vamm sitt vita í neinu.
Björn hefir ekki kvænst og hef-
ur móðir hans, Vilborg lengst af
staðið fyrir búi í Sandfelli, þar til
nú fyrir nokkrum árum, að
Kristján gifti sig ágætri konu,
Sigurborgu Guðmundsdóttir af
Eskifirði, sem nú veitir félagsbúi
þeirra forstöðu.
Eins og að er vikið hér að
framan, hafa þeir Björn og Krist-
ján aldrei skilið og sambúð þeirra
verið með ágætum. Hefir þetta
sambýli, sem svona hefir gefist vel,
vitánlega gert heimilið kraftmeira,
enda eitt sterkasta heimili sveit-
arinnar um langt skeið.
Ég lýk svo þessu rabbi mínu
með því að þakka Birni vel unnin
störf í þágu sveitarinnar og vona
að hann eigi enn eftir langan
starfsdag. Þakka honum persónu-
lega vináttu og samstarf og óska
heimilinu í Sandfelli heilla um
alla framtíð.
Þorvaldsstöðum, 13. ág. 1957.
Friðrik Jónsson.
Fjárrétt fyrir 11 þús.
fjár í byggingu
Blönduósi í ágúst.
Heyskapartíðin er betri en oft-
ast áður og sprettan mjög mikil.
Víða er byrjað að slá síðari slátt
inn.
Upprekstrarfélag Vindhælinga
og Engihlíðinga eru að byggja
stóra fjárrétt í tungunni milli Lax
ár og Norðurár, Laxárdalsmegin.
Almenningurinn er 68 metrar í
þvermál. Réttin er sexstrend og
tekur 10—11 þús fjiár. 19. þessa
miánaðar verður Jakob Sigurjónss
on bóndi að Glaumbæ 60 ára.
Ágæt laxveiði hefur verið í Lax
á í Ásum svo stundum hafa veiðst
20 laxar á dag á tvær stengur.
Einnig var góð laxveiði í Blöndu
framan af, í júní og júlí, en síðan
er hún gruggug. Sv-artá er tæplega
í meðallagi í ár.
Búizt er við að slátrun hefjist
um miðjan næsta mánuð og mun
verða slátrað yfir 30 þús. fjár.
Vegagerð og berja-
spretta
Akureyri í ágúst.
Háarsprettan er að verða sæmi
leg og víða byrjað á seinni slætti.
Fyrir háifum mánuði rigndi tölu-
vert og brá þá til hins betra með
sprettuna, eftir langvarandi
þurrka. Unnið er að vegagerðinni
í Dalsmynni og er nú verið að
brjótast í gegnuan klifið norðan
við Böðvarsnes. Sæmilega lítur út
með berjasprettu.
Vígsla Hvammstangakirkju
Vatnsness í björtum byggðum
blærík Andans sól
gylli læki, ár og engi,
eldi fari um sérhvern hól.
Hvammstanga sé heill og heiður,
honum lyfti kirkjumeiður.
Verði hans framtíð björt og blíð.
Blessi hann drottinn ár og síð.
——oOo------
Kirkjur rísi, kirkjur blómgist,
kirkjur sérhvers blessi hag.
Til kirkna flestir landsmenn leiti
•og lifi þar hvern helgan dag.
Þá klukkur hringja og kerti loga
kemur dýrleg trúarsýn,
helgir kraftar hjartans vaxa,
heilags Anda dýrðin skín.
í kirkju rí'ki konungshugsjón, —
sú kærleikshugsjón aldrei deyr:
Dyggð og hreysti og helgikraítur
•hjörtun .blessar meir og meir.
Að vera gjöfull, góður, sterkur,
ganga brautir helgiranns
og berjast fyrir betri tímum
er bezta óskin kristins manns.
Þessi hugsjón, þessi vilji,
þessi leið til gæfunnar
vera skal um framtíð fagra
fremsta hlutverk kirkjunnar,
þeirrar kirkju, er hér á heima
og hefir vígst á þessum stað
til að vaka og vinna Drottni,
vera kristnisögublað.
Heilög kirkja á Hvammstang-
anum
hafi réttan vopnaburð
heilags Anda, heilags máttar,
iheilags lífs á mannlífsurð,
og í láni og lífsins blíðu
Ijómi stöðugt markið hátt,
brosi alltaf bjartur sigur,
blessun fyrir kærleiksmátt.
Kærleikselfa krossins fórnar,
Krists í Guði jarðneskt líf
veiti oss öllum frið og frelsi
fögnuð, elsku og stormahlíf
fyrir ógnum andans dauða
Andann vígi sólskinslind,
helgur kraftur himingeisla
hreinsi menn af allra synd.
Páskasól og páskagleði,
páskavissa um eilíft vor,
alkærleikans undrafögnuð,
upprisunnar sigurþor,
Guð, lát þessa kirkju krýna,
kenninganna blessa flaum.
Heilög, eilíf, æðsta vizka,
oss veit kraft í tímans straum.
Hvítasunnu hvetja lát oss
hvern og einn á sínum stað:-
inn að ganga í Andans Ijósheim,
í eining lifa og hugsa um það,
að ein er trúin, ein er vonin,
einn er Drottinn kærleikans,
ein er skírn, er inngang veitir
inn í ríki frelsarans.
Blessað Ijós, sem bugar myrkur
í Betlehem um miðja nátt,
kirkjuna trúarvígslu vígðu,
veit þú henni sigurmátt.
Nælurmyrkur mannlifs buga
megi sannleiksviljans jól,
ihvar sem er á andans lendum,
alvöld ríkja, vera sól.
Langa frjádags lind frá krossi,
Ijómadýrð frá páskaisól
og hvítasunnu sannleiksandi
sérhvert yfir mannaból
gj’örðu lífið helga hátíð.
Hjartans gull og viljans stál
iheilög jól í hjörtum veki,
heilags Anda líknarmál.
-----oOo----
Vatnsness í björtum byggðum
blærík Andans sól
gylli læki, ár og engi,
eldi fari um sérhvern hól.
Hvammstanga sé heill og heiður,
ihonum lyfti kirkjumeiður.
Verði hans framtíð björt og blíð.
Blessi hann Drottinn ár og síð.
Hvammstanga, 21. júlí 1957,
Halldór Kolbeins.
7 íslenzkir gagníræðaskélanemend-
ur farnir vestur um haf til ársdvalar
Hlutu ókeypis skólavist við ýmsa ameríska
framhaldsskóla
I s. 1. viku fóru liéðan méð
flugvél Loftleiða til Bandaríkj-
anna 7 íslenzkir gagnfræðaskóla-
nemendur, sem stunda munu
nám um eins árs skeið við gagn-
fræðaskóla vestan hafs. Nemend
ur þessir hafa lilotið fría skóla-
vist við ýmsa framhaldsskóla í
Bandaríkjunum fyrir milligöngu
félagsskapar þar, er nefnist
American Field Service.
Íslenzk-ameríska félagið hefur
annast alla fyrirgreiðslu hér
heima í sambandi við för hinna
íslenzku námsmanna til Banda-
ríkjanna, auk þess, sem hinn góð
kunni Bandaríkjamaður, Thomas
E. Brittingham, Jr., hefur haft
veg og vanda að því að styrkja
þessa námsferð fjárhagslega.
American Field Service er fé-
lagsskapur sem stofnaður var í
fyrri heimsstyrjöldinni og hefur
það markmið að styrkja vináttu-
og menningartengsl þjóða í milli
með því að greiða fyrir gagn-
kvæmum nemendaskiptum ung-
linga á aldrinum 16 til 18 ára. Á
n.k. skólaári munu um 1000 gagn-
fræðaskólanemendur frá 30 þjóð-
löndum stunda nám víðsvegar um
Bandaríkin á vegum þessa félags-
skapar, þar af eru 300 frá Norður
löndum.
íslendingar hljóta nú í fyrsta
skipti námsstyrki frá American
Field Service, og munu 8 gagn-
fræðaskólanemendur stunda nám
á vetri komanda í eftirtöldum
fylkjum Bandaríkjanna: Delaware,
Wisconsin, Minnesota, Missouri og
Oregon.
Íslenzk-ameríska félaginu bár-
ust alls 12 umsóknir um styrki
þessa, en 9 umsækjendur hlutu þá.
Einn umsækjandanna gat ekki
þekkst boðið. Félagið gerir sér
vonir um, að á skólaárinu 1958
—’59 verði hægt að útvega 15
gagnfræðaskólanemendum héðan
skólavist í Bandaríkjunum á veg-
um American Field Service.
Myrti foreldra sína
- nýsloppinn úr
fangelsi
NTB — KAUPMANNAHÖFN, 16.
ágúst. — Holger Aage Karlshöj,
stórkaupmaður og kona hans fund
ust myrt í íbúð sinni í Kaupmanna
höfn í dag. Fullvíst þykir, að
sonur þeirra hjóna, Mogens, sem
er 25 ára gamall, sé valdur að
verkinu. Er hahn horfinn svo og
bíll föður lians, sem talið er að
hann hafi stolið. Lögreglan leitar
hans nú af ákafa. Starfslið á skrif
stofu kaupmannsins hringdi til lög
reglunnar í dag og kvað hann ekki
hafa mætt til vinnu síðan á mánu-
dag. Var brotizt inn í íbúðina og
fundust þá lík hjónanna í kjallar-
anum. Höfðu þau fyrst verið bar-
in niður með öxi, en síðan kyrkt.
Vitað er, að óvild mikil var milli
foreldranna og sonarins, sem áð-
ur hefur komizt í kast við lög-
regluna og var nú rétt sloppin úr
fangelsi.