Tíminn - 14.11.1957, Blaðsíða 6

6
T í M I N N, fimmtudaginn 14. nóvember 1957,
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn
Ritstjórar: Haukur Snorrason, Þórarinn Þórarinsson (áb).
Skrifstofur í Edduhúsinu við Lindargötu.
Símar: 18300, 18301, 18302, 18303, 18304
(ritstjórn og blaðamenn)
Auglýsingasími 19523. Afgreiðslusími 12323
Prentsmiðjan Edda hf. |
Ankning rannsóknarstarfsemi
HÉR í BLAÐINU hefir
að undanförnu mjög verið
rætt um nauðsyn þess að
hraða rannsóknum á líkleg-
um möguleikum til að hag-
nýta auðlindir landsins. Hin
seinni ár hefir nokkuð miðað
í þá átt að koma hér upp
stóriðnaði. Áburðarverksmiðj
an var byggð eftir að Fram-
sóknarflokkurinn fékk tæki-
færi í rikisstjórn til að
vinna að því máli. Sements-
verksmiðja er í smiðum, og
mun verða lokið á næsta ári.
Miklar framkvæmdir hafa
verið gerðar í rafmagnsmál-
um og athyglisverðar athug-
anir hafa verið gerðar á auk
inni hagnýtingu jarðhita,
gufuorku og á efnavinnslu í
því sambandi. Allt stefnir
þetta að sama marki: Að
gera atvinnulíf landsmanna
fjölbreyttara og öruggara,
og þjóðina óháðari öðrum
þjóðum.
UPPBYGGINGIN hér
hin síðari ár, hefir hvílt á
sjávarafla að mestu leyti, og
á raunhæfu samstarfi við
aðrar þjóðir, einkum Banda-
rikin, sem af miklum stór-
hug og skilningi hafa rétt
mörgum þjóðum hjálpar-
hönd í endurreisnarstarfi.
Nokkur ástæöa er til að
kvíða þvi, að sjávarafli geti
orðiö stopull um sinn, og
ekki verður til langframa
treyst á beina fjárhagsað-
stoð erlendra þjóða. Allt,
sem eflir undirstöður at-
vinnulífsins og eykur fjöl-
breytni er því aðkallandi
nauðsynjamál fyrir þjóðina
eins og nú standa sakir.
Að þessu er nú unnið, ekki
sízt af þeirri ungu sveit vís-
indamanna, sem tekið hefir
forustu í ýmsum greinum
hin seinni ár. En er nógu
mikiö að gert, er starfað
nægilega vel samræmt og
skipulagt, gætum við gert
betur? Um þetta er erfitt
fyrir leikmenn að dæma, og
hér skal enginn tilraun gerð
tii þess, en áherzla lögð á
nauösyn þess, að búa vel að
rannsóknarstarfseminni og
veita henni nægilegt svig-
rúm. En svo vill nú til, að í
síðasta hefti tímarits Verk-
fræðingafélags íslands birtir
ungur verkfræðingur grein
einmitt um nauösyn þessa
máls, og er fróðlegt fyrir al-
menning að kynnast því við-
horfi. Greinin nefnist:
„Aukning rannsóknarstarf-
. seminnar“ og er rituð af
Haraldi Ásgeirssyni. Greinar
höfundur lýsir þeirri skoð-
un, að stórauka beri rann-
sóknarstarfsemina í landinu,
og telur að þess sjáist örugg
merki í fiestum atvinnu-
greinum, að skortur á rann-
sóknum sé dýr. Stórmál, sem
í eðli sínu eru tæknilegs eðl-
is, hafa hlotið opinberan
stuðning án þess að erund-
vallaratriðum tækninnar sé
'nægur gaumur gefinn, að
hans áliti, og telur hann þá
reynslu uggvænlega. Síðan
segir m.a. í þessari grein:
„Tækniþróunin, og þó eink
um þróunin í sambandi við
hina síðari iðnbyltingu, er
að mestu leyti árangur af
skipulagsbundinni rannsókn
arstarfsemi. Rannsóknirnar
hafa verið og eru látnar
leiða í ljós framleiðslu og
samkeppnishæfni hverrar
iöngreinar áður en til iðn-
rekstursins er stofnað. Þann
ig geta rannsóknirnar verið
sú forsjá, sem kapp iðnaðar-
ins ætti að byggja á“.
SÍÐAN ER RAKIÐ, að
rannsóknarstarf hér má
heita eingöngu rekið fyrir
opinbert fé, og þeim fjárfram
lögum stjórna menn, er ekki
hafa sérmenntun á tækni-
legu sviði, sem eðlilegt er.
Talið er að framlög ísl. ríkis
ins til þessara mála alls séu
10—-15 millj. kr., eða 0,3—
0,5% af þjóðartekjunum. í
Bandaríkjunum er tilsvar-
andi upphæö 1,7% af þjóðar
tekjunum, og gerir höfund-
ur samanburð á þessum
framlögum, en augljóst er
þó, að þarna er mjög ólíkt
saman að jafna af ýmsum
ástæðum. Siðan segir á þessa
leið í greininni:
„Af þessum tölum sézt, að
mikil áherzla er lögð á rann-
sóknarstarfsemi í Vestur-
heimi. Enginn skyldi heldur
ganga þess dulinn, að fram-
lögin eru gerð þar í tekju-
öflunarskyni. Margra ára
markviss þróun rannsókna-
starfseminnar og hagfræði-
leg skipulagning tæknimál-
anna þar í landi, hefir vissu
lega opnað íbúum þar leið
til aukinnar hagsældar. —
Auknar rannsóknir og vel
skipulagðar, munu einnig
hér á landi færa okkur aukna
hagsæld.
í stjórnarkerfi, eða kerfis-
leysu þeirri, sem rannsókna-
störfin í landinu búa við, eru
að mínu viti, allmargar slæm
ar veilur, sem nauðsynlegt
væri að uppræta. í okkar
fámenna byggðarlagi er þó
ávallt nokkur hætta á því,
að slíkur verknaður valdi
persónulegum ádeilur og
andúð. Mér er því efst í huga
að óska þess, að mál þessi
verði fljótlega tekin til um-
ræðna af áhrifamönnum,
sem með menntun sinni og
starfsreynslu hafa öðlast
innsýn í hagrænt gildi vís-
indalegra rannsókna.
í umræðum þessum þyrfti
að felast:
í fyrsta lagi, leit að leiðum
til þess, að stórauka rann-
sóknarstarfsemina, án
þess að auka að sama
skapi ríkisframlög til
þeirra.
í ööru lagi, gagnger viðleitni
til þess að sameina rann-
sóknastofnanirnar um
yfirstjórn án ofstjórnar,
og helzt að sameina þær
um eitt hverfi, er síðar
verði rannsókna- og
tækniskólamiöstöö.
í þriðja lagi, íhugun á því,
Stokkhólmsbréí til Tímans:
Umræður um Nóbelskáld í Svíþjóð í
tilefni verðlauna og Brekkukotsannáls
Síðasta skáldsava Laxness er lofuð, en talin
standa ötirum verkum nokkuÖ aÖ baki
Stokkhólmi, 7. nóv. '57.
Um miðjan síðast liðinn
mánuð úthlutaði sænska
akademían nóbelsverðlaun-
um í bókmenntum fyrir ár-
ið 1957. Eins og kunnugt er
hlaut franski rithöfundurinn
Aíbert Camus þau að þessu
sinni, „för hans betydelse-
fulla författerskap, som med
skarpsynt allvar belyser
menskliga samvetsproblem i
vár tid" eins og akademían
orðar það á sinn bóklega
háft.
Eins og af lfkum lætur er
Camus löngu nafnkunnur höfund-
ur í Svíþióð. Öll helztu verk hans
hafa verið þýdd á sænsku, nú síð-
ast La chute — Hrapið — sem út
kom snemma á þessu ári og hlotið
hefir mikið lof. En þessari verð-
launaveitingu til hans hefir eng'an
veginn verið tekið með einróma
fögnuði. Margir hinir helztu gagn-
rýnendur hafa þvert á móti látið
í ljós vonbrigði vfir að ekki skyldi
annar franskur höfundur — André
Malraux — verða fyrir valinu og
telja hann tvímælalaust fremsta
mann franskra bókmennta í dag.
Sjálfur hefir Camus í blaðaviðtöl-
um látið í ljós mikla aðdáun á
Malraux, og áður en verðlaunun-
um var úthlutað kvaðst hann þess
fullviss, að þau myndu falla í
skaut honum, þótt annað yrði uppi
á teningnum, er til kastanna kom.
Og að sjálfsögðu hafa fjölmargir
höfundar aðrir verið tUnefndir
sem verðir nóbelslauna, ekki síð-
ur en Camus og jafnvel fremur
honum. En slíkar bollaleggingar
koma fyrir lítið, akademían hefir
kveðið upp úrskurð sinn og orði
hennar verður ekki haggað frem-
ur en boðum drottins sjálfs.
Að vísu dregur enginn í efa verð
leika Camus, allir ljúka upp cin-
um rómi um að hann sé í hópi
hinna mikilhæfustu höfunda. En
eru þessir verðleikar nægjanlegir?
Hafa ekki aðrir höfundar óverð-
Iaunaðir skapað meiri verk sem
fremur eru verðlauna verð? Er
Camus svo mikilhæfur, að honum
sé skipandi á bekk með hinum
alfremstu höfundum? Það eru
spurningar, sem þessar og aðrar
áþekkar, sem hafa bögglazt fyrir
brjósti ýmissa bókmenntasinnaðra
manna, hvort sem þeir hafa látið
ljós sitt skína um þær opinberlega
eður ei. Og ýmsir hafa orðið til
að svara neitandi: Camus hafi ekki
átt verðlaunin ckilin.
Þetta orðaskrap var helzt liaft
í frammi fyrstu dagana eftir út-
hlutunina, en nú er langt um liðið
sáðan og málið að sjálfsögðu fall
ið í þagnargildi að sinni. En í
næsta mánuði kemur Camus hing
að sjálfur ásamt sinni frú að vitja
verðlaunanna, og verður þá vænt
anlega mikið um dýrðir að vanda.
Hann er níundi frakkinn sem verð
launin hlýtur og næstyngstur nób
elsverðlaunahöfunda hingað til.
Aðeins Kipling hlaut verðlaunin
yngri að árum. Upphæðin sem
Kalldór Kiljan Laxness
hann fær í vasann í næsta mánuði
nemur 208 þúsund krónum 82 aur
um. Það er óneitanlega laglegur
skildingur, og víst_ er sorglegt ef
summan hefur lent á skökkum
stað. Eina huggunin harmi gegn að
slíkt hefur víst komið fyrir áður.
Annað nóbelsskáld
En Albert Camus er ekki eini
nóbelshöfundurinn sem borið hefir
á góma hér í landi í seinni tíð.
Annar höfundur sem hlotið hefur
sama sóma hefir einnig komið til
umræðu, og ætti sá að vera ís-
lendingum nokkuð kunnari hinum
fyrri. Brekkukotsannáll Halldórs
Kiljans Laxness er nýkom-
in út í sænskri þýðingu, og hafa
umsagnir um bókina birzt í blöð-
um síðustu dagana.
„Tidens gáng í Backstugan“
heitir verkið á sænsku, og þýð-
andi er Ingegerd Fries sem áður
mun hafa þýtt fleiri af bókum
Laxness. Undirritaður hefir enn
ekki átt þess kost að lesa bókina
í þýðingunni svo að hér er ekki
unnt að gera neinn samanburð
við frumtextann, en þýðingin mun
þykja vel af hendi leyst. Útgefandi
bókarinnar er Rabén og Sjögren.
Umsagnir ritdómenda um bók
ina . hafa yfirleitt verið hinir lof
legustu svo sem við var að búast.
Nokkuð er þó misjafnt hversu
mcnn vilja túlka bókina og hve
rækileg skil henni eru gerð. Flest
ir leggja áherzlu að verkið fjalli
fyrst og fremst um listina og lista
manninn, köllun hans og örlög,
sé jafnvel að einhverju leyti byggð
á lífi og reynslu skáldsins sjálfs.
En sú persóna verksins sem mest
virðist hrifa hina sænsku ritdóm
endur er þó hvorki alheimssöngv
arinn Garðar Hólm né frændi
hans, Álfgrímur, heldur „hann
Björn afi minn 1 Brekkukoti", sá
sem kannski er sannastur fulltrúi
hins eina hreina tóns í þessu marg
slungna verki. Og munu víst fleiri
hafa sömu sögu að segja, enda
geta þetta ekki heitið merkileg tíð
indi.
En þótt bókin hljóti lof finnst
mörgum hún standa fyrri verkum
skáldsins nokkuð að baki. Þannig
segir Knut Jaensson í Dagens Ny
hetcr::
,,0g hvað gerir Laxness í Brekku
kotsannál annað en syngja yfir
þeim sem ekki eiga sér neitt and
Iit, Eins og hann hefir gert marg
sinnis áður, fyrst og fremst í
sagnabálkinum um Ólaf Kárason.
Og sé bókin um Ólaf Kárason
meira verk en þessi — og þeirrar
skoðunar er ég —ber að minnast
hins að hún er í flokki þeirra
verka — sem kannske eru ekki
alltof mörg — sem maður gæti
freistað til að kalla hinar mestu
skáldsögur vorar aldar.“
Ástæðulaust er að rekja ítar
lega allar umsagnir sænskra rit
dómenda um þetta síðasta vcrk
Laxness í þessum pistli. Þó er
freistandi að geta að lokum rit-
dóms skáldsins Arturs Lundkvists
(Framhald á 8. síðu.)
hvernig hægt sé að fjölga
svo þjálfuðum og mennt-
uðum starfskröftum við
rannsóknirnar að þróunin
geti þess vegna orðið
eðlileg“.
AÐ LOKUM er nefnt, að
markmið greinarinnar sé að
vekja athygli á þessum mál-
um að örva umræður um
þau. Með því að birta aðal-
efni þessarar greinar, vill
Tíminn stuðla að því, að sá
verði árangurinn.
Varúð í meðferS skotvopna.
SKOTFÉLAG Reykjavíkur Iiefir
sent út þessa gagnlegu áminn-
ingu: „A þessum tíma árs fara
fleiri menn með byssur en endra-
nær, og er því slysahættan meiri.
Slysahættan er þó hverfandi ef
byssurnar eru handleiknar á rétt
an hátt.
Skotfélag Reykjavíkur hefir ör
yggisreglur um meðferð skot-
vopna og gengur rikt eftir því á
skotæfingum félagsins að þeim
I sé fylgt.
Reglurnar eru í 10 liðum svo-
i hljóðandi:
1. Handleikið byssu ávallt sem
hlaðin væri. Þetta er megin-
regla um meðferð skotvopna.
2. Hafið byssuna évallt óhlaðna
og opna ef hún er ekki í
notkun.
3. Gætið þess, að hlaupið sé
hreint.
4. Hafið ávallt vald á stefnu
hlaupsins, jafnvel þótt þér
hrasið.
5. Takið aldrei í gikkinn nema
þér séuð vissir um skotmark-
ið.
6. Beinið aldrei byssu að því
sem þér ætlið ekki að skjóta.
7. Leggið aldrei byssu frá yður
nema óhlaðna.
8. Klifrið aldrei né stökkvið
með hlaðna byssu.
9. Varist að skjóta á slétta,
’ harða fleti eða vatn.
10. Bragðið ei vín þegar byssan
er með.“
Ekki hafa allir byssuieyfi.
ÞETTA eru hollar reglur, og ætti
skilyrðislaust að hlíta þeim. Á
’ það má benda, að brögð eru að
því að fleiri fari með byssur en
byssuleyfi hafa. Mun nokkur
slappleiki í framkvæmd þess eft-
irlits, og öllum almenningi alls
ekki ljóst. að ieyfis er þörf til
aö eiga skotvopn og fara með
þau.
HarSfiskur og konfekt.
EG SÉ að Hannes kollega á horn-
inu er búinn að koma auga á
verðlagið á harðfiskinum, sem ég
rakti hér i baðstofunni um dag-
inn. Bendir Hannes á, að það sé
sama verð á litlum plastpoka
með niðurskornum harðfiski og á
konfektpoka. Þetta sýnist ærið
öfgakennt verðlag á fiski á ís-
landi. Væri þörf á að verðlagsyfir
völd og framleiðendur útskýrðu
fyrir fótki, hvernig stendur á
þessu verðlagi.
Ruslportin og bílastæðin.
í BLAÐINU i gær tók borgari í
bænum undir þá skoðun sem
Tíminn hétt fram í upphafi stöðu
mæianotkunarinnar í borginni, að
bæjaryfirvöldunum hefði láðst
að gegna þe'irri skyldu jafnframt
og þau kröfðu um stöðugjaldið,
að benda á almenn bílastæði í
hæfilegri fjarlægð frá gjaldsk.vld
um götum. Tíminn fékk auðvi!::ð
ónot fyrir þetta frá Mbl., en þessi
skoðun ryður sér æ meira til
rúms meðal bílaeigenda. Þeir
spyrja tika: Hvaða hulinn vernd-
arkraftur passar ruslportin \ ið
Arnarhól og höfnina, sem gera
mætti að bíiastæðum á fáum dög
um? Aðeins nokkur hundruð
metra frá Ijóta portinu við J\rn-
arhólstúnið i stööumælana í
Tryggvagötu. Þar eru menn látn-
ir borga, og sektaðir umsvifá-
laust fyrir hverja umframminútu
en örskammt frá er stórt svæöi ó
notað að kalla má nema fyri ó-
nýtt rusl og drasl, sem mæíti : :a
út á öskuhauga. Er þetta ekki dá
indisgott skipulag? Mbl. finnst
það gott. —Kaldbakur.