Tíminn - 06.10.1957, Page 6

Tíminn - 06.10.1957, Page 6
5 T í MI N N, sumutdaginn 6. október 1957, Útgefandh FramsóknarflokkNrtaBu RlUtjórar: Hautcur Snorrason, Þórartnn MrwtaiHsn <fik) Skrlfstofur í Edduhúsinu viO UndU'gStH Símar: 18300, 18301, 18302, 1830», 18334, (ritstjóra og blaBamana). Auglýsingasimi 19523, afgreíttóluatmt 1S8. PrentsmiOJan EDDA hf. Þriðja leiðin HÉR VAR RÆTT um íþriðu leiðina í stjórnmáia- baráttu samtímans s. 1. sunnudag. Það var koma Toynbees, brezka sagnfræð- ingsins, sem var tilefnið' þá. Málið er annars ætíð við- fangsefni hugsandi manna. í ritgerð einni, sem sagn- fræðingurinn birti f yrir nokkru, ræddi hann örlög kynslóöa og menninga og þá spurningu, hvort I>essi öld mundi sjá þjóðirnar hrapa að sömu örlögum og þær kynslóðir, sem báru uppi löngu iiðin menningartíma- bil. Toynbee veitti ekkert loka svar, enda eru sagnfræðing- ar ekki spámenn. En hann benti á nokkur atriði til um- hugsunar. Tekst að bæta lífs kjör og framtíðarvonir þjóð anna nægilega snemma til að eyða þeim ágreiningi, sem nú ríkir, og hótar að leiða tortímingu yfir alla? Með öðrum orðum: Geta kapítalísk og sósíalísk þjóð- félög þokað efnahags- og menningarsókn sinni á þá braut, að þau samhæfist að lokum; hverfi frá óréttlæti og öryggisleysi hins kapítal íska þjóðfélags og frá ó- frelsi og mannfyrirlitningu hins sósíalíska þjóðfélags, og að réttlátara og tillitssam- ara skipulagi? Þetta var dæmið, sem Toynbee setti upp. Lausnina birti hann ekki; hún liggur heldur ekki fyrir í dag. En dæmið er umhugsunarefni fyrir frjáls- huga fólk. HÉR VAR þeirri skoð- un haldið fram, að hinn gullni meðalvegur, sem sætt gæti þjóðirnar að lokum, værl samvinnuhugsjónin. Hún ber sjálf í sér efnahags- legt og félagslegt réttlæti. Hún þroskar þátttakend- urna, eykur félagslega sam- hyggö þeirra, en fórnar ekki einstaklingsframtaki né sér- . lcennum á altari fjarlægs og ópersónulegs ríkisbákns. Hún færir þátttakendum rétt- látan skerf. Hún fyrirbygg- ir arðrán; er andvíg þeirri siðfræði, sem upphefur einn á kostnað annars. Hún opn- ar tækifæri fyrir Hugsandi fólk, sem vill ekki skipa sér í sveit með hinum aðgangs- hörðu fylkingum samtímans, dýrkendum hinnar skefja- lausu einsta.klingshyggj u annars vegar, ríkisbáknsað- dáendum hins vegar. TVÖ BLÖÐ hafa gert þessa sunnudagshugleiðingu Tímans að umtalsefni nú í vikunni. Dagblaðið Vísir við- hafði gamla lagið: Að tæta allt í smærra, smærra, herma hvert mál upp á þrönga flokkshagsmuni í dag', og persónur í stjórnmálastríöi samtímans. Þannig gekk blað ið fram. hjá kjarna málsins, og staðfesti enn einu sinni, að það er til einskis að eiga orðastað við slíkt fólk um stefnumál; þau eru engin til í þess barmi. Alþýðublaðið tók sér aftur á móti fyrir hendur að ræöa málin út frá því sjónarmíði, að skilgreining Tímans hefði verið ósanngjörn gagnvart jafnaðarstefnunni. Þaö væri kommúnisminn, sem geymdi ófrelaið; — demókratiskur sósíalismi væri í rauninni „þriðja leiðin“. ÞAÐ ER auðvitað hár- rétt, að hin hægfara þróun til sósíalisma beitir ekki hnefunum né ástundar kúg- un. Jafnaðarmenn eru frjáls lynt fólk, sem berst fyrir hug sjón sinni samkvæmt leik- reglum lýðræðisins. Ekkert er þeim fjarlægara en of- beldisaðgerðir kommúnis- mans. En mál þaö, sem hér var á dagskrá, var hin endan lega niðurstaða; hið sósíal- íska þjóðfélag, hvernig svo sem menn hafa komizt á leiðarenda. Þegar þar er kom ið er sósíalisminn ekki þriðja leiðin. Þriöja leiðin er þvert á móti meðalvegurinn á miili hins sósíalíska og hins harö- vítuga kapítalíska þjóðfé- lags. Það er höfuðmisskiln- ingur, að samvinnuhugsjón- in sé einhver ambátt sósalis- mans, jafnvel þótt sé lýð- ræðissósíalismi. Jafnaöar- menn og samvinnumenn eiga gott og náið samstarf víða um heim, t. d. á Norður löndum og í Bretlandi en sam vinnumenn játa ekki sósíal- íska lífsskoðun. Samvinnu- flokkurinn brezki hefur t.d. barizt harðlega gegn ýms- um þjóðnýtingaráformum brezkra jafnaðarmanna, og vafalaust er, að brezki Verka mannaflokkurinn tekur tillit til viðhorfs samstarfsmanna sinna í brezku samvinnu- hreyfingunni, þegar hann nú ákveður á yfirstandandi flokksþingi að ganga hófleg- ar fram í þjóðnýtingaráform um en eitt sinn var tízka. SAMVINNUMENN og jafnaðarmenn eiga langt í land að stofnsetja sina Útópíu. Þegar sú stund nálg ast, er vísast, að broddurinn verði enn meira sorfinn af sumum kennisetningunum, og frjálslynt fólk geti sam- einast um fleiri höfuðmál en er í dag. Enda virðist stefna í þá átt: Reynslan er smátt og smátt að sanna, að bókfræði þióðfélagsmálanna er ekki óbrigðul, jafnvel þótt nýrri sé en þjóðnýtingarfræðin gömlu sem nú eiga í vök að veriast víða um lönd, síðast á flokksþingi brezka Verka- mannaflokksins. Liklegasta úrbótin er, að frjáls sam- vinnusamtök fólksins leysi rikisrekstrarhugmyndíir af hólmi, og þeir, sem nú aö- hyllast bókstafstrú sósial- isma finni þar hina heppi- legustu þriðju leið. ERLENT YFIRLIT: Allsherjarumræðurnar á þingi S.Þ Ekkert NorSurlandaríkjanna mun taka þátt í þeim New York, 2. okt. Eins og venjulega hefir þing S. Þ. hafizt a5 þessu sinni með alls- herjar umi'æðum um alþjóðamál. Umræður þessar fara fram með þeim hætti, að hvert ríki, sem þess óskar, lætur aðalfulltrúa sinn halda eins konar framsöguræðu, þar sem gerð er grein fyrir afstöðu þess. Venjulegast flytur utanríkisráð- herra viðkomandi ríkis ræðuna, ef hann er staddur á þinginu. Svar- ræður eru ekki haldnar, nema eitt- hvert ríki telji sig hafa orðið fyrir alveg sérstaklega óréttmætri árás. Allsherjar umræðunum á þing- inu mun ljúka að þessu sinni næst komandi mánudag (7. okt.) og hafa þær þá staðið yfir í réttar þrjár vikur. Þegar þetta er ritað (2. okt.) hafa fulltrúar 55 ríkja látið til sín heyra, en 16 ríki eru nú á mælendaskrá. Horfur eru á því, að 71 ríki taki þátt í umræð- unum að þessu sinni, en alls eru þátttökuríkin 82. Ellefu ríki munu ekki láta neitt til sín heyra og eru Norðurlöndin fimm á meðal þeirra. Svíþjóð var um eitt skeið komið á mælendaskrá, en hefir nú dregið sig til baka. SVO VIRÐIST sem áhuginn fyr- ir þessum almennu umræðum á þingum S. Þ. fari heldur minnlv- andi. Að vísu markast þetta hverju sinni allmikið af því, hvernig um- horfs er í aiþjóðamálum. í fyrra settu Ungverjalandsmálið og Súez- deilan sérstakan svip á umræðurn- ar. Nú hafa engin slík söguleg dæg- urmál dregið athyglina að þeim. Fréttir blaða og útvarps gefa líka til kynna, að þeim sé veitt veru- lega minni athygli nú en þá. Áheyr endafjöldinn á þinginu bendir til hins sama. Það vekur alltaf sérstaka athygli, þegar fulltrúar stórveldanna tala, einkum þó Bandaríkjanna, Sovét- ríkjanna og Bretlands. Dulles, Gromyko og Selwyn Lloyd fylltu að mestu leyti þingsætin og áheyr- endasætin, þegar þeir töluðu, en strax að ræðum þeirra loknum streymdu þingfulltrúar og áheyr- endur í burtu. Pella, utanríkisráð- herra Ítalíu, varð fyrir því óhappi að tala næstur á eftir Gromyko og þynntist mjög í þingsalnum með- an hann talaði. Pella er þó þekkt- ur maður og nýr sem utanríkisráð- herra og Ítalía í tölu hinna stærri ríkja. Fulltrúar smáríkjanna hafa líka hlotið enn lakari áheyrn en Pella, enda yfirleitt lítið bragð að ræðum þeirra og þreytandi að hlusta á svipaðar ræður dag eftir dag. Fulltrúar Ieppríkja Rússa hafa t. d. þulið ræðu Gromykos með aðeins breyttu orðalagi, Suður- Ameríkuríkin eru flest á sömu bylgjulengd o. s. frv. Af ræðu- mönnum hinna smærri ríkja hafa vafalítið vakið mesta athygli Dief- enbaker frá Kanada og Frank Aiken frá Eire. Diefenbaker hélt snjalla ræðu og fékk góða áheyrn. Aiken fór hins vegar nokkrar sér- leiðir eins og góðum íra sæmdi og benti ræða hans til, að írar ætli að fylgja mjög sjálfstæðri og óháðri stefnu í S. Þ., en alrangt væri að kenna hana við hlutleysi. Afstaða íra getur haft talsverða þýðingu á þingum S. Þ. vegna þess, hve margir írar búa í Bandaríkjun- um og taka þar oft verulegt tillit til heimalandsins. ÞÓTT RÆÐUR fulltrúa stórveld- anna hafi dregið að sér mesta at- hygli, verður ekki sagt, að þær hafi verið að sama skapi athyglis- verðar. í þeim kom ekki fram neitt nýtt, heldur var aðeins árétt- uð stefna, er áður var búið að marka, t. d. í afvopnunarmálunum. Þegar þetta er ritað, hafa full- trúar tveggja stórvelda enn ekki talað, þ. e. Frakklands og Indlands. Franski fulltrúinn mun eiga erf- iða aðstöðu, þar sem stjórnar- kreppa stendur nú yfir í Frakk- landi vegna Alsírmálsins. Hins veg- ar verður íulltrúa Indlands, Krishna Menon, vafalaust létt um málið að vanda. Hann verður sein- asti ræðumaður í allsherjar umræð unum, en þá aðstöðu hefir hann valið sér á tveimur undanförnum þingum og haldið þá Iengri ræður en nokkur fulltrúi annar, enda sá eini í þessum umræðum, er ekki bindur sig við skrifaða ræðu. Af þeim ástæðum verða líka mála- lengingar og endurtekningar hjá honum, en mælsku skortir hann ekki. EF DÆMT er éftir þeim um- ræðum, sem þegar hafa íarið fram á þinginu, beinist athyglin nú mest að tveimur málum, afvopnunarmál- inu og málefnum hinna nálægari Austurlanda eða nánar tiltekið Arabalandanna. Þessi tvö mál valda nú tvímælalaust mestum áhyggjum og skapa mesta óvissu varðandi framtíðina. Sameinuðu þjóðirnar hafa haft afvopnunarmálin til meðferðar nær óslitið síðan þær komust á legg. Seinustu misserin hafa þær vonir heldur glæðzt, að fyrr en síðar muni nást samkomulag á vegum þeu-ra um takmörkun á vígbúnaði. Viðræður, sem hafa farið fram í undirnefnd afvopnunarnefndar S. Þ., hafa frcmur styrkt þær vonir en hið gagnstæða. Það er þó nokkr urn veginn ljóst af umræðum þeim, sem hafa íarið fram hér á þinginu, að ekki muni nást neitt samkomulag um afvopnunarmálin að þessu sinni. Aðalástæðan er sú, að enn hefir ekki skapast slík til- trú milli stórveldanna, að þau þori að stíga skrefin, er geri slíkt sam- komulag mögulegt. Einkum ber mikið á tortryggninni hjá Rússum, sem enn hafa ekki viljað fallast á neitt raunhæft eftirlit til öryggis þtd, að haldið yrði samkomulag, sem gert kynni að verða um af- vopnun. Samningar, sem yrðu gerð ir án slíkrar tryggin|&r, gætu hins vegar reynzt verri en engir. Það sýnir reynslan augljóslega. Það vantar ekki, að gerðir hafi verið margir friðar- og vináttusamning- ar. Alltof margir þeirra hafa hins vegar reynzt haldlausir vegna þess, að ekki hefir verið tryggt nægilegt aðhald með framkvæmd þeirra. Sú reynsla bendir vissulega til þess, að betra sé að láta verða drátt á samningagerð en gera slíka samn- inga. AÐ SJÁLFSÖGÐU hafa menn áhyggjur af því að samkomulag um afvopnun skuli ekki nást og víg- búnaðarkapphlaupið skuli því halda áfram. Menn mega hins veg- ar ekki gerast vonlausir, þótt slíkt samkomulag náist ekki strax, eða telja starf S. Þ. í þessum efnum þýðingarlaust. Þær umræður á veg um S. Þ., sem þegar hafa farið fram, hafa glöggvað menn á ýms- um atriðum, er munu gera samn- ingagerð auðveldari, þegar hin rétta undirstaða er fengin. Þessar viðræður hjálpa líka talsvert til að auka kynni og glæða þannig vissa tiltrú milli ráðamanna stór- veldanna. Þær stuðla og vafalaust að því að halda áhuganum vakandi fyrir nauðsyn þess, að komið verði á samkomulagi um afvopnun. Senni lega er það nokkuð rétt, sem amerískur blaðainaður sagði ný- lega, að afvopnunarmálin væru álíka á vegi stödd og ungi í eggi. Þau eru með fullu lífsmarki eins og unginn, en þau eru enn eldci komin svo vel á veg, að óhætt sé að brjóta skurninn. Þá gæti farið fyrir þeim eins og unga, sem kem- ur of fljótt úr egginu. Það er betra að einhver dráttur verði á samn- ingum enn um stund en að gerðir verði haldlausir samningar, sem myndu aðeins verða til að auka á tortryggni og viðsjár, þegar frá liði. Meðan raunhæft samkomulag um afvopnunarmálin næst ekki, verða lýðræðisþjóðirnar að sjálf- sögðu að halda vöku sinni. Jafn- hliða því, sem þannig er tryggt jafnvægi í hernaðarmálum, þarf að stuðla að auknum samskiptum og kynnum milli þjóðanna og vinna þannig bug á tortryggnlnni. Eins og sakir standa, eru þetta tvímæla- laust vænlegustu leiðirnar til aö skapa grundvöll fyrir raunhæft samkomulag um afvopnun í fram- tíðinni. klenn mega ekki missa vonina, þótt slík þróun geti tekið nokkurn tíma. í IIINIJM almennu umræðum á þingi S. Þ. hafa mál hinna nálæg- ari Austurlanda boríð einna mest á góma, næst á eftir afvopnunar- málunum. Allmikið hefir borið á gagnkvæmum brígslum um það, að stórveldin væru að sækjast þar eft- ir yfirráðum eða Rússar í Sýrlandi og Bandaríkin i Jórdaníu, írak og Saudi-Arabíu. Þetta virðist hafa leitt til þess, að Arabaríkin hafa aukið samstarf sitt að nýju, enda væri sennilega bezt, að þau gætu myndað sjálfstæða blökk, sem hvorki væri háð austri eða vestri. Ófriðarhættan í hinum nálægari Austurlöndum stafar hins vegar fyrst og fremst af því, að deilumál Arabaríkjanna og ísraels hefir enn ekki verið jafnað og nær milljón (Framhald á 8. síðu.) Á SKOTSPÓNUM Forsvarsmenn útvarpsins hafa verið á ferðalagi um Evrópulönd í leit að útvarpshúsi . . . Útvarpsstjóri og formaður útvarpsráðs sóttu útvarpsráðstefnu Norður- landa í Helsinki. . . Héldu þaðan til ýmissa landa til að skoða útvarpshús. . . .húsnæðisvandamáliðhrjáir útvarp- ið hér æ meir. .. .en teikningin gamla af útvarpshúsi er nú talin úrelt. .. .helzt mun leitað að fyrirmyndum í Þýzkalandi. . . .Útvarpið hefir fest til bráðabirgða hús- næði í miðstöð fiskirannsóknanna, stórhýsi atvinnudeild- ar háskólans við Skúlagötu. .. Fær útvarpið þar heila hæð til afnota og flytzt þá úr Landsímahúsi og Klappar- stíg með alla sína starfsemi. .. .en enn er þetta bráða- birgðalausn. . . . Fleiri heyja nú valdastríð innan Sjálf- stæðisflokksins en Bjarni varaformaður og Gunnar borg- arstjóri .. Smákóngar eigast þar líka við. . svo sem Björgvin Frederiksen og Þorbjörn kjötkaupmaður. . . . berjast þeir hart um áhrif í uppstillingarnefnd og sæti á bæiarstjórnarlista. .. . Siðvæðingarhreyfingin mun nú hafa í hyggju að koma hér upp fastri bækistöð eftir reynsluna af íslendingum á Mackinaceyju . Mun helzt hafa komið til orða að kaupa hús í Reykjavík og ráða starfslið . . . Á fulltrúaráðsfundi Sjálfstæðisfélaganna, þar sem bæjarmál voru á dagskrá, var Bjarni Benedikts- son aðalræðumaður. . . borgarstjóra að litlu getið í Morgunblaðinu bæði fyrir og eftir fundinn . Getum er að því leitt, að Bjarni hyggi a aðalborgarstjórastarf, þar sem leiðin í ráðherrastólinn er torsóttari en virtist í Húsafeilsskógi forðum. . . .

x

Tíminn

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.