Tíminn - 23.11.1957, Qupperneq 6

6
T í MIN N, laugardaginn 23. nóvember 1957
Útgefandl: Framsóknarflokkurinrt
Ritstjórar: Haukur Snorrason, Þórarinn ÞórarimwcB (áb).
Skrifstofur í Edduhúsinu við Lindargötu.
Súnar: 18300, 18301, 18302, 18303, 18304
(ritstjórn og blaðamenn)
Auglýsingasími 19523. Afgreiðslusími 1232S
Prentsmiðjan Edda hf.
Baráttan viS kommúnismann víkur
enn fyrir þjóðníðinu í Morgunblaðinu
MORGUNBLAÐS-ritstjór
unum er það svo xnikið í
mun, að rægja þjóðina út
á við og reyna að koma 1
veg fyrir, að íslendingar fái
erient lánsfé, að þeir kunna
sér livorki hóf né rétt ráð.
Undanfarna daga hafa þeir
glennt róg sinn yfir forsíðu
Morgunblað'sins með stærsta
letri. í gær er handagangilr
inn í öSkjunni enn svo mik-
ill, að þeir hola heimspóli-
tískri frétt, um leyniráðst.
kommúnista — sem þeim
hefði áreiðanlega einhvern
tíma þótt matur í og efni í
þversíðufyrirsögn, niður í
horn, með lítt áberandi letri,
til þess að geta helgað for-
síðuna þjóðarróginum að
öðru Iejdi. Mbl. telur sig
framvörö mikinn í barátt-
unni gegn kommúnistum,
en það hefir þó komið enn
einu sinni í ljós, svo að ekki
verður um villzt, að það er
í augum Ihaldsins miklu
mikiisverðara að rægja heið
ur og lánstraust af þjóðinni
ef möguiegt er. Það gerðist
sem sé hliðstæð saga í gær
og þegar Mbl. stakk fregn-
inni um Poznan-óeirðirnar
undir stól fyrsta dag, af því
að Ólafur og Bjarni voru
að biðla til kommúnista um
stjórnarmyndun þá dagana.
ÝMSIR HAFA haft orð
á því síðustu dagana, að að-
farir íhaldísforingj anna og
Mprgunblaðsins væru með
þeim endemum, að engin
hliðstæð dæmi fyndust um
það í stjórnmálasögu íslend
inga, né að nokkur stjórnar-
andstöðuflokkur, í lýðfrjálsu
menningarlandi mundi telja
sér sæmandi að haga sér
þannig, ef hann vildi halda
heiðri sínum. Slíkir flokkar
gæta þess jafnan vel, hve
hörð sem gagnrýni þeirra er
á stjórnarstefnu og stjórnar
störf, að standa með þjóð
sinni. Þeir vita, að annars
myndu þeir uppskera fyrir-
litningu alls viti borins fólks.
EN ÖÐRU máli gegnir
um íslenzka Sjálfstæðisflokk
inn. Stjórnarandstaða hans
hefir frá upphafi verið byggð
á því að verulegu leyti að
rægja þjóðina alla út á við,
veikja traust hennar eftir
mætti, gera hana sem tor-
tryggilegasta í augum ná-
granna- og vinaþjóða,
Þessi rógsherferð hefir
gengið svo langt, að Sjálf-
stæðismenn eru komnir í full
komna sjálfheldu. Það er
sama hvar íslendingar hafa
leitað fyrir sér um lán, það
heitir landsala, betl eða þjóð
svik. Nú er upptalningu
þeirra svo komið, að þeir
eru búnir að draga í þann
flokk landa, sem óhæfa þyk-
ir að taka lán hjá, svo að
segja öll lönd í vestri, austri
og suðri, á norðurhveli jarð-
ar, og þar með þau lönd,
sem þéir lýstu yfir sjálfir
fyrir kosningar, að þeir vildu
taka lán hjá, svo sem V-
Þýzkaland.
Nú er það viðurkennt af
Sjálfstæðismönnum, að ís-
lendingar þurfi að taka lán
til framkvæmda sinna, og
það ætluðu þeir sjálfir að
gera, samkvæmt eigin yfir-
lýsingu fyrir kosningar, ef
þeir stæðu að stjórn. En þeg
ar svona er komiö, þá liggur
það öllum viti bornum mönn
um í augum uppi, að Sjálf-
stæðismenn skulda þjóöinni
upplýsingar um það, hvar í
heiminum megi leita eftir
lánum, án þess að’ það kallist
landsala, betl og þjóösvik.
EN FYRST Sjálfstæðis-
menn hafa slík orð um eðli-
legar lánaumleitanir rikis-
stjórnarinnar, er vert að
þjóðin rifji upp, hvaða hátt-
ur var hafður á lánaumleit-
unum þeim, sem Ólafur
Thors hældi sér mest af fyrir
síðustu kosningar. Hvernig
bar hann sig að? Það var
ein mjesta kosningabeita
Ólafs fyrir kosningarnar, að
hann hefði leitað eftir 400
millj. kr. láni í V-Þýzkalandi
og taldi sig hafa fengið vil-
yrði fyrir því, fyrir sérstakan
velvilja og yersónuleg af-
skipti dr. Adenauers. Sem
sagt. Ólafur sagði með þessu,
að hann hefði farið á fund
Adenauers og beðið hann um
lán, ekki í nafni heiðarlegr-
ar, skilsamrar þjóðar með
sjálfsvirðingu, ekki á þann
hátt, sem sjálfstæð þjóð leit
ar til annarrar á venjuleg-
an hátt í þessu efni, án undir
mála eða beiðni um miskunn
semi, heldur eins og þurfal-
ingur, sem biður sér miskunn
ar og hjálpar. Ólafur lýsir
sem sé yfir, að hann hafi
beðið dr. Adenauer að sjá
nú aumur á sér og þjóöinni,
hjálpa í neyð og gera það
sem persónulegan greiða að
lána féð. Og Adenauer á svo,
að sögn Ólafs, að hafa vikn-
að og sýnt honum þá misk-
unn að gefa hlyrði um lánið.
Og svo kemur Ólafur fram
fyrir þjóð sína, slær sig til
riddara og segir henni, að
hún hafi fengið lán, en ekki
á sama hátt og sjálfstæðar
þjóðir taka slík lán með
gagnkvæmri virðingu, held-
ur fyrir beiningabeiöni Ólafs
og miskunnsemi og persónu-
legrar greiðasemi dr. Aden-
auers. Ef oddvila erlendrar
þjóðar og íslendingum sjálf
um hefir nokkru sinni verið
svívirðing ger í sama máli,
þá er það í þetta sinn, enda
er er þetta eina dæmið í allri
sögu þjóðarinnar um lána-
umleitanir meö þessum
hætti. Og hafi íslenzkur for
sætisráðherra nokkru sinni
farið með betlistaf til ann-
arra þjóða, þá er það Ólafur
Thors í þetta sinn. Og svo
aumkunarverða ætlar hann
þjóð sína, að hann hælist um
á eftir.
ERLENT YFÍRLIT.
r u
Mexíkó er áhrifamest latnesku Ameríkuríkjanna í aíjijéSamálum
New York 17. nóvember.
Banclaríki Norður-Ameriku eiga
tvö nábúaríki, Kanada að norðan
og Mexico að sunnan, sem bæði
eru líkleg til þess að eflast mikið
á komandi árum. Kanada er miklu
stærra að flatarmáli og sennilega
enn auðugra frá náttúrunnar
hendi, en að íbúatölu er það ekki
nema rösklega hálfdrættingur við
Mexicó. Mexico hefir nú um 30
1 millj. íbúa, og mun fólksfjöldi
vafalaust aukast þar mjög á næstu
áratugum. Landið er stórt, 760
þús fermilur, og má enn stórlega
færa út og bæta ræktun þar, svo
aö framleiðslu landbúnaðarvrara
má vafalaust margfalda. Mikil nátt
úruauðæfi eru þar í jörðu, sem
eru enn ekki hagnýtt nema að
litlu leyti, en Mexico er talið eitt
námuríkasta land heimsins. Iðn
aður er enn tæpast meira en á
byrjunarstigi, miðað við það, sem
hann getur orðið. Mexico hefir
því öll skilyrði tii þess að verða
mikið framtíðarland.
Við þetta má bæta því, að nátt
úrufegurð er mikil og margbreyti
leg í Mexrco, svo að landið hefur
skilyrði til þess að verða eftirsó-tt
ferðamannaland, því að loftslag
á hásléttuni þar er líka mjög
þægilegt.
ÞAÐ gildir nokkuð svipað um
Mexico og Kanada, að bæði ríkin
fylgja utanríkisstefnu, sem er vin
veitt Bandaríkjunum, en er þó í
senn óháð þeim. Af Nató-ríkjun
um er Kanada það ríkið, sem hef
ur sennilega nánasta samvinnu á
þingi S. þ. við hin óháðu ríki
Asíu og Afríku, og af latnesku
Ameríkurikjunum gildir hið sama
um Mexico. Mexico tckur iðulega
sjálfstæða afstöðu til ýmsra mála
og fuiltrúar þess, sem láta til sín
heyra hér, blanda sér yfirleitt!
ekki í kalda stríðið, heldur leggja
áherzlu á jákvæða afstöðu til mál
anna. Af þessum ástæðum er því
venjulega veitt taisverð athygli, er
Mexico hefir að leggja til mál
anna. Bersýnilegt er líka að
Mexico er áhrifamikið innan sam
taka latínsku Ameríkuríkjanna,
sem fara mcð ekki færri en 20
atkv. eða einn fiórða hluta at-
kvæðamagnsins á þingi S. þ. Þetta
sést m. a. á því , að öll Suður
Ameríkuríkin standa nú að til
lögu um að Mexico fái sæti í af-
vopnunarnefnd S. þ., enda þótt
búið væri að ætla Brazilíu og
Argentínu þar sæti, ásamt þeim
ríkjum Suður-Ameríku, sem eiga
fulltrúa -í Öryggisráðinu (Kolum
bía og Panama). Ástæðan er sú,
að Mexico hefir allmikið látið
þessi mál til sín taka og leitast
við að benda þar á leiðir til mála
miðlunar. Vesturveldin höfðu
heldur kosið að fá Argentínu en
Mexico i ncfndina.
VAFALAUST á það sinn þátt
í því að skapa Mexico vissa for-
ustustöðu meðal latnesku Ameríku
ríkjanna, að þar hefur verið betra
og öruggara stjórnarfar en í
nokkru öðru þessara rikja sein
ustu 20 árin. Mexico bjó við mjög
óstöðugt og ólýðræðislegt stjórnar
far, eins og önnur latnesku Suður-
Ameríkurikin hafa gert til þessa
Þetta er samskonar „lána-
beið'ni" og þegar þurfamað-
ur í Reykjavík snýr sér til
framfærsluskrifstofunnar og
grátbiður íhaldið um hjálp,
eða þegar góður íhaldsmaður
fer til íhaldsbankastjóra og
biður um háajfi víxil út á
andlitið og sem pensónulega
greiðasemi viö sig.
Um þetta ættu Sjálfstæð-
ismenn aö hugsa, þangað til
Morgunblaðið er búið að
benda á nokkur ríki, sem ís-
lendingar mega leita lána
hjá, án þess að það kallist
landsala, betl eða þjóðsvik.
Mateos
(nema Uraguay), þangað til árið
1934, er Lazaro Cardenas og flokk
ur hans, þjóðlegi byltingarflokk
urinn (PRI) náðu völdum. Card
enas var forseti 1934—40 og reynd
ist mjög róttækur umbótamaður.
Hann lét skipta stórjörðum milli
smábænda og hann þjóðnýtti olíu
námurnar, sem voru eign Banda
ríkjamanna. llorfði óvinsamlega
um samskipti Bandaríkjanna og
Mexíco út af því máli um skeið,
unz samkomulag náðist um skaða
bætur. Cordenas hófst handa um
margar aðrar framfarir og endur
bætur. Samkvæmt stjónarskrá
Mexico má ekki endurkjósa forset
ann, en Cordenas réði vali eftir
manns síns, er hann lét af for
setaembætti ’40, og hefir raunveru
, lega ráðið vali forsetanna síðan.
| Flokkur hans nýtur fylgis yfir
1 gnæfandi meirihluta þjóðarinnar,
, því að bændur og verkamenn
fylkja sér jöfnum höndum um
hann, og því má segja, að sá mað
ur, sem flokkurinn útnefnir sem
forsetaefni, sé nokkurnveginn
sjálfkjörinn eftir það. Sú venja
hefir skapast, að fráfarandi for
seti bendi flokknum á eftirmann
sinn, en enginn þeirra hefir gert
það, án samráðs við Cordenas.
Cordenas hefur sig annars ekki
mikið í frammi, en vinsæidir lians
eru svo miklar, að það, sem hann
segir, eru flokki hans einskonar
óskráð lög.
MJÖG miklar framfarir hafa
átt sér stað í Mexico síðan 1934,
er Cordenas hófst til valda. Ekki
sízt hefur framsóknin verið mikil
á sviði alþýðumenningarinnar. Ár
ið 1930 voru 60% íbúanna ólæsir
en 1950 ekki nema 38% og síðan
hefur unnist mikið á. Ekki sízt
er erfitt verk að útbreiða lestrar
kunnáttu meðal hreinræktuðu
Indíána, sem telja um 30% íbú
anna. Af íbúunum eru hvítir menn
15%, en kynblendingar 55%.
Mikil framsókn hefir einnig átt
sér stað á sviði æðri menntunar
og lista í Mexico á sama tíma. M.
a. hafa hás'kólanum i höfuðborg
inni verið reistar byggingar, sem
eru talday sérstæð listaverk, þar
sem leitast hefir verið við að sam
ræma list frá tímum frumbyggja
landsins og sjónarmið nútíma-
menningar.
Verklegar framfarir hafa verið
miklar á umræddum tíma í Mexico
og hagur almennings batnað véru
lega, svo að hann mun sennilega
hvergi betri í hinum latnesku ríkjT
um Ameríku.
NÆSTA sumar eiga að fara
fram forsetakosningar í Mexico
og gerðist sá atburður nýlega, að
núv. forseti gaf vísbendingu um,
hvcr ætti að verða eftirmaður
I hans. Áður hafði aðallega verið
I rætt um þrjú forsetaefni, en for
setinn gekk framhjá þeim ölium.
Ástæðan var sú, að Cardcnas
kærði sig ekki um neitt þeirra,
en þau voru öll talin heyra til
hægri armi stjórnarflokksins. Fyr
ir valinu varð Lopes Mateos verka
málaráðherra, sem hvorki hefir
verið talinn tilheyra beint hægri
eða vinstri armi flokksins. Hann
hefir hinsvegar unnið störf sín sem
ráðherra á þann veg, að Cordenas
hafði öðlast traust til hans, en
hægri menn fiokksins hafa talið
óhyggilegt að risa gegn honum.
Fullvíst þykir þri, að Mateos verði
kosinn forseti Mexico í kosningum
þeim, sem eiga að fara fram
næsta sumar.
Ilinn væntanlegi forseti, Lopez
Mateos, er 47 ára gamall. Hann
er lögfræðingur að menntun og
vann fyrir sér sem kennari við
barnaskóla meðan hann stundaði
háskólanám. Hann hóf afskipti
sín fyrst af stjórnmáium 1929 sem
sósialisti, en gekk síðar í flokk
Cordenasar. 1946 var hann kos-
inn á þing og 1952 skipulagði
hann kosningabaráttuna fyrir núv.
forseta, Ruiz Cortines. Eftir að
Cortines tók við forsetastörfum,
var það eitt fyrsta verk hans að
gera Mateos að verkamálaráð-
herra. Mateos hefir getið sér mik
in orðstír sem sáttasemjari milli
verkamanna og vinuveitenda og
er sagður hafa unnið sér traust
beggja. Hann er starfsmaður mik
ill. Vinnudag sinn byrjar hann oft
ast kl. 5 að morgni og vinnur
allflesta helgidaga. Hann er
kvæntur maður. Ilann notar ekki
stjórnarbifreiðar, heldur ekur
sjálfur litlum Fiatbíl, sem hann
á.
Kunnugir menn telja, að Mat
eos sé líklegur til að reynast ötull
og farsæll forseti og framfarir
munu því halda áfram að eflast í
Mexieo í stjórnartíð hans. Þ.Þ.
GULLBRUÐKAUP
œ mmm • ■
Gullbrúðkaup eiga í dag hjónin vík. Þau eru taœöi ennþá vel ern og
Steinunn Gisladóttir og Páll Jóns- fer Páll dag hvern til vinnu. Heimili
son, innheimtumaður1 hjá tollskrif þeirra er núrta að Nóatúni 26.
stofunni. Þau hafa allan sinn búskap TÍMINN óskar þeim til hamingju
búiö á Seltjarnarnesi eða Reykja- með þennan merkisdag í lífi þeirra.