Tíminn - 17.10.1957, Qupperneq 6

6
T í MIN N, fimmtudaginn 17. október 195?»
Útgefindl: Frai«séfc:íierfi«k&9»rt»ðv
Bltctjðrar: Haukur Snornmon, Þórtrfsus IWrisVrsa**: »«&■
Skrifstofur i Edduhúaimí viB LisdarSÍSu
Símar: 18300, 18301, 18302. ÍSSC*, 1S2S4
(ritstjórn og bla8am«»s}-
▲uglýsingaslmi 19523, afgrelBsreMatí 1S83S,
Prentsmiðjan EDDA W
Ríkishúskapurinn
I FJÁRLAGARÆÐUNNI
í gær rifjaði Eysteinn Jóns-
son fjármálaráðherra, upp
ummæli, er hann viðhafði,
er gengið var frá fjárlögum
yfirstandandi árs á Alþingi
í vetur er leið. Hann sagði
þá m.a. um tekjuáætlun
f j árlaganna:
„ . . . Þessi tekjuáætlun
er byggð á reynslu yfir-
standandi árs og miðuð við
aff innflutningur á nggsta
árí verði svipaður því, sem
hann er í ár. Má það í raun-
inni telja furðu djarfa á-
ætlun, að gera ráð fyrir
slíku eins og ástatt er um
gjaldeyrismálin. Það er sem
sé augljóst, að það er flutt
meira inn en hægt er aff
borga, og þess vegna þarf
aukna framleiðslu og aukn-
ar þjóðartekjur til þess að
þetta fjárlagafrumvarp
standist í framkvæmd-
inni . . . “
Ríkisstjórnin taldi samt
fært að leggja slíka áætlun
fram Vegna þess, að þá var
nýbúið að gera ráðstafanir
til aðstoðar sjávarútvegin-
um, sem gera varð ráð fyrir
aff leiddi til aukinnar fram-
leiffslu og meiri þjóðar-
tekna en áður hafði verið.
Hins vegar taldi hún tillög-
ur stjórnarandstöðunnar,
um að hækka tekjuáætlun-
ina verulega, og prjóna upp
útgjaldatillögur á slíkum
grundvelli, ábyrgðarlaust
yfirboð og hafnaði þeim.
Reynslan hefur nú fellt
sinn dóm um þessi viðhorf.
Hún hefur sannað, að fyrir
ráðstafanir ríkisstjórnarinn-
ar var gerð öflug tilraun
til að efla frámleiðsluna.
Útgerð leit þaö vænlegar út
en áffur, að þátttaka jókst,
fleiri bátar sóttu á miðin,
aukín viðbúnaður var í
landi. Tilkostnaður allur
auðvitað meiri en undan-
farin ár. En svo bregst afli
verulega á vetrarvertíð. Sam
kvæmt frásögn kunns út-
geröarmanns í Morgunblað-
inu, skorti 20% upp á meðal
afla á bát. Síldarvertíð reynd
ist heldur ekki eins happa-
sæl og vænzt hafði verið,
einkum er gjaideyrisútkoma
á síldveiðunum mun lakari
en á s.’ 1. ári, minni saltsíld
og magrari síld. í bræðslu.
Fyrir þjóðarbúskapinn er
heildarútkoman, að gjald-
eyristekjurnar lækka raun-
verulega, en gjaídeyris-
eyðsla í sambandi við fram
leiðsluna hefur aukizt. Giald
eyristekjur af varnarliðs-
framkvæmdum hafa og
minnkað. Af öllu þessu
sprettur, að innflutningnr
hefur dreaizt saman og tekj
ur rikissióðs minnkTiff, og
þeir efnahagslegu erfiðleik-
ar, sem við er að stríða, eru
að nokkru leyti erfiðari en
fyrr, eins og fjárlagafrum-
varpið ber og með sér.
Þetta eru aðstæðurnar,
sem fyrir ligga og ljóslega
voru raktar i hinni yfirgrips
miklu fjárlagaræðu í gær-
kvöldi. Stjórnarandstaðan
fær heldur bágborna eink-
unn fyrir frammistöðuna í
ljósi þeirra. Skýring hennar,
sú eina, er hún kann, — allt
stjórninni að kenna — dugar
ekki fyrir heilbrigt fólk.
Hún er þvættingur, mark-
leysa. Stjórnarandstöðunni
ber auðvitað að segja þjóð-
inni, hvernig hún hefði staff
ið að vandamálum fram-
leiðslunnar um s. 1. áramót,
ef hún hefði mátt ráða, og
henni beri að sýna fram á,
að hennar stefna hefði fyrir
byggt gjaldeyriserfiðleika og
þann halla hjá ríkissjóði,
sem nú er fram kominn. Eng
in slík rökstudd gagnrýnj
hefur sést í nokkru íhalds-
blaði; Sjálfstæðisflokkurinn
hefur enga stefnuskrá birt
í efnahagsmálum, engar til-
lögur flutt, sem heitið geti
að fjalli um það mál, síðan
Ingólfur á Hellu vildi láta
borga niður vísitöluna um
árið, án þess að hafa þó nokk
urt fé til þess eða leggja
fram nokkra tillögu um,
hvernig ætti að afla þess.
ÞJÓÐIN er orðin þreytt
á svikabrígslum Sjálfstæðis-
foringjanna. Þeim hefur ger-
samlega mistekizt að telja
fólki trú um, að erfiöleikarn
ir séu núverandi stjórnarvöld
um að kenna. Öll þjóðin veit,
að stjóm Sjálfstæðisflokks-
ins skyldi eftir óreiðuvíxla
fyrir mörg hundruð milljón-
ir, hún hljóp frá framleiðslu
í stöðnun, og sjávarútvegi „á
hvolfi“. Þrátt fyrir mikla ut-
anaðkomandi erfiðleika, of-
an á þá bagga, sem íhaldið
eftirlét, hefur tekizt að halda
framleiðslunni gangandi,
spyrna gegn hækkun fram-
leiðslukostnaðar og hrinda
áfram fjölmörgum þjóðnauð
synlegum framkvæmdamál-
um. Hins er ekki að dyljast,
að vandamálin eru mörg og
erfiðleikar, sem upp hlaðazt,
eru miklir. í fjárlagaræð-
unni var þjóðinni birt stór-
fróðleg skýrsla um ástandið.
Þaff er ekki til mikils mælst,
að menn kynni sér efni henn
ar rækilega, og reyni að
mynda sér sjálfstæða skoðun
á því hvernig bezt verði tek
ið á málunum. Svikabrígsl í-
haldsins verða engum til
gagns, ekki einu sinni þvi
siálfu. Aukin upplýsing um
efnahagsmálin og raunhæf
og ábyrg afstaða er það, sem
þjóðin þarfnast mest.
Síldogstjómmál
SÍLDveiðin í Faxaflóa
hefur brugðizt það sem af er.
Nú er orðið það áliðið, að
aflaleysið veldur vaxandi á-
hyggjum. Um þetta ieyti í
fyrra var orðin góð síldveiði;
nú er ekki einu sinni til síld
hyggjuefni auk þess, sem afla
í beitu hér á Suðvesturlandi.
Er það út af fyrir sig ærið á
leysið í heild eykur enn gjald
eyriserfiðleika.
ERLENT YFIRLIT:
kalda stríöið
!na aftur?
Margt bendir til, a<S Rússar séa aí taka upp óvægnari stefnu
New York, 13. okt.
Það álit virðist nú vera að
styrkjast meðal margra
þeirra blaðamanna, er bezt
fylgjast með alþjóðamálum,
að kalda stríðið muni miklu
fremur harðna næstu mán-
uðina en hið gagnstæða.
Þessa skoðun sína byggja þeir
á því að valdhafar Sovétrikjanna
herða nú hvarvetna áróðurssókn-
ina gegn Vesturveldunum, og þó
fyrst og fremst gegn Bandaríkja-
mönnum. Ekki sízt er það áber-
andi á þingi S.þ., að rœður Rússa
hafa verið enn harðari og óvægn-
ari síðustu vikuna, en áður, eða
síðan rauða tunglinu var hleypt
af stokkunum.
Blaðamenn þeir, sem hér er vitn
að til, telja það hafa verið að
skýrast betur og betur seinustu
mánuðina, að valdhafar Sovétríkj-
anna ætluðu að taka upp harðari
og ósáttfúsari stefnu gagnvart
vesturveldunum, a.m.k. um nokk-
urt skeið. Fyrstu merki þessa hafi
verið för Krustjoffs til Austur-
Þýzkalands í sumar, en þar árétt-
aði hann mjög kröftuglega, að i
Rússar myndu ekki fallast á sam-
einingu Þýzkalands, nema á þeim
grundvelli, sem þeir hefðu lagt
til. Næsta merki um þetta var svo
hin eindregna synjun Rússa á til-
lögum Vesturveídanna í undir-
nefnd afvopnunarnefndar S.þ. —
Seinasta, og ef til vill gleggsta
merkið, kom svo í seinustu viku,
þegar Krustjoff átti viðtal við
blaðamann frá „New York Times“
og notaði það tækifæri til að ráð-
ast hastarlegar á Bandaríkin en
hann hefur áður gert. í fyrsta lagi
ásakaði hann Bandaríkin fyrir að
hafa reynt að fá Irak og Jórdaníu
til þes að ráðast á Sýrland, en
þegar það hefði ekki tekisft, hefðu
þau reynt að fá Tyrkland til þess.
f þessu sambandi hafði Krustjoff
svo í frammi stórorðar hótanir í
garð Tyrkja. í tilefni af þessu
hefur Bandarikjastjórn nú gefið
út sérstaka orðsendingu, þar sem
hún mótmælir ásökunum Krust-
joffs, og lýsir jafnframt því yfir,
að hún muni koma Tyrklandi til
hjálpar, ef það verði fyrir árás.
í kjölfar þessa hafa svo fylgt
í seinustu viku miklu harðorðari
ráeður Rússa á þingi S.þ. en þeir
hafa áður haldið um langt skeið,
jafnvel ekki síðan á tímum Kóreu
styrjaldarinnar.
GROMYKO
Samkvæmt fi'ásögn Mbl.
og Vísis, er gjaldeyrisskort-
urinn, sem stafar m. a. af
aflaleysi á vetrarvertíð, rík
isstjórninni að kenna. I-Ivern
ig væri að byrja nú á því að
kenna henni um aflaleysið
á síldarmiðunum? Það væri
í algeru samræmi við hinn
fyrri málflutning.
DULLES
AÐ SJÁLFSÖGÐU eru gefnar
nokkuð mismunandi skýringar á
því, að stjórn Sovétríkjanna virð-
ist vera í þann veginn að herða
áróður sinn og gera kalda stríðið
kaldara, eins og sumir blaðamenn
orða það. Ein skýringin er sú, að
valdamenn Sovétríkjanna tclji sig
standa sérlega vel að vígi eftir
að hafa sigrað í-samkeppninni um
gerfitunglið, og því hyggist þeir
með því herða áróðurssóknina, og
getað snúið ýmsum hlutlausum eða
óháðum ríkjum á sveif með sér
eða a.m.k. fjarlægt þau vestúrveld
unum. Einkum gildir þetta þó um
löndin í Asíu, þar sem Vesturveld
in standa höllum fæti. Bretar voru
búnir að skapa sér þar verulegt
traust með þ\d að veita nýlendum
sínum þar sjálfstæði, en eyðilögðu
það svo aftur með árásinni á Eg-
yptaland. Bandaríkin unnu sér
hinsvegar verulega tiltrú í Asíu
með framgöngu sinni í Súezdeil-
unni, en hafa síðan haldið svo ó-
klóklega á Eisenhowerkenning-
unni svonefndu, að sú tiltrú er að
mestu eyðilögð aftur. Þessu til við
bótar er svo Chiang Kai Shek þeim
óheppilegur fylgisveinn í Austur-
Asíu.
ÞAÐ ER vel líklegt, að framan
greindar ástæður hafi ýtt undir
stjórn Sovétríkjanna að fara inn
á þá braut, að herða áróðurssókn-
ina og kalda striðið. En jafnframt
er sú skýring, sem margir halda
fram, einnig sennilcg, að ástandið
heima fyrir og i leppríkjunum
liafi ýtt undir valdhafa Rússa uin
að fara inn á þessa braut. Kruts-
joff og fylgismenn hans, sem í
bili hafa völdin í Sovétríkjunum,
geta engan veginn talið sig
Irausta í sessi. Þeir þurfa áreiðan
lega að fá nokkurn tíma til að
styrkja aðstöðu sina. Ný uppreisn
í Póllandi eða Ungverjalandi gæti
riðið þeim að fullu, hvað þá hcld-
ur ef meira tæki að bera á óánægju
í Sovétríkjunum. Fyrir Krustjoff
og félaga hans gæti fylgt því of-
mikil áhætta að sinni, að endur-
lífga Genfarandann og veita tilslak
anir í lepprikjunum, i samræmi
við það. Fyrir Krustjoff og fylgis
mcnn hans er það því sennilega
öruggast eins og sakir standa, að
fylgja út á við hinni hörðu og ö-
sáttfúsu „línu“ þeirra Stalins og
Molotoffs.
ÞÓTT niðurstaðan verði sú,
eins og nú eru horfur á, að stjórn
Sovétríkjanna herði áróðurinn og
kalda stríðið, táknar það vitan-
lega ekki það, að hún æski styrj-
aldar. Það væri alrangt að skýra
þessa framkomu hennar á þann
hátt. Hinu er hinsvegar ekki að
neita, að aukið kalt strið eykur
stríðshættuna. Hættan er þá meiri
á því, að einhver þau mistök geti
átt sér stað, sem hafi í för með
sér styrjöld, þótt báðir aðilar hafi
í raun og veru viljað forðast hana.
Fyrir slíku eru ýmis dæmi úr sög-
unni. a
Önnur hætta er nú einnig tals-
vert rædd í þessu sambandi. Ilún
er sú, að hugsanlegur árásaraðili
hefji takmarkaða styrjöld í trausti
þess, að ekki verði beitt kjarnorku
vopnum til að stöðva hana, þar
sem beiting þeirra myndi leiða
(Framhald é 8. níðu. I
Arkitektúr, séöur á gönguferð.
FYRIR skömmu birtist í Tíman-
um samtal við arkítekt, Guðmund
Kristinsson. Guðmundur er orð-
var og gagnrýni hans hófleg. Sam
taiið gefur tilefni til að benda á
nokkrar staðreyndir, segir í bréfi
frá E.
„Fáir einstaklingar hafa ;iafn
sterka aðstöðu til mótunar á um-
hverfi manna og þeir, sem fjal’.a
um byggingarmál. Mætti ætla að
þeir sýndu fulla ábyrgðartilfinn
ingu í starfi. Stutt gönguforð um
bæinn gefur þó tilefni til að á
lykta það gagnstæða.
í Miðbænum, sem við höfum
flest daglega fyrir augunum, eru
allmörg gömul hús, byggð úr
timbri og járni. Mörg þessara
húsa eru vel gerð frá byggingar-
sögulegu sjónarmiði. Þeir sem
teiknuðu, virðast hafa tekið fullt
tillit til byggingarefna, leitað að
eðlilegri lausn og fundið hana.
Og hvernig hefir svo verið farið
með þessi hús? Það heíir verið
klastrað við þau, ofan á þau og
utan ólíkum formum, fjarskyid-
um efnum. Þeim fækkar á hverju
ári gömlu húsunum, sem bera
upprunalegan svip. Sum eru
klædd að utan með nýjum cfn-
um, kvarsi og timbri og verða
hjákátleg i þessum búningi."
Rjómatertustíll í úthverfuni.
„HVERNIG er þá um að litast i
úthverl'unum, þar sem kynslóð
háskólamenntaðra arkítekta hefir
verið að starfi og reist ný hús úr
öðrum efnum við breyttar aðstæð
ur frá grunni? Hafa þeir tekið
tillit til efnisins, notfært sér
tæknina á eðlilegan hátt og byggt
húsin í nútíma stíl? Erfitt er að
gera sér í hugarlund hvert fyrir-
myndir húsanna við Ægissiðu eru
sóttar. Útskotin og tildrið, sem
hrúgað er utan á þessi hús. eru
þannig, að helzt gæti birzt í liug-
arástandi manns, sem hefir ofsa-
legan hita. Stundum virðast hug-
myndirnar sóttar í byggingarlíst
genginna kynslóða í fjarlæaum
lör.dum. Kinverskar „pagóduf",
egypzkur dyraumbúnaður, síl-
hvassar burstir á steinhúsum.
Svalir og handrið minna á spraut
aðar tertur, og hér og lrvar hef-
ir verið reistur járnsleginn pýra-
mídi ofan á þessa neðri dýrð“.
Þetta eru steinbús —
ekki dægurfiugur.
„EIN AF ÞEIM kröfum, sem ó-
hætt er að gera til arkítekta er
sú, að þeir taki fullt tillit til um-
hverfisins, einkum þegar byggt
er í halla. Á þetta við í Laugar-
ásnum og viðar í austurhluta bæj
arins. Sum húsanna í þossum
hverfum prjóna eins og ólmir
hestar í brekkunum, eii önnur
leggjast með þakiínu upp með
brekkunni og stoðar þá lítt að
ryðja frá þeim, eða bera að þcim
mold og skarn eftir því sem til
hagar. Vansmiðin er augljós eftir
sem áður.
Jarðýtutönnin, sem nokkrir
arkitektar hafa lagt til á þitkin
á nýbyggingum víðs vegar í bícn
um virðist nokkuð váfasöm til
frambúðar. Og svo er um bygg-
ingamálin í heild. Menn eyða
mestum hluta af lífi sínu ivuú.í
husum eða meöal þeirra. Þau á-
kvarða hreyfingar, skapi vénjur,
þægindi, óþavgindi. Hiifundár
þeirra eru ekki að semja d: .'giir-
lög. Verða þeir að taka' 1iU.it 'til
þess.“ — Höfundur'er hvassjrtur,
en ekki að ástæðulausu. Þetta er
umhugsunarverð hugvekja.
— Finnur.