Tíminn - 29.11.1957, Síða 5
T í MIN N, f östudaginn 29. nóvember 1957.
5
?ÁLL ZÓPHÓNÍASSON:
Minningarorð:
Óþurrka- og harðindalánin
Snemma á þessu Alþingi
lcgSu þeir Ingólfur Jónsson
fyrri þingmaður Rangvell-
inga og Sigurður Ó. Ólafsson
annar þingmaður Árnesinga
fram á Aiþingi svohijóðandi
íiHögu:
„Alþingi ályktar að fela ríkis-
Stjórninni að gera ráðstafanir til
að gefin verði eftir að fullu 10%
miiljón kr. lán vegpa óþurrk-
anna á Suður og Suðvesturiandi
árið 1955, og ennfremur 3 miilj.
kr. lán vegna harðinda og óþurrka
1949 og 1950 á; Norður og Norð-
austurlandí".
Við fyrri umræðu tillögunnar á
Alþingi, ræddi ég n'ökkuð um
málið. Eg bað nefndina að athuga
það vel. Benti á að ríkið hefði
afhent Bjargráðasjóði skuldabréfin
ti'l eignar, þó með þeirri kvöð að
fella mætti niður vaxtagreiðslur
af þeim, lengja lánstíma og gefa
efíir meiri eði minni hluta af
láni, eða það allt, hjá þeim ein-
stáklingum sem nauðsyn þætti til
að gera slíkt við, til þess að bú-
reksturinn gæti vaxið og haldið
áfram með 'eðlileguim hætti. Bjarg-
ráðasjóðurinn hefði til þessa illa
getað staðið við sitt ætlunarverk,
en yrði að minnsta kosti betur fær
um það, ef lánin greiðast og stofn
fé hans ykist sem því næmi. Það
sjónarmið yrði ávallt að hafa hug
fasst þegar meta skyldi 'hvort gefa
ætti eftir 'hduta af iáni eða það
allt. Ennfremur minnti ég á það,
að hreppsnefndirnar, sem skiptu
lánunum milli einstak'linganna
innan hreppsins, gerðu það á mis
munandi hátt, enda eftir all mis-
jöfnum 'sjónarmiðum. Sumar
hefðu úthlutað þeim að mestu
leyiti, eða alveg, eftir búfjáreign
manna; aðrir hefðu úthlutað þeim
eftir því hve mikið fóður var á-
ætlað að hver þyrfti að kaupa til
viðbótar því heimaaflaða. —
Enn aðrir hefðu úthlutað þeim
eftir getu — áætlaðri — manna
til að greiða, og tóku því venju-
lega tillit til efnahags manna. Af
þessari misjöfnu úthlutun hjá
hreppsnefndunum hefði það leitt,
að ýmsir menn fengu ián, sem
enga þörf höfðu fyrir það, og
ekkert vit væri nú að fara að gefa
þeim eftir að borga það, enda ekki
til þes sætlast er iánið var veitt.
Svo er að heyra sem einstaka
menn hafi undrast þessa afstöðu
mína, og geta það varla verið
menn sem þekkja mig, og varla
bændur. Eg hef að mestu verið
vinnumaður bænda í hálfa öld, og
reynt að efla hag þeirra í hví-
vetna, en jafnframt líka reynt að
vinna að því að raanngildi ein-
staklinganna og fjárhagsþroski
ykist, því þegar alit kemur til
alls, ríður það á mestu.
En til þess að menn skilji bet-
ur gang málsins, og ástæður mín-
ar fyrir afstöðu minni til þess,
vil ég biðja Tímann fyrir þessa
grein.
Eg hef nú farið yfir fjölda af
lánunum og athugað bústofn, efna
hag og aíkomu lántakenda, og
sannfærst um það, að jafn sjálf-
sagt og það er, að gefa ýmsum
lántakendum eftir, jafn mikil fjar
stæða og heimská að gefa eftir
nokkurn eyrir af lánum þeirra.
Það eru ekki margir bændur
sem líkur eru fyrir að lendi í
stóreignaskatti sámkvæmt lögum
frá síðasta þingi, en a'llir fengu
þeir, að tveim undanskildum, ó-
þurrkalán. Fjórir þeirra hafa bú-
stærð sem hér segir:
Fyrsti ......... 54 nautgr. 31 sauðk.
Annar: .... 45 — 0 —
Þriðji: ........ 21 — 152 —
Fjórði: .... 26 — 125 —
Fékk kr. 20.000 lán
— — 15.000 —
— — 10.000 —
— — 15.000 —
Hvert heldur þú, bóndi góður,1
er þetta lest, að sé meiri nauðsyn
að gefa þessar skuldir eftir nú, eða
láta greiða þær í stofnsjóð Bjarg-1
ráðasjóðs þar með vexti, svo
hann geti frekar hlaupið undir
bagga þegar óhöpp steðja að at-
vinnuvegunum?
. Þó þeir séu sárafáir bændurn-
ir, sem svo eru efnum búnir, 'að
rannsaka þarf sérstaklega hvért
þeir eiga að greiða stóreignaskatt,
þar sem eignirnar eru ekki virtar
nema eins og til framtals til eigna
Skatts, þá eru hinir, sem betur
fer, margir, sem geta, vilja og
eiga að börga þessi lán. Sem sýnis
horn af bústofni þeirra og túnum
ti'l fóðurbirðiskaupa, skal ég taka
fjóra:
1. bóndi á 34 nautgr. 310 fjár 12 hross Fékk kr. 28.000 lán
2. bóndi á 22 — 208 — 6 — — — 20.000 —
3. bóndi á 37 — 422 — 14 — — — 21.000 —
4. bóndi á 28 — 108 — 4 — — — 30.000 —
Þessir bændur eiga þá 180—463
þú'S. kr. skuldlausar eignir, eftir
því sem þær eru metnar til skatts.
Eg veit fyrir víst, að engum finnst
ástæöa til að gefa þeim þær skuld
ir er þeir eru í, vegna þess að
þeim gert léttara með hagkvæmu
hráðabirgðaláni, að geta haldið
búum sínum óskertum það
ári® sem heyin nýttust illa og
urðu léleg. í þessum hóp er sem
hetur fer fjöldinn af lántakend-
um, þó bæði bú og skuldlaus eign
sé mjög misjöfn hjá mönnum, þá
á mikiill fjöldi bænda mjög hægt
.neð að greiða þessi lán, og hefur
aldrei komið annað í hug, því nú
er það svo, að bændurnir vilja
standa við skuldbindingar sínar og
loforð, og ég vona að svo verði
ávallt, þó kaupahéðnar reyni að
breyta hugsunarhættinum.
Nokkrir menn, sem ríkið greiðir
laun, og búa Búum sínum, fengu
af þessum harðinda- eða fóður
kaupalánum, og skal ég geta hér
þriggja:
um landsins, sem hér eiga hlut
að mál sem lántakendur.
Með þesusm dæmum, sem ég
hef hér tilfært, til að sýna tún-
stærð, bústærð og efni einstakra
lántakenda, hygg ég að allir sjái
að ekkert vit er í tillögu þeirra
Ingó'Ifs og Sigurðar, og að það ^
muni vera af því einu að þeir
hafa ekki gefið sér tíma til að
setja sig inn í málið, að þeim
hugkvæmdist að reyna að auka
vinsældir sínar og kosningafylgi
með henni. En það er misheppnuð
tilraun, það munu þeir sanna.
17. nóv. 19575.
Bofgarafundur
templara vill afnám
Yiiiyeitinga ríkisins
Á almennum borgarafundi sem
Stórstúka íslands og þingstúka
Reykjavíkur efndu til s. 1. mánu
dags'kvöld, var eftirfarandi tillaga
samþykkt:
„Borgarafundur í Reykjavík
haldinn í Góðtemplarahúsinu 25.
nóv. 1957, að tilhiutan Stórstúku
íslands og Þingstúku Reykjavík
ur beinir þeirri áskorun til hátt
virts alþingis, að það samþykki
þingsályktunartillögu þá er al-
þingismennirnir Alfreð Gíslason,
Pétur Ottesen og Sigurvin Einars
son hafa borið fram á alþingi um
afnám áfengisveitinga í veizlum
ríkisins og stofnana þess.
Framsögumenn á fundinum
voru a'llir tillögumennirnir auk
Benedikts Bjarklinds stórtemplar.
Að ræðum frummælenda loknum
urðu allmiklar umræður um mál
ið, og tóku þá þessir til máls:
Aða'lbjörg Sigurðardóttir, Einar
Björnsson, Luðvík C. Magnússon,
Esra Pétursson, læknir, Árni Ket
ilbjarnar úr Stykkishólmi og Þor
valdur Jónsson.
Fundarstjóri var Brynleifur
Tobíasson áfengismálaráðunautur
•ríkisstjórnarinnar en fundarritari
var Óskar Þorsteinsson.
Fundurinn var vel sóttur.
1. 8 nautgr. 18 fjár 1 hross Fékk kr. 3.000 lán. Laun 80.000
2. 16 — 180 — 4 — — — 10.000 — — 52.000
3'. 46 — 120 — 24 — — — 10:000 — — 40.000
Eg hygg að allir séu mér sam
imála um að ekki sé ástæða til
'að gera neinum í þessum flokki
eftir lán þeirra.
Lo'ks eru svo margir bændur
með lítil bú og eru í skuldum, og
sumir skulda meir en nemur eign
um þeirra, eins og þær eru metn-
ar til skatts. Sem dæmi um þá
ska'l ég nefna þrjá:
1. 2 nautgr.
2. 7 —
3. 11 —
40 fjár 4 hross
23 — 0 —
32 — 3 —
Lán kr. 2:500
_ _ 5.500
— — 10.000
Hér kemur til greina samkomu-
lag mil'li Ræktunarsjóðs, stjórnar
innar og viðkomandi lántakenda,
í samráði við hreppsnefnd, sem er
liag lántakenda kunnugust, og líka
fyrir hreppsins liönd, 1 ábyrgð
fyrir láninu.
Hér verður, og á, að líta á allar
aðstæður, og fer þá mikið eftir
lífsskoðun viðkomandi lántakenda
hvað gert veréur, en vafalaust er
rétt að slaka hér til, enda til þess
ætlast af ríkisstjórn og Alþingi,
þegar ákveðið var að afhenda
Bjargráða'sjóði 'skuldabréfin, en
heimila honum jafnframt að haga
innheimtunni -þannig, að búrekst-
urinn truflaðist sem minnst, og
greiðslan yrði bændum sern létt-
ust.
Það er nú helmingur af bænd
Embæítismanna-
stjórn í Finnlandi
NTB-Helsingfors, 27. nóv. — í
dag ákvað Kekkonen Finnlandsfor
seti að reyna myndun embættis-
mannastjórnar í Finnlandi án þess
þó að jafnframt verði gert þing
rof og boðað til nýrra kosninga
eins og ávallt hefir verið venja
þar í landi, ef til þessa ráðs hefir
þurft að grípa. Er fullyrt, að for-
setinn muni leita til aðalbanka-
stjóra Finnlandsbanka og biðja
hann að veita stjórninni forstöðu.
Muni allir ráðherrarnir verða utan
þingsmenn. Stjórnarkreppan hefir
nú staðið í 42 daga og er sú
lengsta í sögu Finna. Hingað til
hefir stjórnarkreppan 1947, er
Pekkóla fór frá um stundarsakir
átt metið, 41. dag.
Yetrarstarfsemi
Leikfélags Vest-
mannaeyja að
fiefjast
' Leikfélag Vestmannaeyja byrj-
ar vetrarstarfsemi sína með kvöld
vöku í næstu viku. Á þessari kvöld
vöku verður sýnt norska söngleik
ritið „Upp til selja,“ og fleira
verður til skemmtunar. Leikstjóri
er Hösluvldur Skagfjörð. Jafn-
hliða þessu er verið að æfa saka
nlálaleikritið „Lylcill að leyndar
máli.“, sem sýnt var hér í Austur
bæjarbíói. Frumsýning á því verð
i ur í janúar.
Katrín Dagmar Þorsteinsdóttir
Mig langar til að minnast hér
fám orðum vinkonu minnar Kat-
rínar Dagmar Þorsteinsdóttur, en
hún andaðist í sjúkrahúsi í Kaup-
mannahöfn hinn 20. þ. m. eftir
stutta legu.
Katrín Dagmar var fædd á Seyð-
isfirði hinn 23. febrúar 1915,
dóttir Þorsteins Ólafssonar öku-
manns þar (f. 4.7. 1874, d. 3.10.
1939) og konu hans Jónínu G.
Arngrímsdóttur (f. 19.8. 1877, d.
1.6. 1931). Katrín har nafn móður-
ömmu sinnar, er var systir Jóns
Jónssonar frá Sleðbi'jót, alþingis-
rnanns Norðmýlinga.
Hún var yngst systkina sinna og
eina systirin, en bræður hennar
eru Jón verzlunarmaður í Reykja-
\dk, Arnþór framkvæmdastjóri
Gefjunar á Akureyri, Eiríkur al-
þingismaður og kaupfélagsstjóri á
Þingeyri, Helgi framkvæmdastjóri
innflutningsd'eildar Sambands ísl.
samvinnufélaga og Ólafur verk-
stjóri á Seyðisfirði.
Þegar Katrín missti móður sína,
tók hún við búsforráðum á heim-
ili föður síns og fórust þau störf
prýðilega úr hendi, eins og öll
önnur störf, er fyrir henni lágu
síðar á hfsleiðinni.
Katrín var við nám í héraðsskól-
anurn á Laugarvatni veturinn 1934
—35, en hvarf þá frá námi og
stundaði ýms störf, m.a. skrif-
stofustörf hjá Sambandi ísl. sam-
vinnufélaga. Hinn 6. ágúst 1949
giftist hún Hannesi Pálssyni frá
Undirfelli, formanni fasteigna-
matsnefndar, og bjuggu þau ávallt
hér í Reykjavík. Þeim Hannesi
og Katrínu varð ekki barna auðið,
en barngóð var hún svo af bar,
dg stjúpbörnum sínum, er oft
dvöldust á heimili þeirra lijóna,
reyndist hún sem_ hin umhyggju-
samasta móðir. Á heimili þeirra
dvöldust og oft frændsystkin henn-
ar um lengri eða skemmri tíma, og
er mér kunnugt um, að þau litu
ávallt á heimUi Katrínar og Hann-
esar sem sitt annað heimili.
Katrín bjó manni sínum hið á-
gætasta heimili, hún var og hin
prýðilegasta húsmóðir, kunni vel
til al'lra húsverka og hliíði sjálfri
sér aldrei við störf, þrekkona og
æðrulaus í hverri raun. Hún var
höfðingi heim að sækja, gestrisin
með afbrigðum, hugulsöm við
hvern sem að garði bar og hjarta-
hlý.
Kata, eins og við kölluðum hana
jafnan vinkonur liennar, kom
ávallt til dvranna eins og hún var
klædd, sagði hispurslaust það sem
henni bió í skapi við hvern sem
hún átti, hún var og gædd þeirri
húttvísi að kunna að segja mein-
ingu sína án þess að særa nokk-
urn mann. Hún var glaðlynd og
gamansöm, glettin. í samræðum og
spaugsöm, og átti þann eigin-
leika húmoristans að láta gamanið
jafnan beinast að sjálfri sér en
ekki bitna á öðrum. Vinum sínum
var hún sannur vinur og óvini átti
hún áreiðanlega enga. Hún var
vissuiega góð og indæl kona.
Ég þakka Kötu- vinkonu minni
fyrir langa kynningu og alla try.ggð
og vináttu við mig og votta; Hann-
esi manni liennar, stjúpbörnum,
systkinum hennar og öðrum ætt-
ingjum innilega sainúð í dag frá
okkur vinum þeirra öllum.
M. Ó. B.
LANGT ER um liðið síðan
Sinfóníuhljömsveitin hefur haldið
hljómleika, sem jafnast ó við þessa
síðustu að jafnvægi og góðum sam
leik. Að einhverju leyti er það
vissulega að þakka þeirri slað-
reynd, að sveitin er enn að vaxa
að verðleikum og þroskast, en fyrst
og fremst þó frábærri handleiðslu
stjórnandans, Wilhelm Schleun-
ings, sem óþarft mun að ^kynna
frekar, þar sem hann er íslend-
ingum þegar að góðu kunnur. —
S'tjórn hans markast af vandvirkni
og nákvæmni samfara háríinum
tónlistarskilningi. Gildir það jafnt
um alla efnisskrána, en á henni
voru að þessu sinni forleikur að
„Freischutz" eftir Weber, tvær
a'ríur og cavatina úr „Brúðkaupi
Figaros“ eftir Mozart, og G-dúr-
sínfónía Schuberts. Sérstaklega var
þö sinfónían rismikil í flutningi
sveitarinnar. Þar kom líka bezt
fram sá eiginleiki Schleunings að
ná því bezta úr sveitinni án þess
að beita valdi Hann þröngvar
henni ekki eða lemur hana áfram,
heldur er engu líkara en hann
taki hana við hönd sér með takt
sprotahum og leiði hana yfir allar
torfærur, svo að áhorfandinn fær
e-kki séð, að hún eigi við neina
örðugleika að etja. I-Iann fer aldrei
fram á meira við hana, en hann
veit, að hún getur staðið við, og
einmitt þess vegna skapast það
jafnvægi, sem einkennir allan leik
sveitarinnar undir hans stjórn.
Ekki' varð söngur Guðrúnar Á.
Símonar til að draga úr ágæti þess
ara hljómleika, svo virðist sem
list þessarar ágæt.u söhgkonu okk-
ar sé alltaf að þroskast og fágast
meir og meir. Hún gerði viðfangs
efnunum með afbrigðum- góð skil,
svo og aukalaginu, Bæn úr Toscu
eftir Puccini, og hlutfallið milli
blæfagrar raddar hennar og und
irleik hljómsveitarinnar var prýði
legt.
Húsið var þéttsetið áheyrendum
og hriíning hjartanlega að vonum.
Hlýtur það að vera ósk allra tón-
listarunnenda, að ‘Sinfóníuhljóm-
sveitin haldi áfram á þeirri braut,
sem hún hefur hafið á því litla,
sem af er þessu starfsári, og verð
ur fróðlegt að sjá, hvort svo verð
ur.
S.U.
Alsíí málið rætt
á þingi S. þ.
NTB-New York, 27. nóv. — Þing
S. þ. hóf í dag umræður unv Alsír-
málið. Hefir Pineau utanríkisráð
herra Frakka haldið langa ræðu
og varið stefnu Frakka. Hann sagði
meðal annars í ræðu sinin, að ef
landið fengi^. algert sjálfstæði
myndi það örugglega verða komm
únistum að bráð. Kjarninn í for-
ystu uppreisnarmanna væru komm
únistar og þeir myndu sölsa undir
sig öll völd í landhvu. Hann kvað
stjórn sína fúsa til að láta alþjóð-
lega eftirlitsnefnd fylgjast mcð
kosningum þeim sem fram eiga að
fara í landimi, samkvæmt stjórn-
arskrá þeirri, sem franska ríkis-
stjórnin hefir lagt fram, en þó
ekki verið samþykkt af franska
þiuginu.