Tíminn - 06.10.1957, Page 1

Hmsr TlMA.MS srui
Rltstjórn og skrlfstofur
1 83 00
BlaBamonn aftlr kl. 1S>
18301 — 18302 — 18303 — 18304
Efni blaðsins:
Stefán íslandi 60 ára bls. 4.
Skákþáttur Friðriks, bls. 4.
Mál og menning, bls. 5.
ÍLffið kringuns okkur, bl. 5.
Erlent yfirlit, bls. 6.
Skrifað og skrafað, bls. 7.
41. árgangur.
Reykjavík, sunnudaginn 6. október 1957.
223. blað.
Rússneskir vísindamenn skjóta
fyrsta gervihnettinum á loft
Fer umhverfis jörðina á 95 minútum -
Merkin heyrast um allan heim
Upphaf geimfara til annarra hnatta, segja
rússneskir vísindamenn
NTB-London-Moskva, 5. október. ■— Tass-fréttastofan rúss-
neska íilkynnti seint í gærkveidi, að rússneskir vísindamenn
hefðw sent gervihnött upp í háioftin í sambandi við hið alþjóð-
lega jarðeðiisfræðiár. Fregn þessi hefir vakið geysilega at-
hygií um alian heim, ekki sízt í Bandaríkjunum, þar sem smíði
slíks gervihnattar er enn í fullum gangi, en aldrei tekizt að
senda hann út í himingeiminn. Er þetta afrek rússneskra vís-
indamanna talið marka hin mikilvægustu tímamót í sögu
vísindanna, þar sem hér er raunveruiega um að ræða fyrsta
geimfarið, er kemst út í ytra gufuhvolfið, þó að engir menn
séu um borð.
Það var rétt fyrir miðnætti, scm
Tass-fréttastofan tilkynnti, að
gerviihnettinum hefði verið skot
ið á loft, en síðan hafa borizt til-
kynningar frá útvarpsstöðvum
um heim, þar sem skýrt er frá því,
að þeim hafi borizt merki frá
gervihnettinum. Brezka útvarpið
flutti þessi merki í fréttatímum
sínum í dag og hljóma þau eins
og loítskeytasendingar.
KOM Á ÓVART.
Bandarískir vísindamenn í Kali
forníu skýrðu frá því í dag, að
þeir hefðu orðið varir við sending
ar frá tækinu í mælitækjum sín-
um. 17',”’"ikvæmdastjóri hins al-
þjóðlega jarðeðlis-
fræðiárs í Bandaríkj
untim lét svo um-
mælt í dag, að til-
kynning Tass-frétta-
stofunnar um gervi-
hnöttinn hefði ,,kom
ið mjög á óvart“. —
Ekki væri að efa, að
með þessu myndu
Rússar leggja fram
mikilvægan skerf til
vísindalegra rann-
sókna á háloftunum.
Áætlað var að skjóta
fyrsta gervihnetti
Bandaríkjanna á loft í hausl
frá rannsóknarstöð á Florida, en
því hefir verið frestað til vorsins.
Framkvæmdastjóri þessi kvaðst;
einkum undrandi yfir því, hve
Rússum hefði tekist að skjóta
gervihnettinum svo rnikið fyrr á
loft heldur en Bandaríkjamönn-
um, þar sem þeir hafi ekki haft
meiri tíma til undirbúnings.
UMHVERFIS JÖRÐINA
Á m KLST.
Gervihnöltur þessi mun kom
ast ailt upp í 900 km. hæð yfir
yfirborði jarðar og fer með 8
km. hraða á klukkustund.
Fréttamaður blaðsins ræddi í
gær við frétlaritara Tass á íslandi
Pjotr Kugujénko, sem veitti frek
ari upplýsingar um þetta vísinda
lega afrek rússneskra vísinda-
■ rnanna svo og -um tilkynningu
. Tass fréttastofunnar.
GERVÍIINÖTTURINN
, SÝNILEGUR.
I tilkynningunni segir, að í nokk
ur ár hafi verið unnið að rann
sóknuni í því skyni að undirbúa
smíði gervitungls fyrir jörðina.
Eins og þegar hafi verið skýrt
frá í biöðum var ætlunin að senda
fyrsta gervitunglið á loft í sam-
bandi við hið alþjóðlega jarðeðli
ár. Þetta hafi nú tekizt eftir þrot
laust starf vísindamanna í ýmsum
rannsóknarstofnunum.
Hnettinum var skotið með flug
skeytí út í himingeiminn, sem skil
aði því með 8000 metra hraða á
sekúndu. Auðvelt var að fylgjast
með ferðum hnattarins með venju
legum sjóntækjum, svo sem ein-
íöldum kíkjum við sólarlag og sól
arupprás. Samkvæmt mælingum
mun hnötturinn fara tvívegis yfir
Moskva, kl. 1.46 og kl. 6.42 eftir
Moskva-tíma.
Gervihfiötturinn er 58 cm í þver
mál, en vegur 83.6 kíló. Hann er
bú.inn tveim útvarpssenditækj-
er gefa frá sér stöðugt merki.
Styrkleikinn er það mikill, að
auðvelt er fyrir radíóamatöra að
taka á móti merkjum frá hnettin
um.
BRENNUR TIL AGNA.
Þar sem erfitt er að dæma um
þéttleika efri hluta gufuhvolfsins
er ókleift að dæma um, hve gervi
hnötturinn helzt lengi á lofti, en
hætt er við því að hann brenni
upp er hann kemur í hin þéttari
lög gufuhvolfsins í nokkur hundr
uð kílómetra hæð.
f tilkynningu Tass segir, að
hinn fróbæri rússneski hugvits
maður, Eduard Isiolkovski, liafi
lagt grundvöllinn að þessu vís
indaafreki. Haun hafi fyrstur
ntanua sannað, að liægt væri að
senda gervilinött upp í háloftin
þegar á síðasta liluta 19. aldar.
Hugvitsinaður þessi fæddist i M
Rússlandi 17. sept. 1857 en lczt
árið 1935.
Hann hafði með slarfi sínu
(Framliald á 2. síðu).
Merki frá gervihnett-
imim heyrast í Gufunesi
Stöíugar sendingar síbreytilegra tóna berast
til stuttbylgjustöíivarinnar
Bjarni skýrði svo frá, að starfs-
nxenn stuttbylgjustöðvarinnar
myndu fylgjast með merkjnnum
frá gervilinettinum enn im
sinn.
Myndin sýnir flugskeyti af sömu
gerð og notað er til að flytja gervi-
hnöttinn út í himingeiminn. Hnett-
inum er komið fyr.ir framan.í skeyt-
inu, sem þeytir honum úr sér er
komið er út í háloftin.
Fréttamaður blaðsins átti í
gær tal við Bjarna Guðmundsson
stöðvarstjóra stuttbylgjustöðvar-
innar í Gufunesi, sem skýrði svo
frá, að þeir hefðu fylgzt með
merkjum frá rússneska gervi-
hnettinum frá því klukkan 10 í
gærmorgun. Ekki verður lesið , <•*> ».
neitt úr merkjunum því að hér £lgan Umferöamala
er ekki um venjuleg loftskeyti.
að ræða, lieldur stöðugar send-| « r a_ ' 1
ingar síbreytilegra tóna. Ekki V1K3I1 lieiSt 1 03^
kvaðst Bjarni geta urn það sagt,
hvort hnötturinn hefði farið yf-
ir ísland eða nágrennið, þar sem
ekki eru nein tæki í gangi, sem
liefðu getað mælt stöðu hnattar-
ins. Slík tæki eru þó til hér á
landi, en verða vart notuð. —
Thorstein Petersen
helsjukur
Kaupmannahöfn í gær. — Hinn
þekkti færeyski stjórnmálamað-
ur, Tlxorstein Petersen, veiktist
alvarlega urn borð í Tjaldi á leið
frá Færeyjum til Kaupmanna-
hafnar. Hann mun hafa fengið
aðsvif og dottið í klefa sínum, en
þar fannst liann meðvitundarlaus.
Ehgiiín læknir var um borð, erx
Tjaldur sneri þegar til næstu
haínar, Krislianssand, þar sem
sjiikrabifreið beið á liafnarbakk-
anum og keyrði Petersen til flug
vallarins. Þaðan var flogið með
hann tii Osló og liggur hann nú
í ríkissjúkrahúsinu þar. Petersen
liggur stöðugt meðvitundarlaus,
en rannsókn hefir leitt í ljós, að
liann liefir höfuðkúpubrotnað og
blætt lieflr á heilann. — Aðils.
og
ná-
Slysavarnarfélag Islands
Bindindisfélag ökumanna, í
inni samvinnu við Umferðar-
nefnd Reykjavíkur, verða helatu
aðilar í herferðinni gegn um-
ferðaröngþveiti og umferðarslys
um vikuna 6.—12. október. Munu
þessi félög ræða umferðarmálin
í blöðurn og útvarpi og halda
sameiginlega sýningn. Þá munu
og verða sýndar umferðarmyndir
i nokkrum kvikmyndahúsum.
Mark og mið allra aðila að um-
ferðavikunum er: Endurbætur í
umferð, rneiri umferðamenning,
færri slys.
Djilas dæmdur
í 7 ára f angelsi
Belgrad-NTB, 5. okt. Milovan
Djilas, fyrrverandi varaforseti
Júgóslavíu, var í dag dæmdur í
sjö ára fangelsi af júgóslavnesk-
um dómstól skammt fyrir utan
Belgrad. Iljilas er gefið að sök að
hafa gagnrýnt valdhafana í hinni
nýju bók hans „Hin nýja stétt“.
Nýjasta kenning ÞjótSviIjans:
MeS smíði gervitunglsins hafa Sovét-
ríkin sannað yfirhuroi þ jóðfélags síns
Rússneski hugvitsmaðurinn
Eduard Isiolkovski
Þessi merkilegu orð stóðu stór
letruð á forsíðu Þjóðvíljans í gær
sem inngangur að fréttinni um
uppsendingu sovétgervitungls-
ins:
Nýbygging Mjólkurbús Flóamanna á Selfossi
OstageymsluhúsiS mikla, sem rúmar um 400 smálestir af osti, þegar önnur starfseml búsins, sem þar er um
stundarsakir verSur flutt í húsnæSi, sem er ■ byggingu. Á efstu hæSinni verSur samkomusalur, sem tekur um
1200 manns í sæti. (Ljósm.: Guðni Þórðarson)
„Með þessu afreki, sem mark-
ar tímamót í sögu vísinda og
allri sögu mannkynsins hafa sov-
ézkir vísindamenn gengið skrefi
framar starfsfélögum sínum í öðr
um löndum, og
Sovétríkin sjálf sannað, svo
a8 enginn fær um viltzt, yfir-
burði þess þjóðfélags, sem
á fjörutíu árum hefir lyft
þjóðum þeirra úr algerri
eymd og niðuriægingu (
æðsta sess vísinda og menn-
ingar".
Þetta eru stór orð og vafalaust
er smíði gervitunglsins hinn
merkasti atburður. Hitt virðist
dálítið nýstárleg þjóðfélagsfræði,
að smíði gervitungls sé sönn-
un um yfirburði þjóðfélagsins.
Viff fákænir menn í vcstrænum
„auðvaldsþjóðfélögum“ höfnm
lifað í þcirri trú, að „yfirbxirðir
þjóðfélagsins" kæmu fram í því
hvernlg það breytti við hana al-
mennu borgara sína, og hvaða
skilyrði það skapaði þeim til
menningar, frelsis og lífsafkomu
En alltaf heyrir maður eitthvað
nýtt, og sú „virðing" sem birtist
í þessum orðuin fyiir mannin
um og velferð hans er ekki á
marga fiska.