Tíminn - 10.12.1957, Qupperneq 5

T í MIN N, þriðjudaginn 10. desember 1957.
5
Orðið er frjálst
Bergsveinn Skúiason
hefði ekki minnkað s. 1. 30—40 0g gagnauðugt, 'en hversu margir
ár, að sögn bóndans þar, og að gvartbaksunigar komast þar upp ár
dúntekja á Múla hefði aukist um 1&ga. veit ég ekki, og segi því
20 pund á árunum milli 1930— j ekkert þar um.
1940. j Að þessum spretti í Dalsýslu
Eðlilegir búnaðarhættir - eiturbyrlun
Mikið hefir þeim fögru ágústdög hirða svo vel varplönd sín að eng oft og mörgum sinnum séð útsel
um verið illa varið, sem Jens in svartbakur kæmist þar upp. drepa og tæta í sundur hverja
bóndi Nikulásson frá Svionum Enda er það svo augljóst, að hver flyðruna eftir aðra í kjaftinum og
eyddi til þess að sjóða saman lang skynbær maður skilur, að engin tekur þannig einn eftir annan. Á
hundinn sem hann sendi mér í aðferð er öruggari til að heíta við þessar aðfarir selsins hafa menn
Morgunblaðinu 1. nóv. s. 1. Áreið komu og útbreiðslu einnar dýra helzt tækifæri til að sjá hér í.út
anlega hefði þeim dögum verið tegundar en að sjá svo um að hún eyjum á Breiðafirði.-Seinna
beiur varið til þess að kála nokkr fá.i ekki komið afkvæmum sínum í greininni segir: — Bezt væri nú
um svartbaksungum eða koma fá- á legg. að gera varg þennan útlægan og
einum tbðustráum í hlöðu. Það Þetta á ekki við lengur, segir dræpan með öllu. — Og loks
skilur varía nokkur lifandi maður stríðsmaðurinn með eitrið. Menn klykkir greinarhöf. út með þessu.
t:i hvers sú grein er skrifuð. Hafi gátu gert þetta, meðan þeir gáfu — Þess eru ekki fá dæmi, að sel
höf. ætlað að árétta eða staðfesta sér tíma til að „nostra við þessa urinn hafi lagsf á æðarfuglinn og
eitthvað af því sem ég sagði í jarðarskika sína.“ Nú sé öðru drepið hann, og hafa þá engin önn
grein í Tímanum 4. maí í vor, og máli að gegna. Allt sé orðið ur ráð verið, en að skjóta þennan
skrifuð var í teilefni af samtali stærra í sniðunum. Menn séu faætt voðavarg. Þetta er hægt að sanna
sem hann átti í fyrravetur við ir að nostra við jarðarskika. f hvenær sem vera skal.
Gís'la ritstjóra Kristjánsson — sem stað þess búi menn á mörgum O-jæja. Þá höfum við það. Það
þó mun ekki hafa verið tilgang jörðum, og það verði að auðvelda er þegar orðið fisklaust á grunn
urinn — var það ofrausn við þeim yfirráðin með því að láta nriðum í Breiðafirði — sennilega
mig og alveg áþarft. En hafi hann eitur koma í stað hirðusemi og Bjarneyja- og Flateyjamiðum —
ætlað að mótmæla eða hrekja með eðlilegra búnaðarhátta. Þetta er árið 1884. — Það er fáitt nýtt und
rökum eitthvað af því sem sem það sem vakir fyrir Jens bónda ir sólinni, nema geimför rússn-
ég sagði í áminnstri grein, þá hefir Nikulássyni frá Sviðnum, þó hann eska hundsins.
það að mestu farist fyrir eða hafi ekki komið sem greinilegast j>au eru aiveg ólík rökin,
gleymst. _ÞÓ heldur hann enn í orðum að því. Þet-ta er mergurinn sem j;óðalsbóndi“ færði fram fyrir
endann a eiturlmunni sem hann málsins. — Þeir sem aðhyllast ótrýmingu selsins úr Breiðafirði
lagði a dogunum, en hefir grynnt þessa þróun í bánaðarmálum, sam ^ sínum tínia og J. N. dregur nú
mjög á spottanum. _ þykkja auðvitað eiturtillögur Jens fra;m fyrir eyðingu svartbaksins.
_Að_ þessu mun ég vikja lítillega Nikulássonar. I þag er sem sé ekki alveg nýtt„ að
her a eftir « Eftir að hafa kastað út þessu óðalsbændur í Breiðafirði kenni
Jens helt þvi fram i himu eftir mikla mörsiðri, hleypur ritfákur einni eða annarri dýrategund, sem
mmndega samtali_ við G. Kr„ að j. N. hroðalega út undan sér, og þar hefir verið frá upphafi; um
stoðnug hnignun i æðarvarpmu i nemur ekki staðar fyrr en suður í allar sveiflur sem verða í firðin
Vestureyjum a Breiðafirði og hefði Dalasýslu. Breiðir sig þar út yfir um á fiskveiðum, dúntekju og öðr
svo venð lengi._ Kristinn Indriðason bónda á um ialldsnytjum, þó með öHu sé ó
E| dro mi°S 1 efa svo heíðl skarði’ °S fer að se-ia frá hversu sannnað hvern lilut viðkomandi
verið allt fram um 1940. óskaplega langa sjóleið og vand dýrategund á þar 1. Og þá má ekki
Eg syndi frarn a - og studdist farna hann þurfi að „stíma“ til að minna gagn gera, en að henni sé
við umsogn nakunnugra og gagn komast í varplönd sín. Talar um eytt eða útrýmt íneð ölhi
merkra manna — að greinileg! að einhver sægur komist þar uppl Ekki þóttu rök „óðalsbónda“ svo
auknmg hefði venð i varpinu. i af svartbaksungum o. s. fr. Kunn' sannfærandi á sínum ,tima, að á.
«eu16yt3T a-aTT' ^ «!ugt er mér um> að ríki Krlstin? stæða væri til að amast veruléga
að_ dimtekj^ a Firði í Mulasveit, hreppsfjóra á Skarði er víðlent við selnum. Einkum mæltu þeir á
móti seladrápinu, alþingismennirn
ir. Ásgeir Einarsson á Þingeyrum
og séra Eiríkur Kúld. Báðir voru
kunnugir í Breiðafirði og þekktu
T , - - - vel til lifnaðarhátta selsin-s. .—
, ' er e'viv! ,v! a m*'^la?fa loknum, heldur JN aftur til átt- j Qg skyidi nú nokkrum eyjabónda
þessu. En gefur þo 1 skyn, að þetta haganna 0g'skrifar langt mál um|þykja hag sinum hetur komið, þo
se ekkert að marka. Eg lesi ur,selinn r Vestureyjum og hvernig farið hefði verið að ráðum ;!Óðal-
tolum ems og „gamall hofðmgi að honum hafi yerifi búið. Þaö er | hánda« ocr en°:nn selur væri í
lesi BibUuna“, o« mun þar eiga heldur ófögur lýsing. Þó skilst | Breiðafirðf, SKlja iL hÍn-
við Fjandann. (Eg vero nu _að mér> að eitthvert slangur sé enn um um fiskieysið á grunnmiðum
iskjota þvi her mn, svona rett a eftir af sel ; fixðinum. siðan fer við strendur landsins? Enginn
mnli sviga, að mer er alveg okunn hann að segja fréfetir af hrogn-; bóndi er svo gnmnhygginn. Og
ugt um hvernig sa hofðingi les keisaveiðinni og þorskinum. Það|þó ekki sé þvf saman að jafna,
Bibhuna eða aðrar bækur, hef 6ru vondar fréttir, verri en af hversu argSamri selurinn hefir ver
aldrei heyrt hann lesa eða grennsl ■ selnum. _ ;;í>ar sem áður var
ast eftir því hjá öðrum. Efa ekki hiaðafii á bátana af hrognkelsum
að greinarhöf. sé því miklu kunn þegar farið var j netáá, fæst nú
ugri eri ég og derli þvi ekki um, ekki t soðið.“ Sama er aö segja um
það við hann.) Verð á refaskinnum | þorskinn. Hann vill ekki bíta;
hafi verið m.jög hagst'ætt á þessum hvorki á Bjarneyja- eða Flateyjar
árum. _ Og lolcs, þá hafi verið ný j miðum, en 'eitíshvað faefir hann aui
afj>i.aðin almenn eitrun fjiii svaib ast á krókána við utanverða Barða, fugiateguindum sem svipaðrar
bak a þessum sloðum. Allt erjstroncþ svona öðru hvoru. Fliðr- fæðu, neýta væri á engum fram-
þetta gott og blessað, svo langt' unni er heidur ekki gleymt. Þar' hærilegum rökum reist. Vitanlega
SeTvær Vrriröksemdir leiði ég al-' K "Vn“ vt ?rió" V2 * ** Tf f sera
. ,T .., . lærl „sem lagt \ar í sjo , tæu menn helzt ekki vilja nefna í sam
veg hja mer, að oðru leyti en þvrnú ein á hver hundrað færi. Þetta bandi við eitrið; löngu útdauðar
sem að framan er sagt. | er sannarlega ekki efnilegtj, og' gt voidum þess, áður en nokkuð
Um þa þriðju vil eg aðems ■ ekki að furða þé j geri ekki mik , væri farið að tranga á
segja þetta: — Mer laðist alveg ið úr ;;iífsafkomuskilyrðunum“ í svartbaksstofninn. Sannleikurinn
að »pyrja fyrirennara minn a Fiateyjarhreppi. Ekki skrifar um svartbakinn er sá eins o“ ég
Muia að þvi, hvort hann hefði hann þó þetta fiskiieysi á synda- benli á i fvrri grein minni, að þó
dreift eitri Þar um eyjarnar í þeim registur svartbafcsins, og er ég stoku fugiar séu allskæðir unga-
tilgamgi að drepa a þvi svaitbaK hissa þvii; Margir vita þó, — m0rðingjar, þá er það tjón hverf
hlnn bali ’riSfSS 'J? mw JS og er dagsatt “ að sa vomli fugl aridi litið sem svartbakurinn hefir
? “ hPiHnr ðm,vkk Ieggur sér þessai' íiskitcglmdir til unnið f breiðfirskum varplöndum
to” £ “arSl »m biÍSÍ %%%$% f," SSfUSTí 1? *"• M V*
to,i sl»a á M»Ja « umfm £ V2?m15£g. *S
Þetta þriigl atlt rifjar upp fyrir að oðnu ieyti. En þegar einstakir
mér gamla deilu, um sel og fiisk- menn gera sér leik að því, að
veiðar á innan verðum Breiða- soisa undir sig fleiri jarðir í þeini
fix-ði. _ • tilgangi einuin, að stunda á þeim
I Suðra 2. árg. 1884, má lesa hreina rányrkju og þaðan af verri
eftirfarandi, eftir óðalsbónda í búskussahátt, þá er ekki við góðu
Breiðafjarðareyjum: -1 að búast. Þá er heimtað eitur, og
„Það er þó margreynt og sann talað með lítilsvirðingu um „skik
að, að allur selur er eitt hið aaa“ sem menn hafi nostrað við
mesta og versta rándýr við allar áður. Og ekki nóg með, að eiturs
• t hetta skyldl Tnia flatt upp fiskitegundir. Látraselurinn og ins sé krafist, heldur að því sé
a J. N. og hann ekki trua mmni vöðuselurinn eyðileggja og rifa í dreift út fyrir varpeigendur. Þeir
umsogn, þa er mjog auðvelt fynr gig fiskin,n svo ,undxun sætir, og hafi ekki tíma til þess. Líka sé
iiann aö ía frekan upptysingar það er nærri þvi hryggilegt að svo vandfarið með vöruna, að
um þetta hja motbylismanni irnn sjá þennan sei hér allt sumarið: hverjum og einu-m sé ekki trúandi
um sein þa var, og enn byr goðu 0,g vi,ta að hann drepur fiskinn og fyrir henni. Hún geti orðið „mann
JU! 1 a!eyium' Hat1 eitur. fæiir hann alveg'frá að ganga hér I inum að skaða.“ Einkum og sér
venð boiið ut i næstu eyjum ajinn á fjorðinn; enda verður hérií lagi sé eitur hættulegt í Breiða
Pe^ alum; heiil' a- m- k- verið varla fisks vart. Útselurinn leggst firði, vegna þess hve vindur leiki
mjog hljott um þa_ starfsemi, og heizt á flyðruna; rff’jr hana í sundhþar það oft um eyjar og útsker.
EyfirSiogar hafa ná sérstakan
vélaráSimant í þjónnstu sinni
P >,■«¥■ ! t <»j I* I lí I
ið bændum í Vestureyjum en
svartbakurinn, er ekki ósennilégt
að þeir tímar komi að greindir
menn sjái að allur er þessi djöful
gangur út af svartbaknum og eitur
herferðin gegn honum, og um leið
og engu síður gegn mörgum öðrum
sem
mér um eitt og annað, því hann
var velviljaður maður. Hitt full
yrði ég, að á næstu árum fyrir
1930 var ekki eitrað fyrir svart
bak í Skáleyjum, enda var þar
mjög lítið af honum, vegna þess
hve jörðin hafi verið vel setin
og hirt mjög mörg undanfarin ár.
Dúntekja hafði staðið í stað nokk
ur ár, að mig niinnir.
I þeim vélakosíi, sem bændur
hafa eignazt á síðasta áratug, liggja
tugmilljónir króna, sem vandi er
að varðveita og ávaxta sem bezt.
Því betur fer skilningur manna á
því atriði vaxandi, er lýsir sér í
bættri meðferð og hirðingu véla.
Búnaðarsamband Eyjafjarðar
hefir nú fyrst búnaðarsanibanda í
landinu tekið upp þá nýbreytni að
ráða í þjónustu sína ráðunaut, er
eingöngu gegnir því hlutverki að
leiðbeina um hirðingu og notkun
búvéla í héraðinu.
Er hér um slíkt nýmæli að ræða,
að í lögum um ráðunauta búnaðar-
sambanda er eigi gert ráð fyrir
vélaráðunautum í þjónustu þeirra.
Á hinum Norðurlöndum er hlið-
stæð starfsemi þegar komin nokk-
uð á legg, en þó er ekki nema
tæpur áratugur síðan fyrstu véla-
ráðunautarnir komu þar í þjón-
ustu einstakra búnaðarsambanda
þar (Sviþjóð).
Fjölmörg búnaðarsambönd í
Svíþjóð hafa nú vélaráðunauta,
enda er sérstök deild fyrir bú-
vélafræði við búnaðarháskóla
Svía.
í Noregi er málunum þannig
háttað, að Bútæknistofnunin
norska, sem er í tengslum við há-
skólann í Ási, hefir nokkur úti-
bú eða vélareynslustöðvar úti á
landi og á þeim stöðvum eru vél-
fræðiráðunautar, sem m.a. veita
bændum teiðbeiriingár.
Mikil vélanotkun í Eyjaíirði.
Það var í júní s.I. vor, sem
Búnaöarsamband Eyjafjarðar og
ræktunarsa-mböndin í Eyjafirði
réðu Eirik Eylands vélfræðing til
sín. Sex ræktunarsambönd eru í
héraðinu, en tala bænda á búnað-
arsambandssvæðinu mun vera um
520. Vélakostur ræktunarsamband-
anna er nú 11 beltadráttarvélar,
þar af tvær TD 14 beltavélar og
ennfremur starfa nokkrar skurð-
gröfur í héraðinu. Dráttarvéla- og
önnur búvélaeign bænda er al-
menn í Eyjafirði og hinn nýja
ráðunaut mun því ekki skorta verk
efnin.
Höfuðverkefni hans er að hafa
eftirlit með vélum ræktunarsam-
bandanna, aðstoða við útvegun
varahluta í þær og fylgjast með
því að hafa þær fullbúnar til
vinnslu næsta vor og jafnframt að
hafa á liendi leiðbeiningar um
jarðyrkju- og búvélar á sambands-
svæðinu. Ennfremur hefir ráðu-
nauturinn það hlutyerk að standa
fyrir námskeiðum í meðferð og
hirðingu heimilisdráttarvéla eftir
því sem tími vinnst ti lað vetr-
■inum.
Eylarids ráðunautur hefir verið
■til viðtals, eftir þ\u sem tök hafa
verið á, á búnaðarsambandsskrif-
stofunni á Akureyri á þeim tíma,
sem símastöðvar í héraðinu hafa
verið opnar. Bændur hafa notað
sér þetta töluvert og einnig hefir
'ráðunauturinn farið til ræktunar-
sambandanna vegna stóru jarð-
EIRÍK EYLANDS
vélaráSunautur EyfirSinga
yrkjúVélanna, ef á hefir þurft að
halda.
Vélanámskeið.
í nóvember s.l. var svo haldið
fyrsta námskeiðið í meðferð og
hirðingu heimilisdráttarvéla. Nám-
1 skeiðið var haldið í Dalvlk, og
| þangað komu fyrst og fremst bænd
ur úr Svarfaðardal og Dalvikur-
hreppi til að fara yfir vélar sínar
undir handleiðslu ráðunautsins.
; Þáttaka í námskeiðinu var mjög
góð; var komið þangað með milli
30 og 40 vélar til yfiriits og við-
gerðar. Er það mál manna, að
námskeiðið hafi heppnazt mjög
vel.
Á Akureyri átti samskonar nám-
skeið að hefjast nu um mánaðar-
niótin og sennilega verður einnig
haldið námskeið í Grenivík síðar,
ef tök verða á.
I Vélaráðunautur Eyfirðinga, Ei-
rik Eylands, hefir mikla reynslu
| á sínu sviði, þótt ekki sé hann
'gamall maður. Hann hefir frá
j barnæsku unnið að störfum við bú-
vélar, allt frá því að hann stjórn-
. aði fyrstu jarðýtunni og fyrstu
ískurðgröfunni hér á landi, rétt
eftir 1940. Hann mun mörgum
bændum kunnur af námskeiðum,
er hann hélt á vegum Vélasjóðs í
meðferð heimilisdráttarvéla á sín-
um tíma. Um tveggja ára skeið
, var Eirik í þjónustu FAO og
| dvaldist þá í Pakistan og leiðbeindi
um vélanotkun í sambandi við
i stíflugarða og áveitukerfi þar. Vél-
fræðinám stundaði Eylands í Nor-
l'egi.
j Eins og drepið var á í upphafi,
I er mikið fjármagn hundið í véla-
stóli landbúnaðarins og fer það
istöðugt vaxandi, vegna hinnar öru
vélvæðingar. Samfara þessari
i auknu vélanotkun er aukin verk-
I menning og almenn, staðgóð þekk-
i ing á vélum og meðferð þeirra ó-
hjákvæmileg.
’ Má því telja, að eyfirzkir bænd-
ur hafi hér gefið fordæmi, sem
vert er að veita athygli.
Stjórn Búnaðarsambands Eyja-
fjarðar skipa nú: Ármann Dal-
mannsson, formaður, Björn Jó-
hannsson, Laugalandi, og Halldór
Guðlaugsson, Hvammi.
xnór er nær að halda að það hafi
ekki verið gert svo nokkru næmi.
Eg benti á það í umræddri grein
í Tímanum, að næstu bændakyn
slóð á undan þeirri sem nú býr í
eyjunum hefði gefist það bezt, að
ur, étur það sem honum þykir
bezt, lætur hitt liggja eftir og legg
ur svo jafnharðann á stað til að
ná í aðra. Þetta gengur kolil af
kolli, allt 6umarið, meðan ílyðran
heldur sig til grunnsins. Ég hef
011 eru skæðin góð.
Mér er nú spurn. Hvað eru þeir
bændur að gera, sem JN er að
segja frá? Og hverjir eru það
— Þeir hafa ekki tíma til að
hirða æðarvarpið, komast ekki
yfir að taka eggin u.ndan svart-
baknum og verða að fá „fastráðna
menn“ til að bera út eitruð egg.
„Að öðrum kosti gæti það víða
farizt fyrir“. Helzt er á honum
að heyra, að þeir séu svona bundn
ir við „skepnuhirðinguna“. Anzi
er ég hræddur usn að hann tali
ekki fyrir munn margra nágranna
sinna. Eg hitti sí'öast í sumar
nokíkra eyjabændur. Enginn minnt
ist á þetta geysilega annríki við
mig. Þó veit ég vel, að allir bænd
ur hafa nóg að gera. Það skildi
þó aldrei vera, að hann einn ætti
svona voðalega annrikt. Og svo er
maðurinn að tala uxn, að koma
þurfi upp uppeldisstöðvum fyrir
æðarfugl. Hver skyldi hafa tíma
til að sinna þeim?
Lofes fer greinarhöfundur að
kenna mö.-mum að eitra egg. Vill
fá til þess eitur I „fljótandi
standi“ og „faolnál". Svo mega
menn heldur ekki borða hrafns-
falin egg. Allur er varinn góður.
En hann gleymir alveg, að segja
fyrir um hvernig eigi að eilra
fisikúrgang og lifur. Máske bíður
það næstu greinar.
Ef til'lögur þeirra manna, sem
fastast hafa mælt með eitri til
útrýmingar fuglum og öðrum dýr-
um á Islandi, ná fraim að ganga,
verður eiturútburður all umfangs
mikil starfsemi í landinu. Veitti
þá sennilega ekki af að skipa sér-
stakan eilurniálastjóra. Og eftir
að hafa fengið hugmynd um þá
þekkingu, sem Jens bóndi Nikul
ásson frá Sviðum býr yfir í þeim
efnum, ætti ekki að vera vand-
fundinn maður í þá stöðu.
Bergsveinn Skúlasoa